Służby specjalne w Polsce

ze szczególnym uwzględnieniem CBA

Ada Wasiłowska kl. IA

Służby specjalne - definicja

Służby specjalne – ogólna nazwa opisująca instytucje,
które prowadzą działania operacyjno-rozpoznawcze o
charakterze niejawnym wewnątrz kraju. Domeną służb
specjalnych jest pozyskiwanie i ochrona informacji
kluczowych dla zapewnienia wewnętrznego bezpieczeństwa
państwa. W państwach demokratycznych działania służb
specjalnych wymykają się niekiedy spod kontroli organów
nadzorczych. Kontrowersje budzą niektóre techniki
stosowane przez służby specjalne, szczególnie te
niedozwolone przez prawo ich państwa macierzystego, jak
przekupstwo, szantaż, tortury, skrytobójstwo oraz nielegalny
handel bronią i narkotykami. Praktyki te są niekiedy
usprawiedliwiane ochroną interesów państwa i jego
obywateli i dotyczą służb specjalnych zarówno krajów
demokratycznych (np. tortury więźniów CIA) jak i reżimów
dyktatorskich (np. likwidacja opozycjonistów przez
radzieckie KGB).

Służby specjalne - podział

A. służby informacyjno-wywiadowcze – których podstawowym

zadaniem jest pozyskiwanie cennych informacji o strategicznym
znaczeniu oraz czasami dezinformowanie analogicznych służb wrogich
państw. Służby informacyjno-wywiadowcze prowadzą m.in.

wywiad wojskowy – polegający na gromadzeniu i przetwarzaniu

informacji wywiadowczych dotyczących obcych sił zbrojnych przez
służbę opartą na strukturze militarnej

wywiad polityczny – gromadzenie przez daną agencję informacji

dotyczących sytuacji politycznej, poszczególnych państw lub
ugrupowań

wywiad wewnętrzny – działalność wywiadowcza prowadzona wobec

przedmiotów krajowych, których działalność stwarza sytuację
zagrażającą bezpieczeństwu wewnętrznemu państwa

wywiad techniczny – działalność wywiadowcza prowadząca do

zdobycia materiałów z obcych źródeł, dotyczących wyposażenia
technicznego i możliwości technicznych danego państwa

wywiad operacyjny – gromadzenie danych wywiadowczych

następnie wykorzystywanych w planowaniu operacyjnym na
poziomie regionalnych teatrów działań wojennych

wywiad parapsychologiczny – gromadzenie danych wywiadowczych

za pośrednictwem (pomocą), osób obdarzonych rzekomo
zdolnościami percepcji pozazmysłowej

Służby specjalne - podział

B. służby policyjno-prewencyjne – których zadaniem jest

ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego – zarówno w sensie
bezpieczeństwa osobistego obywateli danego kraju, jak i
zapewnianie bezpieczeństwa i stabilności władzy

W niektórych przypadkach funkcje te sprawuje w jednym państwie
jedna służba specjalna. Tak było np. w Polsce do 2002 r., gdzie Urząd
Ochrony Państwa (UOP) spełniał obie te funkcje naraz.

Służby specjalne III Rzeczpospolitej

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

od 2002 r. (

ABW

),

Agencja Wywiadu

od 2002 r. (

AW

),

Służba Kontrwywiadu Wojskowego

od 2006 r. (

SKW

),

Służba Wywiadu Wojskowego

od 2006 r. (

SWW

),

Centralne Biuro Antykorupcyjne

od 2006 r. (

CBA

).

Agencja Bezpieczeństwa

Wewnętrznego

Instytucja będąca służbą specjalną zajmująca się
pozawojskowymi aspektami działalności związanymi z:
ochroną informacji niejawnych, bezpieczeństwem
wewnętrznym, teleinformatycznym, ekonomicznym
Rzeczypospolitej Polskiej m.in. kontrwywiadem i
zwalczaniem przestępczości zorganizowanej na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej, ogólnej ochrony RP i Jej
porządku konstytucyjnego. Jest służbą ochrony państwa
(pozawojskową) i krajową władzą bezpieczeństwa.
Utworzona 29 czerwca 2002, Agencja Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, powstała po rozwiązaniu Urzędu Ochrony
Państwa, w miejsce którego utworzono dwie odrębne
agencje: Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz
Agencję Wywiadu.

Agencja Wywiadu

Służba wywiadowcza, której zadanie polega na
pozyskiwaniu jawnych i niejawnych informacji (wywiad)
poza granicami RP, które mogą mieć znaczenie dla
bezpieczeństwa i żywotnych interesów RP. Agencja Wywiadu
prowadzi wywiad z pozycji legalnych (pod przykryciem
dyplomacji) i nielegalnych (bez immunitetu
dyplomatycznego).
Agencja Wywiadu powstała 29 czerwca 2002, w wyniku
rozwiązania Urzędu Ochrony Państwa (ustawa z dnia 24
maja 2002 o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz
Agencji Wywiadu).
Szef AW jest centralnym organem administracji rządowej,
działającym przy pomocy AW, która jest urzędem
administracji rządowej. Podlega bezpośrednio Prezesowi
Rady Ministrów.

Agencja Wywiadu c.d.

Największym znanym powszechnie
sukcesem AW było ujęcie na terenie Litwy i
aresztowanie w 2006 roku białoruskiego
szpiega, działającego z pozycji nielegalnej,
funkcjonariusza Zarządu Wywiadowczego
KGB RB - Siergieja Monicza. Ta
skomplikowana operacja trwała przez kilka
lat i była prowadzona w czterech krajach
europejskich. Pozwoliło to zneutralizować
działania białoruskich służb specjalnych
wymierzone w polskich dyplomatów.
Siergiej Monicz został skazany przed
polskim wymiarem sprawiedliwości na 5.5
lat więzienia.

Służba Kontrwywiadu Wojskowego

Służba specjalna właściwa w sprawach ochrony przed
zagrożeniami wewnętrznymi dla obronności RP oraz
bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej, powołana na podstawie ustawy z
dnia 9 czerwca 2006 i podległa Ministrowi Obrony Narodowej.
Służba pełni rolę kontrwywiadowczą.
SKW rozpoczęła działalność 1 października 2006. Dzień
wcześniej (30 września 2006) zostały rozwiązane Wojskowe
Służby Informacyjne.

Służba Wywiadu Wojskowego

Służba specjalna właściwa w sprawach ochrony przed
zagrożeniami zewnętrznymi dla obronności RP oraz
bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej, powołana na podstawie ustawy z
dnia 9 czerwca 2006 i podległa Ministrowi Obrony Narodowej.
SWW rozpoczęła działalność 1 października 2006. Dzień
wcześniej (30 września 2006) zostały rozwiązane Wojskowe
Służby Informacyjne.

Żołnierzem SWW pełniącym służbę w Organizancji Traktatu
Północnoatlantyckiego jest Assistant Director generał brygady
Jarosław Stróżyk, NATO International Military Staff Intelligence
Division. Generał brygady SWW J. Stróżyk służy na stanowisku
koordynującym działania wywiadów sił zbrojnych państw
członkowskich Organizancji Traktatu Północnoatlantyckiego.
Wybrany na stanowisko 29 kwietnia 2010, rozpoczął służbę we
wrześniu 2010, awansowany na stopień wojskowy generała
brygady 15 sierpnia 2011

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Służba specjalna państwa polskiego, urząd do spraw
zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w
szczególności w instytucjach państwowych i
samorządowych, a także do zwalczania działalności
godzącej w interesy ekonomiczne państwa, działająca na
podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym
Biurze Antykorupcyjnym (Dz.U. z 2006r. Nr 104, poz. 708).

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Zadania

1. rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw (oraz

ściganie ich sprawców) przeciwko:

• działalności instytucji państwowych oraz samorządu

terytorialnego

• wymiarowi sprawiedliwości, wyborom i referendum,

porządkowi publicznemu, dokumentów, mieniu, obrotowi
gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami
wartościowymi, jeżeli pozostają w związku z korupcją lub
działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa,

• finansowaniu partii politycznych, jeżeli pozostają w związku z

korupcją,

• obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i

subwencji, jeżeli pozostają w związku z korupcją lub
działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Zadania c.d.

2. ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania

przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu
prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące
funkcje publiczne;

3. dokumentowanie podstaw i inicjowanie realizacji przepisów

ustawy z dnia 21 czerwca 1990 r. o zwrocie korzyści
uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych
państwowych osób prawnych;5.

4. ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych

przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji
w przedmiocie: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia
finansowego, udzielania zamówień publicznych,
rozporządzania mieniem jednostek lub przedsiębiorców;

5. kontrola prawidłowości i prawdziwości oświadczeń

majątkowych lub oświadczeń o prowadzeniu działalności
gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne;

6. prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej zjawisk

występujących w obszarze właściwości CBA oraz
przedstawianie w tym zakresie informacji Prezesowi Rady
Ministrów, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Sejmowi
oraz Senatowi.

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Uprawnienia

W granicach zadań ustawowych
funkcjonariusze CBA wykonują:

•czynności operacyjno-rozpoznawcze w celu

zapobiegania popełnieniu przestępstw, ich
rozpoznania i wykrywania oraz – jeżeli istnieje
uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa
– czynności dochodzeniowo-śledcze w celu ścigania
sprawców przestępstw;

•czynności kontrolne w celu ujawniania przypadków

korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie
terytorialnym oraz nadużyć osób pełniących
funkcje publiczne, a także działalności godzącej w
interesy ekonomiczne państwa;

•czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-

informacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania
informacji istotnych dla zwalczania korupcji w
instytucjach państwowych i samorządzie
terytorialnym oraz działalności godzącej w interesy
ekonomiczne państwa.

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Struktura organizacyjna

Jednostki wewnętrzne CBA:

Departament Operacyjno-Śledczy
Departament Ochrony
Departament Postępowań Kontrolnych
Departament Analiz
Biuro Techniki Operacyjnej
Biuro Prawne
Biuro Finansów
Biuro Kadr i Szkolenia
Biuro Logistyki
Biuro Teleinformatyki
Biuro Kontroli i Spraw Wewnętrznych
Gabinet Szefa
Zespół Audytu Wewnętrznego
Delegatura CBA w dziesięciu miastach w Polsce
(Białymstoku, Gdańsku Katowicach, Krakowie,
Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie,
Warszawie, Wrocławiu.

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Kierownictwo

Centralnym Biurem Antykorupcyjnym kieruje Szef
Centralnego Biura Antykorupcyjnego, który jest centralnym
organem administracji rządowej nadzorowanym przez
Prezesa Rady Ministrów, działającym przy pomocy CBA,
które jest urzędem administracji rządowej.
Szefa CBA powołuje na czteroletnią kadencję i odwołuje
Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium do Spraw Służb
Specjalnych oraz sejmowej komisji właściwej do spraw
służb specjalnych. Ponowne powołanie na Szefa CBA może
nastąpić tylko raz.

Prezes Rady Ministrów, na wniosek Szefa

CBA, powołuje i odwołuje zastępców Szefa CBA.

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Szefowie

• wakat od 24 lipca 2006 do 3 sierpnia 2006

• Mariusz Kamiński pełnomocnik ds. organizacji

CBA od 6 lipca 2006 do 3 sierpnia 2006

• Mariusz Kamiński od 3 sierpnia 2006 do 13

października 2009

• wakat od 13 października 2009 do 30 grudnia 2009

• Paweł Wojtunik p.o. szefa od 13 października

2009

• Paweł Wojtunik od 30 grudnia 2009

Paweł Wojtuniuk

Mariusz Kamiński

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Finansowanie

Działalność CBA jest finansowana z budżetu państwa.
Koszty realizacji zadań CBA, w zakresie których – ze
względu na wyłączenie ich jawności – nie mogą być
stosowane przepisy o finansach publicznych,
rachunkowości i zamówieniach publicznych, są
finansowane z utworzonego na ten cel funduszu
operacyjnego. Szef Centralnego Biura
Antykorupcyjnego określa, w drodze zarządzenia,
stanowiący tajemnicę państwową sposób tworzenia i
gospodarowania funduszem operacyjnym.

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Upublicznione działania operacyjno-śledcze

2006-2007

•4 grudnia 2006 powiadomiono o pierwszej akcji CBA. Zatrzymano Roberta

M. i Wiesława B. Są oni podejrzewani o działanie na szkodę spółki "Kama
Foods" S.A.

•luty 2007 – zatrzymanie Mirosława Garlickiego; jednym z postawionych

zatrzymanemu zarzutów było przyjmowanie korzyści majątkowej od
pacjentów w związku z pełnieniem przez niego funkcji publicznej
(kardiochirurga)

•czerwiec i lipiec 2007 – zatrzymania dyrektorów z Centralnego Ośrodka

Sportu w Warszawie, którym postawiono zarzuty przyjmowania korzyści
majątkowej w związku z pełnioną funkcją publiczną

•6 lipca 2007 – zatrzymanie dwóch osób podejrzanych o korupcję w tzw.

aferze gruntowej

•1 października 2007 CBA zatrzymało posłankę PO Beatę Sawicką oraz

burmistrza Helu Mirosława Wądołowskiego. Prawdopodobnie zostaną im
przedstawione zarzuty usiłowania przyjęcia korzyści majątkowej w zamian za
próbę tzw. "ustawienia" przetargu publicznego. CBA na wniosek prokuratora
zatrzymało ją powtórnie 5 listopada 2007 dzień po wygaśnięciu chroniącego
ją immunitetu poselskiego. Sąd uznał, że drugie zatrzymanie było
bezzasadne i nakazał jej zwolnienie

•25 października 2007 – zatrzymanie byłego ministra sportu Tomasza Lipca

w związku z postępowaniem prowadzonym przez prokuratora apelacyjnego
w Warszawie w sprawie korupcji w Centralnym Ośrodku Sportu w Warszawie

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Uprawnienia

2009

•23 września 2009 upubliczniono informację o zatrzymaniu Weroniki

Marczuk-Pazury w związku z podejrzeniem przyjęcia korzyści
majątkowej i powoływania się na wpływy w organach władzy
publicznej

•1 października 2009 dziennik Rzeczpospolita upublicznił

stenogramy sporządzonych przez CBA z rozmów telefonicznych
Zbigniewa Chlebowskiego z lobbystami w sprawie zmian w ustawie o
zakładach losowych i grach liczbowych (operacja Black Jack)

•2 października 2009 upubliczniono informację o zatrzymaniu

Janusza Stokłosy w związku z podejrzeniem wręczenia korzyści
majątkowej funkcjonariuszom publicznym z Urzędu Lotnictwa
Cywilnego

2011

•6 października 2011 funkcjonariusze CBA zlikwidowali

zorganizowaną grupę przestępczą działającą na szkodę RP.