WITAMINY



Są związkami organicznymi
nieodzownymi do prawidłowego
przebiegu procesów biochemicznych i
funkcjonowania organizmu. Wiele z nich
stanowi składniki koenzymów.



Organizm potrzebuje niewielkich ilości
witamin, nieporównywalnie małych w
stosunku do zapotrzebowania na
podstawowe składniki pokarmowe

WYRÓŻNIA SIĘ DWIE
PODSTAWOWE GRUPY WITAMIN:



Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

(np. A )



Witaminy rozpuszczalne w wodzie (np.



Biochemiczna rola witamin czy
interakcje pomiędzy różnymi
witaminami a innymi składnikami diety
nie są w pełni poznane i nie do końca
wyjaśnione.



Wiadomo, że zarówno niedobór, jak i
nadmiar witamin może działać
szkodliwie.



Umiarkowanie przedawkowane
witaminy z grupy B lub C wydalane są
w moczu, lecz nadmiar witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach nie jest
łatwo wydalany i może gromadzić się
powodując objawy chorobowe.

WITAMINY



Regulują przemianę materii przez
system enzymatyczny



Przyjmujemy je z pokarmem



Nie są substytutami żywności, nie mogą
zastąpić pokarmu



Decydują o sprawnym funkcjonowaniu
organizmu



Niedobór jednej witaminy z wielu może
stanowić niebezpieczeństwo dla całego
organizmu

WITAMINY ROZPUSZCZALNE
W TŁUSZCZACH



Witamina A



Witamina D



Witamina E



Witamina K

WITAMINA A



Witamina A, rozpuszczalna w tłuszczach
została odkryta i rozszyfrowana
chemicznie w 1931 a od 1947 witaminę
A wytwarza się przemysłowo.
Aktywność witaminy A wykazuje szereg
związków strukturalnie
spokrewnionych. W organizmie
zwierzęcym jest to retinol oraz jego
pochodne (np. retinal, 3-
dehydroretinol). W roślinach i grzybach
witamina A występuje tylko jako
prowitamina i jej głównym związkiem
jest Beta karoten, ponadto występują
związki określane jako Karotenoidy.

WITAMINA A –
AKSEROFTOL - RETINOL

Działanie:



Przekształca się w retinen, niezbędny
składnik barwników siatkówki,
warunkujący normalne widzenie;
istotna dla prawidłowego wzrostu i
funkcjonowania tkanki nabłonkowej;
zapewnia normalny wzrost kości i
zębów poprzez regulację komórek
tkanki kostnej

WITAMINA A



Jedna z najwcześniej odkrytych witamin



Jest metabolizowana do kwasu retinowego



Wpływa na syntezę białek, tłuszczów,
hormonów (zwłaszcza tarczycy)



Chroni wątrobę, aktywuje jej układ
enzymatyczny



Utrzymuje odporność immunologiczną



Wpływa na metabolizm węglowodanów i
hormonów sterydowych



Średnie zapotrzebowanie wynosi ok. 1 mg/dobę



Jest stosowana jako dodatek do żywności do
margaryn

BUDOWA RETINOLU

SKUTKI NIEDOBORU
WITAMINY A

- suche, łamliwe włosy,

- kruche, wolno rosnące paznokcie,
- kurza ślepota,
- zahamowanie wzrostu,
- infekcje i stany zapalne dziąseł oraz innych
narządów,
- suchość i szorstkość skóry,
- oziębłość, bezpłodność,
- łuszczyca

- trądzik pospolity
- łysienie plackowate
- zmniejszone wydzielanie HCl żołądka
- skłonność do biegunek

ŹRÓDŁA WITAMINY A



Masło



Jaja



Mleko



Wątroba



Nerki



Ser



Tłuste mięso



Tran



Jako prowitamina: marchew, pomidory

UWAGI WITAMINA A



Może być wytwarzana z prowitamin –
karotenów (żółtych lub czerwonych
barwników)



Czasami nazywana jest witaminą
antyinfekcyjną ponieważ pomaga w
utrzymaniu prawidłowego stanu
nabłonka



Magazynowana w nerkach i wątrobie



Nie ulega zniszczeniu podczas
gotowania



Kontakt z miedzią i żelazem powoduje
jej zniszczenie

WITAMINA A



Co wpływa na pogorszenie
wchłaniania: światło, wysoka
temperatura, powietrze, siarczan
żelaza, dikumarol, środki
przeczyszczające, sterydy, PCB
(polichlorowane difenyle), benzoesan
sodu, azotyny, dysfunkcje żółci i
trzustki, niedobory witaminy D, kofeina,
nikotyna, alkohol

WITAMINA D –
CHOLEKALCYFEROL,
KALCYFEROL



Działanie:



Wzmaga wchłanianie wapnia w jelitach;



Nieodzowna dla zapewnienia
normalnego wzrostu i utrzymania
prawidłowej struktury kości



Reguluje przemiany wapniowo-
fosforowe



Reguluje uwalnianie wapnia z kości



Reguluje reabsorpcję wapnia w nerkach



Witamina D obejmuje witaminę D1
(kalcyferol), D2 (ergokalcyferol) oraz
D3 (cholekalcyferol). Wtamina D1
znajduje się w tranie, D2 jest
wytwarzana w roślinach wystawionych
na działanie promieni ultrafioletowych,
natomiast witamina D3 powstaje w
skórze ludzi i zwierząt i jako jedną z
niewielu witamin organizm może
wyprodukować sam pod wpływem
promieni słonecznych, które
przemieniają zawarty w skórze
człowieka 7-dehydrocholesterol (tzw.
prowitamina D3) przemienia się w
cholekalcyferol.

WITAMINA D –
CHOLEKALCYFEROL,
KALCYFEROL

BUDOWA
CHOLEKALCYFEROLU

CHOLEKALCYFEROL
SKUTKI NIEDOBORU



Deformacje kości



Krzywica u dzieci



Osteomalacja (rozmiękanie kości) u
dorosłych



Hipokalcemia



Niedobór spowodowany jest zaburzeniami
w krążeniu jelitowo-wątrobowym (które
powodują nadmierne wydalanie tej
witaminy z kałem), upośledzeniem
wchłaniania z przewodu pokarmowego
oraz nieprawidłowościami w metabolizmie
tej witaminy

CHOLEKALCYFEROL
SKUTKI NIEDOBORU



- u niemowląt - krzywica dziecięca
(rachitis infantilis),
- u dzieci starszych i młodzieży -
krzywica późna (rachitis tarda),
- u starszych: zaburzenia struktury
kości - osteomalacja i zrzeszotnienie
kości,
- krótkowzroczność,
- stany poirytowania, dolegliwości
nerwicowe, bezsenność, pesymizm

CHOLEKALCYFEROL
ŹRÓDŁA



Wątroba



Tran



Żółtka jaj



Pełne mleko



Masło



Margaryna

DOBOWE ZAPOTRZEBOWANIE
CHOLEKALCYFEROL



Zaleca się spożywanie 10 µg (400 j.m.)
witaminy D na dobę u dzieci powyżej 4
r.ż. i dorosłych (przy diecie zawierającej
2000 kcal). Inna teoria naukowa zaleca
spożywanie na dobę 5 µg w wieku do 51
roku życia, 10 µg w wieku 51-70 i 15 µg
powyżej 71 roku życia

WITAMINA E
TOKOFEROL



Istnieje co najmniej osiem postaci
witaminy E zwanych tokoferolami, które
są rozpuszczalne w tłuszczach.
Poszczególne tokoferole (α, β, γ) różnią
się między sobą jedynie liczbą i
umiejscowieniem grup metylowych przy
pierścieniu benzenowym.

WITAMINA E



Witamina E związana jest z przemianą azotową i
oddychaniem. Witamina E bierze udział w
przemianie materii, jako związek antyoksydacyjny
i zwiększający podaż tlenu, zapobiega utlenianiu
witaminy A , nienasyconych kwasów tłuszczowych
i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy
tworzeniu się toksycznych produktów i zapobiega
rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych.
Witamina E obniża podwyższony poziom lipidów
w surowicy krwi. Aktywując układy enzymatyczne
oddychania tkankowego, uczestniczy w procesach
odtruwania, chroni komórki przed stłuszczeniem,
podtrzymuje czynność tkanki mięśniowej, ułatwia
przyswajanie tlenu przez erytrocyty.

WITAMINA E



Witamina E pobudza produkcję
substancji przeciwzakrzepowych,
zmniejszając ryzyko rozwoju schorzeń
naczyń krwionośnych. Witamina E jest
niezbędna u mężczyzn do prawidłowej
produkcji spermy. Dlatego niedobór
witaminy E może prowadzić do
bezpłodności. Wykorzystywana jest też
do leczenia męskiej bezpłodności,
zaburzeń mięśniowych, miażdżycy oraz
chorobach serca. Witamina E
współdziała z witaminami A, C i
karotenoidami, zmniejszając ryzyko
rozwoju chorób nowotworowych.

WITAMINA E -
TOKOFEROL



Działanie



Hamuje utlenianie nienasyconych
kwasów tłuszczowych i witaminy A
(które pomagają w tworzeniu błon
plazmatycznych), współdziałając z
witaminą C i glutationem



Jej rola biochemiczna nie jest dokładnie
znana



Naturalny przeciwutleniacz
(„wymiatacz” wolnych rodników)



Przyczynia się do detoksykacji
rodników, powstających m.in. w
przemianach metabolicznych.

WITAMINA E -
TOKOFEROL



Znaczenie dla organizmu:



Wpływa na płodność



Bierze udział w utlenianiu biologicznym



Chroni przed poronieniem



Wpływa na działanie tkanki mięśniowej



Zapobiega tworzeniu się polipów w
jelicie grubym

TOKOFEROL - BUDOWA

ŹRÓDŁA



Tłuszcze pochodzące z ziarna zbóż i
nasion innych roślin



Tłuszcze pochodzące z wątroby, jaj i ryb



Jarzyny



Pieczywo razowe



Sałata



Mleko



Zapotrzebowanie wynosi ok. 10
mg/dobę

SKUTKI NIEDOBORU
TOKOFEROLU



Bardzo szybko dochodzi do niedoborów



Wzrost katabolizmu nienasyconych
kwasów tłuszczowych



Dochodzi do zaburzeń funkcjonowania
błon komórkowych i innych struktur
błoniastych



Zaburzenia wzrostu



Zaburzenia płodności

SKUTKI NIEDOBORU
TOKOFEROLU



Przyspieszony rozpad czerwonych
krwinek (łagodna postać anemii
hemolitycznej u wcześniaków)



U niemowląt zwiększa się wrażliwość
na toksyczne działanie tlenu



Zahamowany zostaje wzrost naczyń
krwionośnych w oku co prowadzi do
ślepoty

TOKOFEROL UWAGI



Odporny na działanie czynników
zewnętrznych



Kontakt z żelazem i miedzią powoduje
jego zniszczenie



Stosowany jako dodatek do żywności:
margaryna, odżywki dla dzieci, żywność
dietetyczna

WITAMINA K
FILOCHINON, MENADION



Mianem witaminy K określamy grupę
związków nierozpuszczalnych w wodzie, ale
rozpuszczalnych w tłuszczach. Do grupy tej
należą: witamina K1 (filochinon), witamina
K2 (menachinon), witamina K3 (menadion),



Witaminę K1 pozyskuje się z pożywienia, K2
jest produkowana przez bakterie jelitowe,
natomiast witamina K3 jest syntetyzowana,
tzn. produkowana sztucznie. Witamina K jest
koenzymem syntezy protombiny w wątrobie
czyli białka osocza krwi, które bierze udział w
procesie krzepnięcia krwi.

WITAMINA K



Witamina K uszczelnia sródbłonki
naczyń krwionośnych, zapobiega
krwawieniom wewnętrznym oraz
krwotokom, jest czynnikiem
zmniejszającym nadmierne, obfite
krwawienia miesiączkowe. Uczestniczy
w formowaniu tkanki kostnej, wpływa
na przemiany metaboliczne kwasów
nukleinowych. Witamina K posiada
właściwości przeciwbakteryjne oraz
przeciwgrzybiczne, wykazuje również
działanie przeciwzapalne i
przeciwbólowe.

WITAMINA K -
FITOCHINON



Działanie



Odpowiada za karboksylację białek
układu krzepnięcia (czynników
krzepnięcia) syntetyzowanych w
wątrobie



Warunkuje oddychanie
wewnątrzkomórkowe



Warunkuje transport jonów



Jej obecność jest wymagana przy
syntezie białek kości



Ma właściwości przeciwbakteryjne i
przeciwgrzybicze

SKUTKI NIEDOBORU
WITAMINY K



Na niedobory narażone są głównie
osoby starsze, ze względu na problemy
w funkcjonowaniu przewodu
pokarmowego oraz noworodki, gdyż w
jelitach nie jest obecna mikroflora
syntetyzująca tę witaminę (przyczyna
choroby krwotocznej noworodków)



Wydłużenie czasu krzepnięcia krwi