PUBLICZNA SŁUŻBA

KRWI

Alicja Zakolska

Akademia Pomorska w Słupsku

Instytut Nauk o Zdrowiu

PIELĘGNIARSTWO

Jednostkami organizacyjnymi publicznej służby krwi są:

Instytut Hematologii i Transfuzjologii- jednostka badawczo-rozwojowa

nadzorowana przez Ministra Zdrowia. Siedzibą Instytutu jest Warszawa.

Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa- publiczne

zakłady opieki zdrowotnej tworzone przez Ministra Zdrowia i finansowane z

budżetu państwa.

Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa- samodzielne

publiczny zakład opieki zdrowotnej tworzony przez ministra obrony

narodowej.

Centrum MSWiA – samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej

tworzony przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Jednostki organizacyjne publicznej służby krwi

Organem doradczym i opiniodawczym ministra zdrowia w

zakresie publicznej służby krwi jest Krajowa Rada do Spraw

Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Do jej zadań należy:

ocena działalności publicznej służby krwi,

opiniowanie zamierzeń i programów rozwoju w zakresie

publicznej służby krwi,

opiniowanie projektów aktów prawnych w zakresie

krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Ustawa z dnia 26 listopada 2003r. o zmianie ustawy o publicznej służbie

krwi oraz o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 223,
poz. 2215).

Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997r. o publicznej służbie krwi- ustawa

weszła w życie 1 stycznia 1999r.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 kwietnia 2005r. w sprawie

warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców
krwi (Dz. U. Nr 79, poz. 691 z późn. zm.).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005r. w sprawie

wzoru oraz szczegółowych zasad i trybu nadawania odznaki „Honorowy
Dawca Krwi- Zasłużony dla Zdrowia i Narodu” (Dz. U. Nr 65 poz.
573).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 listopada 2004r. W sparawie

wartości kalorycznej posiłku regeneracyjnego przysługującego dawcy
krwi (Dz. U. Nr 261, poz. 2602).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2005r. W sprawie

sposobu prowadzenia rejestru dawców krwi (Dz. U. Nr 109, poz. 918).

Krwiodawstwo jest akcją społeczną polegającą na dobrowolnym

dostarczeniu krwi oraz jej preparatów do celów leczniczych. Źródłem są
dawcy, czyli osoby oddające krew.

Przepisy prawne

Dawcy krwi

Tytuł „Honorowego Dawcy Krwi” przysługuje osobie, która
oddała bezpłatnie krew i została zarejestrowana w jednostce
organizacyjnej publicznej służby krwi.
Honorowemu dawcy przysługuje :

kobiecie, która oddała co najmniej 5 l krwi lub

odpowiadająca tej objętości ilość innych jej składników ,

mężczyźnie, który oddał co najmniej 6 l krwi lub

odpowiadającą tej objętości ilość innych składników.

Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi,
który oddał co najmniej 20 l krwi lub
odpowiadającą tej objętości ilość innych
jej składników, mogą być nadawane
ordery i odznaczenia oraz odznaka
„ Honorowy Dawca Krwi- Zasłużony dla
Zdrowia Narodu”. Ponadto Honorowy
dawca otrzymuje legitymację wydaną
przez jednostkę organizacyjną publicznej
służby krwi.
Tytuł „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi”
i odznakę nadaje Polski Czerwony Krzyż.
Natomiast budżet państwa pokrywa
wydatki związane z nadaniem tytułu i
odznaki.

Odznakę „Honorowy Dawca Krwi- Zasłużony dla Zdrowia Narodu”
nadaje minister właściwy do spraw zdrowia .
Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi
przysługuje:

zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje krew i na czas

okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach
określonych w odrębnych przepisach,

zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z

przepisów prawa pracy,

zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej

służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet
i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze
kraju, koszt ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi

posiłek regeneracyjny .

Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi przysługuja

uprawnienia do korzystania poza kolejnością z
ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w ramach ubezpieczenia
zdrowotnego i usług farmaceutycznych udzielanych w
aptekach.

Publiczna służba krwi zapewnia anonimowość dawcy krwi.

Oznakowanie opakowania krwi nie może zawierać danych
umożliwiających identyfikację danych dawcy krwi przez
biorcę lub inną osobę bądź jednostkę organizacyjną inna
niż jednostka organizacyjna publicznej służby krwi.

Pobieranie krwi i oddzielanie jej

składników

Pobieranie krwi i oddzielanie jej
składników jest dopuszczalne
wyłącznie przez jednostki
organizacyjne publicznej służby krwi
po uzyskaniu akredytacji, a zakresie
pobierania krwi w celu wytwarzania
produktów krwiopochodnych- po
uzyskaniu zezwolenia Głównego
Inspektora Farmaceutycznego.

Jednostka organizacyjna publicznej służby krwi wyznacza
osobę odpowiedzialną za przestrzeganie medycznych zasad
pobierania krwi, oddzielania jej składników oraz wydawania.
Osoba ta musi posiadać wykształcenie wyższe w dziedzinie
nauk medycznych lub biologicznych oraz co najmniej
dwuletnie doświadczenie zawodowe w jednostkach
organizacyjnych publicznej służby krwi.
Pobieranie krwi jest dopuszczalne przy spełnieniu
następujących wymogów:

kandydat na dawcę został w sposób dla niego zrozumiały

poinformowany przez lekarza o istocie zabiegu i o możliwych
skutkach ubocznych,

kandydat na dawcę krwi lub dawca ma pełna zdolność do

czynności prawnych i wyraził każdorazowo, w obecności
lekarza, pisemna zgodę na pobranie krwi,

każdorazowe pobranie krwi zostało poprzedzone badaniami

lekarskimi, a od kandydata na dawcę krwi lub od dawcy została
pobrana próbka krwi do badań laboratoryjnych w celu ustalenia
czy kandydat na dawcę lub dawca odpowiada wymaganiom i
czy pobranie krwi nie spowoduje ujemnych skutków ubocznych,

pobrania krwi dokonuje lekarz albo posiadający odpowiednie

kwalifikacje zawodowe pracownik służby krwi w obecności
lekarza lub w okolicznościach umożliwiających niezwłoczne
wezwanie lekarza.

Jednostka organizacyjna prowadzi rejest dawców krwi, który

zawiera następujące dane dawców krwi:

imię i nazwisko,
numer PESEL,
adres zamieszkania i adres do korespondencji,
grupę krwi,
numer karty identyfikacyjnej lub legitymacji dawcy krwi,
datę i przyczynę skreślenia z rejestru dawców krwi, jeżeli takie

zdarzenie zaistniało.

Sposoby pobierania krwi:

metodą konwencjonalną – do krwi pełnej. Jednorazowo

pobiera się 450 ml krwi pełnej, która zwiera osocze i
elementy morfotyczne. Stosowane jest tutaj pojedyncze
wkłucie do żyły, do jednorazowych pojemników z tworzywa
sztucznego.

metodą aferezy – zabieg przy pomocy separatorów,

umożliwiających pobranie od dawcy tylko wybranych
składników krwi (osocze, trombocyty, erytrocyty, leukocyty),

pobieranie osocza (plazmofereza)- jednorazowo 600 ml

osocza,

pobieranie płytek krwi (trombafereza)- jednorazowo

300-400 ml trombocytów,

pobieranie krwinek czerwonych (erytroafereza)-

jednorazowo 600 ml erytrocytów,

pobieranie leukocytów - jednorazowo można pobrać 200

ml leukocytów.

Wydawanie krwi

Krew jest wydawana przez jednostki organizacyjne publicznej
służby zdrowia za opłatą. Minister właściwy, po określa corocznie
do dnia 30 czerwca wysokość opłat za krew i jej składniki
wydawane przez wyżej wymienione jednostki. Ustalane opłaty
uwzględniają rodzaje kosztów ponoszonych przez w/w jednostki
w związku z pobieraniem krwi, oddzielaniem jej składników, ich
przechowywaniem i wydawaniem. Pod uwagę brany jest także
wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku
poprzedzającym rok wydania rozporządzenia.

Zakład opieki zdrowotnej nie może uzależnić zastosowania w

leczeniu krwi od oddania krwi przez inną osobę. Przetaczania
krwi mogą dokonywć wyłącznie:

lekarz zakładu opieki zdrowotnej,
na zlecenie lekarza pielęgniarka lub położna zakładu opieki

zdrowotnej, pod warunkiem, że odbyła odpowiednie
przeszkolenie praktyczne i teoretyczne organizowane przez
regionalne centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, Wojskowe
Centrum Krwiodawstwa lub Centrum MSWiA, potwierdzone
zaświadczeniem.

Zakład opieki zdrowotnej jest obowiązany natychmiast powiadomić

jednostkę organizacyjną publicznej służby krwi, która dostarczyła
krew o każdym przypadku wystąpienia zagrażającego życiu bądź
zdrowiu odczynu lub wstrząsu w trakcie przetaczania krwi lub po
przetoczeniu oraz podejrzenia lub stwierdzenia choroby, która
może być spowodowana przetoczeniem.

Krwiolecznictwo

Przechowywanie krwi i jej

składników

Wszystkie procedury związane są z pobieraniem,
przetwarzaniem, przechowywaniem, transportem krwi oraz jej
składników zmierzaja do:

podtrzymywania żywotności i poszczególnych składników

krwi,

powstrzymania zmian fizycznych powodujących zniszczenie

tych składników,

ograniczenia procesu namnażania się bakterii.

Zastosowanie roztworu antykoagulantu i płynu
konserwującego zapobiega tworzeniu się agregatów i zapenia
źródło właściwych składników odżywczych niezbędnych dla
metabolizmu komórek w czasie przechowywania. Krew, a
następnie jej składniki, pobierane są wyłącznie do
zamkniętego zestawu pojemników, co pozwala uniknąć
zakażeń bakteryjnych w czasie pobierania i preparatyki.
Temperatura przechowywania:

erytrocyty -1-6ºC
granulocyty i krwinki płytkowe- temp. pokojowa
osocze i trombocyty- 18ºC i mniej

Termin ważności krwi nigdy nie jest za długi :

krwinki płytkowe- 5 dni,
krwinki czerwone ok. 35-42 dni
osocze w stanie zamrożenia ok. 1 roku
niektóre naczynia krwiopochodne- tylko 2 dni

Krwiolecznictwo jest to leczenie składnikami krwi. Leczenie

składnikami krwi polega na przetaczaniu tych swoistych
elementów krwi, których chory potrzebuje. Pozwala
zaoszczędzić zasoby krwi, ponieważ jedna donacja może
zapewnić składniki do leczenia kilku chorych. Poza tym jest
to optymalna metoda leczenia chorych, którzy wymagają
stosowania dużych ilości swoistych składników krwi .

Współcześnie dążymy , aby uzyskać z krwi pochodzącej od

dawcy jak największej ilości różnych składników krwi i
produktów krwiopochodnych, które mogą pomóc co
najmniej kilku chorym lub do pobrania określonego
składnika krwi, który jest najbardziej w danej chwili
potrzebny.

Podstawowe składniki krwi :

KPK- Krew Pełna Konserwowana
KKCz- Koncentrat Krwinek Czerwonych
EFP- osocze świeżo mrożone
KKP- Koncentrat Krwinek Płytkowych

Składniki krwi i produkty

krwiopochodne

Grupy krwi:

Jeśli w krwi biorcy znajdują się przeciwciała przeciwko
antygenom dawcy to następują powikłania potransfuzyjne.
Krwinki dawcy zostaną zniszczone w organiżmie biorcy. Jest to
zjawisko aglutynacji , czyli zlepiania się erytrocytów przy
nieprawidłowym przetoczeniu krwi.

Rodzaje transfuzji:

transfuzja masywna- polega na przetoczeniu ponad 2,5 l

krwi lub ponad 50% krwi chorego,

transfuzja wymienna- ma na celu zastąpienie krwi chorego

krwią osoby zdrowej, by usunąć z krążenia chorego
substancje toksyczne lub patologicznie zmienione
erytrocyty niezdolne do pełnienia prawidłowych czynności
fizjologicznych.

transfuzja pod ciśnieniem- wykonuje się przy znacznym

wykrwawianiu chorego ,

tansfuzja dotętnicza- wykonywana jest przy objawach

śmierci klinicznej z powodu wykrwawiania.



Sygit M: Zdrowie Publiczne: Oficyna 2010.
ISBN 9788326406768

Bibiografia: