Wykład 2

Wstęp do polityki

pieniężnej.

Pieniądz, inflacja i

deflacja

{wersja z 05.11.2013 dla Studentów}

1

2

2

Wstęp do polityki pieniężnej

czyli >

Wspomnień czar!

Pieniądz:

> Podstawowe rodzaje pieniądza

(ujęcie

historyczne)

> Ewolucja pieniądza

> Podstawowe funkcje pieniądza
>

Zasady emisji pieniądza

>

Pieniądz wymienialny i

niewymienialny

>

Współczesne rodzaje pieniądza

> Rynek pieniężny i rynek walutowy

>

Kurs walutowy

etc.

2

Wstęp do polityki

pieniężnej

czyli >

Wspomnień czar!

• Aby dobrze zrozumieć współczesna

naturę pieniądza, procesów obiegu
pieniądza, celów i instrumentów polityki
pieniężnej należy uważnie prześledzić
ewolucję pieniądza.

Pieniądz kruszcowy
Pieniądz papierowy
Pieniądz bezgotówkowy

[Proszę przeczytać R.1. pt. Zarys ewolucji pieniądza, z książki A.
Kaźmierczaka, Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, W-wa
PWN 2008]

3

Funkcje pieniądza

Z punktu widzenia polityki monetarnej
pieniądz spełnia cztery podstawowe
funkcje:

1. środka wymiany (~funkcja

wynikająca z tzw. podwójnej
zbieżności potrzeb)

2. środka płatniczego,
3. miernika wartości,
4.1.środka przechowywania wartości
4.2. instrumentu odroczonych płatności.

4

5

5

Wspomnień czar!

Pieniądz i stopa procentowa:

> Istota stopy procentowej
> Przyczyny wahań stóp procentowych

- Teoria funduszy pożyczkowych
- Teoria preferencji płynności

> Terminowa struktura stóp procentowych
> Zmiana wartości pieniądza w czasie

>

Procent składany

> Efektywna stopa procentowa

[Proszę przeczytać R.3. pt. Stopa procentowa, z książki A.
Kaźmierczaka, Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, W-wa
PWN 2008]

5

Wspomnień czar!

• Podstawowe elementy wiedzy o rynku

pieniężnym i o rynku walutowym

>Podstawowe rodzaje instrumentów

rozliczeniowych i instrumentów kredytowych

>Charakterystyka rynku pieniężnego, w tym

m.in.:

>krajowy rynek pieniężny;
>międzynarodowy rynek pieniężny;
>rynek eurowalutowy;
>wybrane inne segmenty rynku pieniężnego;
>specyfika krajowego i międzynarodowego oraz
globalnego rynku walutowego etc.

[Proszę przeczytać R.2. pt. Rynek pieniężny i walutowy,z książki A.
Kaźmierczaka, Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, W-wa
PWN 2008]

6

7

7

Wspomnień czar!

Kilka słów o inflacji i deflacji

• INFLACJA

– najbardziej ogólnie – to wzrost

ogólnego przeciętnego poziomu cen w
gospodarce.

• DEFLACJA

– rozumiana jako przeciwieństwo

inflacji - to spadek ogólnego przeciętnego
poziomu cen w gospodarce > przyczyny i
konsekwencje koniunkturalne

• Tzw. „czysta” inflacja jest przypadkiem

szczególnym, który pojawia się wtedy, kiedy
wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji
wzrastają w tym samym tempie. W 99,99 %
przypadków zjawisk inflacyjnych mamy bowiem
jednocześnie do czynienia ze zmianami
strukturalnymi.

7

8

8

Wspomnień czar!

Stopa inflacji:

 

P

1

-

P

0

i

=

P

0

gdzie:
•

i – stopa inflacji,

•

P

1

– Ceny w badanym okresie,

•

P

0

– Ceny w bazowym okresie

.

Wskaźniki inflacji np. CPI, HICP etc.
 Proszę sobie przypomnieć lub/i

poczytać na ten temat

8

9

9

Wspomnień czar!

• Podchodząc do inflacji jako do procesu ( ciągu

zjawisk ekonomicznych) za inflację uznajemy taką
sytuację w gospodarce, w której ilość
(nominalnie) pieniędzy w obiegu rośnie szybciej
niż wartość (w cenach porównywalnych) towarów
i usług oferowanych do sprzedaży na danym
krajowym rynku (rynku dóbr i usług
konsumpcyjnych oraz rynku czynników produkcji).

• Tego rodzaju sytuacja utrzymująca się w

gospodarce prowadzi w konsekwencji do trwałego
wzrostu poziomu cen, zwiększenia nadmiernego
ilości pieniądza w obiegu i spadku wartości tego
pieniądza w tempie wynikającym z dynamiki
inflacyjnego wzrostu cen

.

9

10

10

Wspomnień czar!

• Występowanie inflacji może prowadzić do

zmniejszania się wartość realnej dochodów ( od
zmniejszania tempa wzrostu dochodów realnych
do spadku dochodów realnych czyli w
konsekwencji spadku siły nabywczej

.

• Oznacza to, że zjawiska inflacyjne powodują

wzrost wysokości nominalnej uzyskiwanych
dochodów, jednak w rzeczywistości mogą
zmniejszać ich wartość realną, prowadząc
niekiedy przy rosnącej większej inflacji spadek
siły nabywczej otrzymywanych nominalnych
dochodów.

10

11

11

Wspomnień czar!

• Należy przy tym pamiętać, że nie każdy wzrost cen

można uważać za inflację. Ceny jednych dóbr na rynku
mogą rosnąć, a innych zaś równocześnie maleć

.

• Jednocześnie tempo zmian tych cen może być różne i

nie należy automatycznie kojarzyć tej sytuacji ze
zjawiskiem inflacji. Ruchy cenowe mogą w tej sytuacji
zmienić jedynie strukturę cen na rynku. Zmiana
struktury cen na rynku zarówno konsumpcyjnym jak i
czynników produkcji może więc być zjawiskiem
normalnym, a niekiedy nawet pożądanym, w
prawidłowo funkcjonującej gospodarce rynkowej.

• Natomiast niewątpliwie w różną intensywnością

wpływa na różne branże oraz grupy społeczne i
dochodowe

.

11

12

12

Wspomnień czar!

• Inflacja

jest to proces wzrostu ogólnego

poziomu cen w gospodarce krajowej w danym
okresie połączony z deprecjacją czyli utratą
wartości pieniądza. Występuje wówczas wzrost
podaży pieniądza i zmiany w szybkości obiegu
pieniądza w gospodarce.

• Inflacja najczęściej liczona jest rok do roku lub

miesiąc do miesiąca. Wzrost poziomu cen w
okresie badanym w relacji do okresu bazowego
jest wyrażany procentowo (współczynnik wzrostu
cen) i określany jest jako

stopa inflacji.

12

13

13

Wspomnień czar!

PODSTAWOWE RODZAJE INFLACJI

Przyjmując za podstawę tempo ogólnego wzrostu
cen inflację dzielimy na:

• inflację pełzającą

(jednocyfrową) czyli nie

przekraczającą 5% p.a.rocznie i charakteryzującą się
niewielkim wahaniem cen z roku na rok.

Nie jest ona szczególnie groźna dla gospodarki gdyż można
ją kontrolować i oddziaływać na nią w oparciu o rynkowe
instrumenty polityki pieniężnej i w oparciu o „normalną”
dyscyplinę sfery finansów publicznych;

13

14

14

Wspomnień czar!

• inflację kroczącą

czyli oscylującą w granicach

5 - 10% (a przejściowo do 15% a nawet do 20%)
rocznie. Występuje ona wtedy ma miejsce wzrost
oczekiwań inflacyjnych prowadzących do określonych
proinflacyjnych zachowań podmiotów gospodarczych
i gospodarstw domowych obiektywnie
wzmacniających ten proces.

Inflację tą można przewidzieć i uwzględnić w
podejmowanych decyzjach ale może ona wymykać
się spod kontroli. Wymaga to zarówno rynkowych
metod oraz instrumentów polityki pieniężnej o
charakterze często restrykcyjnym jak też istotnego
zwiększenia dyscypliny sfery finansów publicznych;

14

15

15

Wspomnień czar!

• Inflację galopującą

czyli przekraczająca 20%-30% aż do

150% p.a.. Jest bardzo niebezpieczna dla procesów wzrostu
gospodarczego ponieważ przyczynia się do bardzo szybkiego
tempa wzrostu cen w bardzo krótkim okresie. Powoduje erozję
normalnie działających systemów motywacyjnych oraz
zahamowanie wzrostu gospodarczego w wyniku działania tzw.
spirali oczekiwań inflacyjnych. Inflacja ta związana jest też z
lawinowo rosnącą podażą pieniądza.

Ten rodzaj inflacji zmusza – prędzej czy później - do wprowadzenia
restrykcyjnej polityki pieniężnej z rosnącym udziałem metod i
narzędzi typu administracyjnego, a także wprowadzenia rozwiązań
w zakresie sanacji systemu finansów publicznych

.

15

16

16

Wspomnień czar!

• Hiperinflację

powstającą zazwyczaj z nieopanowanej

zawczasu inflacji galopującej. Następuje wtedy bardzo
szybka (często z dnia na dzień) utrata wartości
pieniądza i gwałtowny wzrost cen. Wzrost cen powyżej
150%p.a., a miesięcznie niekiedy powyżej 50%.

Potęgowane jest to często przez załamanie systemu
finansowego kraju i ogromny rosnący deficyt
budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy.
Zazwyczaj towarzyszy temu wejście innych walut na
krajowy rynek rozliczeniowy (pieniądz krajowy
zastępowany jest przez pieniądz zagraniczny), a także
tzw. naturalizacja wymiany czyli przejście na barter
czyli towar za towar.

16

Wspomnień czar!

17

Opanowanie destrukcyjnej dynamiki zjawisk
pieniężnych i sferze gospodarki realnej, a także w
sferze socjalnej, celem wyjścia z hiperinflacji
wymaga administracyjnych metod sanacji
zarówno polityki pieniężnej jak i całkowitej
radykalnej przebudowy systemu finansów
publicznych.
W przeszłości w wielu krajach wiązało się to także
z operacją wymiany pieniądza (zmianą
systemu/szeregu monetarnego).

18

18

Wspomnień czar!

Specyficzne rodzaje inflacji > według
powiązania inflacji z tempem zmian
produkcji globalnej

• Stagflacja

–

zjawisko polegające na szybkim

wzroście cen (inflacji) w warunkach stagnacji
gospodarczej, występujące zazwyczaj w
gospodarkach zmonopolizowanych

 

• Slumpflacja

–

zjawisko polegające na szybkim

wzroście cen (inflacji) w warunkach recesji
gospodarczej

18

19

19

Wspomnień czar!

W zależności od przyczyn
wywołujących zjawiska inflacyjne
wyróżnia się:
1.

inflację popytową

,

2.

inflację podażową (kosztową)

3.

inflację strukturalną.

19

20

20

Wspomnień czar!

Inflacja popytowa

inaczej ciągniona

przez popyt (ang. demand-pull inflation)

Pojawia się wtedy gdy jest za dużo pieniędzy w
obiegu w stosunku do wielkości produkcji przy
określonych cenach w danym czasie.

Nazywana jest

także inflacją pieniężną

.

Powodem jej powstania

mogą być:

nadmierne wydatki państwa, które nie mają

odzwierciedlenia w dochodach (

inflacja budżetowa

),

zbyt duża kreacja pieniądza kredytowego (

inflacja

kredytowa

) lub

nadmierny w porównaniu do wzrostu produkcji

wzrost płac (

inflacja płacowa

).

20

21

21

Wspomnień czar!

• Inflacja podażowa

czyli

kosztowa inaczej pchana przez
koszty (ang. cost-push inflation).

Dochodzi do niej, gdy rosną ceny
surowców, co zwiększa koszty produkcji i
ceny. Do wzrostu kosztów produkcji może
dojść, gdy nastąpi wzrost cen, np. węgla,
ropy naftowej (np. z powodu wojny,
porozumień cenowych typu OPEC),
ograniczenia dostaw surowców rolnych
(np. z powodu nieurodzaju) etc.

21

22

22

Wspomnień czar!

Inflacja strukturalna

występuje z

powodu zmiany struktury gospodarczej danego
kraju

>

Wariant negatywny

> Producenci nie odpowiadają na zmianę

struktury i wielkości popytu. Niedostosowanie struktury podaży do
struktury popytu powoduje wzrost cen. Współcześnie występuje
sporadycznie wręcz incydentalnie.

>

Wariant pozytywny

> Zmiany inflacyjne jako zarówno skutek jak

i „narzędzie” zmian strukturalnych w gospodarce. Współcześnie w
gospodarkach krajów OECD najbardziej typowy rodzaj inflacji
towarzyszący zjawiskom wzrostu gospodarczego.

Najbardziej pożądana kombinacja parametrów
makrogospodarczych:
- wzrost gospodarczy w przedziale 2 – 5 % p.a.;
- inflacja w przedziale 1,5 – 2,5 % p.a.

(przejściowo –czyli w okresie do 2-4Q – do
wysokości do 4,5-5,0)

22

Czym jest inflacja dzisiaj?

• Współcześnie w krajach wysoko- i

średniorozwiniętych inflacja jest
agregatem w którym w różnym zakresie i
siłą oraz z różnych przyczyn oddziaływują
zarówno:

1.

inflacja popytowa

, jak i

2. inflacja podażowa (kosztowa),

a

także

3. inflacja strukturalna.

Stąd też podobny co do wysokości
wskaźnik inflacji w dwóch krajach
wymaga bardzo dokładnej analizy
strukturalnej, czynnikowej,
modelowej i scenariuszowej.

23

24

24

Wspomnień czar! >

Zjawisko spirali

inflacyjnej

24

ROZWÓJ

PŁYNNOŚĆ

ZYSK

Płace

Ceny

Koszty

25

25

Wspomnień czar! >

Podstawowe

płaszczyzny spirali inflacyjnej

• płace-koszty-ceny-płace->

wzrost płac prowadzi

do wzrostu kosztów produkcji a ten z kolei prowadzi
do wzrostu cen, a wzrost cen wywołuje presje na
wzrost płac etc.      

• płace – płace

: wzrost płac w jednych dziedzinach

gospodarki staje się przyczyną nacisków na wzrost
płac w innych dziedzinach (problem tzw.
dysparytetu dochodów),

• płace – świadczenia społeczne

: żądania

waloryzacji świadczeń w ślad za wzrostem płac,

• ceny – ceny

: wzrost cen jednych towarów skłania

producentów innych towarów do podwyżek cen w
celu zachowania ukształtowania wcześniej proporcji
cenowych.

• koszty-koszty

: wzrost kosztów produkcji w jednej

branży przenosi się na kolejne branże etc.

25

26

26

Wspomnień czar! >

Metody pomiaru

inflacji

1. Deflatory

np. deflator cen PKB (deflator PKB)

PKB nominalne

deflator= --------------------------------

PKB realne

2. Wskaźniki cen

np. wskaźnik cen detalicznych WCD (ang. consumer
price index CPI)
wskaźnik cen HICP

liczony jako 12-miesięczna średnia

ruchoma, mierzona indeksem HICP – (ang. Harmonized
Index of Consumer Prices)

wskaźnik cen producenta WCP (ang. producer price
index PPI)

3. Zalety i wady stosowania deflatorów i wskaźników

26

Skutki inflacji

1. Pozytywne

(w jakich warunkach, zagrożenia

etc.)

> w sferze społecznej
> w sferze gospodarczej
> w sferze wartości pieniądza
> w sferze kursu walutowego i wymiany
zagranicznej

2.

Negatywne:

> w sferze społecznej
> w sferze gospodarczej
> w sferze wartości pieniądza
> w sferze kursu walutowego i wymiany
zagranicznej

27

Deflacja

1. Na czym polega deflacja, w

czym się przejawia …..

2. Pozytywne skutki deflacji
3. Negatywne konsekwencje

deflacji

4. Czy w Polsce w XXI wieku

mieliśmy deflację?

28

29

29

Wspomnień czar! > Inflacja a

bezrobocie

• Związki między bezrobociem a

inflacją w krótkim i dłuższym
okresie. Zalety i wady analizy w
oparciu o

krzywą Phillipsa

29

A z tymi problemami zapoznajcie

się sami w oparciu o literaturę i

wspomnień czar z

makroekonomii !!!! … i nie tylko…..

30

30

To koniec 1-go odcinka ‘Wspomnień

czar!”

Następne odcinki serialu są w trakcie

nagrań!

30