Jedwabnik morwowy – biologia i choroby

Jedwabnik morwowy (Bombyx mori) – owad o przeobrażeniu zupełnym

• jajo

• gąsienica

• poczwarka

• imago

Do celów hodowlanych największą uwagę zwraca się na gąsienicę – tworzenie kokonu.

Charakteryzują się krótkim okresem życia – około 2 tygodni. Utraciły też możliwość lotu (są ciężkie a skrzydła nie są wystarczająco rozwinięte). Należą do rodziny ćmowatych. Charakterystyczne jest to, że przez 2 tygodnie nie pobierają pokarmu. Jaja jedwabników nazywane są greną. Z jaja wylęgają się gąsienice i w ciągu miesiąca wielkość zwiększa się nawet 10.000 razy – trwa to optymalnie 30 – 35 dni (w tym czasie wyróżniamy 5 wylinek)

Przy pozyskiwaniu kokonów ważny jest ich kolor, wielkość, kondycja – wiąże się z tym późniejsza cena.

• stan anabiozy w jaju trwa 9 miesięcy

• grena przypomina ziarna maku, 1 g greny zawiera około 1500 – 2000 jaj – koloru jasnożółtego.

• rozwój zarodka w jaju przebiega w 2 fazach

  • letnia – 3 dni

  • wiosenna – rozpoczyna się po okresie anabiozy zimowej i kończy się wylęgiem gąsienic, trwa 10 – 15 dni.

Gąsienica – budowa

• głowa

• segmenty tułowiowe

• segmenty odwłoka

• 3 pary odnóży tułowiowych

• 4 pary odnóży odwłokowych

Jedwabniki żywią się liśćmi morwy. Jest to najczęściej stosowany pokarm do ich dokarmiania. Można też stosować liście buka, tylko trzeba pamiętać, że zmiana pokarmu nie może odbyć się podczas jednego sezonu (od jaja do poczwarki).

W rozwoju przechodzą 5 linek. Po ostatniej (8 – 9 dnia po) zaprzestają pobierania pokarmu i jest to moment kiedy szukają miejsca do wytworzenia oprzędu – szukają odpowiedniego miejsca i wykonując ruchy ósemkowe głową wytwarzają oprzęd (kokon) – w nim ostatnia 5 linka i przechodzą w stadium poczwarki. Oprzęd produkowany jest w ciągu 3 dni.

Oprzęd

• przy nastawianiu się na produkcję kokonów musimy uważać, by owady nie wygryzały się z kokonów.

• najlepiej sprzedają się białe kokony

• rozwijanie jedwabiu następuje podczas zaparzania (poddaje się je bardzo wysokim temperaturom by zabić poczwarki w środku by nie wygryzały kokonu)

• z jednego kokonu otrzymuje się 1,2 – 1,5 km włókna jedwabnego w postaci ciągłej

• termin dostarczenia kokonów do punktów skupu to 8 – 10 dni po rozpoczęciu oprzędzania (celem jest niedopuszczenie do rozwoju imago, które zniszczy lub przetnie nić)

• postacią dorosłą jest motyl, składający jaja.

• do wykarmienia 1 grama greny potrzeba aż 30 kilogramów lisći morwy (najlepsze młode, rozwijające się)

• temperatura ok 22 – 25 stopni C

• wilgotność ok. 60 – 80% w zależności od stadium rozwojowego

• bardzo wydajna wentylacja

• w fazie piątej gąsienica ma około 9 cm długości

Choroby jedwabników

1) Wirusy

Poliedroza jądrowa (żółtaczka jedwabników) – choroba wywoływana przez Baculovirus bombyx mori – NPV

• wirus atakuje wszystkie stadia rozwojowe

• nasilenie zachorowań u gąsienic w V stadium

• rozpoznajemy po żółtym zabarwieniu oskórka

• charakterystyczne są masowe zachorowania gąsienic pod koniec okresu żerowania

• wirus dostaje się przez uszkodzony oskórek, atakuje hemocyty w jamie ciała i za ich pośrednictwem trafia do komórek narządów

• uszkadza je (pęka błona jądrowa i komórkowa) i wirus dostaje się ponownie do hemolimfy

• gąsienice tracą ruchliwość, zaprzestają żerowania i po 1 – 2 dniach od wystąpienia tych objawów giną

• często gąsienice zamierają po wytworzeniu kokonu, powstają tzw. głuche kokony

Do choroby usposabia

• wysoka temperatura i wilgotność

• zabrudzona karma (mokra z piachem)

Drogi szerzenia się

• kontakt bezpośredni i za pośrednictwem zanieczyszczonych liści

• wylęgłe z zakażonych poczwarek motyle składają jaja zanieczyszczone wirusem

Okres wylęgania - 5 – 7 dni (zależy od temperatury)

Diagnostyka – w celu rozpoznawania można pobrać hemolimfę i pod mikroskopem obserwować twory silnie załamujące światło, które barwi się Sudanem III

Postępowanie

• odkażanie pomieszczeń

• przestrzeganie higienu chowu

• zakup materiału badanego

Poliedroza cytoplazmatyczna – wywoływana przez wirus Smithiavirus bombycis

2) Bakterie

• bakteriozy przewodu pokarmowego

• posocznice bakteryjne

Martwota – przebiega w formie enzoocji – spowodowane namnożeniem się bakterii w jelicie środkowym gąsienic w okresie największej żarłoczności (V stadium)

• owad obumiera w kokonie

• zachorowaniu sprzyja wysoka temperatura i wilgotność, brak wentylacji i nieodpowiedni pokarm

• choroba jest wynikiem zakażenia bakteryjnego gatunkami Bacillus, Streptococcus, Salmonella sp.

• namnażają się w jelicie środkowym, zmieniając odczyn zasadowy początkowo na obojętny, a potem na kwaśny

• ściana jelita ulega zwyrodnieniu zwyrodnieniu, wewnątrz jelito wypełnione jest pęcherzykami gazu

• bakterie wnikają do hemolimfy i rozwijają się posocznica w następstwie gąsienice giną.

Rozpoznanie

• martwe gąsienice zwisają z półek

• z otworu gębowego wypływa cuchnąca wydzielina ciemnego koloru

Postępowanie

• usuwanie martwych gąsienic

• obniżenie temperatury pomieszczenia

• zwiększenie wydajności wentylacji

• przestrzeganie higieny

Suchoty – przewlekła choroba gąsienic w III – V okresie życia, wywoływana przez Streptococcus faecalis

• gąsienice nie rosną, szczególnie w nieodpowiednich warunkach chowu

• następstwem jest posocznica i martwota

Posocznica (gnilec) – choroba zakażna, wywołana przez namnożenie bakterii w hemolimfie u osobników chorych, powodowana przez Proteus vulgaris, Pseudomonas fluorescens (żółte zabarwienie, Serratia marcescens (czerwone zabarwienie) i Bacterium prodiginosum (czerwono-malinowe zabarwenie)

• chorują wszystkie stadia rozwojowe

• wrotami zakażenia są tzw. zranienia

• charakterystyczny szybki przebieg – w ciągu 48 godzin śmierć.

Charakterystyczne objawy

• wymioty

• utrata chwytności odnóży odwłokowych

• obrzmienie ciała

• brązowe odchody i plamy na ciele

3) Grzyby

Biała muskarydyna – wywoływana przez Beauveria bassiana

• atakuje gąsienice, poczwarki i motyle

• zarodniki zanieczyszczają grenę

• grzybnia przerasta grubą warstwą martwe ciało i zabarwia je na biało

• źródłem zarażenia są często chore gąsienice oraz zanieczyszczenie zarodnikami grzyba pomieszczeń i sprzętu.

Zielona muskarydyna – wywoływana przez Metarrhizium anisopliae

Pebryna – mikrosporidioza, nosemoza jedwabników morwowych

• wywoływana przez grzyb Nosema bombycis – najstarsza odkryta Nosema, na jej podstawie odkrywano inne gatunki

• objawy podobne jak przy nosemozie