

Analiza dzieła

malarskiego





Konkretny, materialny przedmiot – powstaje,
trwa, oddziałuje w określonych warunkach
historycznych



GENEZA →DZIEŁO SZTUKI → RECEPCJA

Dzieło sztuki to:





Wytwór określonego czasu historycznego i
stylu



Obiekt związany z określonym miejscem
(szkoła, styl lokalny)



Środowisko, stosunki społeczne (funkcja w
momencie powstania, mecenat)



Produkt pewnej koncepcji sztuk



Wyraz indywidualnej osobowości twórcy (styl
artysty)

Geneza





Analiza „formalna” – identyfikacja czystych
form (tj. kompozycja, światłocień, gama
barwna)



Ikonografia (treść)



Ikonologia (interpretacja)

Dzieło sztuki - analiza





Obiekt percepcji indywidualnej i zbiorowej



Ogrywa rolę w dziejach sztuki



Dzieło można wartościować zgodnie z
obowiązującymi kategoriami estetycznymi w
czasie i miejscu powstania



Sytuacja własnościowa, sposób udostępniania,
ochrona prawna,



Odbiór emocjonalny i intelektualny



Subiektywny



Ocena naukowa (odbiór obiektywny)

Recepcja





łac. interpretatio = wyjaśnienie,
wytłumaczenie, komentowanie



gr. analysis = analiza, rozbiór

Czym jest

interpretacja?





Portret (autoportret, indywidualny, zbiorowy,
en pied, konny, siedzący)



Pejzaż (wiejski, miejski-weduta, pejzaż ze
sztafażem, marynistyczny)



Martwa natura



Scena rodzajowa



Batalistyka



Scena historyczna



Scena mitologiczna

Typ przedstawienia

(gatunek malarski)





Scena biblijna (religijna) – ST, NT, Żywoty
Świętych



Animalistyka



akt

Typ przedstawienia

(gatunek malarski)





Materiały, z których artysta wykonał dzieło
(technologia)



Zastosowane narzędzia (technologia)



Struktura formalna dzieła (całokształt
zastosowanych środków plastycznych – układ
kompozycyjny, układ przestrzenny –
perspektywa, kolorystyka, wzajemne relacje
plam, linii, światłocień, faktura)

Forma





Kształt pola obrazowego (prostokąt pionowy, prostokąt
poziomy, kwadrat itp.)



Układy kompozycyjne:



Otwarta lub zamknięta



Zwarta lub luźna



Dynamiczna lub statyczna



Diagonalna =skośna=przekątna (kompozycja oparta na
przewadze skosów z ograniczeniem znaczenia
kompozycyjnego pionów i poziomów, akcentowana np.
kolorem, światłocieniem, jednym z elementów
przedstawionych; typowa m.in. dla malarstwa
barokowego)

Kompozycja (1)





Horyzontalna – rozbudowanie kompozycji
wszerz, wydobycie kierunków poziomych,
którym podporządkowane są osie i kierunki
pionowe (np. bizantyjskie mozaiki)



Wertykalna - rozbudowanie kompozycji w
kierunku pionowym



Figura piramidalna (główna grupa figur
wpisana w piramidę (trójkąt), częsta w
malarstwie włoskim dojrzałego renesansu

Kompozycja (2)





Kompozycja figuralna: wielofiguralna, jedno-
dwu, kilku osobowa, postaci we wnętrzu/w
pejzażu, pejzaż ze sztafażem, postaci
wyodrębnione, postacie splecione ze sobą



Plany: jednoplanowa lub wieloplanowa; plany
są wyodrębnione lub płynnie przechodzą z
jednego w drugi; perspektywa linearna,
powietrzna, malarska; kompozycja pasowa
(strefowa) lub układ kulisowy

Kompozycja (3)



polega na przedstawieniu trójwymiarowych przedmiotów na
dwuwymiarowej płaszczyźnie obrazu z wykorzystaniem zasad
geometrii. Zgodnie z nimi widok przedmiotów oddalonych od
obserwatora stopniowo zmniejsza się. Wszystkie linie
równoległe do płaszczyzny obrazu pozostają na obrazie
równoległe. Natomiast linie prostopadłe zbiegają się w
jednym punkcie (tzw. „punkt zbiegu”) położonym na linii
horyzontu, która wyznacza wysokość wzroku obserwatora.
Malarze włoskiego renesansu w swoich obrazach posługiwali
się specjalnym wykresem geometrycznym. Sformułowanie
zasad perspektywy linearnej zawdzięczamy Filippo
Brunelleschiemu i Leone Battiście Albertiemu.

Perspektywa linearna

(centralna, zbieżna,

geometryczna)





Horyzont: wyraźnie zaznaczony, nieokreślony,
podwyższony (2/3), obniżony (1/3)



Ruch: dośrodkowy, odśrodkowy, wielokierunkowy,
napięcia kierunkowe sugerujące ruch



Centrum lub dominanta kompozycyjna: czy posiada
wyraźne centrum i co je stanowi; czy centrum
kompozycyjne jest zarazem środkiem geometrycznym;
czy jest tożsame z centrum treściowym; czy
kompozycja podkreśla tematykę; czy kompozycja
posiada dominantę i co ją stanowi; czy układ
kompozycyjny jest symetryczny czy asymetryczny

Kompozycja (4)





Źródło światła (widoczne na obrazie lub
niewidoczne, padające spoza obrazu)



Naturalne lub sztuczne, mistyczne



Rozproszone (równomiernie rozłożone) czy
punktowe, kierowane na pewne partie



Najjaśniejszy i najciemniejszy punkt



Wyraziste refleksy światła – bliki



Wyraziste lub mało znaczące (powoduje ostre
kontrasty lub nie)

Światłocień (1)





Modelujące formy głęboko lub pobieżnie (silny
lub delikatny modelunek)



Kierunek padania światła podkreślony formą
(np. duktem pędzla) lub też niezależny



Kolor nośnikiem światła (synteza światła i
koloru)

Światłocień (2)





Wąska lub szeroka gama barwna



Barwy krzykliwe lub stonowane



Barwy czyste lub złamane



Określenie dominanty kolorystycznej (jakie barwy dominują)



Nazwy barw



Kontrasty (walorowe – natężenie tonu barw; temperaturowe
– zestawienie w sąsiedztwie barw ciepłych i zimnych;
dopełnieniowe – kontrasty barw leżących po przeciwnej
stronie koła barw



Czy plamy barwne są zróżnicowane wg tradycyjnych reguł
perspektywy (bliżej ciepłe tony, dalej chłodniejsze,
rozmazane itp.)

Kolor (1)





Barwy naśladują rzeczywistość (mimesis)



W świetle i w cieniu jest to ta sama barwa
ulegająca ściemnieniu lub rozjaśnieniu

Kolor lokalny





Opis tego, co zostało przedstawione

Ikonografia





Wskazanie środków ekspresji, którymi dzieło
przemawia do widza; należy pamiętać o tym,
że każde dzieło ma właściwe artyście, stylowi i
epoce środki wyrazu



Można wziąć pod uwagę składniki analizy
formalnej, np. dzieła Vincenta van Gogha
przemawiają sugestywnością koloru, krótkimi
pociągnięciami pędzla, grubym nałożeniem
farby

Wyraz dzieła –

ekspresja (1)





Przykładowe środki wyrazu (1):



tajemniczy i niepokojący nastrój



efekty światłocieniowe



bogata faktura, faktura gładka lub chropowata



wyczuwalne napięcie lub powaga sytuacji



spokój, harmonia



znacząca, teatralna gestykulacja podkreślająca
ważność przedstawionego wydarzenia



patos

Wyraz dzieła –

ekspresja (2)





Przykładowe środki wyrazu (2):



wystudiowana poza



ekspresja wyrażona ruchem postaci



formy łagodne, obłe, opływowe kształty, kanciaste



antykizacja realiów



nastrój radosny



idealizacja



realizm



fotograficzny realizm – hiperrealizm



omówienie symboliki i alegorii dzieła

Wyraz dzieła –

ekspresja (3)





Informacje nie powinny powielać
wcześniejszych ustaleń; ta część nie może być
zbyt rozbudowana



W tej części powinny być zawarte informacje
stylu dzieła, epoce, środowisku, w jakim dzieło
powstało, itp.



Sąd wartościujący, czyli ocena sytuuje dzieło
w kontekście innych dzieł tej samej kategorii,
tego samego stylu lub epoki

Wnioski końcowe,

ocena dzieła