MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Halina Mazurkiewicz
Wykonywanie pomiarów warsztatowych
714[03].L2.04
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Krzysztof Lenkiewicz
mgr inż. Tadeusz A
ugowski
Opracowanie redakcyjne:
mgr Halina Mazurkiewicz
Konsultacja:
mgr Zenon Pietkiewicz
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[03].L2.04
Wykonywanie pomiarów warsztatowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu lakiernik
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Podstawowe pojęcia stosowane w pomiarach warsztatowych 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Podstawy pomiarów warsztatowych 15
5.2.1. Ćwiczenia 15
5.3. Pomiar wielkości geometrycznych 17
5.3.1. Ćwiczenia 17
5.4. Napędy, instalacje hydrauliczne i pneumatyczne 21
5.4.1. Ćwiczenia 21
6. Ewaluacja osiągnięć uczniów 24
7. Literatura 39
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu poradnik dla nauczyciela:  Wykonywanie pomiarów
warsztatowych , który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie: Lakiernik 714[03].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- tekstu przewodniego,
- metody projektów,
- ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym pytania
wielokrotnego wyboru tylko jednej prawidłowej odpowiedzi.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań i uczenia się,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
714[03].L2
Techniczne podstawy
lakiernictwa
714[03].L2.01 714[03].L2.02 714[03].L2.03
Posługiwanie się Posługiwanie się Stosowanie technologii
dokumentacją techniczną podstawowymi pojęciami informacyjnej
z zakresu układów
sterowania i regulacji
714[03].L2.04
Wykonywanie pomiarów
warsztatowych
714[03].L2.05 714[03].L2.06
Eksploatowanie maszyn Stosowanie technologii
i urządzeń mechanicznych
Schemat jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp,
- posłużyć się najprostszymi narzędziami pomiarowymi (przymiar kreskowy, linijka,
kÄ…tomierz),
- zdefiniować podstawowe wielkości fizyczne,
- określić jednostkę miary wielkości fizycznej,
- zapisać jednostki miary w postaci symbolu,
- tworzyć krotności jednostek miar układu SI: metr, kilogram, sekunda, amper, kelwin, mol,
- czytać proste rysunki techniczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić pojęcia; tolerancja pasowanie, chropowatość powierzchni,
- obliczyć wymiary graniczne, odchyłki, tolerancje, luzy,
- wybrać z PN odchyłki dla zadanych pasowań,
- wyjaśnić pojęcia mierzenia i sprawdzania,
- sklasyfikować przyrządy pomiarowe,
- rozróżnić podstawowy sprzęt pomiarowy: wzorce, przyrządy pomiarowe, sprawdziany,
przybory pomiarowe,
- ustalić przebieg czynności podczas wykonywania pomiarów,
- dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru i sprawdzania elementów, maszyn w zależności
od kształtu oraz dokładności wykonania,
- odczytać wskazania przyrządów pomiarowych,
- wykonać podstawowe pomiary wielkości geometrycznych,
- wykonać elementarne badania i pomiary parametrów pomp, sprężarek, oraz instalacji
hydraulicznych i pneumatycznych,
- interpretować wyniki pomiarów,
- określić dokładność pomiarów,
- określić tendencje rozwojowe w metrologii warsztatowej,
- posłużyć się PN.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Lakiernik 714[03]
Moduł: Techniczne podstawy lakiernictwa 714[03].L2.
Jednostka modułowa: Wykonywanie pomiarów warsztatowych 714[03].L2.04
Temat: Nowoczesne narzędzia pomiarowe  Internet jako z
ródło informacji.
Cel ogólny: Rozbudzenie u uczniów zainteresowania osiągnięciami techniki z zakresu
narzędzi pomiarowych oraz doskonalenie umiejętności z obsługi komputera.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 korzystać z bazy danych zawartej w Internecie,
 sklasyfikować narzędzia pomiarowe,
 określić dokładność poznanych narzędzi pomiarowych,
 zastosować w praktyce dostępne na zajęciach praktycznych narzędzia i przyrządy
pomiarowe,
 stosować przepisy bhp podczas zajęć praktycznych,
 współpracować w grupie.
Metody nauczania  uczenia siÄ™:
- instruktaż z objaśnieniem
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
indywidualna,
Czas: 90 minut
Åšrodki dydaktyczne:
- komputery,
- dostęp do Internetu,
- dyskietki,
- narzędzia pomiarowe,
- literatura z rozdziału 7.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Podanie tematu.
3. Pogadanka z wiadomości teoretycznych potrzebnych do realizacji tematu zawierająca
pytania diagnozujące wiedzę teoretyczną uczniów z zakresu narzędzi pomiarowych
(rodzaje, zakres pomiarowy, zastosowanie, dokładność, budowa na przykładzie narzędzi
będących na wyposażeniu pracowni pomiarów).
4. Przejście do pracowni komputerowej.
5. Zapoznanie uczniów z regulaminem pracowni komputerowej.
6. Określenie wiadomości, które należy wyszukać w Internecie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
7. Samodzielna praca uczniów na komputerze, wyszukiwanie potrzebnych informacji na
stronach WWW.
8. Instruktaż bieżący  indywidualne wskazówki dla uczniów wykonujących ćwiczenia:
 nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w prawidłowym formatowaniu
dokumentów. Podpowiada, jakie należy stosować narzędzia do formatowania
tworzonych dokumentów.
9. Zakończenie ćwiczeń, porządkowanie stanowiska pracy, przygotowanie prac do analizy.
10. Uczniowie prezentują swoje ćwiczenia na ekranie monitora w kolejności wykonania
i zapisujÄ… na dyskietkach.
11. Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny ćwiczeń.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Na podstawie danych zapisanych na dyskietce sporzÄ…dz
notatkę z narzędzi do pomiarów
średnic zewnętrznych i wewnętrznych zawierającą: nazwę narzędzia, dokładność, zakres
pomiarowy.
Uzupełniające z
ródła informacji dla ucznia:
Internet
Uzupełniające z
ródła informacji dla nauczyciela:
Internet
Adamczyk S., Makieła W.: Metrologia w budowie maszyn, Wydawnictwo Naukowo-
Techniczne, Warszawa 2004r.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne z zakresu omawianej tematyki i sposobu prowadzenia
zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Lakiernik 714[03]
Moduł: Techniczne podstawy lakiernictwa 714[03].L2
Jednostka modułowa: Wykonywanie pomiarów warsztatowych 714[03].L2.04
Temat: Rola i zadania pomiarów warsztatowych
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności myślenia twórczego, logicznego oraz poszukiwanie
prawidłowych rozwiązań.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 rozpoznawać zalety kontroli jakości,
 określić zadania i rolę pomiarów warsztatowych,
 oceniać problemy związane z lekceważeniem kontroli jakości,
 współpracować w grupie.
Metody nauczania:
- instruktaż z objaśnieniem,
- drzewo decyzyjne
- ćwiczenie praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
indywidualna, grupowa.
Czas: 45 minut
Åšrodki dydaktyczne:
 podręczniki, poradniki,
 karty z drzewem decyzyjnym.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Zapoznanie uczniów z tematem   Mocne i słabe strony pomiarów warsztatowych.
3. Omówienie metody:  drzewo decyzyjne .
4. Przedstawienie faz przebiegu pracy w/w metodÄ….
5. Omówienie środków dydaktycznych.
6. Podsumowanie i odpowiedzi na pytania.
7. Rozdanie kart do wypełnienia uczniom.
8. Wskazówki do pracy warsztatowej.
9. Wypełnianie przez uczniów kart.
10. Obserwacja przebiegu pracy, udzielanie wskazówek i pomocy uczniom.
11. Wypisanie wszystkich odpowiedzi uczniów z pominięciem tych, które się powtarzają
(na wspólnej karcie).
12. Omówienie poszczególnych propozycji eliminowanie zbędnych, niejasnych i nielogicznych
odpowiedzi.
13. Wspólne określenie roli i zadań pomiarów warsztatowych.
14. Dokonują oceny ćwiczeń. (klasa wspólnie z nauczycielem).
15. Podsumowanie zajęć, udzielenie odpowiedzi na pytania i uwagi dotyczące tematu zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Sporządzić notatkę na temat:  Jakie są korzyści z rzetelnie przeprowadzonej kontroli
Uzupełniające z
ródła informacji dla ucznia:
Adamczyk S., Makieła W.: Metrologia w budowie maszyn, WNT, Warszawa 2004r.
Uzupełniające z
ródła informacji dla nauczyciela:
Adamczyk S., Makieła W.: Metrologia w budowie maszyn, WNT, Warszawa 2004r.
Sposób uzyskania informacji (zwrotnej) od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne z zakresu omawianej tematyki i sposobu prowadzenia
zajęć.
Opis metody:
Metoda ta stanowi graficzne przedstawienie procesu podejmowania decyzji w określonej
sprawie. Uczniowie pracują w grupach i wspólnie pokonują kolejne etapy procesu
decyzyjnego.
Etapy:
1. Zdefiniowanie problemu.
2. Określenie celów i wartości, istotnych dla osób podejmujących decyzję.
3. Znalezienie różnych możliwości rozwiązań.
4. Określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdego możliwego rozwiązania.
5. Podjęcie ostatecznej decyzji.
Zalety metody:
Metoda ma charakter uniwersalny i może znalez
ć zastosowanie w nauczaniu różnych
przedmiotów.
Dzięki niej uczniowie ćwiczą następujące umiejętności: wyrażania własnych opinii,
doboru argumentów, obrony wÅ‚asnego zdania, sÅ‚uchania innych, ð krytycznego myÅ›lenia,
przewidywania skutków proponowanych rozwiązań, dokonywania wyboru, grupowego
podejmowania decyzji.
Przebieg lekcji:
1. Nauczyciel określa problem, który będzie przedmiotem analizy metodą drzewa
decyzyjnego.
2. Uczniowie zostają podzieleni na grupy. Każda grupa otrzymuje duży arkusz papieru
z narysowanym schematem drzewa.
3. Nauczyciel udziela instrukcji, jak należy wypełniać schemat oraz określa czas pracy dla
grup.
4. Uczniowie w grupach rozpatrują różne możliwości rozwiązania problemu. Wpisują plusy
i wady każdego rozwiązania.
5. Następuje prezentacja efektów pracy poszczególnych grup.
6. Nauczyciel komentuje efekty pracy uczniów.
Sposób wypełniania schematu drzewa decyzyjnego:
 pień wpisanie problemu
 dolne gałęzie - wpisanie ponumerowanych możliwych rozwiązań
 górne gałęzie - zapisanie skutków poszczególnych wyborów, osobno pozytywnych  za
i negatywnych  przeciw
 korona drzewa - podanie celów i wartości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Podstawowe pojęcia stosowane w pomiarach warsztatowych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz wymiary graniczne i tolerancję wymiarów podanych na poniższym rysunku tulei
dystansowej. Dobierz odchyłki warsztatowe dla wymiarów nietolerowanych na poniższym
rysunku.
39+0,,05
-0 17
Rys. 1. Tuleja dystansowa
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: upewnić się czy wszyscy
uczniowie posiadają tabele odchyłek warsztatowych o których mowa w zadaniu i omówić
sposób wykonania ćwiczenia, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Można
również zastosować do ćwiczenia inne rysunki techniczne o większej ilości wymiarów
nominalnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją obliczania wymiarów granicznych i tolerancji,
2) dobrać odchyłki do wymiarów nietolerowanych na (rys. 1) korzystając z danych
zawartych w tabeli 1 zamieszczonej w materiale nauczania dla ucznia,
3) skorzystać z przykładowych obliczeń tolerancji i wymiarów granicznych przedstawionych
w materiale nauczania: Wymiary nominalne, tolerancja, odchyłki,
4) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać  krok po kroku polecenia zawarte w instrukcji,
6) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stoły pomiarowe,
 poradnik,
 kalkulator,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ø
22
Ø
11
Ćwiczenie 2
OkreÅ›l charakter pasowania H7/g6 otworu i waÅ‚ka o wymiarze nominalnym Ø45.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić tematykę związaną
z tolerancją i pasowaniami oraz zaprezentować zasady określania charakteru pasowań.
Zapoznać uczniów i zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją określania charakteru pasowania,
2) dobrać odchyłkę otworu i wałka korzystając z danych zawartych w materiale nauczania
dla ucznia (tabela 3),
3) skorzystać z przykładowych obliczeń luzów (min. i max) podanych w materiale
nauczania: Pasowania,
4) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji określania pasowań,
5) wykonać krok po kroku polecenia zawarte w instrukcji obliczeń luzów,
6) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stoły pomiarowe,
 poradnik,
 zeszyt, długopis,
 kalkulator,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Sprawdz
chropowatość powierzchni przedmiotów wskazanych przez nauczyciela (przez
porównanie z wzorcami chropowatości). Wykorzystaj metody oceny wzrokowej a następnie
dotykowej, porównaj uzyskane w obu metodach wyniki.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować próbki do
porównania z wzorcami chropowatości. Dodatkowo można przygotować tabelę do
zapisywania klas dokładności sprawdzanych płaszczyzn. Należy zapoznać uczniów z zasadami
bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) porównać wygląd sprawdzanej powierzchni z wyglądem powierzchni wzorcowej, której
chropowatość jest znana, metodą oceny wzrokowej,
2) użyć do porównania lupy lub mikroskopu,
3) zgodnie z parametrem Ra i Rz z tabeli 4 (materiał nauczania dla ucznia) zapisać klasę
dokładności sprawdzanej płaszczyzny,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4) porównać wygląd sprawdzanej powierzchni z wyglądem powierzchni wzorcowej, której
chropowatość jest znana, metodą oceny dotykowej,
5) porównać wielkość i natężenie drgań odczuwalnych przy przesuwaniu paznokcia po
nierównościach powierzchni sprawdzanego przedmiotu i wzorca w kierunku
prostopadłym do śladów obróbki,
6) zgodnie z parametrem Ra i Rz z tabeli 4 (materiał nauczania dla ucznia) zapisać klasę
dokładności sprawdzanej płaszczyzny,
7) porównać oba zapisane wyniki,
8) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia i omówić ewentualne różnice w zapisanych
wynikach.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stoły pomiarowe,
 poradnik,
 zeszyt, długopis,
 wzorce chropowatości,
 próbki do pomiarów,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Do podanych wymiarów na poniższym rysunku dobierz odchyłki zgodnie z tolerancją
warsztatową w 12 klasie dokładności. Określ zakres wymiarów rzeczywistych dla wymiarów
prowadnicy, które będą prawidłowe i zakwalifikują wymiar jako poprawny. Zapisz w tabeli 1
obliczenia i odchyłki.
30H7
Rys. 4. Prowadnica
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić tematykę
związaną z tolerancją, a w szczególności: zasady tolerancji, pojęcie wymiaru rzeczywistego,
przykłady obliczeń wymiarów granicznych górnych i dolnych. Zapoznać uczniów z zasadami
bezpiecznej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją obliczania wymiarów granicznych i tolerancji (ćwiczenie 1),
2) dobrać odchyłkę do wymiarów podanych na Rysunku do ćwiczenia 4 korzystając
z danych zawartych w tabeli 1 i tabeli 3 zamieszczonej w materiale nauczania dla ucznia,
3) zapisać odchyłkę dla wymiaru 30H7 w [mm],
4) pamiÄ™tać, że dane w Tabeli 3 podane sÄ… w µm (1 µm = 0,001 mm),
5) określić rodzaj położenia wymiarów liniowych, korzystając z rys. 4,
6) dobrać znak odchyłki [+; -; ą],
7) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
8) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.
Tabela 1. Zestawienie wyników do ćwiczenia 4
Lp. Wymiar nominalny Odchyłka Zakres wymiarów rzeczywistych
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 poradnik,
 zeszyt, długopis,
 kalkulator,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.2. Podstawy pomiarów warsztatowych
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sklasyfikuj podany na poniższym rysunku sprzęt kontrolno  pomiarowy. Wypełnij tabelę
2 wpisując znak + do poszczególnych komórek.
6
3
7
5
1
4
2
Rysunek do ćwiczenia 1 . Narzędzia pomiarowe
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zagadnienie związane
z podziałem narzędzi, przyrządów i pomocy kontrolnych na przykładzie wyposażenia
pracowni szkolnej. Dodatkowo można przeprowadzić zajęcia z wykorzystaniem Internetu do
wzbogacenia wiedzy z zakresu nowoczesnych narzędzi pomiarowych, których zdjęcia wraz
z opisami można odnalez
ć na stronach internetowych. Należy zapoznać uczniów z zasadami
bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania z tematyki klasyfikacji przyrządów pomiarowych,
2) porównać posiadany sprzęt kontrolno  pomiarowy:
 ze zdjęciami narzędzi kontrolno pomiarowych pokazanych w materiale nauczania,
 z literaturą z rozdziału 6,
 z innymi materiałami dydaktycznymi podanymi przez nauczyciela.
Tabela 2. Klasyfikacja narzędzi pomiarowych
Klasyfikacja sprzętu
Nazwa sprzętu
Lp. PrzyrzÄ…dy
kontrolno-pomiarowego Wzorce Sprawdziany
pomiarowe
1
2
3
4
5
6
7
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 zestaw narzędzi pomiarowych lub ilustracje przyrządów pomiarowych,
 zeszyt, długopis,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2.
Złożyć pytki wzorcowe w zestaw wymiarowy o zadanych wymiarach:
39,925;
86,460;
48,345;
72,375;
91,715;
17,435;
18,015;
73, 075;
Dla wymiaru Ć 40+0,15 ułóż z płytek wzorcowych wymiar graniczny górny i dolny.
-0,175
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Na jednym stanowisku pomiarowym może wykonywać zadanie jednocześnie kilku
uczniów  należy wtedy dobrać tak wymiary do składania, aby w zestawach nie powtarzały się
te same płytki (żeby nie zabrakło płytek dla któregoś z uczniów). Należy zapoznać uczniów
z zasadami prawidłowego obchodzenia się z płytkami i zasadami bhp podczas wykonywania
ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją układania wymiarów ze stosu płytek wzorcowych,
2) obliczyć wymiar graniczny górny i dolny dla wymiaru Ć 40+0,15 ,
-0,175
3) skorzystać z przykładowych obliczeń zawartych w materiale nauczania rozdział 4.1,
4) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać krok po kroku polecenia zawarte w instrukcji układania stosu płytek
wzorcowych,
6) zwrócić szczególną uwagę na ochronę płytek przed uszkodzeniem,
7) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 zestaw płytek wzorcowych,
 zeszyt, długopis,
 kalkulator,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.3. Pomiar wielkości geometrycznych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonać pomiaru wałka o średnicy d suwmiarkami o dokładności 0,1 i 0,02mm. według
poniższego rysunku. Oblicz stożkowatość wałka.
1 2 3 I
II
II
I
1 2 3
Rys. 1. Wałek z oznaczonymi płaszczyznami (I, II,) i położeniami (1, 2, 3) pomiarowymi
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Uzyskane wyniki wpisane do tabeli 3 należy omówić w odniesieniu do dopuszczalnego
błędu wykonania z uwzględnieniem błędu pomiaru. W analizie dokonanych pomiarów uczeń
powinien podać własne uwagi i spostrzeżenia, jakie nasunęły mu się podczas wykonywania
ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją pomiarów wałków za pomocą suwmiarki,
2) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3) wyniki pomiarów zestawić w tabelce,
4) w razie napotkania trudności skorzystać z pomocy nauczyciela,
5) dokonać prezentacji i opisu wykonanego ćwiczenia.
Tabela 3. Zestawienie wyników do ćwiczenia 1.
Położenie Pomiar za pomocą suwmiarki Pomiar za pomocą suwmiarki
pomiarowe z dokładnością 0,1 mm z dokładnością 0,02 mm
I płaszczyzna II płaszczyzna I płaszczyzna II płaszczyzna
1
2
3
Zlecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
d
Åšrodki dydaktyczne:
 suwmiarka uniwersalna z odczytem 0,1mm,
 suwmiarka uniwersalna z odczytem 0,02mm,
 wałek do pomiaru,
 rysunek techniczny,
 pryzma do wałka,
 kalkulator.
Ćwiczenie 2
Dokonać pomiaru wałka o średnicy d mikrometrem zewnętrznym według załączonego
rysunku. Obliczyć stożkowość mierzonego wałka.
1 2 3 I
II
III
1 2 3
Rys. 2. Wałek z oznaczonymi płaszczyznami (I, II, III) i położeniami (1, 2, 3) pomiarowymi
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Jak wynika z tabeli 4 średnica sworznia ma być mierzona trzykrotnie dla każdego
położenia w różnych płaszczyznach pomiarowych. Z uzyskanych wyników wpisanych w tabeli
4 należy obliczyć rzeczywistą niedokładność wykonania sworznia. W analizie dokonanych
pomiarów uczeń powinien podać własne uwagi i spostrzeżenia, jakie nasunęły mu się podczas
wykonywania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją pomiaru wałka za pomocą mikrometru,
2) mierzyć średnicę d wałka mikrometrem zewnętrznym wg szkicu podanego na rys. 2,
3) w razie napotkania trudności skorzystać z pomocy nauczyciela,
4) wyniki pomiaru zestawić w tabelce,
5) na podstawie wyników pomiarów obliczyć stożkowość wałka.
Tabela 4. Zestawienie wyników do ćwiczenia 2
Położenie Pomiar za pomocą mikrometru
pomiarowe
I II III I II III
płaszczyzna płaszczyzna płaszczyzna płaszczyzna płaszczyzna płaszczyzna
1
2
3
Åšrednia arytmetyczna
dla poszczególnych
płaszczyzn
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
d
Zlecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 mikrometr zewnętrzny,
 mierzony wałek,
 podstawka do mikrometru,
 kalkulator.
Ćwiczenie 3
Zmierzyć średnicę d otworów suwmiarką uniwersalną jednostronną według
zamieszczonego poniżej rysunku.
I
II II
I
Rys. 3. Tuleja z oznaczonymi płaszczyznami pomiarowymi
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Uzyskane wyniki wpisane w zeszycie należy omówić w odniesieniu do dopuszczalnego
błędu wykonania z uwzględnieniem błędu pomiaru. W analizie dokonanych pomiarów uczeń
powinien podać własne uwagi i spostrzeżenia, jakie nasunęły mu się podczas wykonywania
ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją pomiarów otworów za pomocą suwmiarek,
2) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3) określić dokładność suwmiarki,
4) dokonać pomiarów zgodnie z instrukcją,
5) wyniki pomiarów zapisać w zeszycie,
6) w razie napotkania trudności skorzystać z pomocy nauczyciela,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zlecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stół pomiarowy,
 suwmiarka uniwersalna jednostronna,
 mierzona tuleja.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
d
Ćwiczenie 4
Zmierz kÄ…ty w danym przedmiocie kÄ…tomierzem uniwersalnym. Wykonaj szkic
przedmiotu z określeniem mierzonych kątów.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Uzyskane wyniki wpisane do zeszytu uczeń powinien porównać z wartościami
kontrolnymi podanymi przez prowadzącego. Obliczyć ewentualny błąd pomiaru. W analizie
dokonanych pomiarów uczeń powinien podać własne uwagi i spostrzeżenia, jakie nasunęły mu
się podczas wykonywania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją pomiarów kątów za pomocą kątomierza uniwersalnego,
2) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3) określić dokładność kątomierza,
4) dokonać pomiarów zgodnie z instrukcją,
5) wyniki pomiarów zapisać w zeszycie,
6) w razie napotkania trudności skorzystać z pomocy nauczyciela,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zlecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stół pomiarowy,
 kÄ…tomierz uniwersalny,
 przedmiot do mierzenia (kieł, tuleja redukcyjna, płytka o ściętych kątach),
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.4. Napędy, instalacje hydrauliczne i pneumatyczne
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W prasie hydraulicznej rys. 1 średnica tłoka większego wynosi D = 0,2 m, a mniejszego
0,02. Na tłoku mniejszym położono ciężar 600 N. Jakie ciśnienie i jaka siła działają na większy
tÅ‚ok, jeżeli sprawność urzÄ…dzenia wynosi · = 0,8. Oblicz o ile przesunie siÄ™ tÅ‚ok o Å›rednicy D,
jeżeli tłok mniejszy przesunie się o: 1cm, 2 cm, 5cm. Dla podanych przesunięć wykonaj
pomiary rzeczywistego przesunięcia tłoka większego w prasie hydraulicznej. Wykonaj
obliczenia teoretyczne przesunięcia tłoka dla wymiarów tłoków posiadanej praski.
D
d
Rys. 1. Uproszczony schemat prasy hydraulicznej
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją obliczania ciśnienia, siły oraz przesunięcia tłoka w prasie
hydraulicznej,
2) skorzystać z podanych wzorów zawartych w materiale nauczania,
3) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji obliczania ciśnienia, siły oraz przesunięcia
tłoka w prasie hydraulicznej,
4) wykonać krok po kroku polecenia zawarte w instrukcji,
5) zapisać w tabelce wyniki pomiarów rzeczywistego przesunięcia tłoka i porównać je
z obliczeniami teoretycznymi.
Tabela 5. Zestawienie wyników do ćwiczenia 1
Przesunięcie Różnica
Przesunięcie Przesunięcie
większego tłoka przesunięcia
mniejszego tłoka większego tłoka
o średnicy D teoretycznego i
Uwagi
o średnicy d o średnicy D
(rzeczywiste) rzeczywistego
[mm] (wyliczone) [mm]
[mm] [mm]
10
20
50
6) omówić przyczyny powstałych błędów,
7) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 prasa hydrauliczna,
 przyrządy pomiarowe do pomiaru przesunięcia tłoka,
 zeszyt, długopis,
 kalkulator,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Dokonaj pomiaru natężenia przepływu cieczy rotametrem oraz różnicy ciśnień
w przewodzie instalacji hydraulicznej rys. 2 manometrem U-rurkowym.
Rys. 2. Schemat instalacji hydraulicznej
Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją pomiaru natężenia przepływu za pomocą rotametru oraz różnicy
ciśnień w instalacji hydraulicznej,
2) skorzystać z podanych wzorów zawartych w materiale nauczania i instrukcji do
wykonania ćwiczenia,
3) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) zapisać w tabelce wyniki pomiarów oraz obliczeń,
5) omówić przyczyny powstałych błędów oraz przyczyny spadku ciśnienia na długości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Tabela 6. Zestawienie wyników
Q Q
h h
Lp. V T "h "p
p
l
Mierzone obliczone
[l/h] [l] [h] [l/h] [mm] [mm] [mm] [m] [Pa]
1.
2.
3.
4.
5.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
 instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne
Åšrodki dydaktyczne:
 instalacja pomiarowa,
 zeszyt, długopis,
 kalkulator,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej:  Wykonywanie pomiarów
warsztatowych
Test składa się z 24 zadań wyboru (tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa), z których:
- zadania 1-18 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 19-24 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. a, 4. c , 5. a, 6. c, 7. b, 8. c, 9. d, 10. c, 11. a,
12. b, 13. d, 14. d, 15. c, 16. d, 17. c, 18. b, 19. c, 20. a, 21. b, 22. c, 23. a, 24. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Rozpoznać podstawowe jednostki miar A P d
2. Posłużyć się PN B P a
Obliczyć tolerancję dla wymiaru
3. C P a
nominalnych zgodnie z dokumentacjÄ…
4. Wybrać prawidłowe odchyłki C P c
5. Sklasyfikować przyrządy pomiarowe C P a
6. Określić wymiary liniowe C P c
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Rozpoznać dokładność narzędzi
7. A P b
pomiarowych
Odczytać wskazania przyrządów
8. C P c
pomiarowych
9. Zdefiniować moduł suwmiarki A P d
10. Wyjaśnić działanie mikrometru B P c
Rozróżnić poszczególne elementy
11. B P a
narzędzi pomiarowych
Rozpoznać dokładności narzędzi
12. A P b
pomiarowych
Odczytać wskazania przyrządów
13 A P d
pomiarowych
Wybrać narzędzie pomiarowe do
14. C P d
pomiaru kÄ…ta
Zastosować odpowiednie narzędzie do
15. C P c
pomiaru prostoliniowości
Zastosować odpowiednie narzędzie do
16. C P d
pomiaru luzów
17. Określić błędy pomiaru C P c
Dobrać narzędzie pomiarowe do
18. C P b
pomiarów kąta
19. Scharakteryzować jednostki ciśnienia C PP c
20. Scharakteryzować jednostki ciśnienia C PP a
Wybrać odpowiednie narzędzie do
21. C PP b
pomiaru przepływu natężenia cieczy
22. Sklasyfikować maszyny sprężające C PP c
Scharakteryzować działanie
23. C PP a
przyrządów do pomiaru ciśnienia
24. Przewidzieć właściwe pasowanie D PP a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 24 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego
wyboru  tylko jedna spośród czterech odpowiedzi jest poprawna.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom podstawowy
(zadania od 1 - 18, II część - poziom ponadpodstawowy (zadania od 19 - 24).
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na któreś z pytań będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż
jego rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy wystarczy Ci czasu.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
Materiały dla ucznia
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Międzynarodowy układ jednostek miar określa się skrótem:
a) ZK,
b) SK,
c) JM,
d) SI.
2. Która, z wymienionych norm jest polską normą maszynową:
a) PN  87/M  01145,
b) PN  87/N  01621,
c) PN  89/N  01605,
d) PN  82/N  01616.
2
3. Tolerancja (T) dla wymiaru Ć 60+0,,17 wynosi:
-0
a) 0,37,
b) 0,08,
c) - 0,22,
d) - 0,08.
4. Wymiar rzeczywisty obrobionego wyrobu wynosi 20,15 mm i został zakwalifikowany
jako dobry, według którego z poniższych oznaczeń na rysunku wykonawczym został on
wykonany?
a) 20+0,1,
b) 20-0,1,
c) 20+0,2,
d) 20-0,15.
5. Szczelinomierz należy do grupy:
a) wzorców,
b) przyrządów pomiarowych,
c) sprawdzianów,
d) przyborów pomiarowych.
6. Wytmiary L1 i L2 należą do grupy wymirów liniowych:
L
1
a) wewntrznych,
b) zewnętrznych,
c) mieszanych i pośrednich,
d) tylko mieszanych.
L2
7. Z jaką dokładnością mierzy przedstawiona na rysunku suwmiarka:
a) 0,05,
0 5 10 15 20
b) 0,1,
c) 0,02,
d) 0,01.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
8. Odczytaj wskazanie suwmiarki:
a) 13,5,
b) 13,85,
c) 13,8,
d) 13,75.
9. Ile działek noniusza, ma suwmiarka mierząca z dokładnością odczytu i= 0,05 i modułem I:
a) 20,
b) 10,
c) 50,
d) 19.
10. Pełny obrót bębna mikrometru powoduje przesuniecie się wrzeciona o:
a) 10mm,
b) 1 mm,
c) 0,5 mm,
d) 0,1 mm.
11. Który z elementów nie jest częścią składową mikrometru do pomiarów zewnętrznych?
a) szczeki,
b) bęben,
c) kabłąk,
d) sprzęgiełko.
12. Najczęściej spotykane, uniwersalne mikrometry do pomiarów zew. i wew. mierzą
z dokładnością odczytu do:
a) 0,05,
b) 0,01,
c) 0,5,
d) 0,1.
13. Wskazany na mikrometrze do pomiaru wymiarów wewnętrznych wymiar wynosi:
a) 17,36,
b) 13,31,
c) 12,81,
d) 17,19.
14. Kąty możemy mierzymy:
a) suwmiarkÄ…,
b) czujnikiem,
c) sprawdzianem tłoczkowym,
d) liniałem sinusowym.
15. Za pomocą liniału krawędziowego można sprawdzić:
a) prawidłową długość przedmiotu,
b) czy przedmiot ma prawidłowy kształt,
c) czy sprawdzana powierzchnia jest prostolinijna,
d) dokładność wykonania kąta 90o.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
16. Luz międzyzębny mierzy się za pomocą:
a) sprawdzianu tłoczkowego,
b) szczelinomierza i wzornika do gwintów,
c) mikromierza,
d) szczelinomierza i czujnika.
17. Błąd  Paralaksy zależy od:
a) dokładności suwmiarki,
b) stanu technicznego suwmiarki,
c) kąta padania światła na noniusz,
d) rodzaju narzędzia pomiarowego.
18. Z jakiego wzoru korzystamy do obliczenia kąta przy pomiarach kątów za pomocą
liniału sinusowego?
a) sin = h Å" L ,
h
b) sin = ,
L
L
c) sin = ,
h
d) sin = 2h Å" L .
19. 1 MPa (jeden megapaskal) to:
a) 100 hPa,
b) 1000 Pa,
c) 106 Pa,
d) kPa.
20. 1 bar to:
a) 105 Pa,
b) 1 MPa,
c) 100 hPa,
d) at.
21. Rotametr służy do pomiaru:
a) ciśnienia,
b) natężenia przepływu,
c) gęstości,
d) ciężaru właściwego.
22. Jeżeli stosunek sprężania Ą > 3 wówczas maszynę sprężającą zaliczamy do:
a) wentylatory,
b) dmuchawy,
c) sprężarki,
d) wiatraki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
23. Zasada działania cieczowych (hydrostatycznych) przyrządów do pomiaru ciśnienia oparta
jest na zasadzie:
a) równoważeniu mierzonego ciśnienia wysokością słupa cieczy,
b) równoważeniu mierzonego ciśnienia ciężarem tłoka,
c) pomiaru odkształcenia elementów sprężystych,
d) zmian własności elektrycznych pod wpływem zmiany ciśnienia.
24. Jeżeli z obliczenia wynika dla Lmin wartość ujemna (luz ujemny, czyli wcisk), a dla Lmax
wartość dodatnia, to występuje pasowanie:
a) mieszane,
b) luz
ne,
c) ciasne,
d) pośrednie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie pomiarów warsztatowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
23. a b c d
24. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Test 2
Próba pracy dla jednostki modułowej  Wykonywanie pomiarów
warsztatowych
Treść zadania:
Dokonaj pomiaru klina do wybijania wierteł zgodnie z załączonym rysunkiem wykonawczym
Nr 01. (zał. 1 do zadania). Sprawdz
prostolinijność skosu i krawędzi o dł. 200 mm. Dobierz
narzędzia i przyrządy pomiarowe do sprawdzania poszczególnych wielkości. Odchyłki do
wymiarów nietolerowanych dobierz w 14 klasie dokładności zgodnie z załączoną tabelą
odchyłek zaokrąglonych wymiarów liniowych nietolerowanych (Tabela 1, zał. 2 do zadania).
W Tabeli 2 wpisz wszystkie wymiary nominalne i odchyłki zgodnie z dokumentacją oraz
wymiary rzeczywiste klina. Dokonaj pomiarów klina, wymiary zapisz w tabeli i dokonaj oceny
poprawności ich wykonania.
Na wykonanie zadania (próby pracy) masz 180 minut.
Instrukcja do wykonania zadania dla ucznia:
Aby poprawnie wykonać zadanie (próbę pracy):
1. Przeanalizuj dokładnie treść zadania, rysunek wykonawczy klina, tabelę odchyłek
wymiarów liniowych nietolerowanych, która pomocna będzie przy wykonaniu zadania.
2. Zapisz w formularzu PLAN DZIAA
ANIA:
a) Kolejność czynności prowadzących do wykonania zadania.
b) Narzędzia i przyrządy pomiarowe jakich użyjesz do pomiarów.
c) Pomoce kontrolne niezbędne do wykonania zadania.
3. PrzystÄ…p do zorganizowania stanowiska pracy: zgromadz
i rozmieść na stanowisku pracy
materiał, narzędzia i urządzenia do pomiaru klina.
4. Sprawdz
stan techniczny urządzeń i narzędzi, którymi będziesz się posługiwał w czasie
wykonywania zadania.
5. Wykonaj zaplanowane czynności zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ochrony przeciwpożarowej.
6. Po zakończeniu pracy: uprzątnij stanowiska pracy, oczyść i zakonserwuj narzędzia
i sprzęt, odłóż je na wskazane miejsce.
7. Przestrzegaj przepisy bhp i ppoż na stanowisku pomiarowym
8. Zgłoś przez podniesienie ręki gotowość do prezentacji wykonanego zadania.
9. W czasie prezentacji oceń na podstawie pomiarów zapisanych w tabeli zgodność
uzyskanych wymiarów z tolerancją oraz oceń przydatność użytkową klina.
Informacja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia próby pracy, z co najmniej dwutygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z procedurą próby pracy oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę pracy z elementami jakie wystąpią w zadaniu.
5. Omów z uczniami instrukcję do wykonania zadania.
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy prób pracy, podaj czas przeznaczony na wykonanie zadnia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem próby pracy przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia pracy.
10. Prace wraz z wypełniona dokumentacją uczniowie zostawiają na stanowisku
pomiarowym.
11. Sprawdz
poprawność wykonania zadania narzędziami pomiarowymi, którymi posługiwał
się uczeń podczas próby pracy.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te elementy, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.
Zaplanowana próba pracy to pomiar klina wykonanego zgodnie z dołączoną dokumentacją
techniczną (rysunek techniczny załącznik 1do zadania). Do przeprowadzenia próby pracy
można użyć inne detale, należy jednak pamiętać, aby pomiary były wykonywane kilkoma
przyrzÄ…dami pomiarowymi dobieranymi zgodnie z tolerancjÄ… podanÄ… na rysunku. TabelÄ™ 2 do
zadania można zmodyfikować dodając miejsce na obliczenia (np. tolerancji) oraz zmienić
punktację za każde prawidłowo dobrane narzędzie, pomoce i uwzględnić zmiany w arkuszu
obserwacji .
Materiały dla ucznia:
treść zadania wraz z informacją dla zdającego i instrukcją do wykonania zadania,
karta plan działania,
załącznik 1 (rysunek techniczny 01),
załącznik 2 ( Tabela 1 odchyłki zaokrąglonych wymiarów liniowych nietolerowanych w mm,
załącznik 3 (karta z Tabelą 2 do wpisywania wyników).
Informacja dla zdajÄ…cego
1. Sprawdz
, czy zadanie, które otrzymałeś, zawiera 4 strony. Ewentualne braki zgłoś
nauczycielowi.
2. Na PLANIE DZIAA
ANIA wpisz swoje imiÄ™ i nazwisko, klasa.
3. Zapoznaj się z treścią zadania, instrukcją do wykonania, stanowiskiem pracy i jego
wyposażeniem. Masz na to 10 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu wykonania
zadania.
4. Po upływie tego czasu przystępujesz do wykonania próby pracy.
5. Nauczyciel zapisze w widocznym dla Ciebie miejscu godzinę rozpoczęcia i zakończenia
próby pracy.
Pamiętaj, że podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, który
obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielał Ci żadnych wskazówek.
Interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpożarowej i może przerwać w takim przypadku sprawdzian.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
PLAN DZIAA
ANIA:
ImiÄ™ i nazwisko:
Klasa:
1. Kolejność czynności prowadzących do wykonania zadania:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & &
2. Narzędzia i przyrządy pomiarowe, jakich użyjesz do pomiarów:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
........................................
3. Pomoce kontrolne niezbędne do wykonania zadania:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
UWAGA !
Próba pracy jest wykonywana samodzielnie przez ucznia, nauczyciel obserwuje wykonywane
czynności i nie udziela żadnych wskazówek. Interweniuje tylko w przypadku naruszenia
w rażący sposób przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej.
Przerywa w takim przypadku ćwiczenie i uczeń nie zalicza próby pracy. Po wykonaniu
zadania uczeń prezentuje nauczycielowi wyniki swojej pracy. W trakcie wykonywania zadania
nauczyciel obserwuje pracę ucznia oceniając wykonane prze niego czynności w arkuszu
obserwacyjnym. Próba pracy jest zaliczona wtedy, gdy uczeń otrzyma 75% możliwych do
uzyskania punktów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Załącznik 1
Załącznik 2
IT12 (12 klasa dokładności)  odchyłki dokładne,
IT14 (14 klasa dokładności)  odchyłki średniodokładne (zalecane),
IT16 (16 klasa dokładności)  odchyłki zgrubne,
IT17 (17 klasa dokładności)  odchyłki bardzo zgrubne.
Tabela 1. Odchyłki zaokrąglone wymiarów liniowych nietolerowanych w mm [8]
Wymiar Odchyłki wymiarów liniowych
nominalny zewnętrznych Wewnętrznych mieszanych i pośrednich
ponad do d s z bz d s z Bz d s z bz
0,5 3 -0,1 -0,2 -0,3 -0,3 +0,1 +0,2 +0,3 +0,3 Ä…0,05 Ä…0,1 Ä…0,15 Ä…0,15
Ä…0,05 Ä…0,1 Ä…0,2 Ä…0,5
3 6 -0,1 -0,2 -0,4 -1 +0,1 +0,2 +0,4 +1
Ä…0,1 Ä…0,2 Ä…0,5 Ä…1
6 30 -0,2 -0,4 -1 -2 +0,2 +0,4 +1 +2
Ä…0,15 Ä…0,3 Ä…0,8 Ä…1,5
30 120 -0,3 -0,6 -1,6 -3 +,3 +0,6 +1,6 +3
Ä…0,2 Ä…0,5 Ä…1,2 Ä…2
120 315 -0,4 -1 -2,4 -4 +0,4 +1 +2,4 +4
Ä…0,3 Ä…0,8 Ä…2 Ä…3
315 1000 -0,6 -1,6 -4 -6 +0,6 +1,6 +4 +6
Ä…0,5 Ä…1,2 Ä…3 Ä…5
1000 2000 -1 -2,4 -6 -10 +1 +2,4 +6 +10
Ä…0,8 Ä…2 Ä…5 Ä…8
2000 3150 -1,6 -4 -10 -16 +1,6 +4 +10 +16
d  odchyłki dokładne, s  odchyłki średniodokładne, z  odchyłki zgrubne,
bz  odchyłki bardzo zgrubne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Załącznik 3
Tabela 2. Zestawienie wyników do próby pracy
Lp. Wymiar Odchyłka Wymiar Klasyfikacja wymiaru Narzędzie
nominalny rzeczywisty (prawidłowy/nieprawidłowy) pomiarowe
Miejsce na obliczenia:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Arkusz obserwacji
Zawód: Lakiernik 714[03]
Jednostka modułowa: Wykonywanie pomiarów warsztatowych 714[03].L2.04
ImiÄ™ i nazwisko ucznia: & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Temat zadania: Pomiar klina zgodnie z rysunkiem technicznym 01.
Czynność wykonana  1pkt; niewykonana  0pkt
Liczba
Lp. Czynności mierzalne Punktacja
punktów
I. PLANOWANIE
Czynność 1: Zapisanie czynności niezbędnych do wykonania
zadania.
Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zapisał w formularzu PLAN DZIAA
ANIA
1. 1
kolejne czynności prowadzące do wykonania zadania (zgodnie
z założeniami nauczyciela).
Czynność2: Zapisanie narzędzi pomiarowych.
Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zapisał w formularzu PLAN DZIAA
ANIA
suwmiarka uniwersalna 0,05, suwmiarka min. L  250,
2. mikrometr, kątomierz uniwersalny lub liniał sinusowy 1
z kompletem płytek i czujnikiem, mikrometr do pomiarów
zewnętrznych może być z czujnikiem, promieniomierz, liniał
krawędziowy, szczelinomierz, wzorce chropowatości.
Czynność 3: Zapisanie pomocy kontrolnych.
Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zapisał w formularzu PLAN DZIAA
ANIA
3. 1
podstawka pod mikrometr, podstawka czujnika, czyściwo do
narzędzi pomiarowych i przedmiotu mierzonego.
II ORGANIZOWANIE
. Czynność 4: Gromadzenie narzędzi i przyrządów pomiarowych
Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zgromadził następujące narządzi
i przyrzÄ…dy pomiarowe: suwmiarka uniwersalna 0,05,
suwmiarka min. L  250, mikrometr, kÄ…tomierz uniwersalny lub
4. 1
liniał sinusowy z kompletem płytek i czujnikiem, mikrometr do
pomiarów zewnętrznych może być z czujnikiem,
promieniomierz, liniał krawędziowy, szczelinomierz, wzorce
chropowatości.
Czynność 5: Gromadzenie pomocy kontrolnych.
Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zgromadził na stanowisku pracy:
5 1
podstawkę pod mikrometr, podstawkę czujnika, czyściwo do
narzędzi pomiarowych i przedmiotu mierzonego.
Czynność 6: Organizacja stanowiska pracy
Kryterium wykonania:
6 1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo przygotował stanowisko 1
pomiarowe ( zasady obowiÄ…zujÄ…ce w pracowni).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
III. WYKONANIE
Czynność 7: Dobieranie odchyłek
Kryterium wykonania:
1 pkt. za każdą prawidłowo dobraną odchyłkę do wymiaru
7 9
podanego na rysunku: 4-0,2 ; 11-04 ; 7Ä…0,2 ; 4Ä…0,2 ; 16Ä…0,2 ; 6-0,4 ;
6+0,4 ; 200-1 ; 12,5Ä…0,2 .
Czynność 8: Pomiary za pomocą suwmiarki uniwersalnej 0,05
Kryterium wykonania:
8 9
1 pkt. z każdy prawidłowo wykonany pomiar: 4 (zwężenie klina);
2x4 (Å›ciÄ™cia z obu stron);7; 11; 12,5; 16; Ø 6; 6 (grubość klina).
Czynność 9: Pomiary za pomocą suwmiarki L-250
Kryterium wykonania:
9 1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo dokonał pomiaru długości: 1
L200.
Czynność 10: Pomiar promieni
Kryterium wykonania:
10 1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo zmierzył lub sprawdzi promień 1
R3.
Czynność 11: Pomiar kąta
Kryterium wykonania:
11 1
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo zmierzył kąt 8 .
Czynność12: Pomiar mikrometrem
Kryterium wykonania:
12
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo zmierzył wielkość 25p5.
Czynność 13: Pomiar otworów
Kryterium wykonania:
13 1
1 pkt. jeżeli zdajÄ…cy prawidÅ‚owo dokonaÅ‚ pomiaru Ø6.
Czynność 14: Pomiar prostoliniowości
Kryterium wykonania:
14 1 pkt. z każdy prawidłowo wykonany pomiar: prostoliniowości 2
na długości 200 mm i ścięcia.
Czynność 15: Pomiar chropowatości
Kryterium wykonania:
15 1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo określił chropowatość 1
powierzchni wyszczególnionej na rysunku.
IV. PREZENTOWANIE
Czynność 16:
Kryterium wykonania:
16 1 pkt jeżeli zdający uzasadnił dobór narzędzi, przyrządów 1
i pomocy do wykonania zadania.
Czynność 17. Analiza dokonanych pomiarów
Kryterium wykonania:
17 1 pkt. jeżeli zdający omówi różnice między wymiarami 1
rzeczywistymi a podanymi na rysunku.
Czynność 18: Ocenienie jakości wykonanego klina
Kryterium wykonania:
18 1
1 pkt. jeżeli zdający ocenił jakość wykonanego klina (w tym
estetyka wykonania).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
7. LITERATURA
1. Gnutek Z, Koralewskie W.: Maszynoznawstwo energetyczne. Wprowadzenie do
energetyki cieplnej. Politechnika Wrocławska. Wrocław 2003.
2. Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. WNT. Warszawa
1996.
3. Kojtych A, Szołowski M., Szymczyk W.: Pomiary wielkości fizycznych. WSiP.
Warszawa 1998.
4. Kolmam R.: Technika pomiarów warsztatowych. PWSZ. Katowice 1972.
5. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP Warszawa 1995.
6. Maksymowicz A.: Rysunek zawodowy dla szkół zasadniczych. WSiP Warszawa 1999.
7. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP Warszawa 1983.
8. Praca zbiorowa.: Poradnik mechanika. Wydawnictwo Naukowo  Techniczne Warszawa
1996.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40