Cena w życiu gospodarczym spełnia trzy zasadnicze funkcje: informacyjną, dochodową
i redystrybucyjną.

Temat: Cena i jej funkcje.

Cele lekcji:

Uczeń powinien umieć:

• zdefiniować pojęcie ceny,

• funkcje ceny w życiu gospodarczym,

• rodzaje cen.

Wiadomości i umiejętności wejściowe:

• uczeń umie zdefiniować mechanizm rynkowy,

• uczeń umie funkcje rynku w gospodarce,

• uczeń umie co to jest własność i rodzaje własności.

Dominująca metoda nauczania:

a) metody podające :

• wykład

• pogadanka

Formy pracy ucznia:

— zbiorowa

Materiały i środki dydaktyczne:

— podręcznik

Typ lekcji:

Wprowadzająca. 

Przebieg lekcji:  

1. Czynności organizacyjne:

a) sprawdzenie listy obecności,

b) sprawdzenie pracy domowej,

c) sprawdzenie i przypomnienie wiadomości z ostatniej lekcji.

Mechanizm rynkowy– istotą tego mechanizmu jest występowanie zależności przyczynowo-skutkowych pomiędzy popytem, podażą, ceną, w których uczestniczą podmioty gospodarcze dążące do osiągnięcia korzyści ekonomicznych.

• popyt; jest zestawieniem ilości danego dobra, jakie kupujący są gotowi i zdolni kupić przy różnych cenach w określonym czasie.

• podaż; jest zestawieniem ilości danego dobra, jakie producenci oferują do sprzedaży przy różnych cenach w określonym czasie.

• cena; wartość towaru wyrażona w pieniądzu.

Bardzo ważnym elementem rynku jest również konkurencja.

Rynek w gospodarce pełni szereg funkcji. Do najważniejszych z nich należą:

• funkcja realizacji towarów,

• funkcja informacyjna,

• funkcja regulacji produkcji,

• funkcja alokacyjna,

• funkcja selekcyjna.

Własność można zdefiniować  jako zbiór efektywnie wykorzystanych uprawnień czy praw własności, jakimi dany właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu własności.

Dwa zasadnicze rodzaje własności:

• własność prywatna,

• własność publiczna.

2. Wprowadzenie do tematu:

Cena i jej funkcje

W ekonomii słowo„wartość« ma szczególne znaczenie. Odnosi się ono do wartości wymiennej. Innymi słowy, wartość czegoś jest wyrażana za pomocą rzeczy,na które to coś jest wymienione.

Cena jest pieniężnym wyrazem wartości towarów.

Ceny pieniężne są rzeczywistymi miarami wartości wymiennej — one określają, ile warta jest jedna rzecz w przeliczeniu na inne. Ponieważ prawie wszystkie dobra i usługi mają ceny pieniężne, to łatwo jest określić, ile jest warta rzecz w przeliczeniu na inną. Przykładowo, jeśli cena dobra A wynosi 4 zł, a cena dobra B wynosi 2 zł, to wiemy, że jedna jednostka dobra A jest warta tyle, co dwie jednostki dobra B.

3. Rozwiniecie tematu: 

Cena w życiu gospodarczym spełnia trzy zasadnicze funkcje: informacyjną, dochodową
i redystrybucyjną.

Informacyjna funkcja ceny ma dwa aspekty. Cena, jako pieniężny wyraz wartości towaru, daje określoną informację z jednej strony dla producentów, z drugiej strony dla konsumentów (nabywców). Informuje ona wytwórcę o opłacalności produkcji danego towaru. Informacja taka wpływa na określony wybór przez producentów struktury i wielkości produkcji. Na podstawie informacji o poziomie cen podmioty gospodarcze prowadzą rachunek ekonomiczny, który stwarza możliwości wyboru optymalnego.

Ceny środków produkcji z kolei informują producentów o możliwościach inwestycyjnych oraz stanowią podstawę do restrukturyzacji produkcji. Podobnie poziom cen towarów i usług informuje konsumentów o możliwościach nabycia określonych dóbr. Przy założeniu stałych dochodów konsumenci starają się nabywać takie towary, które w możliwie najlepszy sposób zaspokajają ich potrzeby. Informacyjna funkcja cen w tym przypadku kształtuje różnorodne modele spożycia indywidualnego. Oczywiście, decydujące znaczenie dla każdego wyboru modelu spożycia ma wielkość uzyskiwanych dochodów. Pełniąc tę funkcję cena spełnia swoją rolę wówczas, gdy w odpowiedni sposób odzwierciedla ona warunki produkcji (nakłady) i realizacji (równowaga popytu z podażą) poszczególnych towarów i usług. Niespełnienie przez cenę tych warunków w zasadzie„zawiesza» realizację informacyjnej funkcji cen.

Dochodowa funkcja cen — ceny towarów i usług powinny obejmować odtworzenie wszelkich kosztów ponoszonych na ich wyprodukowanie oraz zapewnić określoną nadwyżkę (wartość dodatkową), niezbędną do finansowania rozwoju społeczno-ekonomicznego. Podmioty indywidualne traktują cenę, a konkretnie cały system cen rynkowych, jako główny parametr w kalkulacji rentowności swojej działalności gospodarczej. Określona cena ma zapewnić producentom odtworzenie kosztów i pewną nadwyżkę na potrzeby rozwoju przedsiębiorstwa.

Redystrybucyjna funkcja cen. Cena może wpływać na redystrybucję dochodów. Wysoka cena uniemożliwia biedniejszym zakup, obniżenie ceny dopuszcza biedniejszych do możliwości nabycia dóbr gospodarczych. Ceny spełniają również omawianą funkcję, albowiem są narzędziem redystrybucji dochodów. Jeśli teoretycznie przyjmiemy, że konsumenci nabywają towary po cenach wyższych od ich wartości, to tym samym zmniejszają się dochody realne nabywców w stosunku do dochodów nominalnych. Wówczas gdy nabywcy kupują towary po cenach niższych od wartości, ich realne dochody relatywnie wzrastają. Redystrybucja dochodów nominalnych występuje najczęściej w przypadku konsumentów, ponieważ nabywcy środków produkcji przenoszą wzrost cen tych środków
w koszt wytwarzanych przez siebie towarów.

Cenowa redystrybucja dochodów może być również dokonywana przez organy władzy gospodarczej. Polega to między innymi na stosowaniu zróżnicowanych obciążeń cen podatkami lub też na zakresie ich subwencjonowania.

W ekonomii nie posługujemy się ceną absolutną produktu, lecz jego ceną relatywną, tzn. w porównaniu do cen innych produktów i usług. Stwierdzenie, że cena l kg mięsa wołowego jest„wysoka« lub„niska» znaczy bardzo niewiele z ekonomicznego punktu widzenia. Znaczenie ważniejsze są relacje ceny mięsa do cen innych produktów, np. do ceny l kg masła, l litra benzyny itp.

Zmiany cen relatywnych, nie zaś absolutnych, stanowią informację rynkową, na którą reagują indywidualne podmioty gospodarcze.

Cena relatywna produktu informuje kupujących o ilości innego dobra, które należy poświęcić, aby produkt ten kupić. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w rozmiarach popytu na poszczególne dobra, a także w rozmiarach podaży tych dóbr na rynku. Informacje dla podmiotów gospodarczych przekazywane są przez wyższą lub niższą cenę relatywną przy czym ani kupujący, ani sprzedający nie musi wiedzieć, dlaczego cena relatywna uległa zmianie.

Zmiany cen relatywnych mogą mieć odmienne znaczenie dla kupujących i sprzedających. Wzrost ceny relatywnej danego produktu umożliwia sprzedającemu osiągnięcia wyższych zysków (przynajmniej przez pewien okres). W konsekwencji sprzedający może podjąć decyzję o alokacji zasobów właśnie w kierunku produkcji dóbr, na które cena relatywna wzrosła. Dla kupującego wzrost ceny relatywnej jakiegoś produktu oznacza, iż utrzymanie konsumpcji tego produktu na dotychczasowym poziomie wymaga rezygnacji z większej ilości innego produktu.

Cena i jej funkcje

Może okazać się, że w pewnym momencie kupujący nie będzie już skłonny rezygnować
z konsumpcji innego dobra po to, aby konsumować ciągle tą samą ilość dobra relatywnie droższego. Kupujący dokona wówczas alokacji swoich zasobów w kierunku dobra relatywnie tańszego.

Niezależnie od rodzaju gospodarki czy typów rynku, wytwarzane towary w„drodze« od producenta do nabywcy z reguły przechodzą przez więcej niż jeden szczebel organizacyjny. Dotyczy to zarówno obrotu środkami konsumpcji, jak też środkami produkcji, przy czym
w drugim przypadku najczęściej występuje mniej ogniw pośrednich. Cena danego produktu jest w każdym z ogniw (szczebli) inna, oczywiście większa od ceny, którą uzyskał producent.

Struktura ceny detalicznej określa w sposób przejrzysty rodzaje cen.

Producent sprzedaje wytworzony produkt po cenie zbytu, którą tworzą koszty wytwarzania towarów, zysk oraz wszelkiego rodzaju podatki związane z produkcją.

Pośrednicy przy sprzedaży, czyli przedsiębiorstwa i firmy hurtowe, sprzedają towary po cenie hurtowej, obejmującej cenę zbytu oraz marżę hurtową.

Jeżeli od przedsiębiorstw hurtowych towary nabędą przedsiębiorstwa handlu detalicznego, to do ceny hurtowej naliczona zostanie marża detaliczna i w ten sposób powstanie cena detaliczna towaru. Podwyższanie cen towarów w drodze od jednego ogniwa dystrybucji do drugiego dokonuje się nie tylko przez dodawanie marż handlowych.

Często wchodzą dodatkowo różnego rodzaju podatki lub cła (w przypadku wyrobów importowanych). Należy także zwrócić uwagę na subwencje przekazywane najczęściej
z budżetu państwa do produkcji niektórych towarów i usług. W przypadku subwencjonowania produkcji, cena dla nabywcy jest niższa od ceny uzyskiwanej przez producenta danego towaru.

Najogólniej wyodrębnić można dwie zasadnicze kategorie cen:

• ceny towarów i usług konsumpcyjnych,

• ceny czynników produkcji (środków produkcji).

Pierwsza kategoria cen obejmuje wszystkie towary i usługi, które zaspokajają potrzeby konsumpcyjne (ceny żywności, odzieży, czynsze itp.). Natomiast druga kategoria cen to wszystkie towary i usługi, które uczestniczą w procesie produkcji.
Ceny te obejmują nie tylko środki produkcji, ale także wynagrodzenia za pracę, odsetki od pobranych kredytów i inne koszty produkcji.

Pozostałe kategorie cen (z punktu widzenia — kto je tworzy) zależą od podmiotu gospodarczego, który określa cenę towarów i usług. Według tego kryterium wyodrębnić można między innymi ceny:

• rynkowe,

• monopolowe,

• urzędowe

Ceny rynkowe ustalane są przez samodzielne podmioty gospodarcze wyłącznie w oparciu
o procesy występujące na rynku.

Ceny monopolowe stosowane są przez te przedsiębiorstwa, które posiadają, np. wyłączność na produkcję lub sprzedaż danego produktu.

Ceny urzędowe określane są przez odpowiednie organy administracji publicznej (rządowej) na te dobra i usługi, które mają decydujący wpływ na koszty wytwarzania w całej gospodarce. Występuje zróżnicowanie zastosowania tych cen w poszczególnych krajach.

Ceny urzędowe najczęściej obejmują usługi łącznościowe, komunikacyjne, komunalne, produkty rolne, energię i paliwo. W nierynkowych typach gospodarki ceny urzędowe mają oczywiście o wiele szerszy zasięg i znaczenie.

Mogą mieć charakter maksymalny, minimalny lub sztywny. Jeżeli cena urzędowa a charakter maksymalny, to podmiot sprzedający dobro lub usługę może stosować cenę niższą. Jeżeli cena ma charakter minimalny to sprzedający może stosować cenę wyższą. Jeżeli cena urzędowa ma charakter sztywny, niedopuszczalne jest stosowanie innej cen.

4. Podsumowanie: 

„Wartość» ma szczególne znaczenie. Odnosi się ono do watości wymiennej. Innymi słowy, wartość czegoś jest wyrażana za pomocą rzeczy,na które to coś jest wymienione.

Cena jest pieniężnym wyrazem wartości towarów.

Ceny pieniężne są rzeczywistymi miarami wartości wymiennej — one określają, ile warta jest jedna rzecz w przeliczeniu na inne.

Cena w życiu gospodarczym spełnia trzy zasadnicze funkcje:

• informacyjną,

• dochodową,

• redystrybucyjną.

Cena i jej funkcje

Struktura ceny detalicznej określa w sposób przejrzysty rodzaje cen.

Producent sprzedaje wytworzony produkt po cenie zbytu, którą tworzą koszty wytwarzania towarów, zysk oraz wszelkiego rodzaju podatki związane z produkcją.

Pośrednicy przy sprzedaży, czyli przedsiębiorstwa i firmy hurtowe, sprzedają towary po cenie hurtowej, obejmującej cenę zbytu oraz marżę hurtową. Jeżeli od przedsiębiorstw hurtowych towary nabędą przedsiębiorstwa handlu detalicznego, to do ceny hurtowej naliczona zostanie marża detaliczna i w ten sposób powstanie cena detaliczna towaru. Podwyższanie cen towarów w drodze od jednego ogniwa dystrybucji do drugiego dokonuje się nie tylko przez dodawanie marż handlowych.

Często wchodzą dodatkowo różnego rodzaju podatki lub cła. Należy także zwrócić uwagę na subwencje przekazywane najczęściej z budżetu państwa do produkcji niektórych towarów
i usług. W przypadku subwencjonowania produkcji, cena dla nabywcy jest niższa od ceny uzyskiwanej przez producenta danego towaru.

Najogólniej wyodrębnić można dwie zasadnicze kategorie cen:

— ceny towarów i usług konsumpcyjnych,

— ceny czynników produkcji (środków produkcji).

Pozostałe kategorie cen (z punktu widzenia — kto je tworzy) zależą od podmiotu gospodarczego, który określa cenę towarów i usług. Według tego kryterium wyodrębnić można między innymi ceny:rynkowe, monopolowe, urzędowe.

— zadanie pracy domowej: Napisz jaki wpływ ma funkcja informacyjna cen na decyzje konsumenta i producenta.