Koncepcja żywności funkcjonalnej wywodzi się z filozoficznej tradycji Wschodu. Elementem charakterystycznym w tej filozofii, jest brak wyraźnej różnicy między żywnością a lekarstwem. Zgodnie z definicją – postacią lub inaczej mówiąc – formą – żywność funkcjonalna nie może różnić się od żywności konwencjonalnej.

Zgodnie z definicją – postacią lub inaczej mówiąc – formą – żywność funkcjonalna nie może różnić się od żywności konwencjonalnej. Co więcej – powinna być spożywana jako część składowa zwyczajowej, normalnej diety przeciętnego człowieka. Tak, więc – podążając tym tokiem rozumowania – żywność funkcjonalna nie może występować w formie tabletek ani czy kapsułek.

Co to takiego?

Żywność funkcjonalna to specjalnie opracowane produkty spożywcze, które wykazują korzystny, udokumentowany wpływ na zdrowie ponad ten, który wynika z obecności w niej składników odżywczych tradycyjnie uznawanych za niezbędne. Czyli, mówiąc prościej, jest to każda żywność wywierająca dodatkowy, korzystny wpływ na zdrowie ponad ten, który wynika z jej wartości odżywczej.

Między żywnością a lekarstwem

Owe korzystne oddziaływanie na zdrowie człowieka musi być udowodnione badaniami prowadzonymi na ludziach, którzy spożywali badany produkt spożywczy. Badania te  powinny być prowadzone przez niezależne ośrodki naukowe, obejmować wystarczająco dużą grupę osób i trwać dostatecznie długo, by wykazać wpływ danych produktów spożywczych na organizm człowieka. W licznych badaniach dowiedziono, że spożywanie żywności funkcjonalnej może zapobiegać wystąpieniu chorób lub wspomagać ich leczenie.
Żywność funkcjonalna to np. produkty spożywcze, napoje, które poprawiają fizyczną i psychiczną jakość życia, ułatwiają zwiększenie wydolności fizycznej. Gwarantują prawidłowy rozwój, skracają czas trwania choroby, ułatwiając powrót do formy i skracając czas trwania rekonwalescencji. 

Skąd te właściwości?

Podwyższona jakość zdrowotna takiej żywności wynika głównie z obecności w jej składzie tzw. bioaktywnych substancji, które wpływają pozytywnie na wybrane procesy metaboliczne zachodzące w naszym organizmie. Podwyższona jakość zdrowotna takiej żywności wynika głównie z obecności w jej składzie tzw. bioaktywnych substancji, które wpływają pozytywnie na wybrane procesy metaboliczne zachodzące w naszym organizmie.

Dotychczas udowodniono korzystne zdrowotne właściwości następujących bioaktywnych składników żywności:

• błonnik pokarmowy – zapobiega zaparciom oraz obniża poziom cholesterolu we krwi,

• probiotyki – odpowiadają za rozwój i obecność prawidłowej mikroflory w jelicie,

• poliole – (alkohole wielowodorotlenowe) – hamują rozwój próchnicy w jamie ustnej,

• aminokwasy, peptydy, białka – np. L-karnityna powoduje przyrost masy mięśniowej,

• wielonienasycone kwasy tłuszczowe – zapobiegają chorobom układu krążenia,

• witaminy – np. antyutleniacze- wit.C, wit.E i b-karoten neutralizują wolne rodniki,

• składniki mineralne – np. wapń zapewnia odpowiednią mineralizację kości,

• cholina i lecytyna – usprawniają funkcjonowanie układu nerwowego,

• substancje fotochemiczne – np. kofeina pobudza układ nerwowy.

Gdzie szukać?

By zapewnić regularne dostarczanie do organizmu odpowiednich ilości substancji bioaktywnych, powinny być one dodawane do produktów często spożywanych w naszej zwyczajowej diecie, np. do przetworów mlecznych, zbożowych czy napojów owocowych. Ze względu na specyficzny skład żywność funkcjonalną dzielimy na:

• wzbogaconą (poprzez dodanie składnika, którego niedostateczna podaż sprzyja zaburzeniom zdrowotnym): produkty mleczne, zbożowe, mięsne;

• niskoenergetyczną: produkty mleczne, margaryny, napoje, soki, słodycze, wędliny;

• wysokobłonnikową: produkty zbożowe (pieczywo, makarony, płatki śniadaniowe);

• probiotyczną: produkty mleczne (jogurty, kefiry, maślanki, mleko acidofilne) napoje;

• o obniżonej zawartości sodu: sól, pieczywo, sery dojrzewające, wędliny;

• o obniżonej zawartości cholesterolu: margaryny, sery, wędliny;

• energetyzującą: napoje z guaraną, tauryną, kofeiną.

Dla kogo?

Żywność funkcjonalną w codziennej diecie może spożywać bez obaw każdy z nas. Tego typu żywność powszechnie znajduje zastosowanie przede wszystkim w niektórych stanach chorobowych, w okresach zwiększonego zapotrzebowania na jakiś składnik diety oraz przy poprawie nastroju czy zwiększeniu wydolności psychofizycznej organizmu. Producenci poszczególne wyroby kierują do określonych grup targetowych. Ze względu na zaspokajanie specyficznych potrzeb w żywności funkcjonalnej wyróżnić można następujące rodzaje:

• zmniejszająca ryzyko chorób krążenia,

• zmniejszająca ryzyko chorób nowotworowych,

• zmniejszająca ryzyko osteoporozy,

• dla osób obciążonych stresem,

• hamującą procesy starzenia,

• dietetyczną dla osób z zaburzeniami metabolizmu i trawienia,

• dla sportowców,

• dla osób w podeszłym wieku,

• dla kobiet w ciąży i karmiących,

• dla niemowląt,

•  dla młodzieży w fazie intensywnego wzrostu,

• wpływająca na nastrój i wydolność psychofizyczną.