WYKŁAD 10

T: Schorzenia wymienia u klaczy.

Budowa anatomiczna wymienia klaczy:

• Dwie połówki

• Każda polówka ma strzyk, na którym uchodzą 2 (3) przewody brodawkowe

• Każda polówka składa się z 2 lub 3 płatów

• Każdy z płatów ma własny przewód brodawkowy

• Zwieracz starzyku i zatoka mleczna

• Więzadło podwieszające wymię [jest napięte, przez to gruczoł jest podwieszony u klaczy wysoko. Pierwszym objawem jest kulawizna, innym jest odpędzanie, kiedy źrebak podchodzi pod wymię]

1-2 ujście strzyku dogłowowe i doogonowe

3-4 część strzykowa zatoki

5-6 część gruczołowa zatoki

7 przewody mleczne

8 cześć miąższowa gruczołu

Fizjologia wymienia klaczy

• Produkcja mleka wzrasta przez pierwsze 2 miesiące, potem stopniowo się obniża

• Dobowa produkcja mleka 10-14 (18) litrów

• Pojemność wymienia ok. 2l

• Ssanie 4-12 x na dzień

Występowanie mastitis

• Niezależnie od strefy klimatycznej

• Dużo rzadsze niż u krów

• Klacze mogą chorować w każdej fazie laktacji

• Mogą chorować nie będąc w laktacji (kiedy mają ciążę urojoną)

• Predysponowane klacze rasy fryzyjskiej (5-6 x częściej niż u klaczy innych ras)

[Klacze fryzyjskie mają stosunkowo wyższy poziom oksytocyny, niż pozostałe klacze, więc uwalnianie mleka jest częstsze, kiedy źrebię nie nadąża z ssaniem, lub tego mleka jest nadmiar to mleko zalega i jest pożywką dla bakterii. Takie klacze mają też predyspozycję do zatrzymania łożyska.]

Występowanie

• Klacze w ostatnim trymestrze ciąży

• Klacze w okresie okołoporodowym

• Klacze w laktacji (chore, padłe, odsadzone źrebię)

• Klacze nielaktujące

Drobnoustroje:

• Streptococcus sp. - Streptococcus zooepidemicus, equi, pyogenes

• Corynebackterium pseudotuberculosis

• E. coli

• Actinobacillus suis

• Pseudomonas aeruginosa

• Staphylococcus ureus

• Klebsiella sp.

• Neisseria sp.

Czynniki sprzyjające

• Nagłe ekstremalne zmiany temperatury

• Podrażnienie strzyków przez głodne źrebię przy słabej mleczności klaczy

• Przeniesienie drobnoustrojów z nosa przeziębionego źrebięcia

• Zaleganie mleka po odsadzeniu lub po śmierci źrebięcia

• Zbyt późne odsadzenia (odsadzenie po 6 miesiącach)

• Stres, choroby ogólne obniżające odporność

• Urazy, odmrożenia, skaleczenia

• Patogeny przenoszone przez owady (meszki)

  [meszki na początku maja się masowo rozmnażają i w tym okresie zdarza się, że tych przypadków mastitis jest więcj, czasami źrebak niedossie i z pyska mu pocieknie, to nogi powalane są resztkami mleka, a przez to że mleko jest słodkie wabi meszki]

Czynniki ograniczające występowanie schorzenia

• Lepsze umiejscowienie i mniejsze rozmiary wymienia niż u krów (trudniejsze jest uszkodzenie niż u krowy)

• W wymieniu zalega mało mleka, produkowane są małe ilości mleka, które jest często zdajane

• Klacze nie są hodowane w celu pozyskiwania mleka

• Rzadkie zaburzenia zwieracza strzyku

Objawy kliniczne

• Obrzęk i bolesność narządu - jedno- lub obustronny

• Możliwy obrzęk węzłów chłonnych

• Zmiany barwy gęstości wydzieliny, możliwa obecność krwi

• Możliwy obrzęk podbrzusza

• Charakterystyczna kulawizna po stronie chorej połówki

• Źrebaki nie piją mleka – matka odpędza źrebaka

Objawy ogólne mastitis

• Zwykle brak objawów ogólnych, jeśli występują są niespecyficzne:

  • Podwyższenie temperatury wewnętrznej ciała

  • Brak apetytu

  • Osowiałość

• Czasem niespecyficzne objawy kolkowe

Ostrożnie przy badaniu!

Diagnostyka różnicowa

• Powiększenie gruczołu mlekowego przed zbliżającym się porodem

  [W skutek hiperestrogenizacji, u starszych, z zaburzeniami w krążeniu, u tych które rzadko chodzą i stoją często w stajni. Już na 6 tygodni przed porodem jest zwiększona produkcja estrogenów – powodują rozbudowę gruczołu mlekowego]

• Nowotwory, ropnie, urazy, blizny

Antybiogram

• Umyć wymię, wysuszyć, zdezynfekować i jałowo pobrać próbkę

Leczenie

• Opróżnić wymię z mleka i wydzieliny zapalnej (można do tego użyć oksytocyny, ale nie można jej stosować u źrebnej klaczy)

• Dokładnie zdezynfekować strzyki

• Podanie leku dowymieniowego – do obu tworów strzykowych zainfekowanej połówki wymienia (antybiotyk + prednizolon)

• Kanał strzykowy jest krótszy i węższy niż u krowy – stosować końcówki dla jałówek lub igły guziczkowe o przekroju 2 mm

Leki dowymieniowe

Takie jak dla bydła w laktacji

• Penicyliny półsyntetyczne

• Cefalosporyny

• Tetracykliny

• W przypadku stwierdzenia ropni w wymieniu należy je nakłuć lub przeciąć – klacz musi być do zabiegu poddana sedacji

• Jamę ropnia płucze się roztworem środków odkażających (KMnO4, preparaty jodowe, barwniki, napary ziołowe)

• Leczenie ogólne - 4-5 dni utrzymywać stężenie terapeutyczne leku

• Niesterydowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe

• Zewnętrznie na wymię maści chłodzące i przeciwzapalne, zimne okłady – unikać dodatkowych podrażnień

[-Ca + Vit C;

- Jak się klacz uskarża na ból stosować pyralginę, lub biovetalgin]

Następstwo ostrego mastitis u klaczy

• Zazwyczaj brak

• Rzadko dochodzi do zwłóknień i zaniku tkanki gruczołowej

• Pęknięcia wymienia

• Doniesienia o poronieniach i endometritis

[- W następstwie bólu lub stresu może dojść do poronienia lub potem do endometritis różnego stopnia;

- Jeżeli leczymy gruczoł mlekowy musimy źrebakowi zapewnić inne źródło pokarmu, źrebak przez 2-3 tygodnie po urodzeniu powinien ssać co 3 godziny 200-250ml mleka.

- Jeżeli odstawiamy go od matki powinniśmy zastosować, albo mleko zastępcze (mleko od klaczy sproszkowane – duże koszty), można zastosować mleko krowy -> 60% mleka 40% przegotowanej wody. Na litr takiego roztworu powinna być dodana łyżka stołowa cukru lub glukozy – wynika to z tego, że mleko od klaczy jest bardziej słodkie. Zawartość tłuszczu jest mniej więcej zmniejszona o połowę u klaczy (2% z hakiem u klaczy, 4% u krowy). Jeżeli przechodzimy trwale na takie odżywianie, musimy dodawać kroplę witaminy A + D3 takie jak się daje dzieciom (max 10-15 kropli na 250ml na świeżo). Jeżeli laktacja jest zahamowana to musimy karmić przez cały dzień bez przerw nocnych. Dopiero po miesiącu mogą być nocne przerwy na 3 godziny. Można źrebaka nauczyć pić z misk, aby było go łatwiej obsługiwać.

- Źrebię musi być karmione w taki sposób, aby nie przestało się interesować matką jako źródłem pokarmu, najlepiej trzymać butelkę przy wymieniu klaczy.

- Bardziej opłaca się kupić krowę niż kupować preparaty mlekozastępcze dla koni.

- Mleko zawsze musi być ogrzane do 38-40 stopni

Przewlekłe mastitis u klaczy

Botriomykoza (nie ma nic wspólnego z grzybami!!)

• Staphylococcus aureus

• Przerostowe zmiany w całym gruczole

• Ropnie sięgające w głąb tkanki gruczołowej wymienia

• Leczenie zachowawcze mało skuteczne

• Wskazanie do amputacji wymienia

- Występuje często u klaczy u których nastąpiło szybki odsadzenie źrebaka

- Całe wymię wypełnione jest ropą, a na samym wymieniu znajdują się duże ropnie

Ciąża urojona – mleko nie nadaje się do karmienia młodych. Stosowana jest bromokryptyna dla zahamowania ciąży urojone, po jej podaniu powinien powrócić cykl płciowy.

Antybiotykoterapia ogólna i miejscowa jeśli leczymy tylko ogólnie to nie musimy odstawiać źrebaka od kobyły(?)

Dieta w okresie odsadzenia – jeśli zbliża się 6 m-c od porodu to trzeba przygotować i klacz i źrebaka. Przez tydzień powinno odstawić się pasze treściwą i zostawić ją na ‘skromym sianku’ i wodzie. Źrebak zostaje i ssie (klacz traci laktację). Następny tydzień po – odsadzamy źrebaka tak by klacz go nie widziała kontrola wymienia, schładzanie wymienia, sianko + woda.

Jeżeli jest wysoka laktacja to musimy zdajać by nie doszło do stanu zapalnego.