Materializm a
idealizm

Sposób odpowiedzi na pytanie o stosunek myślenia do
bytu stanowi kryterium podziału filozofii na dwa
podstawowe kierunki: materializm i idealizm.

Etapy rozwoju filozofii

•

Struktura problematyki filozoficznej:

•

Gnoseologia (teoria poznania)

•

Ontologia (teoria bytu)

•

Historiozofia (teoria społeczeństwa)

•

Podstawowe kierunki filozofii: materializmy i
idealizmy

•

Krytycyzm indywidualny a formacje myślowe

•

Geneza i źródła społeczeństwa masowego i jego
wpływ na filozofowanie

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

2

Kryteria podziału filozofii na
materializm i idealizm

•

Podstawowe zagadnienia filozofii:

•

stosunek między materią a psychiką (myśleniem),

•

bytem a świadomością.

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

3

Aspekty sporu idealizmu z
materializmem

1.

teoriopoznawczy:

dotyczy stosunku między myślą poznawczą człowieka a

poznawaną rzeczywistością i wymaga odpowiedzi na
pytanie: czy otaczający człowieka świat jest
poznawalny?

2.

ontologiczny:

dotyczy natury świata i odpowiada na pytania: jaki jest

świat? co jest genetycznie i funkcjonalnie pierwotne:
materia czy świadomość?

3.

historiozoficzny:

dotyczy stosunku między bytem społecznym a

świadomością społeczną i odpowiada na pytanie o
charakter podstawowych czynników rozwoju
społecznego.

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

4

Etapy rozwoju filozofii
materialistycznej

•

Materializm naiwny

•

Mechanistyczny

•

Dialektyczny

•

Podstawowe cechy wspólne i różnice

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

5

Idealizm

•

Dwa nurty idealizmu:

•

Obiektywny

•

Subiektywny

•

Społeczne źródła idealizmu:

•

Oddzielenie pracy umysłowej od
fizycznej przyczyną złudzenia o
niezależności ludzkiego myślenia od
praktyki i określającej roli myślenia w
stosunku do bytu

•

Klasowe źródła i funkcje tego poglądu

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

6

Teoriopoznawcze źródła
idealizmu

•

Absolutyzacja jednej ze stron procesu poznania
(podmiotu lub przedmiotu).

•

Idealizm obiektywny: oderwanie cech ogólnych w
postaci pojęć – idei od realnej rzeczywistości i
uznanie ich za samoistne. Pozorna obiektywność
przedmiotu poznania.

•

Idealizm subiektywny: absolutyzacja roli podmiotu w
procesie poznania. Sprowadzenie poznawanego
świata do wrażeń zmysłowych.

•

Związek idealizmu z religią: podobieństwo
gnozeologicznych i społecznych źródeł idealizmu

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

7

Współczesne formy materializmu i
idealizmu

•

Klasowe i światopoglądowe uwarunkowania
interpretacji osiągnięć współczesnej nauki
podstawą walki idealizmu z materializmem.

•

Neopozytywistyczna odmiana idealizmu w teorii
poznania.

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

8

Idealizm a materializm
współczesnego przyrodoznawstwa

•

Indeterministyczna interpretacja zasady
nieoznaczoności Heisenberga,

•

Kwestionowanie materialności cząstek
elementarnych.

•

Teorie kreacjonizmu i finalizmu jako forma walki z
materializmem na gruncie nauk biologicznych.

•

Teoria ewolucji wszechświata Teilharda de Chardin
jako przykład tendencji uwspółcześniania treści
idealizmu.

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

9

Walka idealizmu z materializmem w
historiozofii

•

Negacja obiektywnych praw rozwoju społecznego w
koncepcjach idealistyczno-subiektywistycznych

•

Ideologiczne uwarunkowanie tych teorii

•

Próba wulgaryzacji materialistycznego
światopoglądu poprzez negację zawartości
problematyki etycznej

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

10

Ideologiczne formy walki
materializmu z idealizmem

•

Spór między materializmem a idealizmem jako
specyficzna forma walki klasowej.

•

Swoistość współczesnego etapu walki między
materializmem a idealizmem: rozwój rewolucji
naukowo-technicznej określa nowy zakres dyskusji
filozoficznych i światopoglądowych.

•

Współczesne przemiany społeczne, rewolucje
społeczne przenoszą akcent walki ideologicznej z
terenu dotyczącego sporu o naturę i budowę
świata na teren form życia społeczno-
politycznego, stosunków międzyludzkich (etyka,
ideologia, humanizm, wizje przyszłości).

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

11

Teorie społeczeństwa a ruchy
polityczne i społeczne

•

Związki między przekonaniami
światopoglądowymi a postawami politycznymi i
względna niezależność tych ostatnich.

•

Konsekwencje charakteru tych relacji dla praktyki
społecznej i politycznej.

•

Rola partii politycznych w organizowaniu
współpracy politycznej ludzi o różnych
światopoglądach.

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

2

12