MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Niczyporuk
Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu
układów sterowania i regulacji 714[03].L2.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Romuald Mazur
mgr inż. Tadeusz A
ugowski
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Niczyporuk
Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[03].L2.02
Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu układów sterowania i regulacji
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu lakiernik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. PrÄ…d elektryczny 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Elementy elektroenergetyki. Maszyny elektryczne 18
5.2.1. Ćwiczenia 18
5.3. Elementy elektroniki i automatyki 21
5.3.1.Ćwiczenia 21
6. Ewaluacja osiągnięć uczniów 23
7. Literatura 37
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazuję Państwu poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie: lakiernik714[03]. Podczas zajęć
uczniowie powinni poznać podstawowe elementy półprzewodnikowe, maszyny elektryczne,
napęd hydrauliczny i pneumatyczny. W trakcie zajęć powinny być kształtowane umiejętności
mierzenia parametrów sygnałów elektrycznych, rozróżniania podstawowych elementów
automatyki i elektroniki, budowania prostych obwodów elektrycznych, udzielania pierwszej
pomocy porażonemu prądem.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne  wykaz wiadomości i umiejętności, jakimi powinien dysponować
uczeń przed rozpoczęciem realizacji jednostki; Posługiwanie się podstawowymi pojęciami
z zakresu układów sterowania i regulacji ,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- dyskusji problemowej,
- metody przewodniego tekstu,
- metody projektów.
Formy organizacyjne pracy uczniów powinny być zróżnicowane, począwszy od pracy
samodzielnej do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych.
W tym dziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej, zawierajÄ…cy klucz odpowiedzi ,
- propozycje norm wymagań oraz sposobu oceniania,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela oraz instrukcjÄ™ dla ucznia,
- zestaw zadań testowych wraz z kartą odpowiedzi.
W czasie zajęć w pracowni należy zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie przez
uczniów regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
714[03].L2
Techniczne podstawy
lakiernictwa
714[03].L2.01 714[03].L2.03
714[03].L2.02
Posługiwanie się Stosowanie technologii
Posługiwanie się
dokumentacjÄ… technicznÄ… informacyjnej
podstawowymi pojęciami
z zakresu układów
sterowania i regulacji
714[03].L2.04
Wykonywanie pomiarów
warsztatowych
714[03].L2.06
714[03].L2.05
Stosowanie technologii
Eksploatowanie maszyn
mechanicznych
i urządzeń
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z książek, katalogów, podręczników, Polskich Norm i innych z
ródeł informacji,
- obliczać podstawowe wielkości elektryczne w obwodzie prądu stałego,
- dobierać i obsługiwać przyrządy pomiarowe,
- objaśniać podstawowe prawa dla obwodu elektrycznego,
- rozróżniać podstawowe wielkości elektryczne i ich jednostki,
- objaśniać zasadę działania transformatora,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas pomiarów elektrycznych,
- współpracować w grupie,
- planować działania związane z przeprowadzaniem pomiarów elektrycznych,
- łączyć układy pomiarowe na podstawie schematów ideowych i montażowych,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp,
- czytać proste schematy elektryczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
- opisać, podstawowe wielkości charakteryzujące energię elektryczną,
- rozróżnić materiały przewodzące, półprzewodzące (półprzewodniki), izolacyjne,
magnetyczne, konstrukcyjne oraz wskazać ich zastosowanie,
- wyjaśnić zjawisko powstawania prądu elektrycznego,
- rozróżnić z
ródła i rodzaje prądu elektrycznego,
- rozróżnić podstawowe elementy obwodu elektrycznego,
- rozróżnić typowe rodzaje maszyn elektrycznych,
- rozróżnić podstawowe przyrządy pomiarowe, ich symbole i oznaczenia,
- odczytać wskazania przyrządów pomiarowych,
- włączyć przyrządy pomiarowe w obwód elektryczny,
- zmierzyć napięcie, natężenie prądu, moc i rezystancję,
- rozróżnić napędy hydrauliczne i pneumatyczne,
- odczytać schematy prostych układów elektrycznych, elektronicznych i automatyki,
- przewidzieć zagrożenia podczas pracy urządzeń elektrycznych,
- udzielić pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym,
- wykorzystać literaturę techniczną,
- skorzystać z PN,
- rozróżnić podstawowe elementy elektroniczne i automatyki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: lakiernik 714[03]
Moduł:Techniczne podstawy lakiernictwa 714[03].L2.
Jednostka modułowa: Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu układów
sterowania i regulacji 714[03].L2.02
Temat: Określanie podstawowych parametrów obwodu prądu stałego
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności mierzenia prądu i napięcia w obwodzie oraz
stosowania podstawowych praw do obliczeń parametrów obwodu
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- zmierzyć napięcie w obwodzie,
- zmierzyć natężenie prądu,
- zastosować prawo Ohma do obliczania rezystancji,
- obliczyć rezystancję zastępczą połączonych szeregowo rezystorów.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- metoda przewodniego tekstu,
- dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w grupach 3  osobowych,
- indywidualna.
Czas: 45 minut
Åšrodki dydaktyczne:
- woltomierz,
- miliamperomierz,
- 3 rezystory,
- z
ródło napięcia stałego.
- przełącznik dwubiegunowy,
- tekst przewodni,
- przewody Å‚Ä…czeniowe.
Przebieg zajęć:
1. Faza wstępna  czynności organizacyjno  porządkowe, podanie tematu lekcji,
zapoznanie uczniów z planowanym przebiegiem zajęć. Podzielenie uczniów na 3-
osobowe grupy.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Realizacja tematu:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Zadanie do wykonania:
Zbuduj obwód do pomiaru rezystancji rezystorów połączonych szeregowo wg otrzymanego
schematu. Zmierz natężenie prądu I, napięcia pomiędzy punktami AB, BC, CD, AD. Oblicz
rezystancje R1, R2, R3 oraz rezystancję zastępczą. Sprawdz
poprawność wykonanego
ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie odpowiedz na pytania w zamieszczonym niżej tekście przewodnim.
Postępuj zgodnie ze wskazówkami tego tekstu.
I Informacje
1) Jak nazywają się przyrządy pomiarowe służące do pomiaru natężenia prądu?
2) W jaki sposób względem odbiornika włącza się miernik natężenia prądu elektrycznego?
3) Na czym polega szeregowe połączenie rezystorów?
4) Podaj sposób obliczenia rezystancji zastępczej rezystorów połączonych szeregowo.
5) Jaki prąd płynie przez R1 a jaki przez R2?
6) W jakich jednostkach mierzymy natężenie prądu, a w jakich napięcie?
II Planowanie
Przygotuj plan czynności do wykonania ćwiczenia
Zaplanuj elementy obwodu elektrycznego oraz przyrzÄ…dy pomiarowe do badania
szeregowego połączenie rezystorów.
Narysuj układy pomiarowe, przygotuj tabele do zestawienia wyników
Określ kolejność czynności przy dokonywaniu pomiarów, obliczeń, kontroli poprawności
wykonania ćwiczenia
Po udzieleniu odpowiedzi w fazie I i zaplanowaniu czynności w fazie II zgłoś się do
nauczyciela
III Ustalenie
Jeśli Twoje odpowiedzi i planowanie było poprawne, uzyskałeś akceptację nauczyciela
pobierz niezbędne elementy oraz aparaturą pomiarową i przystąp do pracy według
zaplanowanych etapów. Zmontuj zestaw do badania rezystancji szeregowo połączonych
rezystorów. Przygotuj odpowiednie tabele do zapisywania zmierzonych wartości parametrów.
Uwaga: zanim zostanie przyłączone napięcie , połączony układ pomiarowy musi sprawdzić
nauczyciel.
IV Wykonanie
Przystąp do wykonania ćwiczenia wg planu - masz na to 30 minut.
Pamiętaj o zasadach BHP.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
V Sprawdzenie
Dokonaj oceny poszczególnych etapów swojej pracy
Lp. Czynności Twoja ocena Ocena nauczyciela
1 Dobór aparatury pomiarowej niezbędnej
do przeprowadzenia pomiarów
2 Przygotowanie elementów obwodu prądu
stałego i aparatury pomiarowej.
Zmontowanie układu.
3 Sporządzenie tabeli obejmującej wartości
zmierzone i odczytane z mierników
4 Czynności wykonywane podczas
pomiarów
5 Opracowanie wyników, obliczenie
rezystancji zastępczej w oparciu o
wartości zmierzone
6 Dokonanie oceny poprawności
wykonanego ćwiczenia
7 Sformułowanie wniosków
8 Zachowanie bezpieczeństwa pracy
VI Analiza
Co sprawiło mi trudność?
Co wykonywałem bez problemu?
Jak wykonałbym ćwiczenie je jeszcze raz? Jakie zmiany bym wprowadził?
Oceniam swojÄ… pracÄ™ na................Podpis ucznia..........................
Zakończenie zajęć
Nauczyciel powinien podsumować zajęcia wskazując, jak ważne umiejętności zostały
przećwiczone, jakie uczniowie popełnili błędy, jak unikać ich w przyszłości, co uczniowie
zrobili dobrze.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: lakiernik 714[03]
Moduł:Techniczne podstawy lakiernictwa 714[03].L2.
Jednostka modułowa: Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu układów
sterowania i regulacji 714[03].L2.02
Temat: Określanie podstawowych parametrów obwodu prądu stałego
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności wyznaczania rezystancji zastępczej rezystorów
połączonych szeregowo i równolegle
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- narysować rezystory połączone szeregowo,
- rozpoznać rodzaj połączenia rezystorów,
- zastosować wzory do obliczenia rezystancji zastępczej,
- obliczyć rezystancję zastępczą rezystorów połączonych w sposób mieszany.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- metoda projektu,
- dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w grupach 2 osobowych,
- indywidualna.
Czas: 45 minut
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko komputerowe wraz z oprogramowaniem,
- kartka papieru A4 dla każdej grupy.
Przebieg zajęć:
1. Faza wstępna  czynności organizacyjno  porządkowe, podanie tematu lekcji,
zapoznanie uczniów z planowanym przebiegiem lekcji, sposobem oceniania ich pracy.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i zmotywowanie uczniów do świadomej
aktywności na lekcji.
3. Przypomnienie wiadomości dotyczących podstawowych praw dla obwodu prądu stałego,
szeregowego i równoległego łączenia rezystorów.
4. Realizacja tematu:
Uczniowie pracują w grupach 2 osobowych. Na wykonanie ćwiczenia mają 30 minut.
Zadaniem uczniów jest zaplanowanie prac związanych z połączeniem sześciu rezystorów
o rezystancji 4© w taki sposób aby otrzymać rezystancjÄ™ zastÄ™pczÄ… najbliższÄ… wartoÅ›ci 5©.
W opracowanym planie powinny znalez
ć się schematy połączeń rezystorów, wyliczenie
wartości rezystancji zastępczej oraz sposób włączenia wybranych urządzeń pomiarowych w
celu sprawdzenia obliczonego wyniku. Zaproponowany schemat połączeń wraz z miernikami
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
należy zasymulować na komputerze w oparciu o program np. MultiSim7 i sprawdzić
wskazania przyrządów. Swoje rozwiązania należy zaprezentować na forum klasy.
Wspólnie z nauczycielem uczniowie wybierają najlepsze rozwiązanie. Oceniana jest
poprawność merytoryczna, oryginalność rozwiązania, sposób zaprezentowania wyników,
zgodność wyliczeń ze wskazaniami mierników.
Zakończenie zajęć
Nauczyciel powinien podsumować zajęcia wskazując, jak ważne umiejętności zostały
przećwiczone, jakie uczniowie popełnili błędy, jak unikać ich w przyszłości, co uczniowie
zrobili dobrze.
Praca domowa
Wykonaj w domu analogiczne zadanie do tego, które było na lekcji przyjmując, że masz
4 rezystory o wartoÅ›ci 39© każdy i powinieneÅ› w wyniku dowolnego poÅ‚Ä…czenia otrzymać
rezystancjÄ™ zastÄ™pczÄ… najbliższÄ… 30©. PamiÄ™taj należy poÅ‚Ä…czyć wszystkie cztery rezystory.
Wynik potwierdz
stosujÄ…c symulacjÄ™ komputerowÄ….
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. PrÄ…d elektryczny
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz wartość prądu I i napięcia U dla układu, którego schemat został Ci dostarczony
przez nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego
zakres i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na
wykonanie uczniowie majÄ… 20 minut, pracujÄ… w grupach dwuosobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć prawo Ohma oraz prawa Kirchhoffa,
2) przypomnieć szeregowe i równoległe łączenie rezystorów,
3) zapisać wzory z których będzie korzystać, wypisać dane i szukane,
4) obliczyć wartość prądu I i napięcia U dla układu, którego schemat dostarczył nauczyciel,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia obliczeniowe
Åšrodki dydaktyczne:
schemat obwodu elektrycznego,
biały papier formatu A4,
przykład zadania do ćwiczenia 1.
W obwodzie pokazanym na rysunku prÄ…d I2 = 2A. Wartość rezystancji: R1 = 3 ©, R2 = 18©,
R3 = 3©, R4 = 6©. Oblicz rezystancjÄ™ zastÄ™pczÄ… obwodu i napiÄ™cie zasilajÄ…ce U.
Ćwiczenie 2
MajÄ…c trzy rezystory o rezystancji R = 2© każdy, zaproponuj takie poÅ‚Ä…czenie, aby
otrzymać rezystancjÄ™ zastÄ™pczÄ… Rz = 3©
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie majÄ… 15 minut, pracujÄ… w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie zasadę szeregowego i równoległego łączenia rezystorów,
2) zapisać wzory, z których będziesz korzystać,
3) wypisać dane i szukane,
4) narysować układ połączeń trzech rezystorów,
5) obliczyć wartość rezystancji zastępczej,
6) zaprezentować wyniki i sformułować wnioski,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
Zalecane metody nauczania  uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
dyskusja problemowa
Åšrodki dydaktyczne:
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów.
Ćwiczenie 3
Zmierz prąd stały pobierany przez żarówkę.
Pomiar prądu pobieranego przez żarówkę: a) układ; b) schemat
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie majÄ… 30 minut, pracujÄ… w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie sposób wyznaczania stałej amperomierza wskazówkowego,
2) zaplanować pomiary, zaproponować tabelkę w której będą zapisywane wyniki pomiarów,
3) skompletować niezbędną aparaturę i elementy do przeprowadzenia pomiarów,
4) zmontować układ zgodnie ze schematem,
5) dokonać pomiaru prądu dla trzech różnych żarówek dobierając zawsze zakres pomiarowy
Ä… H"Ä…max,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
6) zapisać wyniki pomiarów,
7) porównać otrzymane wyniki,
8) zwrócić uwagę na intensywność świecenia żarówki,
9) zaprezentować wyniki i wyciągnąć wnioski,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia, pokaz z objaśnieniem,
pogadanka
Åšrodki dydaktyczne:
amperomierz wskazówkowy,
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów,
trzy różne żarówki,
przewody Å‚Ä…czeniowe,
z
ródło napięcia stałego  bateria.
Ćwiczenie 4
Zmierz napięcie ogniwa elektrochemicznego
Pomiar napięcia ogniwa elektrochemicznego: a) układ; b) schemat
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie majÄ… 30 minut, pracujÄ… wgrupach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenie
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie jak się wyznacza stałą podziałki przyrządu analogowego,
2) przypomnieć sposób wyznaczania wartości mierzonej odpowiadającej odczytanemu
odchyleniu wskazówki,
3) przypomnieć sposób odczytu wartości mierzonej z przyrządu cyfrowego,
4) zaplanować pomiary, zaproponować tabelę do której będą wpisywane wyniki pomiarów,
5) skompletować niezbędną aparaturę i elementy do przeprowadzenia pomiarów,
6) zmontować układ zgodnie ze schematem,
7) dokonać pomiaru napięć dla trzech różnych z
ródeł woltomierzem analogowym
i cyfrowym,
8) zapisać wyniki pomiarów do tabelki,
9) porównać otrzymane wyniki w obu pomiarach (woltomierzem analogowym
i woltomierzem cyfrowym),
10) zaprezentować wyniki i wyciągnąć wnioski,
11) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia, pokaz z objaśnieniem,
pogadanka
Åšrodki dydaktyczne:
woltomierz wskazówkowy, woltomierz cyfrowy,
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów,
trzy różne z
ródła elektrochemiczne,
przewody Å‚Ä…czeniowe,
wyłącznik dwubiegunowy.
Ćwiczenie 5
Badanie połączenia szeregowego rezystorów
Zbuduj obwód do pomiaru rezystancji rezystorów połączonych szeregowo wg otrzymanego
schematu. Zmierz natężenie prądu I, napięcia pomiędzy punktami AB, BC, CD, AD. Oblicz
rezystancje R1, R2, R3 oraz rezystancję zastępczą. Sprawdz
poprawność wykonanego
ćwiczenia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie majÄ… 45 minut, pracujÄ… w grupach 3-4 osobowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odpowiedzieć na pytania zamieszczone w tekście przewodnim
2) postępować zgodnie ze wskazówkami tego tekstu.
I Informacje
1) Jak nazywają się przyrządy pomiarowe służące do pomiaru natężenia prądu?
2) W jaki sposób względem odbiornika włącza się miernik natężenia prądu elektrycznego?
3) Na czym polega szeregowe połączenie rezystorów?
4) Podaj sposób obliczenia rezystancji zastępczej rezystorów połączonych szeregowo.
5) Jaki prąd płynie przez R1 a jaki przez R2?
6) W jakich jednostkach mierzymy natężenie prądu, a w jakich napięcie?
II Planowanie
Przygotuj plan czynności do wykonania ćwiczenia
Zaplanuj elementy obwodu elektrycznego oraz przyrzÄ…dy pomiarowe do badania
szeregowego połączenie rezystorów.
Narysuj układy pomiarowe, przygotuj tabele do zestawienia wyników
Określ kolejność czynności przy dokonywaniu pomiarów, obliczeń, kontroli poprawności
wykonania ćwiczenia
Po udzieleniu odpowiedzi w fazie I i zaplanowaniu czynności w fazie II zgłoś się do
nauczyciela
III Ustalenie
Jeśli Twoje odpowiedzi i planowanie było poprawne, uzyskałeś akceptację nauczyciela
pobierz niezbędne elementy oraz aparaturą pomiarową i przystąp do pracy według
z etapów. Zmontuj zestaw do badania rezystancji szeregowo połączonych rezystorów.
Przygotuj odpowiednie tabele do zapisywania zmierzonych wartości parametrów. Uwaga:
zanim zostanie przyłączone napięcie , połączony układ pomiarowy musi sprawdzić
nauczyciel.
IV Wykonanie
Przystąp do wykonania ćwiczenia wg planu - masz na to 45 minut.
Pamiętaj o zasadach BHP.
V Sprawdzenie
Dokonaj oceny poszczególnych etapów swojej pracy
Lp. Czynności Twoja ocena Ocena nauczyciela
1 Dobór aparatury pomiarowej niezbędnej
do przeprowadzenia pomiarów
2 Przygotowanie elementów obwodu prądu
stałego i aparatury pomiarowej.
Zmontowanie układu.
3 Sporządzenie tabeli obejmującej wartości
zmierzone i odczytane z elementów
4 Czynności wykonywane podczas
pomiarów
5 Opracowanie wyników, obliczenie
rezystancji zastępczej w oparciu o
wartości zmierzone
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
6 Dokonanie oceny poprawności
wykonanego ćwiczenia
7 Sformułowanie wniosków
8 Zachowanie bezpieczeństwa pracy
VI Analiza
Co sprawiło mi trudność?
Co wykonywałem bez problemu?
Jak zrobiłbym ćwiczenie wykonując jej jeszcze raz? Jakie zmiany bym wprowadził?
Oceniam swojÄ… pracÄ™ na................Podpis ucznia..........................
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
metoda przewodniego tekstu,
pogadanka
Åšrodki dydaktyczne:
miliamperomierz,
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów,
woltomierz,
przewody Å‚Ä…czeniowe,
wyłącznik dwubiegunowy,
z
ródło napięcia stałego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.2. Elementy elektroenergetyki. Maszyny elektryczne.
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie1
Pomiar rezystancji izolacji stojana silnika indukcyjnego
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie mają 90 minut, pracują w 3-4 osobowych zespołach.
Sposób wykonania ćwiczenie
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie budowę silnika,
2) przed pomiarem odłączyć przewody zasilające oraz sprawdzić czy temperatura uzwojeń
jest wyższa niż 100C,
3) przygotować mierniki do przeprowadzenia pomiaru,
4) bezpośrednio przed pomiarem uziemić uzwojenie na okres około 1 minuty,
5) zaplanować tabelę do zapisywania wyników pomiarów wiedząc, że będziesz mierzył:
a. rezystancję między danym uzwojeniem, a zaciskiem ochronnym maszyny do której
przyłącza się pozostałe uzwojenia,
b. rezystancję między poszczególnymi uzwojeniami,
c. pamiętać, że oddzielne uzwojenie silnika to takie 9z punktu widzenia pomiaru) które ma
wyprowadzenia swoich końców na tabliczce,
6) połączyć miernik z uzwojeniem silnika wg wskazówek w punkcie 5a,b,c,
7) dokonać pomiaru odczytując wartość rezystancji dla czasu 60 sekund,
8) rozładować badane uzwojenie po zakończeniu pomiaru,
9) przeliczyć wyniki pomiarów zgodnie z tabelą, jeśli pomiar był wykonany przy
temperaturze innej niż 200C:
R20 = K20 RZM
RZM  rezystancja izolacji zmierzona dla danej temperatury,
K20- współczynnik przeliczeniowy dla danej temperatury odczytujemy z tabeli
10) ocenić wyniki pomiarów wiedząc, że rezystancja silników o mocy >250kW R60(przy
T=200C) jest nie mniejsza niż 1M&! na 1kV napięcia znamionowego uzwojenia, a o mocy
mniejszej lub równej 250kW R60(przy T=200C) jest nie mniejsza niż 1k&! na 1V
napięcia znamionowego,
11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
Åšrodki dydaktyczne:
silnik indukcyjny z wyprowadzonymi końcami uzwojeń stojana na napięcie zasilania
400V,
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 miernik do pomiaru izolacji na napięcie 0,5 kV,
termometr,
tabele do przeliczenia wyników pomiarów dla temp. 200 ,
stoper.
Ćwiczenie 2
Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń transformatora małej mocy
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie majÄ… 40 minut, pracujÄ… w grupach 3-4 osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować czynności, które umożliwią przeprowadzenie ćwiczenia,
2) sporządzić tabelkę w której będą zapisywane wyniki pomiarów,
3) skompletować niezbędną aparaturę i sprzęt,
4) wykonać pomiary pomiędzy elementami do których przyłącza się napięcie, a korpusem
oraz między stroną wejściową i wyjściową transformatora (wartość pomiarów odczytać
dla T=60s),
5) ocenić wyniki pomiarów wiedząc, że zmierzone wartości nie mogą być mniejsze niż:
a. 2M&! między elementami znajdującymi się pod napięciem i korpusem,
b. 5M&! między stroną wejściową a wyjściową transformatora,
c. 7 M&! przy izolacji wzmocnionej, np. w transformatorach bezpieczeństwa.
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
dyskusja problemowa
Åšrodki dydaktyczne:
transformator 5  10 kW,
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów,
miernik do pomiaru izolacji o napięciu do 500V,
stoper.
Ćwiczenie3
Pomiar rezystancji izolacji transformatorów zainstalowanych w spawarkach
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie majÄ… 40 minut, pracujÄ… w grupach 3-4 osobowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odłączyć urządzenie od zasilania,
2) na około 2 minuty uziemić uzwojenie transformatora,
3) zaplanować czynności do przeprowadzania pomiarów,
4) przygotować niezbędne aparaty do przeprowadzenia pomiarów,
5) przygotować tabelę do zapisywania wyników pomiarów,
6) sprawdzić, czy są odłączone elementy półprzewodnikowe w spawarce prostownikowej,
7) wykonać pomiar między uzwojeniem pierwotnym i wtórnym a obudową, odczytując
wynik po ok. 60 s,
8) rozładować transformator po wykonaniu każdego pomiaru,
9) ocenić wyniki pomiarów wiedząc, że:
a) dla spawarek transformatorowych rezystancja jest nie mniejsza niż 2M&!,
b) dla spawarek prostownikowych rezystancja izolacji podana jest w instrukcji.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz,
dyskusja problemowa
Åšrodki dydaktyczne:
spawarka transformatorowa (lub prostownikowa),,
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów,
miernik do pomiaru izolacji o napięciu do 1000V,
stoper.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.3. Elementy elektroniki i automatyki
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie1
Badanie tranzystorowego wzmacniacza napięciowego
Schemat wzmacniacza tranzystorowego. Połącz układ według schematu i wyznacz
współczynnik wzmocnienia napięciowego w paśmie częstotliwości akustycznych 30 Hz
do 20 kHz.
Ku = Uwy/Uwe
Cwe = 10źF; CE = 47 źF; Tranzystor BC549
EC = 15V
RE = 200© ; RC = 1k
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie majÄ… 90 minut, pracujÄ… w grupach 3-4 osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować czynności w celu wykonania pomiarów,
2) skompletować niezbędny sprzęt do przeprowadzenia pomiarów,
3) połączyć układ do badania tranzystorowego wzmacniacza napięciowego,
4) przygotować tabelę w której będą zapisywane wyniki pomiarów,
Ku=f(Uwe) Uwe V
f1 = ...Hz Uwy V
Ku V/V
f2 = ...Hz Uwy V
Ku V/V
f3 = ...Hz Uwy V
Ku V/V
f4 = ...Hz Uwy V
Ku V/V
5) wykonać pomiary i obliczyć wzmocnienie napięciowe dla różnych częstotliwości napięcia
wejściowego, wyniki zapisać w tabeli,
6) obserwować na ekranie oscyloskopu kształt krzywej wzmocnionego napięcia i notować
spostrzeżenia,
7) zaprezentować wyniki i wyciągnąć wnioski,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
metoda pokazu,
dyskusja problemowa
Åšrodki dydaktyczne:
elementy niezbędne do zmontowania wzmacniacza elektronicznego, którego schemat
zamieszczono w ćwiczeniu,
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów,
zasilacz,
generator akustyczny,
oscyloskop,
woltomierz,
przewody Å‚Ä…czeniowe,
wyłącznik,
stoper.
Ćwiczenie 2
Badanie tranzystora bipolarnego
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Na wykonanie
uczniowie majÄ… 45 minut, pracujÄ… w grupach 3-4 osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie sposób obliczania wzmocnienia prądowego tranzystora,
2) zapisać zależności prądowe i napięciowe tranzystora bipolarnego,
3) przygotować stanowisko komputerowe wraz z oprogramowaniem np. MULTISIM 7,
4) narysować w programie komputerowym otrzymany od nauczyciela schemat wzmacniacza
tranzystorowego,
5) wstawić do schematu amperomierze, woltomierze, oscyloskop aby zmierzyć prądy
i napięcia tranzystora, oraz aby obejrzeć wyjściowy przebieg napięciowy,
6) zaplanować tabelkę do której będą zapisane wyniki pomiarów,
7) przeprowadzić pomiary, wpisać wyniki, obliczyć wzmocnienie prądowe,
8) porównać otrzymane wyniki, wyciągnąć wnioski o stanie pracy tranzystora,
9) przeprowadzić pomiary dla trzech różnych wartości napięcia wejściowego,
10) zaprezentować wyniki i wyciągnąć wnioski,
11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
Åšrodki dydaktyczne:
stanowisko komputerowe wraz z oprogramowaniem,
biały papier formatu A4 dla każdej pary uczniów,
schemat wzmacniacza tranzystorowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Posługiwanie się
podstawowymi pojęciami z zakresu układów sterowania i regulacji
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 6,9,16,20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,
- celujący  za rozwiązanie 19 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego
Plan testu
Klucz odpowiedzi
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Rozróżnić materiały pod względem
1. B P C
właściwości elektrycznych
Wyjaśnić działanie prądu na
2. A P D
organizm ludzki
3. Zmierzyć natężenie prądu C P 100mA
Rozróżnić elementy obwodu
4. B P B
elektrycznego
Udzielić pierwszej pomocy osobie
5. A P A
porażonej prądem elektrycznym
Włączyć przyrządy pomiarowe w
6. C PP B
obwód elektryczny
Obliczyć wartość napięcia
7. C P 14V
elektrycznego
8. Obliczyć moc prądu stałego C P B
Obliczyć wartość pojemności
9. C PP 0,8333 źF
zastępczej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
10. Narysować obwód elektryczny C P
11. Obliczyć wartość rezystancji C P D
Rozróżnić materiały pod względem
12. A P B
właściwości magnetycznych
Rozróżnić napęd hydrauliczny i
13. B P C
pneumatyczny
Rozróżnić typowe rodzaje maszyn
14. B P B
elektrycznych
15. Obliczyć prąd elektryczny C P C
Wyjaśnić działanie pieców
16. C PP B
przemysłowych
Rozróżnić elementy obwodu
17. B P
elektrycznego
18. Porównać z
ródła światła B P B
Omówić budowę silnika
19. B P A
indukcyjnego
Charakteryzować materiały pod
20. względem właściwości C PP B
elektrycznych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
Bezpośrednio przed testem i podczas testu :
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielenie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
Po zakończeniu testu:
11. Sprawdz
test i wpisz wyniki do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu dobre przygotowanie
uczniów z całego zakresu treści realizowanej jednostki modułowej.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Za każdą prawidłową odpowiedz
otrzymasz 1 punkt
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi na dane pytanie będzie sprawiało Ci trudność, odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy rozwiążesz inne zadania i gdy zostanie Ci
wolny czas.
8. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia !
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do przewodników pierwszego rodzaju należą:
a) gazy, ciecze,
b) german, krzem,
c) miedz
, aluminium,
d) roztwory wodne kwasów.
2. W jaki sposób prąd działa na układ nerwowy człowieka?
1.1. powoduje uszkodzenie uszu,
1.2. powoduje uszkodzenie oczu,
1.3. powoduje uszkodzenia mechaniczne.
1.4. powoduje skurcze mięśni przez które przepływa
3. Dla miliamperomierza o zakresie pomiarowym 150 mA i liczbie działek 60 stała miernika
mA
wynosi c = 2,5 . Jaka jest wartość mierzonego prądu jeżeli liczba działek wskazana
dz
przez wskazówkę miernika wynosi 40.
4. Do elementów pasywnych odbiorczych obwodu elektrycznego zaliczamy:
a) akumulator,
b) rezystory, cewki, kondensatory,
c) bateriÄ™,
d) prÄ…dnicÄ™ elektrycznÄ….
5. W przypadku porażenia prądem elektrycznym należy w pierwszej kolejności
a) spróbować uwolnić porażonego od napięcia przy użyciu suchego, drewnianego kija,
b) chwycić porażonego pod pachy i odciągnąć z miejsca wypadku,
c) wyłączyć napięcie w rozdzielni pomimo jej znacznego oddalenia od miejsca wypadku,
d) zawiadomić przełożonych i wezwać pogotowie ratunkowe.
6. Który z podanych układów umożliwia pomiar natężenia prądu płynącego przez rezystor
R i spadku napięcia na tym rezystorze.
d) żaden ze schematów
7. W obwodzie przedstawionym na schemacie woltomierz wskazuje 8V. Rezystancje
obwodu: R1 = 4©, R2 = 7©, R3 = 5©, Rw = 1©. Jakie napiÄ™cie wystÄ…pi na rezystorze R2?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
8. W celu określenia mocy pobieranej przez urządzenie zmierzono następujące wartości:
U = 220V, I = 0,2A. Jaka jest moc urzÄ…dzenia?
a) 220W,
b) 44W,
c) 110W,
d) 444W.
9. Określ wartość pojemności zastępczej układu kondensatorów przedstawionego poniżej,
jeżeli C1 = 1źF, C2 = 2 źF, C3 = 3 źF
10. Narysuj obwód elektryczny złożony z trzech sił elektromotorycznych E1, E2, E3
połączonych szeregowo i obciążonych szeregowo połączonymi rezystancjami R1 i R2.
11. Rezystancja zastÄ™pcza trzech identycznych rezystorów, każdy po 4©, poÅ‚Ä…czonych
szeregowo wynosi:
a) 2©,
b) 3 ©,
c) 8 ©,
d) 12 ©.
12. Woda należy do materiałów:
a) ferromagnetycznych,
b) diamagnetycznych,
c) paramagnetycznych,
d) nie należy do żadnej wymienionej grupy.
13. Do napędu silnika pneumatycznego wykorzystuje się:
a) energiÄ™ elektrycznÄ…
b) ciecz pod ciśnieniem
c) sprężone powietrze
d) silnik spalinowy
14. Maszyny prądu stałego różnią się od maszyn prądu zmiennego o tej samej mocy gdyż:
maszyny prądu stałego są zawsze koloru niebieskiego,
maszyny prądu stałego są znacznie większe,
maszyny prądu stałego są znacznie mniejsze,
nie można ich rozróżnić, gdyż mają podobne gabaryty.
15. Dla przedstawionego węzła elektrycznego prądy mają następujące wartości: I1=7A, I2=4A
I4 = 12A. Jaką wartość ma prąd I3?
a) 10A
b) 9A
c) 15A
d) 23A
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
16. Wsad pieca indukcyjnego zachowuje się jak jedna z części transformatora:
a) uzwojenie pierwotne,
b) uzwojenie wtórne,
c) rdzeń,
d) wzbudnik.
17. Jakim symbolem oznaczamy prąd przemienny (napięcie przemienne)?
18. W lampach żarowych z
ródłem światła jest:
a) wyładowanie elektryczne przy niskim ciśnieniu,
b) rozgrzany żarnik,
c) świecenie substancji chemicznych,
d) wyładowanie elektryczne przy wysokim ciśnieniu.
19. Część nieruchoma silnika asynchronicznego to:
a) stojan,
b) wirnik,
c) wał,
d) pierścień.
20. Przedstawiony na rysunku obwód zbudowano z czterech przewodów o jednakowych
polach przekroju wykonanych z aluminium Al., miedzi Cu, żelaza Fe i chromonikieliny
Chr. Największą wartość ma prąd:
a) I1,
b) I2,
c) I3,
d) I4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu układów sterowania
i regulacji
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujÄ…ca odpowiedz
lub wykonaj rysunek .
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3.
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7.
8. a b c d
9.
10.
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17.
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
 Test II
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Posługiwanie się
podstawowymi pojęciami z zakresu układów sterowania i regulacji
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6,7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 17, 19, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 13,16,18, 19 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
- celujący  za rozwiązanie 19 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego
Plan testu
Klucz odpowiedzi
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

zjawisko indukowania siÄ™
Wyjaśnić zjawisko siły elektromotorycznej w
1. B P
powstawania prÄ…du przewodzie poruszajÄ…cym siÄ™
w polu magnetycznym
Określić zużycie energii
2. C P C
Rozróżnić materiały pod
3. względem właściwości B P A
elektrycznych
4. Odczytać wyniki pomiaru C P 150mA
Określić wpływ prądu na
5. A P C
organizm człowieka
Włączyć przyrządy
6. pomiarowe w obwód C P C
elektryczny
Udzielić pierwszej pomocy
7. B P A
porażonemu
Scharakteryzować z
ródła
8. B P B
światła
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Rozróżnić materiały pod
9. B P D
względem magnetycznym
Rozróżnić podstawowe
10. symbole, elementy i układy B P D
elektroniczne
Obliczyć wartość elementu
11. C P 120&!
obwodu elektrycznego
Obliczyć parametry
12. C P B
transformatora
Wyznaczyć wartość elementu
13. C PP C
obwodu elektrycznego
Rozróżnić połączenia
szeregowe
14. B P D
i równoległe elementów
obwodu
Rozróżnić napęd
15. hydrauliczny C P C
i pneumatyczny
Wyznaczyć wskazania
16. C PP ok. 1,38A
mierników
Określić zużycie energii
17. C P C
przez urzÄ…dzenie elektryczne
Porównać wskazania
18. C PP A
przyrządów pomiarowych
Odczytać symbole i
19. C PP C
oznaczenia
Charakteryzować z
ródła
20. A P A
energii elektrycznej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
Bezpośrednio przed testem i podczas testu :
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielenie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
Po zakończeniu testu:
11. Sprawdz
test i wpisz wyniki do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu dobre przygotowanie
uczniów z całego zakresu treści realizowanej jednostki modułowej.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Za każdą prawidłową odpowiedz
otrzymasz 1 punkt
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi na dane pytanie będzie sprawiało Ci trudność, odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy rozwiążesz inne zadania i gdy zostanie Ci
wolny czas.
8. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia !
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Na jakim zjawisku opiera się działanie prądnicy elektrycznej?
2. W celu określenia zużycia energii przez pracujące przez 10 godzin urządzenie elektryczne,
zmierzone zostały następujące parametry badanego urządzenia: U = 220V, I= 4A.
3. Urządzenie zużyło:
a) 88Wh
b) 2200Wh
c) 8800Wh
d) 55Wh
4. Do budowy przewodów wiodących prąd stosuje się:
a) przewodniki pierwszego rzędu,
b) przewodniki drugiego rzędu,
c) półprzewodniki,
d) dielektryki.
4. Dla miliamperomierza o zakresie pomiarowym 200 mA i liczbie działek 80 stała miernika
mA
wynosi c = 2,5 . Jaka jest wartość mierzonego prądu jeżeli liczba działek wskazana
dz
przez wskazówkę miernika wynosi 60.
5. Istotnym czynnikiem oddziałującym na organizm człowieka oprócz wartości natężenia
prądu i czasu jego przepływu jest:
a) pora roku,
b) pora dnia,
c) częstotliwość prądu,
d) nastrój porażonego.
6. Który z podanych układów umożliwia pomiar napięcia z
ródła?
d) żaden ze schematów
7. W przypadku porażenia prądem elektrycznym należy w pierwszej kolejności
a) spróbować uwolnić porażonego od napięcia przy użyciu suchego, drewnianego kija,
b) chwycić porażonego pod pachy i odciągnąć z miejsca wypadku,
c) wyłączyć napięcie w rozdzielni pomimo jej znacznego oddalenia od miejsca wypadku,
d) zawiadomić przełożonych i wezwać pogotowie ratunkowe.
8. Największą wadą lampy rtęciowej jest:
a) mała skuteczność
b) wolny zapłon
c) mała trwałość
d) barwa światła
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
9. Do materiałów ferromagnetycznych zaliczamy:
a) materiały izolacyjne
b) aluminium
c) próżnia
d) żelazo
10. Rysunek przedstawia symbol graficzny:
.
a) wzmacniacza
b) generatora
c) przetwornika
d) zasilacza
.
11. Do zacisków rezystora doprowadzono napięcie 24V. Pod jego wpływem przez rezystor
popłynął prąd I = 200mA. Oblicz rezystancję tego rezystora
12. Uzwojenie pierwotne wynosi 1320 zwojów, a uzwojenie wtórne 60. Przekładnia
transformatora wynosi:
a) 20
b) 22
c) 100
d) 15
13. Piec elektryczny połączony jest z siecią o napięciu U = 240 V przewodami o rezystancji
Rp = 1©. Jaka jest rezystancja pieca, jeżeli jego moc P = 4,4 kW?
a) 110 ©
b) 50 ©
c) 11 ©
d) l0 ©
14. Dla obwodu przedstawionego obok prawdziwe jest stwierdzenie:
a) R1 i R2 są połączone równolegle, E1 i E3
szeregowo
b) R2 i R3 są połączone równolegle, E1 i E3
szeregowo
c) R1, R2, R3 są połączone szeregowo, E3 i R4
równolegle
d) R2 i R3 są połączone szeregowo, E1 i R1 też są
połączone szeregowo
15. Silniki hydrauliczne przekształcają :
a) energiÄ™ mechanicznÄ… w energiÄ™ elektrycznÄ…
b) energiÄ™ elektrycznÄ… w energiÄ™ mechanicznÄ…
c) energię ciśnienia cieczy w energię mechaniczną
d) energię ciśnienia gazu w energię mechaniczną
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
16. W obwodzie o połączeniu mieszanym impedancji amperomierze A2 i A3 wskazują 1,8A.
Jaką wartość wskaże amperomierz A1 jeżeli wiadomo, że R=Xc?
17. Do jakiego napięcia trzeba naładować kondensator elektrolityczny lampy błyskowej
o pojemności C=500źF, aby energia błysku W=45J?
a) 220V
b) 212V
c) 424V
d) 400V
18. Porównaj wskazania woltomierzy V1 i V2. Wskaż prawidłową zależność.
a) V1 > V2
b) V1 = V2
c) V1 < V2
d) V1 = E = V2
19. Symbol  S2 na tabliczce znamionowej oznacza:
a) pracę ciągłą
b) pracÄ™ przerywanÄ…
c) pracÄ™ dorywczÄ…
d) pracę z przerwami jałowymi
20. Akumulator jest to z
ródło energii elektrycznej:
a) z
ródło elektrochemiczne odwracalne
b) z
ródło elektrochemiczne nieodwracalne
c) z
ródło cieplne
d) z
ródło elektromechaniczne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu układów sterowania
i regulacji
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujÄ…ca odpowiedz
lub wykonaj rysunek .
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4.
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11.
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16.
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
7. LITERATURA
1. Bartodziej G., Kałuża E.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP, Warszawa 1997
2. Bastian P., Schuberth G., Spielvogel O., Steil H., Tkotz K., Ziegler K.: Praktyczna
elektrotechnika ogólna. REA, Warszawa 2003
3. Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 1995
4. Idzi K.: Pomiary elektryczne. Obwody prądu stałego. WSiP, Warszawa 1999
5. Jabłoński W., Płoszajski G.: Elektrotechnika z automatyką. WSiP, Warszawa 1998
6. Koziej E., Sochoń B.: Elektrotechnika i elektronika. PWN, Warszawa 1980
7. Kurdziel R.: Podstawy elektrotechniki. Cz. 1. WSiP, Warszawa 1976
8. Markiewicz H.: Bezpieczeństwo w elektroenergetyce. WNT, Warszawa 1999
9. Marusak A.: UrzÄ…dzenia elektroniczne. Cz. 3. WSiP, Warszawa 2000
10. Musiał E.: Instalacje i urządzenia elektro-energetyczne. WSiP, Warszawa 1998
11. Nieciejowski E.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 1980
12. Pilawski M.: Pracownia elektryczna. WSiP, Warszawa 1999
13. Rusek M., Pasierbiński J.: Elementy i układy elektroniczne w pytaniach i odpowiedziach.
WNT, Warszawa 1991
14. Schmid D., Baumann A., Kaufmann H., Paetzold H., Zippel B.: Mechatronika. REA,
Warszawa 2002
15. Siemieniako F., Gawrysiak M., Automatyka i robotyka. WSiP, Warszawa 1996
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37