WYKŁAD 7

T: Opieka lekarsko-weterynaryjna nad rozrodem klaczy.

Współpraca lekarz-hodowca

• konieczna dla dobrej koordynacji działań profilaktycznych i metafilaktycznych

• kompleksowa opieka nad klaczami w okresie reprodukcyjnym

• nadzór nad zdrowiem i profilaktyką źrebiąt

• programy profilaktyczne dla całego stada

Sezonowość opieki nad rozrodem

1. Przed sezonem rozrodczym:

• Badania klaczy jałowych

• Badania klaczy po leczeniu

• Badania klaczy sportowych wchodzących do rozrodu

• Badanie klaczy po poronieniach i resorpcjach

Badanie klaczy

• Badanie ogólne, ginekologiczne i usg narządów rodnych

• Badanie cytologiczne i bakteriologiczne

• W razie potrzeby badania hormonalne (np. u klaczy po karierze sportowej, które miały blokowany cykl)

Zasady diagnozowania podklinicznych stanów zapalnych macicy na podstawie łącznych badań mikrobiologicznych i cytologicznych

Cytologia	Bakteriologia	Rozpoznanie
+	+	endometritis
+	-	endometritis
-	+	endometritis
-	-	zdrowa

Klasyfikacja klaczy pod względem przydatności do rozrodu

• Klacze w pełni zdrowe, bez zastrzeżeń – dowolne krycie lub inseminacja (nasienie mrożone)

• Klacze zdrowe, które z racji wieku lub wcześniejszych zaburzeń powinny być kryte lub inseminowane nasieniem świeżym/schłodzonym

• Klacze problemowe – zdatne do krycia (profilaktyka)

• Klacze do leczenia

2. W sezonie rozrodczym

• Kontrola przebiegu cyklu, synchronizacja cyklu

• Kontrola wzrostu pęcherzyka jajnikowego

• Kontrola i indukcja owulacji

• Przygotowanie do krycia i inseminacji

• Bieżąca diagnostyka ciąży

• Kontrola wyźrebienia i samego źrebaka

• Odbieranie utrudnionych i ciężkich porodów

• Odklejanie łożyska

[Co 6h kontrolujemy pęcherzyk pod USG do inseminacji mrożonką]

3. Bezpośrednio po zakończeniu sezonu rozrodczego

• Badanie w kierunku ciąży

• Określenie odsetka zaźrebień

• Badanie klaczy niezaźrebionych

  • leczenie

  • brakowanie (nieprzydatne, złośliwe)

4. W ciągu całego roku

• Monitoring ciąży – zwłaszcza u tych które miały komplikacje we wcześniejszym sezonie rozrodczym (resorpcja płodów, ronienia itd.)

• Programy profilaktyczne

  • Odrobaczanie

    • 2x na rok

    • najważniejsze są larwy gzów robiące spustoszenie przez całą zimę, dobierzmy preparat który jesienią te larwy zniszczy. Wszystkie preparaty oparte na iwermektynie, awermektynie (Antiverm)

    • Nie stosujemy pyrantelu bo on zniszczy osobniki dorosłe, ale nie da nam efektu w walczeniu larw gzów (wiosną można zastosować pyrantel)

    • klacz w rui nie iwermektyną

  • Szczepienie

    • przeciwko grypie (jak uczestniczy w zawodach co 0,5 roku) , ronieniu zakaźnemu itp.

    • Tężec – bo nie ma surowicy. Najlepszy przykład dla właściciela, bo koń schodzi w męczarniach.

    • Przeciwko tężcowi najlepiej pilnować szczepień, bo w 40mln. kraju nie ma surowicy przeciwtężcowej dla zwierząt.

  • Metafilaktyka

• Bieżące leczenie schorzeń

  • kolki, niestrawność czy inne niepokojące właściciela wypadki

  • grzybice - predyspozycja niedobór cynku

Ciąża bliźniacza

• Niepożądana i traktowana jako patologiczna

• Jeśli zostanie wcześnie wykryta rokuje szanse na redukcję jednego zarodka i dalszy rozwój drugiego

• Manualne zgniecenie pęcherzyka zarodkowego do 30 dnia po owulacji

• Restrykcyjna dieta

• Likwidacja ciąży przy pomocy iniekcji prostaglandyny F2α

Monitoring pozostawionej ciąży mnogiej

• Restrykcyjna dieta przez 10-14 dni ma za zadanie stymulację klaczy do naturalnej resorpcji jednego z zarodków

• Stosuje się tę metodę przy ciąży wyższej niż 30-35 dni

• Kontrola rozwoju zarodków co 2-3 tygodnie.

Postępowanie po likwidacji jednej ampuły zarodkowej

• kontrola USG po ok. 2 tygodniach

  • określenie żywotności pozostawionego zarodka

• Dalsze postępowanie jak w ciąży pojedynczej

Nadzór stacjonarny nad klaczą w wysokiej ciąży i porodem

• Klacze stawiane są do kliniki na około miesiąc przed spodziewanym terminem porodu

• Codzienna kontrola ogólnego stanu zdrowia

• Kontrola uwodnienia więzadeł miednicy (kontrola opuszczania brzucha - wpływ relaksyny)

• Kontrola wymienia

• mleko - godziny do porodu

• Dyskretna ale intensywna obserwacja początków akcji porodowej (kamery)

Profilaktyka parazytologiczna

• Obejmujący całe stado program badań parazytologicznych (koproskopia)

• Nacelowane zwalczanie inwazji pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych

• Dobór środka przeciwpasożytniczego do istniejącej inwazji i statusu zdrowotnego koni

• Unikanie odrobaczania w okresie okołoowulacyjnym i w wysokiej ciąży

• Iwermektyna może zaburzać proces owulacji!

• Preparaty można stosować do 90 dnia ciąży.

• Środki fosforoorganiczne są obecnie nieużywane

Immunoprofilaktyka

• Obejmujący całe stado program szczepień ochronnych

  • przeciwko tężcowi

  • przeciwko grypie

  • przeciwko wściekliźnie (pastwiska przy lesie, tereny endemiczne)

• W razie potrzeby;

  • szczepienia przeciwgrzybicze

  • autoszczepionki

Profilaktyka ronień

• Stymulacja syntezy progesteronu w niższej ciąży – Depo-Promone® - przy powtarzającej się niedomodze ciałka żółtego lub łożyska (nie stosować w ostatnim trymestrze [po 7 mc?] ciąży, bo długo się utrzymuje i może zaburzać poród)

• Szczepienia przeciwko ronieniu zakaźnemu (EHV1) w 5-7 i 9 miesiącu ciąży

Metafilaktyka

• Wspomaganie niespecyficznej odporności u klaczy źrebnych przed porodem oraz u noworodków

  • preparaty immunostymulujące (Baypamun®, Lydium KLP®)

  • Substytucja witamin, mikro i makroelementów, (wit. A, D3, E, Se, Fe, Cu)

    [można połączyć z okresowym monitoringiem kliniczno-biochemicznym krwi - nie wnosi on wiele, ale robi dobre wrażenie na właścicielach]

• Wspomaganie funkcji wątroby