SYMBOLE KOLEKTYWNE –

JEDNOSTKI RZECZYWISTOŚCI

KULTUROWEJ

Michael Fleischer, Teoria kultury i
komunikacji, Wrocław 2002

Stratyfikacja kultury

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

STRATYFIKACJA KULTURY:

GRUPA KULTUROWA

SUBKULTURA

KULTURA JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Grupa kulturowa

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Grupy kulturowe są elementami

składowymi subkultur

Są interakcyjnymi grupami

przyjaciół, zespołami roboczymi,

grupami studenckimi, klikami

itd., w których tworzone są

dyskursy

.

Charakteryzuje je duży stopień

wolności, czasowa niestabilność i

przestrzenne ograniczenia.

Stanowią - w odniesieniu do

podanej stratyfikacji - system

maksymalnej wolności i

minimalnej determinacji

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTUR

A

Subkultury

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Subkultury składają się grup

kulturowych.

Jako system generowane są przez jeden

katalog norm, tworzący

charakterystyczny dla nich

dyskurs

.

Dyskurs

określonej subkultury nie musi

być jedynym dyskursem manifestującym

się w tej subkulturze, może on

obejmować także

dyskursy

specjalistyczne

.

Dyskursy

różnicują subkultury danego

obszaru kulturowego oraz kultury

jednostkowe.

Dyskurs

służy umocnieniu własnej

subkultury oraz zapewnia otwartość na

wpływy zewnętrzne i modyfikacje.

Czasowo subkultury są względnie stabilne,

przestrzeń natomiast nie odgrywa tu

znaczącej roli

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTU

RA

KULTURA

JEDNOSTKOW

A

INTERKULTUR

A

Kultura jednostkowa

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Kultura jednostkowa obejmuje

wszystkie subkultury, znajdujące się

na wspólnym terenie geopolitycznym

wraz z wszystkimi subkulturami

obcymi, takimi jak mniejszości

narodowe.

W ogólny obszar systemu kultur

jednostkowych wchodzą

dyskursy

z

systemów mniej złożonych na

zasadzie selekcji. Zostają przejęte

tylko te

dyskursy

, które są

specyficzne dla danej kultury

jednostkowej.

Cechą pierwszoplanową i dystynktywną

jest zachowanie tych dyskursów, tj.

interdyskursu

Kultura jednostkowa stanowi system

maksymalnego utrwalenia, jest

stabilna pod względem czasowym i

uwarunkowana przestrzennie

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOW

A

INTERKULTUR

A

Interkultura

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Interkultura obejmuje kilka kultur

jednostkowych, sąsiadujących,

uznawanych za podobne lub

jednakowe (np.: kultury

anglosaskie, niemieckojęzyczne,

słowiańskie, islamskie, arabskie

itp.).

Dyskursy interkulturowe

są mniej

stabilne niż dyskursy kultur

jednostkowych (

interdyskursy

).

Ze względu na czas (trwałość),

interkultury są mniej stabilne i

trwałe niż kultury jednostkowe,

lecz bardziej stabilne i trwałe niż

subkultury,

Ze względu na przestrzeń są

przeważnie tak samo stabilne jak

kultury jednostkowe

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTU

RA

Stratyfikacja dyskursu

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Dyskursy, odnoszące się do zjawisk

znakowych, są miejscem manifestacji
kultury i ich stratyfikacja odpowiada
stratyfikacji systemów kultury.

STRATYFIKACJA DYSKURSU:

DYSKURS

DYSKURS SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS INTERKULTUROWY

Dyskurs

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002, s.346

Dyskurs

jest systemowym repertuarem

znaków, reguł i norm generujących

daną formację kulturową (grupę

kulturową, subkulturę, kulturę

jednostkową), decydującym o

kulturowej i socjalnej specyfice tej

formacji.

Dyskurs kreuje kulturową rzeczywistość

danej formacji,

zabezpiecza utrzymanie się subkultury i

jej spoistość,

steruje subsystemem

dyskursów

specjalistycznych

Na poziomie subkulturowym zapewnia

wyróżnialność subkultur wobec innych

(na przykład sąsiednich) i za pomocą

dyskursów specjalistycznych

odpowiada za interferencje

subkulturowe

Funkcją

dyskursu

jest konstytuowanie,

utrzymywanie i konsolidowanie

systemu. Za wpływy wewnętrzne,

wzbogacanie systemu oraz za procesy

dyferencjacji odpowiadają

dyskursy

specjalistyczne

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Dyskurs specjalistyczny

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Dyskurs specjalistyczny

stanowi część

składową

dyskursu

,

funkcjonuje tylko w obrębie jednego

dyskursu

realizuje tylko ogólne ukierunkowanie

oraz hierarchię wartości i normy

swojego

dyskursu

w odniesieniu do

określonego (wyspecjalizowanego)

aspektu systemu, np..: dyskurs

prawniczy, polityczny itd.

Funkcjami

dyskursu specjalistycznego

są:

• ochrona systemu subkulturowego i

własnego

dyskursu

na zewnątrz,

• wzbogacenie własnego

dyskursu

,

• dopasowanie

dyskursu

do procesów

ewolucyjnych, zachodzących w

kulturze jednostkowej oraz

• wspomaganie rozpowszechniania

własnego

dyskursu

wśród innych

formacji subkulturowych.

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTURO

WY

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Dyskurs specjalistyczny

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

W odróżnieniu od

dyskursów

,

które są stabilne, spójne i

bardziej zamknięte,

dyskursy

specjalistyczne

ukierunkowane są na

pośredniczenie, wzbogacanie,

utrzymanie systemu

subkulturowego.

Wywierają niewielki wpływ na

interdyskurs

. Na poziomie

interdyskursu

dyskursy

specjalistyczne

ujawniają się

jedynie za pośrednictwem

dyskursów

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Interdyskurs

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Interdyskurs

jest specyficznym

dyskursem

w obrębie systemu danej

kultury jednostkowej, spełniającym

w jej systemie funkcję pośredniczącą,

integrującą, zapewniającą

komunikację oraz stanowiącym o jej

kulturowej spoistości.

Interdyskurs

nie jest jedynym

dyskursem funkcjonującym w danej

kulturze jednostkowej.

Tworzy on jedynie sferę integrującą

system, do której kulturowe formacje,

jeśli to konieczne, mogą się odwołać

w celu utrzymania systemu.

Muszą one być zgodne, aby komunikacje

w ogóle były możliwe.

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Interdyskurs

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

W systemie subkultur (między

subkulturami) możliwość

komunikacji jest właściwością

fakultatywną, natomiast w

systemie kultury jednostkowej

jest ona właściwością

obligatoryjną.

Subkultury z kolei oddziałują - za

pośrednictwem swych

dyskursów

na

interdyskurs

i współtworzą

jego konkretną manifestację,

mając zawsze na celu

ponadsubkulturową

komunikowalność.

Istotnym elementem

interdyskursu

jest system

symboli

kolektywnych

i zjawisko znaczeń

kulturowych

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Interdyskurs

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Dyskursy

wywierają nacisk na

interdyskurs

, poprzez

zaznaczenie w nim swojego

udziału.

Natomiast

interdyskurs

służy

komunikacjom na poziomie

kultury jednostkowej,

zaznacza zmiany ewolucyjne,

niestabilności, wzajemne

relacje i ogólne procesy w niej

zachodzące.

Nadrzędną funkcją

interdyskursu

jest

zwiększanie lub/i zmniejszanie

udziału w nich innych

subkultur

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Dyskurs interkulturowy

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002, s. 349

Dyskurs interkulturowy

funkcjonuje w interkulturze,

pełniąc w niej rolę wspierającą w

ten sposób, że może on wzmacniać

lub osłabiać określone tendencje i

możliwości rozwojowe oraz

zwiększać tym samym stabilność

interdyskursu.

Udział określonych subkultur w

interkulturze może być większy

niż ich udział w

interdyskursie

,

czyli w kulturze jednostkowej (na

przykład amerykanofilskie (USA)

subkultury w kulturach

słowiańskich), tak że mogą one

ewentualnie tą (okrężną) drogą z

większym powodzeniem (dla siebie)

wywrzeć wpływ na swoją (daną)

kulturę jednostkową, wyraźniej

przedstawić swoją pozycję itp.

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTURO

WY

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Elementy dyskursów

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002, s. 349

ELEMENTY DYSKURSÓW:

SYMBOLE KOLEKTYWNE

SYMBOLE DYSKURSOWE

ZNACZENIA KULTUROWE

SEMANTYZACJA

Symbole kolektywne

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne

są znakami,

wykazującymi uwarunkowane

przez daną manifestację kultury

znaczenie kulturowe oraz system

wartości. Znaki te obowiązują dla

całego systemu kultury

jednostkowej, a wiedza o nich

jest zdobywana w procesie

socjalizacji, podczas komunikacji.

Rozpoznajemy je nakładając

formułę: przecież każdy wie, co

mamy na myśli mówiąc…;

przecież to jest oczywiste, że…

itd..

Symbole kolektywne

są

najważniejszymi elementami

interdyskursu

obowiązują więc

całą kulturę jednostkową

(narodową)

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJA

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROWY

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

(NARODOWA)

INTERKULTURA

Symbole dyskursowe

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole dyskursowe

w

odróżnieniu od symboli

kolektywnych odnoszą się

wyłącznie do

dyskursów

, a zatem

do subkultur – obowiązują daną

subkulturę i nie występują w

innych subkulturach lub występują

w innych znaczeniach.

Ten sam znak może wystąpić w tej

samej formie, ze zmienionym

znaczeniem kulturowym, jako

inaczej semantyzowany

symbol

dyskursowy

.

Nasycenie symbolami dyskursowymi

danej wypowiedzi gwarantuje

rozpoznawalność jej dyskursowego

pochodzenia

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJA

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROWY

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Znaczenia kulturowe symboli

kolektywnych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Znaczenie kulturowe

zawiera

dystynktywne właściwości symboli

kolektywnych i dyskursowych, które

obowiązują zawsze tylko dla

określonej formacji kulturowej,

odbiegając od ogólnojęzykowego

znaczenia leksykalnego.

Ze względu na nieustające zmiany,

zachodzące w konkretnych

manifestacjach, jest zjawiskiem

trudno uchwytnym.

W odróżnieniu od znaczeń

ogólnojęzykowych, które można

zanalizować za pomocą środków

lingwistycznych znaczenia

kulturowe wykazują pewną

nadwyżkę znaczeniową

, która nie

ma charakteru przypadkowego i

indywidualnego, ale systemowy i

kolektywny.

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJ

A

Znaczenia kulturowe symboli

kolektywnych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Przykłady:

WOLNOŚĆ

w dyskursie punków: anarchia;

ważne; musi być; ubaw; życie; nie

ma; nie pracować; fajnie;

niemiecki interdyskurs: podróże /

urlop / samochód;

niezależność;

demokracja; samodzielość

;

pieniądze; wolność wygłaszania

opinii; pokój; wybory; szczęście;

polski interdyskurs:

niezależność

;

swoboda;

demokracja

; radość;

równość; niepodległość; pokój;

miłość;

samodzielność

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJ

A

Znaczenia kulturowe symboli

kolektywnych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Przykłady:

KOŚCIÓŁ

w dyskursie punków: kłamstwa;

ucisk; pieniądze; nietolerancja;

nudny; niepotrzebny; ogłupienie;

niemiecki interdyskurs:

wiara

;

papież; religia; podatek;

Bóg

;

tradycja;

instytucja

;

polski interdyskurs:

wiara,

instytucja; Bóg;

ksiądz / kler;

religia; wspólnota; budynek; miłość

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJ

A

Znaczenia kulturowe symboli

kolektywnych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Wnioski:

Punkowie, będący równocześnie

uczestnikami kultury jednostkowej

(narodowej), zatem potrafiący

swobodnie działać w interdyskursie,

znają zatem zarówno leksykalne jak

i dyskursywne znaczenie tych słów.

Mimo to semantyzują inaczej słowa niż

w interdyskursie – interdyskurs

wykazuje inne semantyzacje niż

dyskurs punków

Różnice znaczeniowe między

interdyskursem i dyskursem

punków – to

nadwyżka

znaczeniowa

– która nazwać można

znaczeniem kulturowym

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJ

A

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTURO

WY

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Semantyzacja dyskursowa

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Semantyzacja dyskursowa

lub

interdyskursowa

jest

rezultatatem generowania

znaczeń, uwarunkowanych

dyskursem

lub

interdyskursem

.

W przypadku symboli kolektywnych

znaczenia dyskursowe dominują

nad leksykalnymi (są istotniejsze,

niż znaczenia leksykalne)

W przypadku symboli dyskursowych

znaczenia dyskursowe występują

na tym samym poziomie, co

znaczenia leksykalne – są

równouprawnione.

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJA

DYSKURSOWA

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROWY

Symbole kolektywne i dyskursowe

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne

i

dyskursowe

są tworem

funkcjonalnym, zależnym od czasu i

przestrzeni, dlatego niemożliwa jest analiza

całego systemu symboli kolektywnych,

możemy jedynie badać elementy tego systemu

w danym czasie i ustalonej przestrzeni.

Możemy w nich wyróżnić:

• jądro,

• obszar aktualizacji i

• obszar konotacji.

Obszary te funkcjonują równocześnie i wpływają

na siebie wzajemnie. Ich usieciowienie

zabezpiecza daną manifestację i znaczenie

symbolu

Elementy symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

ELEMENTY SYMBOLI KOLEKTYWNYCH

I DYSKURSOWYCH:

JĄDRO

OBSZAR AKTUALNOŚCI

OBSZAR KONOTACJI

Silnie obciążone funkcjonalnie i stabilne

jądro

odpowiada

za zabezpieczenie i zakotwiczenie danego symbolu

kolektywnego w danej manifestacji kultury,

gwarantując ogólne właściwości systemowe

Na przykład dla symbolu kolektywnego „papież” – to co

tworzy znaczenie dotyczące ‘funkcji-urzędu papieża’, co

sprowadzalne jest do urzędu jako takiego, co

zakotwiczone jest i usemantyzowane historycznie –

tworzy jądro symbolu kolektywnego

Obszar aktualności

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Prawie nieobciążony funkcjonalnie i stosunkowo stabilny

obszar aktualności

odpowiada za semantyzację

symbolu kolektywnego w danej manifestacji kultury.

Dla symbolu kolektywnego „papież” – to te elementy,

które sprowadzają się na przykład do ‘Karola Wojtyły’i

dotyczą wypełniania tego urzędu przez ‘Karola Wojtyłę’

– tworzą obszar aktualności, wpływający i oddziałujący

na semantyzację symbolu

W przypadku utrwalonych w systemie kultury symboli

obszar aktualności nie odgrywa żadnej roli – tutaj

dominuje jądro

W przypadku nowych symboli obszar aktualności pełni

funkcję dominującą, a w nikłym stabilizującą, ponadto

decyduje o potencjalnym zakotwiczeniu danego

symbolu oraz o jego semantyzacji w systemie symboliki

kolektywnej

Obszar konotacji

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Akcydentalny i indywidualny

obszar

konotacyjny

odpowiada za kontakt z

systemem językowym i dba o

uzależnienie symbolu kolektywnego od

danego języka naturalnego, znaczeń

leksykalnych, o specyficzne dla danych

jednostek lub subkultur komponenty

symboli kolektywnych

Na przykład dla symbolu kolektywnego „papież” – to co

konkretne grupy kulturowe wiążą z pojęciami ‘urząd’ i

‘Karol Wojtyła’, ich osobiste nastawienia – tworzą

obszar konotacyjny

Konotacje mogą powodować właczenie obiektu w system

kulturowy (por. osioł)

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne bazują na ogólnych

własnościach języka naturalnego – co oznacza, że

wyrazy posiadają w różnym stopniu wykształcony

stopień znaczenia i takąż znakowość.

Naddatek znaczeniowy uwarunkowany jest

kulturowo, przynależy do danej kultury

jednostkowej i odmiennie w różnych kulturach

obrazuje stan danego systemu.

Symbole te mają moc zmiany dyskursowego

nacechowania wypowiedzi oraz moc polaryzacji,

manipulacji i wykluczania poglądów itp.

Symbole kolektywne wspierają i zapewniają

(wspólnie z innymi czynnikami) funkcję

manipulacyjną i manipulatywny charakter

wypowiedzi.

Ogólnym zabiegiem manipulacyjnym jest

przesunięcie zakresu ważności (obowiązywania)

danego symbolu, w celu uzyskania określonych

korzyści dyskursowo-taktycznych (np. liberał)

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Im bardziej dany symbol kolektywny jest

zakotwiczony w interdyskursie, tym mniejsze są

możliwości manipulowania nim.

Bazowymi symbolami, posiadającymi węższy profil i

jasno ustaloną semantyzację, nie można

manipulować, natomiast niezakotwiczone w

systemie symbole mają często szeroki i

rozproszony zarys, pozwalający manipulować

danym słowem.

Manipulacje udają się jedynie w odniesieniu do

peryferyjnych lub nieutrwalonych symboli

kolektywnych

Im więcej symboli dyskursowych lub kolektywnych

występuje w wypowiedzi, tym trudniejsza jest

zmiana jej funkcji i tym jest trwalsza dana

wypowiedź.

Im mniej jest symboli, tym dana wypowiedź jest

bardziej podatna na interpretacje, bardziej

otwarta na ewentualne uzupełnienia i dodatkowe

wyjaśnienia

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne realizują repertuar obrazu

świata, wpływającego na dyskursy i

interdyskurs.

Na podstawie sposobu użycia symbolu

kolektywnego można rozpoznać, z jakiej

formacji kulturowej wywodzi się dany

użytkownik.

Gwarantują spójność systemu, pełnią rolę

swoistego filtra, decydującego o

możliwościach przedostania się do systemu

wpływów zewnętrznych.

Pozytywne symbole łączą i wskazują drogę –

negatywne natomiast wykluczają i wskazują

na niebezpieczeństwa zagrażające systemowi

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne są środkami gwarantującymi

skuteczność argumentacji oraz umożliwiającymi –
w razie potrzeby – rezygnację z argumentacji

Przeciw symbolom kolektywnym nie można

argumentować lub jest bardzo trudno to czynić

Symbole kolektywne pozwalają na przeniesienie

odpowiedzialności za to, co zostało powiedziane, z
nadawcy a interdyskurs lub odbiorcę

Przykład – rozmowa kwalifikacyjna na studia doktoranckie
Sformułowania ‘humanistyka polska’ i ‘fizyka polska’ posiadają

różną moc dyskursową

‘humanistyka polska’ – fakt kulturowy, powodujący skutki w

systemie socjalnym

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Wykazują funkcje rozpoznawcze, umożliwiając

członkom różnych formacji kulturowych wyrażenie

przynależności grupowej.

Przy stosowaniu symboli kolektywnych nie chodzi o

to, aby coś wyjaśnić, czy aby coś zostało

wyjaśnione, ale

o podanie do wiadomości odbiorcy stałego i trwałego

stanowiska

oraz o umożliwienie mu (odbiorcy)

utożsamienia się z tym stanowiskiem – o ile je

zaakceptuje lub

wykluczenia możliwości takiego utożsamienia – o ile

go nie akceptuje

Mogą być wykorzystywane przez subkultury, a więc

również przez dyskursy. Przy czym kryterium

przynależności do danej grupy jest punkt widzenia

tej grupy, a nie nasz sam, (przez analogię,

jesteśmy prawdziwymi X tylko wówczas, gdy inni

uważają nas za prawdziwych X, a nie kiedy sami

uważamy siebie za prawdziwych X)

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

W sferze normatywiki

symbole kolektywne

przedstawiają stan pożądany jako stan
dany.

zatem

Symbole kolektywne

, mając status podobny

do aksjomatów,

umożliwiają rezygnację z

konieczności uzasadnienia użycia takiego,
a nie innego, tematu w wyznaczonej
sytuacji, milcząco zakładając, istnienie
ogólnego, wspólnego consensusu.

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne lub dyskursowe pozwalają

na wysuwanie twierdzeń niezgodnych ‘ze

stanem faktycznym’ i prezentowanie ich jako

‘stanu faktycznego’ bez dopuszczania

jakichkolwiek wątpliwości.

Przekodowania znaczeniowe w opozycji ‘pozór –

rzeczywistość’ (wypowiedzi typu: tak się tylko

wydaje, a naprawdę to…, w rzeczywistości jest

tak… itd.) stanowią stosunkowo często

stosowany zabieg, umożliwiający

przeprowadzenie argumentacji według

„własnych” reguł – nieuwzględniający reguł

„obcych”

Pozycja własna – rzeczywistość; pozycja obcych

– pozór

Mechanizm ten, dla którego postuluje się

powszechne obowiązywanie, umożliwia

umocnienie przekonań i nastawień oraz

konsolidację własnej subkultury