Żywienie
a aktywność tarczycy
prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz
Katedra Dietetyki SGGW
Podwzgórze
Oś podwzgórzowo
TRH
 przysadkowo -
tarczycowa
Przysadka
TSH
Tarczyca
T4, T3, rT3
Osoczowe białka wiążące - hormony związane
dysocjacja
hormony wolne
Tkanki docelowe
5
T3
Receptory
T4
rT3 jÄ…drowe
5
Produkcja ciepła
Praca serca
Produkcja energii
Rola hormonów
Oddychanie
tarczycy
Metabolizm
lipidów
Rozwój i
Prawidłowy
funkcjonowanie mózgu
wzrost i rozwój
Objawy
nadczynności
Objawy niedoczynności
tarczycy:
tarczycy:
" Wzrost tempa
" Obniżenie tempa
przemiany materii
przemiany materii
" Nietolerancja ciepła
" Nietolerancja zimna
" Spowolnienie umysłowe " Niepokój
" Depresja
" Nadpobudliwość
" Wzrost masy tkanki
" Utrata masy ciała
tłuszczowej
" Zaburzenia rytmu
" Senność
serca
" Zmniejszenie
tolerancji wysiłków
 Objawy obniżonej aktywności tarczycy mogą także
wystąpić na skutek niedostatecznego zaopatrzenia osi
tarczycowej w mikroskładniki diety:
" składniki mineralne
" witaminy
Synteza hormonów w tarczycy
Tyreoglobulina (Tyr) + I-
Tarczycowa
peroksydaza
jodujÄ…ca
Tetrajodotyronina (T4)
Trijodotyronina (T3)
http://www.histology-world.com/audioslides/thyroid.htm
Tarczycowa peroksydaza jodujÄ…ca
(antygen w chorobie Hashimoto)
kluczowy enzym w syntezie hormonów
tarczycy
zawiera w swojej czÄ…steczce
żelazo
Hormony tarczycy zawierajÄ… w swoich
czÄ…steczkach jod:
Tyroksyna = T4
Tyroksyna jest uważana za
Trijodotyronina = T3
prohormon.
W tkankach ulega dejodynacji do
trijodotyroniny, która jest
hormonem aktywnym.
Dejodynacja T4 do T3 zachodzi dzięki działaniu enzymów, które są
selenoproteidami.
Pierścień
zewnętrzny
Pierścień
wewnętrzny
Dejodynazy (selenoproteidy)
3,3 ,5-trijodotyronina (T3)
" Przed syntezą hormonów tarczycy następuje
utlenienie jonów jodkowych przy udziale
silnego utleniacza  nadtlenku wodoru.
" Przed niepożądanym, niszczącym
działaniem nadtlenku wodoru tkanka
tarczycy jest chroniona przez enzymy 
selenoproteidy  peroksydazy glutationowe.
Do powstania hormonów tarczycy potrzebne
są więc:
üðżelazo
üðjod
üðselen
Niedobór żelaza w ustroju
Obniżenie stężenia hormonów tarczycy
w osoczu
Objawy niedoczynności tarczycy,
powiększenie tarczycy
25% dziennego zalecanego
spożycia żelaza (RDI)
" 2 kurze wÄ…troby
" ¾ szkl. nasion soi, gotowanej
fasoli i soczewicy
" 170 g wołowiny
" 280 g kurczaka
" 10% RDI
" 28 g migdałów
" 2 ½ jaja
Podwzgórze
Niedobór jodu
TRH
Znaczne obniżenie stężenia
hormonów tarczycy, wzrost
stężenia hormonu
tyreotropowego (TSH)
Przysadka
TSH
Objawy niedoczynności
Tarczyca
tarczycy, w życiu
T4, T3,
powiększenie gruczołu płodowym niedorozwój
mózgu, ograniczenie
wzrostu, powiększenie
T4, T3,
gruczołu (wole)
Zawartość jodu
(źg/100 g)
makrela 140
małże 140
Minimalne dzienne
dorsz 110
spożycie jodu to 75 źg,
optymalne 150  300
ostrygi 60
źg, powyżej - nadmiar
Å‚osoÅ› 37
tuńczyk 30
śledz
29
Nadmiar jodu  efekt Wolffa-Chaikoffa 
hamowanie syntezy hormonów tarczycy
" zwężenie tarczycowych naczyń krwionośnych -
zmniejszenie wychwytu jonów jodkowych z krwi
" redukcja odpowiedzi na TSH
" hamowanie dokomórkowego transportu
aminokwasów
" obniżenie syntezy TPO i tyreoglobuliny
" hamowanie wiÄ…zania jodu przez tyreoglobulinÄ™
Podwzgórze
Niedobór selenu
TRH
" Zmniejszenie
Przysadka
wytwarzania aktywnego
hormonu T3 w tkankach i
TSH
jego stężenia w krążeniu
" Obniżenie aktywności
enzymów
przeciwutleniajÄ…cych w
Tarczyca tarczycy
T4, T3
GPx H2O2, RFT
" Oksydatywne
uszkodzenie tkanki
tarczycy
wÄ…troba
Poziom dejodynazy, T3 " Zmniejszenie
wpływu T3 na
metabolizm
100% RDI selenu
(60 źg K, 70 źg M):
21 g orzechów
brazylijskich
25% RDI:
28 g mieszanych orzechów
170 g indyka
albo śledzi
12 ostryg
198 g wołowiny
Podwzgórze
Rola cynku w osi
TRH
Niedobór cynku:
tarczycowej
" obniżenie stężenia
T4 i T3 w krążeniu
Przysadka
" Synteza TRH w
podwzgórzu
" objawy
TSH
niedoczynności w
" Działanie TRH na
tym obniżenie
komórki
tempa przemiany
tyreotropowe
materii
Tarczyca
przysadki
T4, T3, rT3
" Wpływ T3 na
ekspresję genów
Hormony tarczycy
Tkanki docelowe
5
T3
Receptory
T4
rT3 jÄ…drowe
5
100% RDI cynku (15 mg):
" 170 g wołowiny (przeciętnie)
" 1 szkl. gotowanej fasoli
25% RDI:
" 5 łyżek stołowych ziaren
pszenicy
" 85 g wieprzowiny
" 1 ź szkl. ciecierzycy
" 340 g jogurtu
" 2 szkl. mleka
Dla prawidłowej aktywności tarczycy ważne są także witaminy
A, D i E, które modulują jej aktywność
100% zalecanego dziennego
spożycia wit A (800 źg):
" 60 g wÄ…troby kurzej
" 1 łyżeczka herbaciana tranu
" ź szkl marchwi
" ź szkl dyni konserwowej
" ź szkl szpinaku
" ź szkl kapusty włoskiej
Witamina D
100% zalecanego dziennego
spożycia (5 źg) :
" 1 łyżeczka herbaciana tranu
" ok.42 g śledzia
" ok. 85 g Å‚ososia
" ok. 140 g sardynek
Grzyby sÄ… jedynymi
roślinami
zawierajÄ…cymi
ergosterol -
prekursor wit. D
(0,45 źg/100g).
Witamina E
100% zalecanego dziennego
spożycia (10 mg):
" 3 łyżki stołowe oleju słonecznikowego
" ½ szkl. nasion sÅ‚onecznika
" ok. 57 g migdałów
25% :
" 2 łyżki stołowe oleju rzepakowego,
" arachidowego lub oliwy
" 3 łyżki stołowe ziaren pszenicy
" 28 g orzechów laskowych lub ziemnych
Składniki pokarmowe hamujące
aktywność tarczycy
" tioglikozydy  kapustne
" flawonoidy (genisteina, daidzeina) - soja
Aktywność tarczycy jest włączona w pętlę sprzężeń
łączących spożycie pokarmu z wydatkiem
energetycznym
Spożycie
pokarmu
TSH, T4, T3
TSH, T4, T3
Tempo
przemiany
materii
ØðAktywność tarczycy zależy od iloÅ›ci
spożywanego pokarmu.
ØðWzrasta ze wzrostem spożycia pokarmu.
ØðObniża siÄ™, gdy zmniejsza siÄ™ ilość pożywienia.
ØðObniżenie aktywnoÅ›ci tarczycy pod wpÅ‚ywem
ograniczenia ilości pożywienia stanowi jedną z
przyczyn trudności w redukcji masy ciała .
Dla prawidłowej aktywności tarczycy:
Niezbędne jest spożycie zalecanych dziennych ilości
" składników mineralnych: żelaza, jodu, selenu, cynku
" witamin A, D i E
Dieta zrównoważona i urozmaicona
DZI
KUJ
ZA UWAG