DIAGNOSTYKA CHORÓB PASOŻYTNICZYCH – WARROZA, AKARAPIDOZA, BRAULOZA, NOSEMOZA

Warroza

Warroza – choroba roztoczowa czerwia i pszczół, zaraźliwa, wywołana przez Varroa destructor

• pasożyt przenosi wirusy pszczół, bakterie i ich zarodniki oraz zarodniki grzybów

• objawy kliniczne występują przy porażeniu około 30% czerwia w rodzinie

Objawy kliniczne

• zamieranie czerwia trutowego i pszczelego, głównie w stadium przedpoczwarki

• obecność robotnic i trutni z zaburzeniami rozwojowymi

• częstsze rójki

• silne osłabienie rodzin pod koniec lata

• deformacja ciała, zniekształcone i uwstecznione skrzydełka i charakterystyczne wyciągnięte języczki

• masowe upadki rodzin pszczelich przy silnej inwazji w listopadzie

• niezawiązywanie kłębu zimowego

• zagłada rodziny pszczelej w 3 – 5 roku trwania inwazji, gdy nie są leczone

Rozpoznawanie

• badanie w pasiece

• stwierdzenie obecności pasożyta w rodzinach pszczelich lub jego stadiów rozwojowych na czerwiu

• wczesne stwierdzenie inwazji i określenie stopnia porażenia ma duże znaczenie w prognozowaniu dalszego postępowania

• badanie czerwia

  • największe prawdopodobieństwo wykrycia roztocza i jego stadiów rozwojowych daje badanie czerwia trutowego w okresie wiosenno-letnim

  • gdy brak czerwia trutowego badamy czerw pszczeli

  • badamy co najmniej 100 – 200rw tj, wycinek plastra o wymiarach 3x15,

• badanie metodą Ruttnera – oglądanie matki pszczelej pod lupą w fajce szklanej lub oglądanie pszczół towarzyszących matce pszczelej w klateczce transportowej

• diagnostyczne stosowanie leków – wkładamy wkładkę dennicową i stosujemy jeden z leków: Apiwarol AS, Folbex VA, Apifos, Baywarol (tabletki do odymiamia albo paski)

• diagnostyka laboratoryjna

  • próba termiczna z żywymi pszczołami – 100-200 nielotnych pszczół w zasiatkowanej klateczce umieszcza się w temperaturze około 50 stopni i wilgotności względnej 20-30% na 15 minut.

  • badanie pszczół metodą flotacji – 200-500 pszczół pobranych z plastra przenosi się do naczynia z wodą z dodatkiem detergentu (np. Ludwik 1ml + 100 ml wody) i wytrząsa się przez 5 – 10 minut

  • badanie osypu zimowego

Wszolinka pszczela

Brauloza (braulosis) – choroba wywoływana przez Braula coeca (żywiący się mleczkiem pszczelim), atakuje robotnice, trutnie i matki pszczele, pasożyt utrudnia prawidłowe odżywianie się matek i pszczół

Rozpoznanie

• opiera się na oglądaniu nieuzbrojonym okiem lub pod lupą pasożytów

• oraz na oglądaniu zasklepów z miodem, gdzie występuje korytarze o charakterystycznym wyglądzie – drążone przez larwy wszolinki (osiągające

  około 1,5 mm długości)

Choroba roztoczowa

Akarapidoza (Acarinosis apium) – zaraza roztoczowa, choroba pszczół o przebiegu przewlekłym, wywoływana przez Acarapis woodi i inne Acarapis – niepojące pszczoły

• inwazji Acarapis woodi towarzyszą

  • Acarapis dorsalis

  • Acarapis externus

  • Acarapis vagnus

• rozwój pasożyta odbywa się w tchawkach tułowiowych pszczoły, głównie I pary

• poza pszczołą, pasożyt gonie po dwóch dobach

Miejsca pasożytowania

• I para tchawek tułowiowych

• w workach powietrznych głowy

• u nasady skrzydełek na błonie otaczającej stawy skrzydłowe – u pszczół starszych

• każde badanie kliniczne należy potwierdzić badaniem laboratoryjnym

Materiałem do badań są

• martwe pszczoły pobrane z dennicy osypu zimowego (15 grudnia do 15 kwietnia)

• gdy brak pszczół martwych pobieramy żywe, tj. chore lub podejrzane o chorobę – wylatujące lub powracające do ula

Badanie laboratoryjne

• metoda Svobody – zalecana w Instrukcji

  • przecinamy tułów pszczoły tuż przed stawem skrzydłowym

Obserwujemy następujące zmiany w tchawkach

• po 2 – 3 dniach od zarażenia – występują u nich nieliczne pasożyty

• po 3 – 6 dniach – ściany tchawek ciemnieją i żółkną

• po 3 – 4 tygodniach ścian są ciemnożółte i pokryte ciemnobrązowymi plamami

• metoda szybka

• metoda kompresorowa – wycinamy krążek o grubości 1 mm z przedniego odcinka tułowiu pszczoły i po umieszczeniu na płytce kompresora zakraplamy 5 – 20% kwas mlekowy lub 5% NaOH, ściskamy kompresor i oglądamy pod powiększeniem 25

• metoda wg Baker i Delfinado – histologicznego badania tchawek stosowana przy nikłym zarażeniu

  • wycinek – dysk po wypłukiwaniu w KOH barwi się błękitem metylenowym z dodatkiem 0,85% NaCl

  • wybarwione dyski ogląda się pod powiększeniem 25x i 160x

Choroba sporowcowa

Nosemoza (nosemosis apium) – zaraźliwa choroba pszczół o przebiegu przewlekłym, wywoływana przez sporowca (grzyba pasożytniczego) Nosema apis i Nosema ceranae.

• pasożyt powoduje martwicę i złuszczenie nabłonka jelita środkowego, co powoduje zaburzenia w trawieniu i przyswajaniu pokarmu i zwiększenie wrażliwości na oziębienie (choć teraz stwierdza się go w cewkach Malphigiego, gruczołach gardzielowych itp.)

• występuje w dwóch formach

  • utajona – najczęściej

  • jawna – w rodzinach słabych

• najczęściej występuje jako infekcja dwóch gatunków Nosemy naraz

Badanie kliniczne

• oglądanie jelita środkowego

  • zdrowe – jelito jest przeźroczyste poprzecznie pofałdowane, koloru brunatno-czerwonego lub jasnozielonego

  • chore – jelito wyraźnie powiększone o zatartym pofałdowaniu, brunatnoszare lub białe

• próba wodna

  • polega na roztarciu wyizolowanego przewodu pokarmowego w szklanej probówce w niewielkiej ilości wody

  • mlecznobiałe zmętnienie wskazuje na obecność zarodników Nosema apis

  • przy braku zarodników rozcier jest zielonkawożółty

Badanie laboratoryjne

• metoda Kirkora – z każdego ula pobieramy próbkę 10 pszczół martwych w okresie poprzedzającym pierwszy oblot

  • po oddzieleniu odwłoków i ich roztarciu w moździerzu z niewielką ilością wody

  • przenosimy rozcier na szkiełko podstawowe, nakrywamy szkiełkiem nakrywkowym i oglądamy pod powiększeniem 400-600x

  • oglądamy 2-3 pola widzenia, należy różnicować owalne spory psożyta, które silnie załamują światło od innych elementów

  • w celu idenryfikacji preparaty można barwić metodami

    • Ziehl – Neelsena – zarodniki lekko różowe

    • Giemzą – zarodniki różowe lub czerwone

    • błękitem metylenowym – tło jest niebieskie

Ocena porażenia

+ 1-5 spor (zarodników) w polu widzenia

++ 6-20 spor (zarodników) w polu widzenia

+++ powyżej 20 spor w polu widzenia

Metoda hemocytometryczna – dokładne określanie stopnia porażenia

• 25 odwłoków – zalewamy wodą destylowaną w moździerzy (1 ml wody na 1 odwłok)

• rozcieramy

• zawiesinę przenosi się do komory Burkera lub Thoma

• po 3 minutach oblicza się ilość zarodników w 80 małych kwadratach

Badanie orientacyjne

• badamy kał oddawany przez pszczoły na ściany i plastry w ulu lub na ściany zewnętrzne ula, kał zbiera się (zeskrobuje), rozpuszcza w wodzie i wykonuje preparat