ŻYWICE I BALSAMY

Żywice stanowią nielotne mieszaniny, bezpostaciowe, licznych związków terpenowych lub pochodnych fenylopropanu. Pod względem biochemicznym są zbliżone do olejków eterycznych i uważane za produkty ich utleniania.

Na ogół są substancjami stałymi, bezpostaciowymi, o połyskującym, szklistym przełomie, często przeświecającymi, są lipofilne, rozpuszczalne w rozpuszczalnikach tłuszczowych, alkoholu, w małym stopniu w wodzie (gumożywice).

Poza typowymi żywicami wyróżniamy:

1. gumożywice

2. balsamy- roztwory żywicy w oleju

3. wydzieliny gruczołów konopi indyjskich- haszysz

4. wydzieliny gruczołów narecznicy samczej

5. zagęszczone soki komórkowe- alona

Spośród składników żywic można wyróżnić następujące związki:

1. kwasy żywiczne diterpenowe- kwas abietynowy w żywicach drzew iglastych

2. związki o charakterze alkoholi lub fenoli- alfa i beta- amaryna lub pochodne fenylopropanu

3. związki estrowe, szczególnie estry kwasu benzoesowego, salicylowego, cynamonowego

4. inne substancje obojętne, mało aktywne, słabo poznane

W skład gumożywic, oprócz żywic, wchodzą polisacharydy, natomiast w sokach mlecznych występują w zawiesinie wodnej często politerpeny. Są to soki mleczne kauczukodajne.

Wytwarzanie żywic:

1. najczęściej w przewodach typu schizogenicznego (żywice fizjologiczne- normalne)

2. proces patogenny wywołany przez zranienie organizmu rośliny

ROZPOWSZECHNIENIE ŻYWIC

Obfitują w nie gatunki drzew iglastych oraz gatunki z rodziny Burseraceae, Apiaceae, Fabaceae, Euphorbiaceae.

WYSTĘPOWANIE SOKÓW MLECZNYCH

Jest charakterystyczne dla rodzin Papaveraceae, Moraceae, Apocynaceae, Caricaceae, Euphorbiaceae, Asteraceae.

DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE ŻYWIC

1. przeczyszczające (dość silne)- podofilina

2. halucynogenne- żywica konopi indyjskich

3. drażniące skórę- terpentyna

4. ściągające- Myrrha

5. cytostatyczne- podofilina

6. przyspieszające ziarninowanie i gojenie ran- balsam peruwiański

W Polsce zastosowanie mają

1. Terebinthina- terpentyna

2. Colophonium- kalafonia

3. Balsamum peruvianum- balsam peruwiański

4. Resina Podophylli- żywica stopkowca

5. Aloe- alona, stężały sok komórkowy

6. Opium- makowiec- stężały sok mleczny

TEREBINTHINA- TERPENTYNA

Stanowi balsam otrzymywany przez żywicowanie sosy Pinus silvestris (Pinaceae).

Jasnożółta, gęsta ciecz, o silnym zapachu.

Po dłuższym staniu wydziela biały osad kwasów żywicowych.

Rozpuszcza się dobrze w alkoholu etylowym, eterze i chloroformie.

Skład i zastosowanie

Olejek eteryczny (Oleum Terebinthinae), którego składnikiem jest pinen, ponadto kalafonia oraz substancje gorzkie.

Stosuje się głównie do otrzymywania olejku i kalafonii.

Zewnętrznie do nacierań.

COLOPHONIUM- KALAFONIA

Powstaje po oddestylowaniu olejku terpentynowego z terpentyny różnych gatunków sosen Pinus sp

Surowcem są żółte lub żółtobrunatne kruche bryłki, pokryte żółtym pyłem. Przy podgrzaniu topi się na przezroczystą ciecz o zapachu terpentynowym.

Jest rozpuszczalna w rozpuszczalnikach tłuszczowych, etanolu, kwasie octowym, roztworach wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu.

Skład i zastosowanie

Diterpenowe kwasy żywiczne, m.in. abietynowy, substancje gorzkie, nieco olejku lotnego.

Wykazuje działanie przeciwbakteryjne.

Stosowana do wyrobu plastrów, przylepców maści.

W przemyśle jako dodatek do mydeł, wyrobu lakierów.

BALSAMUM PERUVIANUM- BALSAM PERUWIAŃSKI

Jest patologicznym wytworem pni drzewa Myroxylon balsamum (Fabaceae).

Otrzymuje się przez zdjęcie kory, nacięcie i przypalenie drzewa.

Surowiec stanowi gęstą, ciemną, nieprzejrzystą, niewysychającą ciecz o przyjemnym aromatycznym zapachu.

Rozpuszcza się m.in. w etanolu, chloroformie, nie rozpuszcza się w wodzie.

Skład i zastosowanie

Płynny benzoesan benzylu, cynamonian benzylu i inne estry kwasu cynamonowego, kwasy wolne: cynamonowy i benzoesowy.

Ma działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i pobudzające ziarninowanie.

Stosowany w leczeniu ran, odmrożeń, chorobach skórnych- zewnętrznie w postaci maści i roztworów alkoholowych.