WYKŁAD 9

T: Poród i zaburzenia jego przebiegu u klaczy.

[Statystyka utrudnionych porodów u klaczy wskazuje, że jest to od 1-4% porodów. Natomiast u bydła jest to ponad 10%. A w przypadku bydła mięsnego niektórych ras np. Belgijskiej Błękitnej do 80%. Jest to istotna gałąź opieki nad stadem i też tutaj są różne możliwości wpływu na przebieg porodu i potem na pomoc porodową.]

Fizjologia porodu klaczy

• Impuls do rozpoczęcia akcji porodowej pochodzi od płodu (kortyzol)

  [ciąża trwa 330 dni z odchyleniem 10-12 więc rozrzut jest duży. Poród uznaje się wtedy kiedy po normalnie długiej ciąży dochodzi do urodzenia zdrowego żywego źrebięcia; Oczywiście to jest w takiej czystej teorii, natomiast długość ciąży i stan źrebięcia wpływa na to czy mówimy o poronieniu czy przedwczesnym porodzie. Źrebaka nie ratujemy nawet jak jest słaby gdy urodził się przed 300 dniem dlatego, że dopiero po 300 dniu wykształca się system surfaktantu, który w pęcherzykach płucnych ma możliwość odbierania tlenu od powietrza czyli po 300 dniu jest on w stanie sam oddychać, zaś jak urodzi się wcześniej nie jest on w stanie sam oddychać więc nie róbmy właścicielowi nadziei, a sami sobie dodatkowej roboty]

• Wzrost poziomu wolnych estrogenów (głównie estronu)

  [Wzrost estrogenów pojawia się na 2 tyg. przed porodem. Przygotowanie wymienia może następować 6 tyg. przed porodem. Klacz może dostać obrzęków od estrogenów. W ciąży poziom estrogenów ogólnych wzrasta praktycznie już od 40-45 dnia. Łożysko zaczyna produkować je w większej ilości ale są one nieaktywne fizjologicznie pod wpływem pewnych enzymów. Estrogenów ma być jak najwięcej bo zaczynają one przygotowywać klacz do porodu]

• Wzrost produkcji PgF_2α, PgE i relaksyny

  [relaksyna powoduje rozluźnienie więzadeł; PGE relaksacja szyjki i jej otwarcie]

• Zahamowanie produkcji gestagenów łożyskowych (5α pregnanów);

• Wzrost produkcji i uwalniania oksytocyny;

• Rozplem receptorów oksytocynowych w mięśniówce macicy

  [Pod wpływem wolnych estrogenów dochodzi do rozplemu receptorów oksytocyny w mięśniówce macicy inaczej nie dojdzie do wyparcia płodów. Jest to kolejno następująca po sobie kaskada zamian, prowadząca do wyparcia płodu a potem łożyska]

• Aktywizacja kanałów jonowych miometrium

• Wzrost ciśnienia wewnątrz macicy

  [Następuje on również dzięki ruchom płodu i jego aktywności]

• Rotacja płodu do postawy GÓRNEJ

  [większa niż u bydła ponieważ płód rotuje o 180 stopni czyli z postawy dolnej obraca się do postawy górnej. Te wszystkie zjawiska i powolne uwalnianie oksytocyny powoduje obkurczanie się mięśniówki macicy. Jak mięśniówka macicy ma swoją kontrakcję to raz zwiększa ona ciśnienie wewnątrz jamy macicy to trochę ‘denerwuje płód’ i zaczyna się on ruszać. Jak zaczyna się ruszać i dotykać macicy to zaczynają się kolejne skurcze. Pojawiają się ból, poty, klacz jest niespokojna. Właściciele co mają boksy porodowe i oglądają sobie kobyłę to widzą że ona wstanie chce coś zjeść, spoci się, położy się. Są to dostateczne objawy ciążowe by iść zobaczyć co się dzieje]

• przesuwanie pęcherza płodowego do kanału szyjki

• drażnienie receptorów w szyjce - odruch Fergusona (bóle parte)

• udział mięśni tłoczni brzusznej w fazie wypierania płodu

Schemat pobudzania i hamowania skurczów porodowych ze strony tłoczni brzusznej i mięśniówki macicy

[Jest sygnał od płodu pojawiają się bóle i zwiększenie wydzielania. Źrebak wchodzi do szyjki rotując. Jeżeli pęcherz płodowy wchodzi do pochwy to zaczyna on drażnić zakończenia nerwu sromowego co daje ruch odruchowy do rdzenia przez który uruchamia się zwiększona praca tłoczni brzusznej i mamy wtedy odruch opróżniania macicy. Na zdjęciu widać też preparaty powodujące pobudzenie czy zahamowanie (oksytocyna zwiększy bóle parte, syntetyzowane i podana przez nas PGF2α też będzie zwiększać kontrakcję macicy i bóle parte). Jeżeli robimy uspokojenie ksylazyną to ona działa również obkurczając na mięśniówkę gładką wzmacniając bóle parte. Natomiast jeżeli chcemy zrobić korekcję ewentualnych wad w położeniu czy postawie powinniśmy zadziałać β2 adrenomimetykami. Czyli preparatami wyciszającymi skurcze macicy (izoksupryna i klenbuterol). Pomagają wykonać one badanie położnicze a przy wadach postawy pozwalają nam na manipulację i poprawę tych wad. Ten schemat pokazuje że przez wykonanie znieczulenia nadoponowego, możemy częściowo wpłynąć na pracę mięsni tłoczni brzusznej i wyciszyć odruchy opróżniania macicy, które tłocznia brzuszna wspiera. Oczywiście zupełnego wyłączenia tłoczni brzusznej nie uzyskamy przez nadoponówkę. Jeżeli dokonujemy fetotomii i wkładamy do macicy metal, to zawsze będzie dodatkowa presja ze strony macicy, bo idziemy po górnym sklepieniu pochwy i przez drażnienie zakończeń nerwów pochwowych. Jeżeli wyłączymy zakończenia nerwu to i wyłączymy częściowo tłocznię brzuszną. Do manipulacji jest to łatwiejsza postać bo nie musimy troszczyć się o głowę. Tutaj istnieje ryzyko przy przedłużającym się porodzie. Bo jak wejdzie w kanał rodny pępowina zostanie ściśnięta i płód może ulec uduszeniu lub podduszeniu.]

Prawidłowa postawa, położenie i ułożenie płodu przy porodzie fizjologicznym przy przodowaniu głowkowym.

Prawidłowa postawa, położenie i ułożenie płodu przy porodzie fizjologicznym przy przodowaniu pośladkowym.

Dozorowanie porodu

[- Nie jesteśmy wstanie dopilnować każdego porodu. Trzeba obsługę nauczyć podstawowych czynności. Ograniczać ciężkie porody i błędy z zaniechania

- Wachtomaty – montujemy na koniu przed porodem kiedy pojawia się mleko lub przedsiara w wymieniu. W dzień jest dozorowana przez ludzi a na noc dołącza się Wachtomaty. Reaguje ono na spocenie się klaczy Może być to czujnik przyczepiony w okolicy sromu kiedy dochodzi do spocenia i następuje lekkie parcie lub pojawia się pęcherz płodowy to sygnał idzie na około 300m i dochodzi do odbiornika i wyje straszliwie☺zbudzi każdego.

- Pierwszy wychodzi pęcherz płodowy to owodnia (pęcherz owodniowy) pierwsza błona która pojawia się w drogach rodnych. Jeśli przychodzi parcie to pojawiają się też kończyny. Jeśli tego nie przerwiemy (błony na kończynach) to jest większa siła naporu na górne sklepienie pochwy i faza napierania jest mocniejsza

- Źrebak po porodzie powinien przyjąć postawę mostkową a po 2 godzinach powinien wstać.]

Indukowanie porodu u klaczy

Warunki:

• wiek ciąży ponad 310 dni

• dobre przygotowanie gruczołu mlekowego (przedsiara lub siara, albo mleko, żebyśmy potem nie musieli tego źrebaka karmić butelką bo jest to uciążliwe i pracochłonne)

• postawa płodu boczno-górna

• Poziom Ca²⁺ (CaCO₃) powyżej 180-200 ppm

Metody indukowania porodu u klaczy

• Infuzja kropelkowa 60-80 j.m. oksytocyny w 500-1000ml r-ru glukozy 20%

• iniekcje oksytocyny w dawkach 10-20 j.m. iv lub sc.

• PGE (Prepidil – żel Pfizer ® )+ 5 j.m. oksytocyny i.v. [Jeśli przed porodem szyjka jest zamknięta a mamy możliwość zastosowania Prepidilu to powinniśmy ten żel wetknąć do szyjki i dać mała dawkę oksytocyny i.v. powinno to indukować poród jeżeli klaczjest dobrze do niego przygotowana]

• Glikokortykoidy ? [raczej nie działają chociaż jeżeli planujemy wywołanie porodu to kilka dni przed planowaną indukcją możemy podać, by przyspieszyć planowaną dojrzałość płodu. Wpływają one też na wytwarzanie surfaktantu! Natomiast do samej indukcji porodu się nie nadają.]

• PGF_2α? [nie jest stosowana do indukowania porodu chyba że w kombinacji z oksytocyną jako działanie obkurczające na macicę, wspierające oksytocynę]

[Jeżeli decydujemy się na indukcję porodu podajemy to co na 1szym miejscu i nie możemy wracać po godzince do domu bo jest Liga Mistrzów ☺ to są czynności trwające dłuższy czas i trzeba liczyć się z tym że nawet musimy odmówić innym klientom. Może to trwać z około 3godziny. Czekamy na wyparcie płodu czy ze źrebakiem wszystko jest dobrze i możemy poczekać też do wyparcia łożyska]

Badanie położnicze (niezależnie czy zostaliśmy wezwani z jakiś konkretnych przyczyn czy tylko z paniki właściciela zawsze musimy je wykonać)

• ocena postępu akcji porodowej

• kontrola rozwarcia, skrócenia i zwiotczenia szyjki

• ocena żywotności płodu i stopnia jego rotacji

• postawa, położenie i ułożenie płodu

• stan błon płodowych

Jeżeli tym badaniem stwierdzimy jakieś odchylenia od wzorca np.

2. Najprostsze jest zaparcie nadgarstkowe - zasadą jest to że każda dostępna cześć musi być ufiksowania łańcuszkiem porodowym, czy pętlą potyliczną. Możemy wprowadzić sztuczne wody płodowe i możemy sprowadzić to zaparcie do właściwego ułożenia kończyny.

3. W obustronnym zaparciu nadgarstkowym musimy zabezpieczyć głowę potem zepchnąć płód znaleźć jedną kończynę zabezpieczyć ją potem zepchnąć płód i znaleźć drugą

4. Postawa siedzącego psa z nastawieniem brzuszkowym

5. Najczęstszą komplikacją porodową u klaczy jest zawinięcie głowy. Mogą to być zawinięcia głowy z opadnięciem na przedpiersie, bok, grzbiet. Głowa jest najczęstszą z przyczyn przeszkód porodowych, bo jest stosunkowo długa i osadzona na długiej szyi.

7. Jeśli mówimy o przodowaniu pośladkowym, najczęstszą wadą w tym przodowaniu jest obustronne zaparcie biodrowe. Czasem koledzy w terenie, próbują doprowadzić zaparcie biodrowe do zaparcia skokowego. Kończyny tylne są trudniej odprowadzalne niż przednie. Jeżeli płód leży w takiej pozycji nie silmy się na konserwatywną pomoc porodową. Przy takim obustronnym zaparciu biodrowym wskazana jest fetotomia Z reguły płód jest martwy przy obustronnym zaparciu biodrowym. Zwykle z powodu że klacz już dłuży czas się męczy

8. Zaparcie pośladkowe

9. Postawa dolna z nastawieniem główkowym prostym. Trzeba wlać dużo wód płodowych. Zakładamy tez łańcuszki na kończynie i zabezpieczamy głowę i staramy się go sprowadzić do postawy górnej i zrobić ekstrakcje

10.Położenie poprzeczne z nastawieniem brzuszkowym, postawa boczna. Głowa z reguły nam ucieka łatwiej jak mamy dwie kończyny tylne. Zepchnąć płód do macicy wlewając wody zastępcze i rozwiązywać poród.

11. Położenie poprzeczne z nastawieniem grzbietowym, możemy operować palczakiem i dokonać wisceracji a potem przeciąć na połowę

Przygotowanie farmakologiczne klaczy do pomocy porodowej

• Uspokojenie (sedacja + analgezja)

• Znieczulenie nadoponowe (6-10 ml 1-2% Polokainy)

• Środki znoszące skurcze mięśniówki gładkiej macicy z grupy β2 mimetyków (klenbuterol, izosupryna)

• Zastępcze wody płodowe, środki poślizgowe [mogą tez być odwary z siemienia lnianego]

• Płukanie macicy – roztwór KMnO₄ po ekstrakcji płodu

• Lokalna osłona antybiotykowa

• NSAID (NLPZ)

Konserwatywna pomoc porodowa

• manualna korekta drobnych zaparć i likwidacja przeszkód porodowych

• sprowadzenie płodu do postawy górnej

• naprzemienne pociąganie za kończyny uchwycone łańcuszkami porodowymi

• „prowadzenie” głowy płodu (pętla potyliczna, tępe haki oczodołowe Harmsa)

• ochrona krocza [aby duża głowa nie rozerwała nam górnego sklepienia pochwy]

• kontrola odejścia łożyska [poród to ekstrakcja płodu i popłodu to ma czasami swoje inklinacje prawne zwłaszcza jak jesteśmy u klientów mocno roszczeniowych albo taką pomoc porodową robimy że zebrane osoby uważają to za nieprofesjonalne. Porody i kolki to najczęstsze wydarzenia gdy lekarz i hodowca spotykają się w sądzie. Krocze chronimy ręką – naciągamy krocze i działamy jak przeciwwaga]

Wskazania do fetotomii

• Martwy płód niemożliwy to wydobycia metodą bezkrwawą

• Płód z przeszkodami porodowymi nie dającymi się odprowadzić metodą zachowawczą

• Płód bezwzględnie za duży (odęty)

• Potworkowatość płodu (wodogłowie)

Warunek: możliwość przejścia reki i fetotomu przez miękkie drogi rodne (szyjka maciczna)

[Rodzaje cięć

• Cięcia podłużne (linia biała)

• Cięcia poprzeczne = boczne linia Marcenaca

• Cięcia skośne]

Cesarskie cięcie

• narkoza wziewna

• narkoza infuzyjna – miolaxin + thiopnetal

• ksylazyna + ketamina

• detomidyna + butofranol

[- Wentrofleksja macicy - brzuszne zgięcie macicy Mimo że czuje się dobrze części płodu to one jednak były schowane za zgięciem macicy

- Cesarskie cięcie robi się w linii białej i musi być tak duże aby można było wydobyć płód.

- Ciężkie porody dotyczą głównie klaczy zimnokrwistych, które są otłuszczone]

Czynniki decydujące o dobrych efektach pomocy porodowej

• czas od rozpoczęcia porodu

• młody wiek klaczy

• dobra kondycja klaczy

• dobre przygotowanie zwierzęcia do transportu do kliniki przez lekarza pierwszego kontaktu

• sprawność zespołu położniczego

Przeżywalność klaczy po zastosowaniu różnych metod pomocy porodowej

Cesarskie cięcie

• Jóźwik i wsp. - 89%

• Byron i wsp – 85%

• Busch i Schulz – 95%

• Freaman i wsp – 88%

• Marien i wsp. 90%

• Witkowski i wsp. – 84%

Fetotomia

• Leidl i wsp – 84%

• Carluccio i wsp. 95,8%

• Karadjole i wsp. 74,42%

• Schmiedi wsp. 82%

• Morrow 90%

• Arthur i wsp 90%

• Byron I wsp 56%

Metoda zachowawcza

• Freeman i wsp 86%

• Byron i wsp 94%

• Freeman i wsp 71%

O wynikach decydowały głownie czas trwania porodu i wiek klaczy

[Jak pomagamy klaczy to musimy się zastanowić czy klacz wejdzie potem do rozrodu czy tylko ratujemy jej życie]

Komplikacje poporodowe

• zatrzymanie łożyska

• uszkodzenie krocza, przetoki prostniczo-pochwowe, kloaka

• uszkodzenia miękkich dróg rodnych

• pęknięcie macicy

• krwawienie z macicy, krwotoki wewnętrzne

• krwiaki i zgniecenia tkanek w obrębie pochwy i sromu

• ochwat poporodowy

Schorzenia okołoporodowe u klaczy poddanych fetotomii.

schorzenie	liczba klaczy (n)	%
zatrzymanie łożyska	24	27,9
uszkodzenia miękkich dróg rodnych	7	8,1
zapalenie wymienia	7	8,1
lochiometria	6	6,9
endometritis	28	32,5
ochwat poporodowy	5	5,8

Przeżywalność, występowanie rui źrebięcej i dalsza płodność klaczy poddanych fetotomii

Celem pomocy porodowej u klaczy powinno być

• wydobycie żywego źrebięcia i zachowanie przy życiu rodzącej klaczy

• zminimaliziwanie komplikacji poporodowych i ich następstw

• zachowanie zdolności klaczy do rozrodu