Manteuffel T., Historia powszechna. Średniowiecze, red. Jezierska – Żaczek D, wyd 16 popr, W-wa 2005

• 1. Periodyzacja – podział dziejów na epoki, związany z próbami uporządkowania wydarzeń.
  Już w zamierzchłych czasach podejmowano pierwsze próby podziału długiego ciągu bytu ludzkości na ograniczone w czasie odcinki;
  na przestrzeni wieków powstał cały szereg rożnego rodzaju systemów periodyzacyjnych. Najważniejsze z nich to:
  a) p. hellenistyczna – podział dziejów świata na 4 okresy odpowiadające przewadze czterech starożytnych monarchii światowych ( państwo asyryjski-babilońskie, medo-perskie, grecko-macedońskie oraz rzymskie).
  b) p. biblijna – zamkniecie historii ludzkości w 6 okresach, odpowiadających symbolicznie sześciu dniom stworzenia świata. Postawą podziału był Stary Testament.
  1 okres – od Adama do Noego
  2 okres – od Noego do Abrahama
  3 okres – od Abrahama do Dawida
  4 okres – od Dawida do niewoli babilońskiej
  5 okres – od babilońskiej niewoli do Chrystusa
  6 okres – od Chrystusa do sady ostatecznego
  c) p. św. Augustyna. Sprowadził ja do 2 okresów:
  przed narodzeniem Chrystusa
  po narodzeniu Chrystusa
  d) podważenie poglądu św. Augustyna przez Joachima z Fiore; podział dziejów na 3 epoki:
  1.era Ojca - od Adama do Chrystusa ( surowość płynąca z zakazów S.T)
  2. era Syna – od narodzin Jezusa do 1260 ( ustalony na podstawie rachuby pokoleń biblijnych)
  3. era Ducha Św. - zastąpienie Ewangelii Chrystusowej nową, Wieczystą.

• 2. Pojęcie średniowiecza:
  Podział dokonany przez humanistów odrodzenia; wyodrębnienie oprócz okresu starożytności klasycznej i odrodzenia okres je rozdzielający, okres upadku kulturowego.

• Język łaciński tych czasów charakteryzowała barbaryzacja formy; w celu odróżnienia go od łaciny czasów antycznych i renesansu przyjęto nazwę „ media latinitas”

• prof. uniwersytetu w halle – Krzysztof (Keller) Cellarius – oznaczenie mianem średniowiecza okresu od wstąpienia na tron Konstantyna wielkiego (306r) do zdobycia Konstantyna przez turków (1453r). Wg niego cezurę może stanowić okres graniczny, posiadający przejściowy charakter między z epokami.

• Przyjmowanych jest jeszcze kilka innych początków średniowiecza :
  a) bitwa rzymian z Wizygotami pod Adrianopolem ( 9 VII 378r) okres przewagi germańskiej w cesarstwie rzymskim
  b) śmierć Teodozjusza wielkiego (395r) / francuskie szkolnictwo/
  c) obalanie Romulusa , ostatniego cesarza zachodniorzymskiego przez Odoakra (476r) / Niemcy i Polska/

• Liczne poglądy, co do granicy końcowej:
  a) wynalazek druku (ok 1450r)
  b) odkrycie ameryki (1492r)
  c) początek wojen włoskich (1094r)
  d) wystąpienie Marcina Lutra (1517r)
  3. Granice Cesarstwa:

• Cesarstwo rzymskie – schyłek IV w. n.e – ziemie okalające M. Śródziemne; kontynent europejski ziemie w posiadaniu imperium – na zach od renu na płn od Dunaju

• znaczna część Brytanii – granica rzymska zabezpieczona walem Hadriana łączący Solvay Firth i ujście Tyne.

• Azja – wsch gr M. Czarnego ( Kaukaz, tygrys, Eufrat)

• Afryka – Egipt po pierwsza kataraktę Nilu.
  4. Ludność:

• szacowana ilość mieszkańców cesarstwa rzymskiego u schyłku III wieku to 50 mln (odnotowuje się jednak wówczas tendencje schyłkowa)

• etniczne zróżnicowanie ludności – Latynowie i zlatynizowane plemiona stanowiły mniejszość, zamieszkiwały Płw. Apeniński

• Płw Iberyjski, Galię, górną Italia , górny i środkowy Dunaj, Brytanie – zamieszkiwała ludność o przewadze el. Celtyckiego , zromanizowana mniejszym stopniu

• dolny ren – gr germańskich franków

• zatoka baskijska , podnóże Pirenejów – Baskowie

• Bałkany – ludność pochodzenia iliryjskiego i trackiego

• Peloponez – ludność pochodzenia helleńskiego

• Afryka – Koptowie, plemiona berberyjskie
  5. Układ społeczny:

• 212 r – edykt Karakalli – zrównanie w prawach niemal wszystkich mieszkańców cesarstwa, dotyczyły ludzi wolnych

• wg słów Warona niewolnik był instrumentum vocale. Stanowił jak inwentarz roboczy, własność pana.

• Pierwotna taniość spowodowana wielką podażą, sprawiła, ze silą niewolnicza dysponowano bez ograniczeń do I w n.e

• niewolnik nie korzystał z żadnych uprawnień człowieka wolnego. Najcięższy los spotykał niewolników pracujących w kopalniach czy latyfundiach. Lepsza sytuacja – fachowcy, rzemieślnicy, kopiści. Część pełniła funkcje nadzorców i intendentów.

• Niewolnikiem był z urodzenia potomek niewolnicy bez względu na to, jaki był stan prawny ojca. Stawał się nim także człowiek wolny z wyroku sadowego lub dobrowolnego zaprzedania się w niewole.

• Niewolników dostarczały zaborcze wojny oraz cudzoziemcy kupcy

• niewolnik mógł uzyskać wolność w drodze wyzwolenia przez pana; nadal jednak nie posiadał takich jak człowiek wolno urodzony; wyzwoleniec nie mógł sprawować urzędów publicznych, pozostawał pod patronatem swego pana
  6. sytuacja gospodarcza:

• Kryzys gosp wstrząsnął cesarstwem rzymskim w III w n.e . ekonomika państwa o ustroju niewolniczym została zachwiana. Częściowo powrócono do gospodarki naturalnej. Ziemia uważana była za najpewniejsza lokatę majątku. Podatki pobierano w płodach rolnych, wypłacano w nich także żołd wojskowy.

• Latyfundia w ówczesnym czasie miały uprzywilejowana pozycje. Pierwotnie charakter latyfundiów opierał się na skoszarowanej pracy niewolniczej.

• Część uprawna ziemi stanowiła rezerwę pańska, przeznaczona była na zaspokojenie potrzeb właściciela oraz jego rodziny.

• W III/ IV w. - podział reszty ziem na działki; osadzanie na nich niewolników zobowiązanych do jej uprawy a także dostarczanie panu określona ilość plonów.

• Wypuszczenie przez latyfundystów ziemi w dzierżawę wolnym chłopom, tzw kolonom. Byli zobowiązani do uiszczenia czynszu dzierżawczego w naturze lub gotowce.

• Konstytucja konstantany z 332r przywiązywała kolonów do ziemi zakazując opuszczania dzierżawców bez zgody pana.
  7. Stosunki w latyfundiach:

• dążenie latyfundystów do samowystarczalności; czeladź składała się ze służby domowej, robotników rolnych i rzemieślników; Przekształcenie latyfundiów w zamknięte gospodarczo jednostki.

• Na terenie włości pełnione były funkcje policyjne, sady. Siedziba latyfundystów była villa. Był to bogaty rzymski dom mieszkalny, pomieszczenia dla rodziny, inwentarz, warsztaty rzemieślnicze, stodoły. Całość zabudowań otaczano murem. Obwarowane obejście zaczęto nazywać curtis, które z czasem przekształciło się w ogródek warowny.

• Często osiedla chłopskie, by uciec od aparatu państwowego i nadużyć urzędniczych, uznawała patronat latyfundysty.
  8. Upadek miast:

• olbrzymia rola miejska. Skupienie wokół miast okręgów wiejskich, zarządzanych przez samorząd. Uniezależnienie się latyfundiów pod względem gospodarczym od miast. Prosperowanie w miastach rzemiosła luksusowego, handlu zabytkowego.
  9. Dziedziczenie zawodów:

• Polityka fiskalna państwa nie liczyła się z możliwościami płatniczymi podatników, rujnując ich zbyt wysokimi podatkami. Mieszkańcy miast, w ucieczce przed ruiną, zmieniali profesje, bądź uciekali na wieś. Władze zaczęły wydawać zarządzenia o przymusie wykonywania zawodu. Syn był dziedzicem zajęć i obowiązków po swym ojcu.
  10. Ustrój państwowy:

• Imperator na czele państwa. Był on monarcha absolutnym (dominus), uosobieniem i źródłem prawa, uważał się za osobę nietykalną (sacer).

Utrata prerogatyw przez senat, który stał się jedynie organem doradczym. Składał się z członków dziedziczących te godność po przodkach i należących do latyfundystów.

Przodującą role zaczęli odgrywać wyżsi urzędnicy i wojskowi.

• Władza prawodawcza, wykonawcza i sadownicza w rekach cesarza. Mógł on także mianować urzędników, sam zaś sprawował najwyższy z urzędów – urząd patriciusa.
  11. Podział administracyjny:

• 4 prefektury – zarządca prefektury – praefectus praetorio

• 13 diecezji – na czele diecezji – vicarius

• 120 prowincji – praeses

• w skład prowincji wchodziły gminy miejskie, będące ośrodkami lokalnego samorządu, władza w rekach rady miejskiej. Członkowie rady miejskiej – dekurionowie ( wybierani co 5 lat) Ponosili oni odpowiedzialność majątkową za zbierana na rzecz rządu centralnego podatki, urządzanie igrzysk dla obywateli.

• Magistratus – urzędnik municypalny. Urzędy municypalne (honores) były nieodpłatne, wymagały świadczeń pieniężnych.
  12. Armia:

• IV w. - 500tys ludzi w siłach wojskowych

• wojska pograniczne ( limitanei) osadzane były w garnizonach pogranicznych

• wojska rezerwowe ( palatini i comitatenses) stacjonowały w ważnych strategicznie punktach kraju.

• dziedziczenie stanu żołnierskiego, żołd w gotówce lub naturze

• pobieranie od właścicieli ziemskich rekruta (tirones) lub daninę (aurum tironicum).

• werbowanie cudzoziemców, których traktowano jako sprzymierzeńców ( foederati).
  13. Barbarzyńcy:

• przenikanie ludów barbarzyńskich na tereny Imperium

• IV w penetracja Germanów na tereny cesarstwa; charakter imigracji zarobkowej

• IV w. barbaryzacja armii rzymskiej
  14. Religia:

• Pogański kult państwowy. Wzrosła liczba chrześcijan mimo wyraźnych prześladowań. Edykty: Galeriusa (311r) i Konstantyna (313r) zapewniały chrystianizmowi równouprawnienie z uznawanymi przez państwo religiami.

• Organizacja kościelna:
  a) gmina → biskup, podlegający metropolicie czyli arcybp
  b) metropolia
  c) patriarchaty – uchwały soboru nicejskiego; 3 patriarchaty: rzymski, antiocheński, aleksandryjski.

• Przeszczepienie przez irańskiego kapłana Menesa , dualistycznych poglądów, przedstawianych obrazowo w walce ducha światłości Ormuzda z duchem ciemności Arymanem.

• Zwolennicy Menesa, tzw manichejczycy, znaleźli się nie tylko w konflikcie z prawowierną nauką kościoła o osobie Chrystusa. Tym sposobem stanęli w opozycji do panującego porządku społecznego (państwo oraz aparat rządzący za dzieło szatana; przyciągało to chłopskich zwolenników). Represje ze str władz państwowych i Kościoła.

• Herezja ariańska – spór teologiczny dotyczący Trójcy Św. Wszczęty przez kapłana aleksandryjskiego Ariusa . Kapłan domagał się hierarchizacji osób Trójcy Św.

• Masowy charakter pustelnictwa – IV w. - pędzenie życia zalecanego przez ewangelie, na drodze całkowitego zerwania ze społeczeństwem, w samotności, przy stosowaniu najostrzejszych form ascezy.

• Wykształcenie się organizacji cenobitalnej, czyli monastycznej. Wiązało się to z zerwaniem z życiem pustelniczym, na rzecz życia we wspólnocie, pozostającej pod jednolitym kierownictwem i określoną regułą. Z czasem org te zaczęto nazywać zakonem.

• Ogarnięcie przez ruch pustelniczo-zakonny wsch części cesarstwa (narzucenie reguły przez Bazylego biskupa z Cezarei)
  15. Kaledonia:

• Brytania oddzielona wałem Hadriana od ziem piktyjskich i goidelów (Szkotów). Były to plemiona preceltyckie i celtyckie, przybyłe do Kaledonii.

• Goidelowie – zamieszkiwali pld-wsch wybrzeża Brytanii w V wieku. IV/III p.n.e. Piktowie przybywają na teren Brytanii.
  
  
  16. Eriu:

• Eriu to dzisiejsza Irlandia. Łacińska nazwa to Hibernia , grecka – Ierene

• pierwsze fale migracyjne – III w. p.n.e. ; Goidelowie zmieszali się z ludnością pochodzenia iberyjskiego. Druga fala – Pitkowie i Brytowie.

• Chrystianizacja mieszkańców Hiberni w Vw. Kaledończycy zaś pozostali poganami.
  17. Germanie:

• Sąsiedzi Cesarstwa Germanie; zamieszkiwali tereny nad Renem i Dunajem. Praojczyzna był Plw Jutlandzki i skandynawski. 1200r. - migracja; wyparcie z Niziny Niemieckiej Celtów.

• Z czasem doszło do podziału Germanów na 3 grupy:
  a) płn - pozostała na obszarze praojczyzny
  b) zach – obszar Renu i Dunaju
  c) wsch – Łaba tereny nadodrzańskie

• Ustrój społ i polit Germanów – źr traktujące o zyciu i ustroju społecznym Germanów to pisma Cezara i Tacyta;
  a) Cezar - „Komentarze o wojnie galijskiej”
  b) Tacyt - „Germania” - charakter moralizatorski dzieła

• IV w. n.e – Germanie byli wówczas ludem osiadłym; uprawa roli była podstawą bytu, stosowano gospodarkę przemienną. „Głód ziemi” przyczynił się do licznych wędrówek tychże ludów.

• Na czele społeczeństwa stała arystokracja rodowa, z czasem coraz bardziej ulegająca rozwarstwieniu. Zdeklasowani członkowie rodów popadali w obcą zależność, przyjmując rolę ludzi półwolnych.

• Niewolnictwo miało tutaj charakter patriarchalny; gdy niewolnik nie był sprzedany, stawał się częścią domowej czeladzi domowej, bądź też był osadzany na roli. Położenie prawne niewolnika było zbliżone do człowieka półwolnego.

• Z czasem organizację rodową zastąpiła wspólnota gminna i związek markowy ( org te oparte były na sąsiedztwie).

• Doszło także do wykształcenia się indywidualnej własności ziemskiej. Dobra nieruchome stanowiły własność gminną (lasy pastwiska).

• Współodpowiedzialność krewniaków za przestępstwo popełnione przez jednego z nich. Strona pokrzywdzona miała prawo odwetu.

• Osadnictwo germańskie skupione na terenach otwartych. Charakter osad uzależniony był od rzeźby terenu ( budowano osiedla jedno lub wielodworczne). Z reguły budowano drewniane chaty.

• Odzież:
  a) spodnie i grubo szyty płaszcz wełniany lub skórzany – mężczyźni
  b) lniane suknie, spódnice – kobiety i możni
  c) zapinki do odzienia ( fibule), naszyjniki, bransolety,ozdobna broń – ogół

• Etap rozwojowy – IV w. - brak jest organizacji państwowej, istnieje tzw demokracja wojenna

• tworzenie przez określoną liczbę związków gminnych, obejmujących pewien odrębny obszar, plemienia będącego jednostką polityczną i wojskową

• Najwyższa władza w rękach zgromadzenia ludowego, sprawującego sądownictwo i decydującego o wojnie lub pokoju, wybierającego wodza (rex) na okres wojny.
  18. Iberia:

• rzymska Lozica ( antyczna Kalchida) graniczyła z Kartlią . Oba kraje składały się częściowo z Iberii (Gruzja). Jej mieszkańcy Gruzini byli ludnością autochtoniczną, cechował ją wysoki poziom cywilizacyjny. W III w. doszło do powstania organizacji państwowej. W wieku IV na tereny Iberii przenikał Chrystianizm.
  19. Armenia:

• III w. przyjecie chrystianizmu przez Ormian; zacieśnienie stosunków z Konstantynopolem ( Armenia Minor).
  20. Sasanidzi:

• Persja Sasanidów; 226r – przejecie dziedzictwa po obalonym królestwie Partów. Obszar Kaukazu,
  M. Kaspijskiego na płn, Zatoki Perskiej na płd, Eufratu i rzeka Oxus na wsch

• Silnie scentralizowane państwo. Władca był w posiadaniu tytułu króla królów (szach), sprawował władzę absolutną. W społeczeństwie wyróżnia się 3 kasty – kapłańska, urzędniczą i rycerską. Plebs, rolnicy i rzemieślnicy byli ograniczeni w prawach.
  
  
  21. Arabia:

• Między Eufratem a M. Czerwonym cesarstwo rzymskie graniczyło z płw Arabskim, którego znaczna część pokrywały stepy i jałowe pustynie.

• Arabia Felix - „Arabia szczęśliwa” - Jemen – intensywna uprawa roli, hodowla kóz, owiec, wielbłądów

• Beduini (synowie pustyni) – ludność koczownicza, przenosząca się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu pastwisk.

• Mieszkańcy płw – plemiona arabskie pochodzenia semickiego. Grecy nazywali ich „ sharkiyum” - czyli ludzie wschodu; stąd późniejsza nazwa Saracenów.

• Plemiona arabskie na pograniczu Syrii – uzależnienie od cesarstwa; pozostawały pod władza Gassanidów

• plemiona z terenów Iraku – zwierzchność Sasanidów.
  22. Inwazja Wizygotów:

• IV w. - susze wypaliły pastwiska, zmuszając tym samym ludy koczownicze środkowej Azji do przejścia na inne obszary.

• Hunowie – lud pochodzenia turkskiego – wtargnęli na tereny nadwołżańskie, posuwając się ku
  M. Czarnemu. Zamieniali miejscową ludność w niewolników.

• 375r – przekroczenie przez Hunów Donu; klęska sarmackich Alanów i Ostrogotów ( rozproszenie) . Wizygoci (zach odłam Gotów) porzucili tereny Besarabii ruszając nad Dunaj i w 376r prosząc o azyl w granicach cesarstwa. Jako „sprzymierzeńcom” wyznaczono Wizygotom w charakterze obszaru osiedleńczego – Mezję. Do czasu zagospodarowania terenu przybysze mieli otrzymywać zaopatrzenie z magazynów rządowych, co wkrótce stało się jednak przyczyną konfliktu. Opuszczenie przez Wizygotów Mezji; wkroczenie na obszar pobliskich prowincji Imperium. 9 VII 378r cesarz Walens ponosi klęskę w starciu z Wizygotami pod Adrianopolem.

• Nowa fala Germanów uciekających przed Hunami ( grabież imperium)

• Gracjan – jeden z cesarzy mianuje Teodozjusza na współrządcę Imperium; 382r – zawarcie pokoju z Wizygotami dzięki talentom dyplomatycznym Teodozjusza.
  23. Ostateczny podział Cesarstwa:

• Krótkie trwanie współrządów Gracjana i Teodozjusza; śmierć Gracjana i jego brata Walentyniana II. Teodozjusz staje się jedynym władcą imperium.

• Narzucenie państwu następstwa swoich małoletnich synów: Arkadiusza i Honoriusza. W 395r dochodzi do podziału Imperium. Arkadiusz otrzymał Wschód (opieka pretora Rufina), Honoriusz zaś miał w posiadaniu Zachód (opieka magistra militum Stylichona). Obaj bracia mieli występować w imieniu niepodzielnego Cesarstwa i odgrywać rolę regentów. Z czasem jednak relacje między opiekunami synów Teodozjusza stawały się coraz bardziej napięte, co przełożyło się na zaostrzenie stosunków między Wschodem a Zachodem.
  24. Najazd Radagajsa:

• 405/406 r – sforsowanie Dunaju przez część plemion germańskich pod wodzą Radagajsa. Dotarcie na płw Apeniński (panika ludności Italii).

• Odwołanie przez Stylichona legionów rzymskich z Galii, ich miejsce zajęli „sprzymierzeńcy” frankijscy. Zmuszenie barbarzyńców do wycofania się. Chaos na terenie Galii; chęć opanowania sytuacji dzięki „sprzymierzeńcom” wizygockim.

• Obalenie Stylichona (408r) – został oskarżony o sympatie germańską. Reakcje anty-germańskie społeczeństwa – wypowiedzenie posłuszeństwa cesarzowi przez legiony stacjonujące w Italii, zwrócenie się do Alaryka. Wizygoci wkraczają do Cesarstwa. Alaryk pragnął zająć miejsce Stylichona, ale nie doszedł do porozumienia z Honoriuszem przebywającym w Rawennie. Także starania o zwarcie ugody z senatem nie przyniosło rezultatów. 410 r – oblężenie Rawenny.

• Upadek Rzymu – wstrząs wśród ludności imperium; winy upatrywano w działalności tamtejszych chrześcijan. Uważano bowiem, iż to chrześcijanie odwiedli lud od kultu opiekuńczych bóstw Rzymu, które poprzez to opuściły „wieczne miasto” skazując je na łupieżcze najazdy barbarzyńców. W związku z powszechnością zarzutów kierowanych pod adresem chrześcijan biskup Hippony – św Augustyn postanowił raz na zawsze rozprawić się nimi w kartach swego dzieła zatytułowanym „O Państwie Bożym”. Zwalcza on zarzuty kierowane pod adresem swych współwyznawców, którzy mieli przyczynić się do upadku Rzymu poprzez odrzucenie dawnych pogańskich praktyk religijnych. Św Augustyn dowodził, że świat składał się z 2 obozów :
  dzieci Bożych i dzieci szatana. Pierwszy obóz tworzy Państwo Boże , drugi – Państwo Ziemskie. Augustyn twierdził, iż ostatecznym celem ludzkości jest całkowite oddzielenie się wybranych od potępionych i zapewnienie triumfu Państwu Bożemu.
  25. Najazd Hunów:

• Nowa ofensywa plemion huńskich skierowana przeciwko Zachodowi; przemieszczanie się plemion pod wodzą Attyli wzdłuż pogranicza rzymskiego po obu stronach Dunaju, przekroczenie Renu i wtargnięcie do Galii ( 451r) Sprzymierzone siły Aecjusza i germanów zadają klęskę najeźdźcom huńskim na Polach Katalaunijskich.
  
  

• 26. Chaos na ziemiach zachodnich Cesarstwa:

• śmierć Aeucjusza przyczyniła się w dużej mierze do postępowania rozkładu Cesarstwa na Zachodzie. W 455 r miała miejsce rabunkowa wyprawa Wandali na Rzym, rezultatem której było nie tylko doszczętne złupienie miasta, ale także totalna dezorganizacja życia społeczności Italii. Doszło ponadto do zerwania słabych już więzów łączących Galię z Rzymem. Burgundowie okupowali samowolnie Lyon zaś Wizygoci rozpoczęli na własny rachunek podbój Akwitanii i ziem Płw Iberyjskiego.

• Dowódcy wojsk rzymskich obdarzali purpurą i detronizowali cesarzy, którzy byli jedynie marionetkami w rękach wojskowych. W ciągu 22 lat tron zajmowało 10 cesarzy, a ich władza z każdym rokiem stawała się coraz bardziej iluzoryczna.
  27. Upadek Cesarstwa na Zachodzie:

• Ostatnim z ww cesarzy był niejaki Romulus – syn naczelnego wodza Orestesa. Romulus na życzenie ojca został obdarzony purpurą w 475r. Armia dowodzona przez Orestesa składała się w dużej mierze z Germanów, zaś jej kwatera mieściła się w Ligurii. Wojska Orestesa żądały 3 części gruntów uprawnych na własny użytek, nie mniej jednak Orestes nie chcąc narażać się Senatowi odmówił, czego konsekwencją była poniesiona z rąk Odoakra śmierć w roku 476. Zwycięskie wojska obwołały Odoakra królem, tzn wodzem. Nawiązanie rokowań z Konstantynopolem. Odoaker zaproponował Konstantynopolowi uznanie zwierzchnictwa cesarza Wschodu nad Italią za cenę przyznania sobie jej namiestnictwa. Warunki Odoakra zostały przyjęte, po czym wysłał on insygnia cesarskie Romulusa do Konstantynopola oświadczając, że odtąd Cesarstwo Rzymskie posiada jednego tylko władcę rezydującego pod Bosforem.

• 28. Cesarstwo na Wschodzie ( V wiek ):

• Podczas gdy na Zachodzie rozkład cesarstwa doprowadził do powstania na gruzach Imperium wielu barbarzyńskich pół państw o tyle na Wschodzie sytuacja wyglądała zupełnie inaczej.
  29. Stosunki społeczne:

• Załamanie się państwowości rzymskiej na Zachodzie przyczyniło się do emigracji rodzin senatorskich. Te nie czując się pewnie w prowincjach opanowanych przez barbarzyńców i ogarniętych ruchami społ, porzucały swe majątki chroniąc się pod opiekę władzy cesarskiej do Konstantynopola. Stamtąd kierowano je zazwyczaj na tereny Azji Mniejszej, gdzie w zamian za utracone ziemie otrzymywały rody te zupełnie nowe posiadłości. Uniknięcie przez większość prowincji wsch obcej inwazji pozwoliło tamtejszej gr społ ( bogate mieszczaństwo ) na utrzymanie się. Należeli do niej członkowie rad miejskich i magistratów, oraz przedstawiciele handlu i rzemiosła. Wśród „szarej masy” społeczeństwa konsekwencją obcej inwazji było coraz częstsze przechodzenie chłopów małorolnych do gr kolonów , w miastach zaś miało miejsce przymusowe skupianie rzemieślników w ramach organizacji korporacyjnych.
  30. Cesarz i dynastia:

• do roku 450 Cesarstwo na Wsch zostawało pod panowaniem dynastii teodozjańskiej. Po zamordowaniu Rufina, opiekuna Arkadiusza, władza spoczywała w rękach bądź to eunuchów dworskich, bądź ambitnych małżonek cesarskich. Sami cesarze zaś pozostawali w cieniu nie odgrywając znaczącej roli. Państwo, mimo iż rządzone zgodnie z przepisami prawa rzymskiego, ulegało stopniowo, pod wpływem nasilenia się kontaktu ze Wschodem irańskim, orientalizacji. Wprowadzono nieznany dotąd zwyczaj koronacji i sakry cesarskiej.
  31. Spory religijne – monofizytyzm:

• zaostrzenie się stosunków chrześcijańsko – pogańskich; krwawe starcia między przedstawicielami obu tych obozów. Szczególny przypadek w Aleksandrii – fanatyczne tłumy chrześcijan podjudzane przez mnichów zniszczyły tamtejszy ośrodek myśli filozoficznej wraz z biblioteką ( 391r.)

• spory chrystologiczne – tj dotyczące natury Chrystusa; teologowie antiocheńscy oraz biskup Konstantynopola Nestoriusz widzieli w osobie Chrystusa dwie połączone zewnętrznie natury: boską i ludzką. Pogląd ten uznany za herezję w 431r., doprowadził na Wschodzie do licznych sporów. Przeciwnicy nestorianizmu - rekrutujący się gł spośród przedstawicieli duchowieństwa – popadli w drugą skrajność. Głosili, że Chrystus posiadał jedną naturę boską. Nazywano ich z tego powodu monifizytami. Nauka ta jednak podobnie jak nestorianizm uznana została przez kościół prawowierny, czyli katolicki za herezję (451r).
  32. Demy:

• Organizacje samorządowe ludności miejskiej - demy. W normalnych warunkach spełniały one na obszarze swojej dzielnicy najrozmaitsze funkcje gospodarcze, rzadziej polit. Na terenie cyrku zaś demy łączyły się w większe gr i występowały w charakterze stronnictw cyrkowych. Od barw noszonych przez woźniców hipodromu, stronnictwa przybierały nazwy zielonych( kupcy, monofizytyzm), błękitnych( klientela wielkich posiadaczy dóbr, katolizcyzm ) białych i czerwonych.
  
  33. Walka z próbą emancypacji Odoakra:

• wraz z próbą zmiany władzy namiestniczej na suwerenną ( Odoaker) zapadła w Konstantynopolu decyzja usunięcia Odoakra ze stanowiska przez niego sprawowanego. Zadanie to zlecone zostało sprzymierzeńcom ostrogockim, którzy pod wodzą Teodoryka ruszyli ku granicom Italii. Odoaker zamknięty w umocnionej Rawennie bronił się zaciekle przed najazdem ostrogockiego wojska, w niedługo potem Teodoryk używając podstępu wywabił Odoakra poza mury Rawenny i pozbawił go życia ( 493r)
  
  34. Rządy Teodoryka w Italii:

• Teodoryk jako nowy władca pełnił swą role w dwojakim charakterze: jako namiestnik cesarski w stosunku do miejscowej ludności rzymskiej i jako król dla Ostrogotów, przybyłych z nim na Płw. ci ostatni otrzymali nadziały ziemi skonfiskowanej stronnikom Odoakra, nie podlegali rzymskiej administracji cywilnej. Rządy Teodoryka były w Italii tak długo popularne, dopóki na Wschodzie dwór cesarski sprzyjał monofizytom, a wrogo nastawiony do katolicyzmu.
  35. Walka o przywrócenie Cesarstwu mocarstwowości:

• Zmiana nastąpiła z chwilą, kiedy w Italii zakończył życie Teodoryk ( 526r) przekazując swe rządy córce Amalasuncie, w Konstantynopolu zaś odziedziczył tron po swym wuju Justynian (527r). Nowy cesarz marzył o przywróceniu mocarstwowości Cesarstwu pierwszym zaś krokiem ku realizacji powyższego planu było odzyskanie poprzednich granic. Planom Justyniana stanęła na drodze wojna z Persją, rozpoczęta jeszcze za poprzedniego panowania. Kiedy zaś została ona zakończona (532r) bunt mieszkańców Konstantynopola zwany Nika ( gr „nika” - zwyciężaj) omal nie doprowadził do upadku nowego cesarza.

• Despotyczne i nieudolna rządy stronników Justyniana; petycja stronnictwa zielonych odrzucona – rozruchy w stolicy. Cesarzowa Teodoryka skłania błękitnych popierających dotąd zielonych do pozostawienia ich samych sobie i zleca zorganizowanie kontruderzenia najemnych wojowników barbarzyńskich. Dochodzi do masakry powstańców na arenie hipodromu.
  36. Rewindykacja Afryki:

• Afryka – pozostawała pod rządami Wandalów; Justynian pragnął odzyskać zagarnięte przez barbarzyńców ziemie. Dyplomacja konstantynopolitańska rozpoczęła realizację tego planu okrężną drogą, wysyłając pod pretekstem obrony stronnictwa prorzymskiego wojska na tereny Afryki. Dowodzona przez Belizariusza armia wylądowała w 533r na płd od Kartaginy pod Hadrumentum, zaskakując Wandalów. Rozbici od razu w pierwszej bitwie Wandalowie nie zdołali otrząsnąć się z poniesionej klęski i w ciągu paru miesięcy ulegli całkowicie armii Belizariusza.
  37. Wojna z Wizygotami w Italii:

• Szybki upadek rządów Wandali w Afryce skłonił Justyniana do podjęcia tej samej taktyki w Italii. Rozpoczęto propagandę mającą na celu podkopanie rządów gockich na Płw. Wraz z uwięzieniem Amalasunty przez jej małżonka Teodahada a następnie jej skrytobójczej śmierci podjęta została przez Justyniana zbrojna interwencja ( 536r) .

• atak wojsk rzymskich z 2 stron; na Sycylii wylądowały wojska Belizariusza, zaś od str Dalmacji ruszyła ku granicy Italii inna armia rzymska. Goci po objęciu władzy przez Witygesa przeszli do kontrnatarcia. Udało się im rozgromić armię rzymską na pograniczu Dalmacji. Próba pozyskania Rzymu, w którym tym czasie stacjonował Belizariusz nie powiodła się. Mimo wielomiesięcznego oblężenia miasta Wityges musiał złożyć broń. Wityges skapitulował dopiero w 540r. Uzyskawszy obietnicę pozostawienia Gotów w charakterze „sprzymierzeńców” na płn od Padu.

• Wraz z odwołaniem Belizariusza z Italii doszło do ponownego porwania za broń przez Gotów. Goci obwołali swym królem Totylę i wykorzystując niesnaski wśród dowódców rzymskich przekroczyli Pad. W krótkim czasie Totylii udało się wyprzeć Rzymian z Italii. Wysłane przeciwko niemu oddziały Belizariusza wkrótce zostały zmuszone do kapitulacji. Totyla zaczął kierować swą ekspansję na wybrzeża M. Śródziemnego, co zagrażało bezpośrednio Konstantynopolowi. Toteż zapadła tam decyzja o wysłaniu dostatecznie silnej armii mogącej definitywnie rozprawić się z armią gocką. Dowództwo nad armią rzymską powierzono Narzesowi.

• W 552r armia wkroczyła na tereny Płw od płn. posuwając się ku Rzymowi natknęła się na gł siły gockie. Wówczas doszło do decydującej bitwy podczas której Narzes poniósł druzgocące zwycięstwo nad wrogiem.
  
  
  38. Reorganizacja odzyskanej Italii:

• Z chwilą odzyskania Italii rządy objął w niej w charakterze namiestnika z tytułem patrycjusza zwycięski wódz Narzes. Odbudowana administracja rzymska w gł mierze osadzona została przez urzędników przybyłych ze Wschodu, nie liczyli się oni z miejscową ludnością, nakładali olbrzymie podatki. Skargi na Narzesa kierowane do Konstantynopola spowodowały wreszcie jego odwołanie z zajmowanego stanowiska.
  39. Reformy wewnętrzne Justyniana:

• Justynian chcąc przywrócić mocarstwowość Cesarstwu zwracał uwagę także na uporządkowanie stosunków wew. kierując się tymi względami nakazał przeprowadzenie kodyfikacji obowiązującego prawa ( tzw Kodeks Justyniana 533-536r) Przeprowadził reformę studiów prawniczych, podjął także starania mające na celu ostateczne zlikwidowanie pogaństwa ( nakazał zamknięcie akademii Ateńskiej - 529r).
  40. Najazd Longobardów na Italię:

• Longobardowie nie mieli większych problemów z opanowaniem wiecznego miasta a także z wkroczeniem na tereny Płw osłabionego przez długoletnie wojny i despotyczne rządy Narzesa. Rzymska armia zaś składała się gł z nieudolnych i słabych garnizonów, unikających starcia na otwartym polu i chroniących się za murami miasta ( 568r). Brak jedności wśród najeźdźców pozwolił Rzymianom przetrwać najbardziej krytyczne chwile inwazji i uniemożliwił całkowite opanowanie Płw. W rękach rzymskich pozostał na płn- zach skrawek wybrzeża z Genuą, zas na płn – wsch Laguna Wenecka, delta Padu, Pentapolis oraz Kampania, na płd – Neapol z Kalabrią i Apulią.

41. Reformy administracyjno-wojskowe Cesarstwa we Włoszech:

• Egzarcha – łączył w swym reku urząd magistra militum i urząd prefekta pretorium; kraj rządzony przez niego zaczęto nazywać z czasem Egzarchatem Raweńskim. VI/VII w. - szerzenie się partykularyzmu we Włoszech; dojście do głosu miejscowych czynników.

• Wzrost znaczenia Wenecji dzięki rozwijającemu się handlowi i posiadanej flocie; powolne uniezależnienie się polit, przekształcenie dux rządzącego miastem w doże obieranego przez miejscowy patrycjat.
  42. Reforma zakonna Benedykta z Nursji:

• Jeżeli chodzi o życie zakonne na zachodzie to brak jest tutaj jakichkolwiek przepisów normujących życie zakonne i w rezultacie dochodzi do niejednolitości ich formy. Na ziemiach tych dążono do załagodzenia zasad klasztornych zwyczajów, natomiast na terenie Walii, Szkocji i Irlandii kształtowała się ostrzejsza forma życia monastycznego. Tamtejsze klasztory bowiem skupiły w swych rekach wszystkie funkcje duszpasterskie. Najsłynniejszy irlandzkim domem zakonnym był klasztor założony na wyspie Iona w 563r.

• Benedykt z Nursji – opracował dla założonej przez siebie gr monastycznej regule; zadał od członków konwentu ( tzn zakonników danego klasztoru) potrójnych ślubów: ubóstwa, czystości, posłuszeństwa. Posłuszeństwo poddawało mnicha władzy absolutnej wybranego dożywotnio opata i ustanawiało zasadę związania z określonym domem zakonnym ( tym w którym złożono śluby). Wprowadzony został także podział czasu członków konwentu między modlitwę, prace ręczną i umysłową. Regułę benedyktyńską rozpowszechniał gl papież Grzegorz I.
  43. Rewolta Fokasa:

• Ferment w szeregach armii; wojska wyznaczone do obrony lewego brzegu Dunaju porzuciły samowolnie obozy warowne i ruszyły na Konstantynopol. Marsz wojsk przyjął wkrótce formę buntu wojskowego na czele z niższym rangą oficerem imieniem Fokas ( 602r). Rewolta armii zaskoczyła obecnego cesarza
  Maurycjusza, który na próżno próbował ratować się ucieczką, bowiem armia dopadła i pozbawiła go życia, sam Fokas zaś przejął purpurę.
  44. Najazd perski:

• śmierć Maurycjusza stała się pretekstem do podjęcia najazdu przez Persję. Jej władca, Chozroes II, przekroczył granicę Cesarstwa, następnie wojskom perskim udało przedostać się na tereny Azji Mniejszej w 608r., zaś rok później dotrzeć do Chalkedonu.
  45. Odbudowa cesarstwa prze Herakliusza:

• Sposób sprawowania rządów przez Fokasa nie miał zbyt wielu zwolenników, toteż zorganizowana została opozycja na czele której stali niegdysiejsi zwolennicy Maurecjusza. Wówczas miał miejsce przemarsz jednej armii ku Egiptowi i drugiej pod wodzą Herakliusza kierującej się ku Konstantynopolowi. Wkrótce władzę po znienawidzonym władcy przejął Herakliusz, nie poprawiło to jednaj dotychczasowej sytuacji (610r.).

• 619r. - opanowanie Egiptu przez Persów równoznaczne z zagrożeniem Konstantynopola. Po 3letnich przygotowaniach wojska Herakliusza ruszyły na ratunek zajętym przez Persów ziemiom mając zamiar także przerzucić wojnę na stronę wroga. Taktyka, jaką obrał Herakliusz nie należała do łatwych, niemniej jednak przyniosła sukces w postaci zakończenia wojny w 629r.
  46. Arabowie i Islam – wystąpienie Mahometa:

• W II poł VI w. , świat arabski przeżywał kryzys wewnętrzny, związany z krańcowym studium rozkładu wspólnoty pierwotnej oraz z występowaniem przeludnienia.

• Mahomet – ur. w Mekce w VI wieku, pochodził ze zbiedniałej gałęzi zubożałego na te czasy rodu Korejszytów. Jako sierota wychowywany był przez stryja, który zajmował się handlem, dzięki czemu Mahomet mógł poznać obce wierzenia i życie. Małżeństwo Mahometa z bogatą wdową Chadzidżą zapewniło mu niezależność materialną. Rozważania Mahometa doprowadziły do powstania całkiem nowej koncepcji rel.

• Fundamentem jej była wiara w jednego Boga, Allaha, którego wola przesądzała z góry o losach każdego człowieka, którego obowiązkiem było bezwzględne oddanie woli bożej (islam). Dlatego wierni nazywali siebie muslimin tzn ulegli. Oprócz Boga dopuszczał Mahomet istnienie proroków i aniołów.

• Sceptyczne przyjęcie koncepcji Mahometa przez kupców w Mekce, a także niechętny stosunek bogaczy doprowadził do przejścia Mahometa do Jatribu. Ucieczka Mahometa zwana hidźrą uznana została za początek ery mahometańskiej.

• Jatrib uzyskał nową nazwę - „miasta proroka” czyli Madinat an-nabi, czyli Medyny.
  4z7. Poczatki kalifatu:

• Abu- Bakr – nowy przywódca rel i szef państwa. Jego następca Omar unicestwił monarchię Sasanidów podbijając Persję. Równocześnie rozgromił wojska cesarskie zajmując Syrię, Palestynę i Egipt.

48. Organizacja państwa arabaskiego:

• Arabowie utrzymywali w podbitych przez siebie państwach dawna administrację perską lub zachodnią. Arabowie opierali się na koncepcji, głoszącej, że ziemia jest własnością Boga a człowiek należy do wyznawców islamu czyli innowierców korzystających z jej dobrodziejstw. W zamian za możliwość korzystania z ziemi, innowiercy musieli opłacać specjalny podatek zwany charadż. Podobnie wszyscy ci,którzy znaleźli się pod opieką państwa arabskiego zobowiązani byli do uiszczania opłaty pogłównego (dżyzje).

• W okresie wojny łupy były postawą utrzymania arabskiej armii (1/5 zatrzymywał kalif). Pozbawionych łupów wojownikom i ich rodzinom groziła nędza dlatego też wprowadzony został żołd ( dokonał tego Omar).

• Dokonano także redukcji sił zbrojnych co było równoznaczne z podziałem państwa arabskiego na ludzi uprzywilejowanych i tych którzy zostali zmuszeni do powrotu do do dawnej egzystencji.

• Zagrożenie dla wojsk arabskich – tereny obcoplemienne – wynarodowienie przez wyższe kulturalnie podbite społeczeństwa. Aby się ustrzec od tego odseparowywano podbitą ludność od zwycięzców.

• Arabskie kolonie ( niegdyś obozy wojskowe) – al-Basra (Zatoka Perska), Al- Kufa (Eufrat), Al -Fustat (Nil).
  49. Kryzys wewnętrzny w państwie kalifa:

• Śmierć Omara – rok 644. zginął zamordowany przez skrytobójcę.

• Nauki Mahometa – kilka różnych wersji zapisek; na rozkaz Otmana wybrano jedną z istniejących wersji. W ten sposób powstała święta księga islamu, tzw Koran. Wytworem ustnej tradycji były także relacje o życiu i nauce proroka Mahometa, czyli tzw Sunna.

• Otman – faworyzowanie członków własnego rodu wywoływało niezadowolenie członków opozycji. W 656r., doszło do rewolty osadników w Al -Fustatu, i Al- Kufy. Rewolucjoniści ruszyli na Medynę gdzie dopadli i zagładzili Otmana.

• Następcą Otmana został Ali, który miał niestety liczne grono przeciwników. W obronie zagrożonej władzy Ali zaatakował przeciwników i rozgromił ich w pobliżu Al -Basry.

• Rozpoczęcie kroków zaczepnych przeciwko Alemu przez Omajadów pod wodzą namiestnika Syrii – Moawii. W 660r., Moawii ogłoszony zostaje kalifem co bardziej pogłębia caly konflikt. W parę misięcy później Ali zostaje zamordowany.

50. Rządy Omajadów:

• Zmiany w strukturze państwa arabskiego – upodobnienie się władców omajadzkich do władców starożytnego Wsch. Władcy ci żyli w ogromnym przepychu, zaś ścisła etykieta dworska odseparowywała ich jakoby od reszty społeczeństwa wiernych, któremu ciężko było przebić się przez te barierę nie do pokonania.

• 
  
  

• Przeniesienia stolicy z Medyny do Damaszku – równoznaczne z zerwaniem z dawną tradycją islamu. Jej przekreśleniem było także zastąpienie wybieralności kalifatu przez dziedziczenie tego stanowiska w rodzie Omajadów.
  51. Szyici i charidżyci:

• Podział wśród rygorystycznie nastawionych wyznawców islamu na 2 obozy:
  a) szyici, tj dawni stronnicy Alego (po śmierci uznali go za męczennika). Głosili, że jednostki z rodu proroka są powołane do piastowania godności kalifa. Gł ośrodek ich działania – Al- Kufa.
  b) charidżyci, przeciwnicy Alego; występowali przeciwko sposobowi obsadzania kalifatu przyjętemu przez Omajadów, oraz temu, który zaproponowali szyici. Utrzymywali, że pochodzenie kandydata nie przesądza o jego prawie do tej godności.
  52. Rozrost terytorialny państwa Omajadów:

• Opanowanie w VIIw., całej bizantyjskiej płn Afryki; udział w walkach dynastycznych hiszpańskich Wizygotów (711r). Sukcesywne opanowywanie Płw Iberyjskiego. Rok 719 – przekroczenie Pirenejów i okupowanie wizygockich posiadłości w Galii.

• Przedostanie się wojsk arabskich na tereny Afganistanu – opanowanie części Pendżabu.

• Zawładnięcie Chorezmem, Bucharą i Sogdianą ( VIIw.).
  53. Opozycja przeciwko Omajadom :

• Wsparcie opozycji przez obcoplemiennych, którzy coraz częściej wyrażali swe niezadowolenie wobec rządów Omajadów. W 747r., szyici wykorzystali panujące nastroje i doprowadzili do otwartego buntu w Chorasanie. Buntownicy obwołali kalifem Abul -Abbasa wywodzącego się z rodu proroka. Pod jego wodzą doszło do decydującego starcia w okolicy Mosulu ( 750r.).
  54. Skutki zwycięstwa Abbysydów:

• Zrównanie w prawach wszystkich wyznawców islamu, pozbawienie arabów uprzywilejowanego stanowiska w państwie muzułmańskim. Pozbawienie Damaszku jego stołeczności. Ośrodek dyspozycyjny państwa przeniesiony został na Wsch, do szyickiej Al-Kufy. Z czasem jednak wybrano ostatecznie rozwijający się Bagdad.

• Dwór – Arabowie stanowią mniejszość.
  55. Frankowie i ich państwo:

• Ekspansja terytorialna Franków.

• Z wielu państw założonych na gruzach imperium rzymskiego w V i V w. najsilniejszy i najtrwalszy organizm polityczny stworzyli Frankowie. Już od IIIw. Atakowali oni linie Renu, często pustosząc Galię.

• Mimo przebywania na terytorium rzymskim Frankowie pozostali na szczeblu kultury niższym od wielu innych ludów germańskich oraz zachowali wiele elementów ustroju rodowego. Byli nadal poganami. Dzielili się na wiele zwalczających się wzajemnie plemion nie mogących utrzymać hegemonii. W Vw powstało niewielkie państewko wokół rzymskiego Tracjum, na czele którego stał ród Merowingów(założyciel dynastii - Meroweusz).

• 481r. - Chlodwig władcą państwa frankijskiego; zerwanie sojuszu z Rzymem atak na Syagriusza, utrzymującego resztki panowania w Galii.

• 486r. - zniszczenie armii Syagriusza; oparcie panowania frankijskiego na Loarze. W 10lat później Chlodwig wraz z innymi królami frankijskimi zadał klęskę Alemanom i do roku 502 podporządkował sobie ich terytorium.

• Nawiązanie kontaktów z dworem konstantynopolitańskim ; dokonanie ataku na państwo Wizygotów. Rok 507 – bitwa pod Vouille – król wizygocki Alaryk II ponosi klęskę. Rozciągniecie panowania frankijskiego na tereny Akwitanii.

• 511r. - śmierć Chlodwiga; ekspansja przeciwko Burgundom, których królestwo (po dwóch wyprawach w 523 i 534 r. ) zostało zniszczone.

56. Ustrój społeczny i polityczny Franków w okresie merowińskim.

• Spisanie prawa zwyczajowego Franków Salickich (tzw. Lex Salica) ; organizacja rodowa w stanie rozkładu – zastępowała ją organizacja sąsiedzka wsi, regulująca całokształt stosunków między sąsiadami, przyjmowała ona lub odrzucała nowych przybyszów, określała korzystanie ze wspólnych pastwisk. Poszczególne gospodarstwa z przynależnymi do nich polami uprawnymi stanowiły własność indywidualną , ale dziedziczną tylko w linii męskiej. W przypadku braku męskich potomków mogących dziedziczyć gospodarstwo przechodziło w ręce wspólnoty sąsiedzkiej.

• Wsie germańskie były zazwyczaj osadami wolnych chłopów, mających obowiązek służby wojennej, a zarazem prawo decydowania o losach państwa lub wyborze króla. W miarę wzrostu zróżnicowania społ wiece zamieniały się w przegląd wojskowy odbywający się corocznie w marcu. Co się tyczy wyboru króla, to został on zastąpiony ceremonią podniesienia na tarczy dziedzica tronu Merowingów.

• Sukcesy Chlodwiga i jego następców w podbijaniu Galii były związane z sojuszem z kościołem katolickim i możnowładztwem gallo-rzymskim. Wyrazem sojuszu było przyjęcie chrztu w Paryżu w 496r.

• Tworzenie się nowej arystokracji frankijskiej; oparcie majątków możnowładczych i kościelnych na systemie poddańczo – pańszczyźnianym: cześć ziemi wydzielano chłopom, nie troszcząc się o ich stan prawny ( zatarcie różnic między niewolnikami, kolonami i innymi gr) .w zamian za korzystanie z działki uiszczano opłatę w naturze obrabiając cześć ziemi.

• Wolni chłopi podlegali różnorakim naciskom ze str potężnych sąsiadów, dążących do zagarnięcia ich ziemi i obrócenia chłopów w poddaństwo. Kościół uzyskiwał to często poprzez obietnicę nagrody w życiu pozagrobowym. Niektórzy już za życia oddawali ziemie kościołowi jako tzw. prekarię z prawem jej dożywotniego użytkowania.

• Możnowładcy państwa frankijskiego – m.in. antrustionowie – pełnili funkcje dworskie (stolnik, cześnik, komornik)oraz państwowe (np. marszałek). Na czele dworu stał najwyższy urzędnik zwany majordomem, kontrolujący wszystkich pozostałych funkcjonariuszy.

• 57. Upadek władzy Merowingów; rządy majordomów.

• Merowingowie opanowane terytoria traktowali jako zdobycze dynastii, z których pozwalali korzystać swemu ludowi. Władza spoczywała w rękach dynastii, decydującej o następstwie tronu. W 511r. Chlodwig dokonał podziału państwa między swoich synów. Chlotar I ponownie zjednoczył królestwo by na łożu śmierci (561r) podzielić je między własnych potomków. Podział na 3 królestwa dzielnicowe: Neustrię, Austrazję i Burgundię.

• Vi w. - walki na łonie dynastii; królowa Neustrii – Fredegunda i Austrazji – Brunhilda. Spisek możnych - Brunhilda wraz z synem Sigibertem wydana w ręce Chlotara II z Neustrii ( śmierć 613r.)

• władza w rękach Pepina z Heristalu; 687r. - rozbicie neustryjskich rywali oraz połączenie w swym reku urzędu majordoma obu królestw ( przywrócenie jedności państwa frankijskiego).

• Karol Młot następca Pepina z Heristalu; konfiskata dóbr kościelnych w celu umocnienia swej władzy, posłużyła ona do stworzenia systemu tzw. beneficjów.
  
  
  
  

58. Objęcie tronu przez Karolingów; powstanie państwa kościelnego.

• Karol Młot odsunął całkowicie Merowingów od władzy i podzielił państwo między swoich synów; rządy nad monarchią objął jeden z nich, Pepin Krótki, który usankcjonował swoją władzę dwiema koronacjami: pierwszej dokonał arcybiskup Moguncji, drugiej zaś papież, Stefan II.

• Sojusz papiestwa z Frankami, którego wyrazem była koronacja, stał się jedyną szansą obrony niezależności Rzymu i pozycji papieża, zagrożonych przez ekspansję Królestwa Longobardów w Italii. Rezultatem porozumienia zawartego między papieżem a Pepinem były 2 wyprawy króla Franków, zakończone odebraniem Longobardom terenów w środkowej Italii z Rawenną. Pepin w 755r. Oddał je we władanie papieżowi jako tzw. ojcowiznę św. Piotra ( patrmonium sancti Petri), stwarzając tym samym podstawy terytorialne Państwa Kościelnego.

• Rządy dynastii karolińskiej przez cały VIIIw. Charakteryzowały próby politycznego zjednoczenia wchodzących w skład monarchii ziem i znacznego rozszerzenia terytorialnego. Polityka ekspansji miała przynieść Karolingom potwierdzenie ich dominacji w państwie, a prowadzone poza granicami wojny dostarczać łupów.

• 59.Wojny i zdobycze terytorialne Karola Wielkiego.

• Umierając w 768r. Pepin Krótki podzielił swe państwo między synów: Karola i Karlomana, co było przyczyna konfliktu. Doszło do powstania w Akwitanii, zaś nowy król Longobardów, Dezyderiusz, ponownie interweniował w sprawy papiestwa, zbrojnie wspomagając swych zwolenników w Rzymie.

• 5. Cele polityki zagranicznej Karola Wielkiego:
  a) umocnienie i powiększenie państwa Franków, a w dalszej kolejności odbudowa cesarstwa uniwersalnego
  b) obrona państwa i chrześcijaństwa przed Arabami
  c) obrona Państwa Kościelnego wynikiem zobowiązań ojca Karola i koronacji (władca „pomazańcem bożym”)
  d) wspieranie akcji misyjnej kościoła.

60. Polityka Karola Wielkiego.

Mimo szybkiego stłumienia powstania w Akwitanii Karol został zmuszony do pójścia na kompromis z Akwitańczykami w celu zabezpieczenia zaplecza w Hiszpanii. W tym celu wyodrębnił on królestwo Akwitanii, osadzając na tronie swego 3letniego syna Ludwika.

• 788r. - detronizacja księcia Tassilona z dynastii bawarskiej Agilulfingów przez króla frankijskiego Karola Wielkiego; poddanie Bawarii bezpośredniej władzy frankijskich grafów.

• 772r. - zerwanie sojuszy z Longobardami; apele ze str papieża Hadriana I powodują interwencję Karola w Italii. Dochodzi do rozbicia Longobardów i ich kapitulacji w 774r.. Karol detronizuje Dezyderiusza zsyłając go do klasztoru, sam zaś ogłasza się królem Longobardów.

• Najcięższe walki przyszło Karolowi toczyć z Sasami, których starał się uzależnić politycznie ale także zmusić do przyjęcia chrześcijaństwa. Od 779r Karol rozpoczął systematyczny podbój Saksonii. Wraz z utworzeniem na zdobytym terytorium organizacji kościelnej, zmuszaniem Sasów do przyjęcia chrztu i płacenia dziesięcin na rzecz kleru doszło do wybuchu powstania w 782r. W 785r. Sasi skapitulowali – Widukind przyjmuje chrzest. W 804r. Frankowie dokonują ostatniej wyprawy na tereny saskie.

• Ciężkie walki przyszło także toczyć Karolowi w Hiszpanii; mimo wyparcia Arabów z Pireneje atakowali on nadal Akwitanię. Wyprawa do Hiszpanii w roku 778r. Zakończyła się niepowodzeniem.

• Karol nie zrezygnował jednak z walk o uzyskanie przyczółka w Hiszpanii; od 785r. Do 795 opanował punkty za pirenejami: Hueskę (797r) Barcelonę(801r.), Pampelunę ( 806r.)Tortozę(811r.). Powstała tam Marchia Hiszpańska, mająca na celu obronę Galii przez najazdami arabskimi.

61. Państwo i społeczeństwo w dobie karolińskiej.

• Monarchia Karolingów była państwem patrymonialnym. Władcy traktowali je jako własność prywatna rodu, którą dzielono pomiędzy dziedziców. W życiu publicznym zachowały swe znaczenie coroczne wiece, połączone z odbywającymi się 1 maja przeglądami wojsk. Na tych zjazdach władca uzgadniał z możnymi i urzędnikami monarchii swoje decyzje, po czym spisywano je rozdział po rozdziale, stąd też wzięła się nazwa kapitularzy, które wówczas spełniały rolę ustaw królewskich.

• Karol szeroko pojmował swa władzę królewską; zabierał głos w sprawach dogmatycznych, zaś rolę papieża ograniczał do wspierania cesarza modlitwami w dziele kierowania światem chrześcijańskim. Karol dokonał reformy życia zakonnego, poddając ścisłej kontroli klasztory istniejące na terenie swego państwa, zmuszając je do przyjmowania i przestrzegania reguły benedyktyńskiej. W 813r. Karol wyniósł swego syna Ludwika do godności współrządcy, z tytułem augusta; sam dokonał koronacji podkreślając w ten sposób niezależność cesarstwa względem papiestwa.

• Administracyjnie monarchia dzieliła się na ok 700hrabstw zarządzanych przez hrabiów. Wykonywali oni polecenia królewskie, wzywali corocznie ludzi wolnych pod broń, przewodniczyli sadom. Na pograniczach Karol utworzył marchie, a zarządzający nimi margrabiowie mieli szczególne uprawnienia, mogli nawet prowadzić lokalne wojny. Specjalne kompetencje posiadali tzw. wysłannicy cesarscy, którzy kontrolowali podległe im hrabstwa i biskupstwa.

• Prowadzony przez Karolingów polityka ekspansji i potrzeba utrzymania wątlej jedności państwa powodowały, że armia stała się jednym z najistotniejszych elementów systemu władzy. Służbę wojskowa pełnili przynajmniej teoretycznie wszyscy wolni. Wyprawy organizowano późna wiosną i latem, rujnowały one jednak chłopów, zmuszonych do opuszczenia uprawianej przez nich ziemi na czas wojny oraz uzbrojenia na koszt własny. By uniknąć służby chłopi często oddawali się pod opiekę możnych. A to oznaczało utratę wolności.

• W państwie karolińskim niepomiernie wzrosła liczba i znaczenie rycerstwa; władca wynagradzał swych urzędników dobrami nadawanymi im z domeny królewskiej – beneficjami. Stawali się oni w ten sposób królewskimi wasalami związanymi z królem przysięgą wierności.

• Okręgi inspekcyjne – inspektorzy (duchowny i świecki) mieli za zadanie kontrolować administrację lokalną (hrabiów) , wysłuchiwać skarg, informować władce o nadużyciach.

62.Upadek cesarstwa Karolińskiego

• tendencje odśrodkowe – dążenie poszczególnych obszarów do odłączenia się,

• wzrost niebezpieczeństwa zewnętrznego – (Normanowie, Saracenowie, plemiona słowiańskie)

• po śmierci Karola brak było silnej osobowości, która utrzymałaby jedność państwa

• feudałowie dążyli do uniezależnienia się od silnej władzy centralnej ( traktat w Verdun 843r.)

• Ludwik Pobożny (syn Karola Wielkiego) podzielił kraj pomiędzy swoich synów:

a) Lotar – Włochy, pas ziemi od M. Płn po Alpy i tytuł cesarski,
b) Ludwik Niemiec – wsch część państwa – późniejsze Niemcy,
c) Karol Łysy – zach część państwa – późniejsza Francja.

• 
  63. Wyspy brytyjskie i Skandynawia:

• Brytania opuszczona w 407r., przez rzymskie legiony zdana została na siły własnych mieszkańców celtyckiego pochodzenia. Kraj stanowił słabo rozwiniętą prowincję Cesarstwa Rzymskiego. Od płd zagrażały mu najazdy saskich piratów, zaś od płn – Piktowie, po przełamaniu wału Hadriana, wdzierali się w głąb starych rzymskich posiadłości, od zach – Irowie.

• Pojawienie się na teryt Brytani takich plemion jak Sasi, Jutowie i Anglowie jest równoznaczne z najazdem germańskich, który między 450 a 550r., doprowadził do stopniowego skolonizowania nizin przez przybyszów. Kolonizacja ta spowodowała, iż Brytowie zasiedlający te tereny stali się poddanymi a nawet niewolnikami.
  64. Chrystianizacja Irlandii:

• Kontakty miejscowej ludności z kupcami rzymskimi umożliwiły przeniknięcie na te tereny chrystianizmu. Wg tradycji wiążę się to z działalnością św. Patryka, uważanego za apostoła kraju. Jednakże tak naprawdę chrystianizacja rozpoczęła się znacznie przed 432r.
  65. Organizacja państw anglosaskich i ich chrystianizacja:

• Wodzowie poszczególnych oddziałów lądujących w Brytanii tworzyli małe państewka plemienne typu patrymonialnego. Początkowo ich liczba wynosiła od 16 do 18, by następnie spaść do 7. tymi 7 królestwami były: Wessex, Sussex, Essex, Kent, East Anglia , Mercja i Nortumbria ( tzw Heptarchia).

• W okresie inwazji germańscy przybysze byli poganami, dlatego też proces chrystianizacji był mocno tłumiony.

• Dwa ośrodki chrystianizacji; jeden był inspirowany przez papieża Grzegorza I ( 597r.) drugim był ośrodek iryjski. W wyniku tych akcji płd Brytanii przyjęło chrystianizm z Rzymu, płn zaś – poprzez Szkocję z Irlandią.
  66. Proces jednoczenia Brytanii:

• VI/VII – hegemonia księstwa Kentu

• 2 poł VII – Nortumbria

• VIII – Mercja

• IX – Wessex

• Władca księstwa, które miało przewagę nosił tytuł bretwalda. Rabunkowe wyprawy duńskich piratów, które przekształciły się z czasem w próby opanowania wyspy stanowiły gł bodziec w zjednoczeniu państwa Anglo-Sasów.
  67. Brytania w orbicie wpływów skandynawskich :

• Zjednoczenie Anglo-Sasów wokół Wessexu. Mimo odstąpienia Duńczykom płn partii kraju nizin ( 878r) to dzięki temu w płd-zach części wyspy mogło powstać zjednoczone państwo anglosaskie.

• Pierwszy król Brytanii - Alfred – znakomity organizator państwa, budowniczy życia kulturalnego kraju.

• Próba asymilacji Duńczyków została przekreślona przez nową falę najazdów duńskich w XI w. Anglo-Sasi próbowali kosztem rocznej daniny powstrzymać Duńczyków – na próżno. Wreszcie na skutek najazdu Kanuta kraj został podbity, a sam Kanut wcielił go do swego skandynawskiego imperium.

• Po śmierci Kanuta jego państwo uległo rozkładowi, dzięki czemu w 1042r., mógł powrócić do rządów w Brytanii ostatni przedstawiciel rodu Wessex, Edward Wyznawca, przebywający dotąd na wygnaniu we Francji.
  68. Ustrój społ Anglo-Sasów:

• Najstarsze prawo Kentu zna obok wolnych chłopów-wojownikow ( kerlowie) arystokrację rodową ( erlowie), półwolnych ( leci) oraz niewolników.

• Podstawa egzystencji wolnego chłopa – ziemia. Działka taka nosiła nazwę łanu, a jej rozmiary zależały od miejscowych warunków ( przeciętna wielkość 120 akrów, tj 48ha). Poza ziemią orną i zabudowaniami przysługiwały kerlowi prawo użytkowania gminnych pastwisk, łąk i lasów. ….
  69. Słowiańszczyzna:

• Teren ekspansji słowiańskiej – ziemie sięgające na wsch aż po środkowy Dniepr. Ekspansja ta napływała z 2 str: od stepów czarnomorskich i od przełęczy śr-wsch Karpat. Najazdy słowiańskie dotknęły bałkańskie prowincje cesarstwa. W latach 547-549 najeźdźcy spustoszyli brzegi dalmatyńskie. Zagrożone były także wówczas: Tracja, Konstantynopol oraz Tessalonika. Słowianom udało się także przedostać na tereny Tosalii.

• W obliczu zagrożenia jakim były plemiona słowiańskie Cesarstwo zwróciło się o pomoc do Awarów. W powstrzymaniu inwazji środek ten okazał się jednak być zawodnym, gdyż w niedługo potem Awarowie w porozumieniu ze Słowianami dokonywali licznych wypraw.

• Lata 578- 581 – wdarcie się plemion słowiańskich na tereny Tesalii, wysp egejskich i Peloponezu. Wkraczając na ziemie Cesarstwa Słowianie hołdowali tzw demokracji wojennej; Sami Słowianie nie byli zdolni do stworzenia w owym czasie jednolitego państwa.

• 679r – Protobułgarzy pod wodzą chagana Asparucha przekroczyli dolny Dunaj i rozpoczęli walkę z osiadłymi tam Altanami. W toku zmagania się z miejscową ludnością Protobułgarzy na Bałkanach stopniowo zaczęli ulegać wynarodowieniu, roztapiając się powoli w słowiańskiej masie.

• Słowianie w trakcie swych wypraw przekroczyli także Łabę i Soławę; na płd skolonizowali Kotlinę Czeską, Morawy oraz Panonię.
  70. Podział Słowian oraz ich organizacja życia:

• W wyniku wielkich wędrówek ludów w wieku V n.e Słowianie ulegli podziałowi na 3 gr językowe:
  a) Słowianie Zach: plemiona polskie, pomorskie, połabskie (Wieleci, Serbowie, Łużycy), Czesi, Morawianie i Słowacy
  b) Słowianie Płd: Słoweńcy, Chorwaci, Serbowie
  c) Słowianie Wsch: plemiona ruskie(Drewlanie, Siewierzanie, wołynianie, Ulicze, Dregonicze, Krynicze, Radynicze)

• Rozkład wspólnoty pierwotnej; doszło do powstania prymitywnych organizacji politycznych o typie org wojennych. Oprócz tego rozpadł się także ród patriarchalny. Na znaczeniu wzrosła natomiast rodzina, którą traktowano jako związek monogamiczny. Wspólnota rodowa została zastąpiona przez wspólnotę terytorialną.

• O sprawach wspólnoty decydowało jej zgromadzenie, czyli więc. To właśnie ono powoływało naczelnika określonego mianem starosty.

• Z czasem doszło także wśród Słowian do przyspieszenia w procesie łączenia się poszczególnych wspólnot terytorialnych w jednostki wyższego rzędu – tj plemiona. Plamiona te rządzone przez więc, na okres wojny wybierały spośród jego członków wodza – księcia. Dążył on do przedłużenia swej władzy także na okres pokoju i starał się uczynić władze tę dziedziczną.

• Podstawą utrzymania Słowian było rolnictwo. Słowianie stosowali gospodarkę wypaleniskową, zwaną także gospodarką żarową lub łazową. Gł uprawianym zbożem było proso. Gospodarka wypaleniskową była stosowana na terenach lesistych. Na terenach pozbawionych lasów ziemię użytkowano aż do jej wyjałowienia, po czym porzucano ją, przenosząc uprawy gdzie indziej.

• Oprócz gosp wypaleniskowej zaczęła występować także dwupolówka, polegająca na zamianie roli na ugór, a następnie ugoru na rolę.

• Ogromne znaczenie wśród Słowian miała hodowla bydła, kóz i owiec. Dla celów komunikacyjnych i wojennych hodowano konie, zaś myślistwo, rybołówstwo i bartnictwo pełniły role pomocniczą w życiu Słowian.

• Każdy rolnik był także cieślą, który wznosił dla siebie dom i zabudowania gospodarcze, przygotowywał sprzęt i narzędzia drewniane.

• Kobiety słowiańskie zajmowały się na co dzień sporządzaniem tkanin, szyły odzież, mężczyźni zaś wyprawiali skóry i futra, robili kożuchy i obuwie.

• Dwa wyodrębnione rzemiosła wśród gr słowiańskiej to garncarstwo oraz kowalstwo.

• Początkowo osadnictwo słowiańskie trzymało się rzek i strumieni, odgrywających rolę szlaków komunikacyjnych. Najstarsza forma osiedli była to tzw „ulicówka”, tj osada, której domy były zgrupowane po obu stronach drogi przebiegającej przez osadę. Drugim rodzajem osiedli była „okolnica” - w takich osadach domy skupiały się wokół placu, który był zamknięty bramą.. Plac stanowił miejsce gdzie Słowianie spędzali na noc żywy inwentarz.
  71. Wierzenia Słowian:

• Słowianie oddawali cześć tajemniczym siłom przyrody, widząc w nich początek swego bytu. Na pierwsze miejsce wysunął się kult słońca, dawcy wszelkiego dobra i źródła życia. Jego personifikacją był Swarożyc. Bogiem wiatru i urodzaju był bóg Wit. Słowianie nie wznosili świątyń, cześć bogom oddawali bowiem pod gołym niebem (ofiary składano w pierwszych porach roku).

• Wśród Słowian powszechnym zjawiskiem był fakt, iż każda rodzina indywidualnie czciła duchy swych przodków. Słowianie wierzyli, iż dzięki dbaniu o dusze zmarłych, dzięki dokarmianiu ich, ogrzewaniu można skutecznie ochronić się przed zawistnymi duchami i zyskać sobie ich przychylność.
  72. Awarowie:

• w 568r., Awarowie zawitali na terenach Panonii. Udało im się narzucić zwierzchnictwo większości plemion słowiańskich. Panowanie Awarów było jednak dość uciążliwe dla Słowian, dlatego też w latach 622-625 Słowianie chwycili za broń i wyzwolili się od zależności awarskiej.

• Samon ( frankijski kupiec ) - brał udział w powstaniu anty-awarskim- obwołany przez Słowian morawskich władcą; powstanie państwa kilku plemiennego typu patrymonialnego, którego ośrodkiem były Morawy. Swoim zasięgiem objęło Rugiland, Kotlinę Czeską. Państwo to istniało lat 40; prawdopodobnie rozpadło się po śmierci jego twórcy oraz ponownie dostało się pod zależność od chanatu awarskiego.

73. Państwo wielkomorawskie:

• Powstanie państwa wielkomorawskiego datuje się na początek IX wieku (ok.830r) Założone ono zostało przez Mojmira I, w wyniku zjednoczenia plemion zamieszkałych w dorzeczu Dyi i Morawy.

• W 863r., przyjęło chrześcijaństwo z rąk Bizancjum, które wysłało na te tereny dwóch misjonarzy, braci, Konstantyna (Cyryla ) i Metodego. Dokonali oni przekładu na j. Słowiański Pisma Św., które zapisali wynalezionym przez Cyryla alfabetem, tzw głagolicą.

• W 846r zmarł Mojmir I. Władzę po nim przejął Rościsław. W ówczesnym czasie państwo wielkomorawskie trwało w konflikcie z monarchią karolińską; kryzys w państwie stopniowo pogłębiał się. Popieranie roli chrystianizmu, jako ideologicznej nadbudowy ustroju feudalnego, a także próby oswobodzenia Moraw spod jarzma frankijskiego ściągnęły na kraj Mojmira gniew Ludwika Niemieckiego. W tym czasie miał miejsce także zażarty konflikt Rościsława z jego siostrzeńcem Świętopełkiem. Zwycięzcą w tym sporze okazał się Świętopełk, Rościsław zaś zesłany został w ręce Bawarów. Tam został stawiony przed sądem możnych i skazany na karę śmierci. Do wypełnienia wyroku jednak nie doszło gdyż uzyskał on możliwość zamiany wyroku sadowego na oślepienie oraz dożywotnie zamknięcie w klasztorze (870r).

• Rezultatem tychże wydarzeń było ponowne przywrócenie zwierzchnictwa karolińskiego nad Morawami.

• Słowianie panońscy – rządy Kocela. Przybycie św. Metodego z tytułem arcybp wskrzeszonej metropolii syrmisjkiej na dwór Kocela. Episkopat bawarski pod wpływem którego znajdowało się państwo Słowian panońskich, potraktował Metodego jako uzurpatora, pozbawił go wolności i zamknął w jednym z klasztorów wsch.

• 871r., - powstanie na Morawach przeciwko rządom obcych namiestników ; w 3 lata później udało się Morawom wywalczyć niepodległość, zaś Świętopełk mianowany został władcą.

• W niedługo potem miała miejsce interwencja Rzymu w sprawie pojmania św. Metodego. Umożliwiono mu powrót do diecezji. W 885r., Metody poniósł śmierć.

• W okresie swojej świetności państwo wielkomorawskie obejmowało Czechy, Morawy, Śląsk, ziemie Wiślan, Panonię i Słowację.

• Po śmierci Świętopełka (895r) rozpoczęły się spory o władzę, pomiędzy spadkobiercami zmarłego. Osłabione wówczas państwo nie było w stanie oprzeć się najazdowi madziarskiemu i upadło ostatecznie w 906r., w wyniku przegranej kampanii wojennej.
  74. Czechy:

• W II poł IX w. rozpoczął się proces scalania plemion na terenie Czech. Impulsem dla powstania państwa czeskiego stał się upadek państwa wielkomorawskiego (906r).

• Za założyciela państwa czeskiego uważa się Bożywoja I, tenże około 880r., przyjął chrześcijaństwo. Początkowo państwo czeskie obejmowało jedynie obszar Kotliny Czeskiej, jednakże w 955r., chrześcijański ród Przemyślidów przejął władzę także nad Morawami i Słowacją ( po klęsce Węgrów nad rzeką Lech). Dynastia Przemyślidów wygrała rywalizację o władze z dynastią Sławnikowiców władającą państewkiem Zliczań z siedzibą w Libicach.

• 929r – Czechy (Wacław I) uznały zwierzchność królów niemieckich (Henryk I) i zobowiązały się do płacenia corocznego trybutu królowi niemieckiemu.
  75. Bizancjum i Bałkany:

• Napór arabów – w wyniku ekspansji terytorialnej Arabów Bizancjum pozbawione zostało znacznej części prowincji azjatyckich i afrykańskich. Kolejny celem stał się Konstantynopol, który był skutecznie przez arabów blokowany od str morza w latach 673-677. Lepiej przedstawiała się sytuacja na odcinku lądowym, tutaj udało się powstrzymać najeźdźców na linii Taurusu i Antytaurusu.

• Do celów obronnych przeprowadzono także na terenie zagrożonej Azji Mniejszej militaryzacja administracji państwowej. Poddano ją władzy stacjonujących tam dowódców wojskowych. Okręg korpusu zwany temą nabrał odtąd charakteru jednostki administracji lokalnej, zaś dowódca jego stał na czele władzy cywilnej.

• 678r – zawarcie przez kalifa pokoju z Bizancjum. 692r. - lekkomyślne zerwanie pokoju przez Cesarstwo spowodowało iż Arabowie ponowili atak, wznawiając swą ofensywę przeciwko Konstantynopolowi.

• 717r. - obwołanie Leona Izauryjczyka cesarzem ( brał udział w walce z siłami arabskimi i odniósł zwycięstwo na polu bitwy ocalając tym samym Konstantynopol). Udało mu się powstrzymać roczne oblężenie stolicy i zapoczątkować wyzwolenie Azji Mniejszej.
  76. Położenie kościoła wschodniego:

• Utrata Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimy podniosła znaczenie patriarchatu konstantynopolitańskiego, który począł uważa się za ekumeniczny. Stało się to przyczyną nieporozumień z papiestwem roszczącym sobie pretensje do prymatu w świecie chrześcijańskim ( antagonizm między kościołem wsch i zach).

• W trosce o czystość chrystianizmu, cesarz Leon III rozpoczął zwalczanie kultu obrazów św. który miał być przejawem odradzającego się pogaństwa (726r). Zarządzenia obrazoburcze Leona III oraz ograniczenie wpływu duchowieństwa zakonnego w Bizancjum stało się przyczyną sporów rel na Wsch.

• w 787r. Sobór powszechny w Nicei starał się dać kres sporom o podłożu religijnym. Potępiono na nim obrazoburstwo i przywrócono kult wyobrażeń świętych.
  77. Zagrożenie bułgarskie:

• Wiek VIII przyniósł dla Cesarstwa zagrożenie jakim byli Bułgarzy. Społeczeństwo bułgarskie powstało przez połączenie plemion słowiańskich z nieliczną gr bułgarskich koczowników pochodzenia huńskiego.

• Założycielem państwa bułgarskiego była chan Asparuch. Na przełomie IX/ VIIIw. Bułgarzy ulegli slawizacji. Zaś wraz z początkiem IX w. Bułgaria stała się państwem niepodległym.

• Nacisk ze str Bizancjum spowodował, iż ówczesny chagan Bułgarii, Borys, zdecydował się na chrystianizację swego kraju ( 864r) Chrzest przyjęto z rąk duchowieństwa greckiego. Podporządkowując się rzymskiemu prymatowi Borys zwraca się w 866r., do Rzymu z prośbą o wysłanie na tereny Bułgarii misjonarzy.

• 867r. - rewolucja pałacowa – władza w Konstantynopolu w rekach Bazylego I. Doprowadził on do normalizacji stosunków z papiestwem. Rezygnacja Rzymu z misji bułgarskiej (869r) na rzecz kościoła greckiego.
  78. Rozwój:

• Szczytowy okres rozwoju państwa bułgarskiego przypadł na czasy Symeona I (893-827) , który po kilku zwycięstwach nad Bizancjum przyjął tytuł cesarza. W państwie Symeona zaprowadzono porządek słowiański zapoczątkowany na Morawach przez apostołów słowiańszczyzny, Cyryla i Metodego.

• Państwo bułgarskie załamało się jednak pod wpływem najazdów księcia ruskiego , Świętosława i Bizancjum.

79. Bogomili:

• Bogomili – powiązanie z manichejską sektą paulicjan. Wyznawali dualizm. Występowali przeciwko Kościołowi, jego nauce i hierarchii. Odrzucali wszystkie sakramenty z wyjątkiem chrztu. Zwalczali krzyż jako symbol męki pańskiej. Ponadto potępiali część świętych i duchowieństwa. Byli zagorzałymi przeciwnikami porządku feudalnego i przywilejów możnowładczych. Byli przedmiotem prześladowań zarówno ze str Kościoła jak i władzy świeckiej.
  80. Cesarstwo i Papiestwo:

• 887r. - wyłamanie się państwa Franków Wsch (Niemiec) spod wpływów wspólnoty karolińskiej.

• W 911r. - wraz ze śmiercią Ludwika Dziecię, skończyła się w Niemczech dynastia Karolingów. Niemcy stały się państwem elekcyjnym (władca wybierany przez 5 elektów), złożonym z 25 prawie niezależnych księstw Bawarii, Saksonii, Frankonii, Szwabii i Lotaryngii. Pierwszym królem był Konrad. W 919r., miała miejsce elekcja przy udziale feudałów frankońskich i saskich. Na życzenie króla Konrada wybrano Henryka z rodu Ludolfingów.

• 926r – zawarcie przez Henryka Ptasznika 10letniego rozejmu z Węgrami. 925r. - podporządkowanie Lotaryngii; 928/929 – kampania przeciwko Słowianom Połabskim – uzależnienie od siebie Obodrzyców, Luciców, opanowanie ziem nad Sławą i Łabą.

• Następca Henryka I Ptasznika, Otto I w 954r., narzucił zwierzchność królowi Włoch Berengorowi, poślubił także księżniczkę Adelajdę.

• 955r. - inwazja Węgier; zahamowanie ekspansji nastąpiło w bitwie nad rzeką Lech ( na Lechowym Polu, płd Niemcy). 961r. - wyprawa Ottona I do Włoch. Jej celem było poskromienie Berengara ( wycofanie się wojsk Ottona I do Ivrei). W rok później Otto I koronowany został na króla włoskiego, mianowany został także cesarzem. Koronacji dokonał papież Jan XII w zamian za pomoc, jaką Otto udzielił. W ten sposób dokonało się odnowienie Cesarstwa.

• 973r – śmierć Ottona I; nowym władcą obwołany zostaje Otto II, mimo wysunięcia przez opozycję kontrkandydata, Henryka Kłótnika, księcia Bawarii. Dochodzi do pacyfikacji Rzeszy i zabezpieczenia jej granic zagrożonych na zach. Próba jaką podjął Otto II, mająca na celu podporządkowanie wszystkich terenów Płw Apenińskiego zakończyła się niepowodzeniem. W 982r., miała miejsce wyprawa Ottona II do Kalabrii – wojska cesarskie odniosły klęskę. W rok później Otto II zmarł. W tym czasie doszło do powstania Słowian Połabskich – zrzucenie obcego jarzma, zagrożenie posiadłości położonych na zach od Łaby. Adelajda regentką.

• W 955r. - władzę obejmuje Otto III. Pragnął on stworzyć cesarstwo uniwersalne, które obejmowałoby Bizancjum na Wsch, Germanię, Słowiańszczyznę, Galię i Italię na Zach. Otto III przyjął tytuł Romanorum imperator augustus. Swój program wyraził na cesarskiej pieczęci: Renovatio Imperii Romanorum. W zajetym przez wojska cesarskie Rzymie przeniósł on siedzibę władcy z peryferyjnego Watykanu do Awentynu. Otto III przywdziewał bizantyjskie togi i nadawał germańskim wojownikom rzymskie tytuły „patrycjuszy”, „prefektów” i „magistrów”. W 1002r. Otto III poniósł śmierć.

• Władzę po nim objął Henryk II Bawarski. Za czasów jego panowania toczone były liczne walki z Polską.

• Henryk próbował także odzyskać utracone Włochy, którym to udało się po śmierci Ottona III strząsnąć zależność od Niemiec. W 1024r. Henryk II Bawarski zmarł bezpotomnie.
  81. Spór o inwestyturę /część pierwsza/ :

• Geneza konfliktu. Koronacja Ottona I wywyższyła króla Niemiec spośród innych władców chrześcijańskich. W 962r., Otto I wydaje statut, na podstawie którego wszyscy dostojnicy duchowni Rzeszy (np. bp) byli zobowiązani do składania hołdu lennego cesarzowi.

• Jako senior cesarz żądał bezwzględnego posłuszeństwa od swoich wasali i decydował o obsadzaniu stanowisk kościelnych. Otto I miał wspływ na wybór papieża, który musiał mu złożyć przysięgę lojalności.

• W X w. na skutek feudalizacji kościoła nastąpił upadek autorytetu kościelnego i papieskiego. Gł przyczyna leżała w świeckiej inwestyturze stanowisk kościelnych, czyli w prawie do obsadzania kandydatów na stanowiska kościelne ( bp, opatów przez władzę świecką).

• Szerzenie się nepotyzmu, symonii i nikolaizmu w kościele.

• Od polowy XI w. kolejni papieże obejmowali faktycznie tron w Rzymie z desygnacji cesarza, uznawali jego zwierzchnictwo i realizowali jego plany polityczne ( cezaropapizm). Jednocześnie utrwaliło się przeświadczenie, iż król Niemiec ma prawo do korony cesarskiej nadawanej w Rzymie przez papieża.

• Mikołaj II (1058 – 1061) i Henryk IV ( 1056-1106):

• W 1059r., papież Mikołaj II ustalił nowy regulamin wyborów papieskich, wg którego elekcja miała odbywać się w zamkniętym gronie kardynałów (konklawe). Pozbawiło to cesarza możliwości wymierania wpływu na wybór.

• W tym samym roku miał miejsce hołd lenny księcia Roberta Guiscarda z posiadłości włoskich Normanów. Umocnił on pozycję papieża na Płw Apenińskim.

• Aleksander II (1061 – 1073) i Henryk IV:

• Żądanie zwierzchności lennej papiestwa nad Hiszpanią (powołanie się papieża Aleksandra II na nadania Karola Wielkiego).

• Grzegorz IV (1071 – 1085) i Henryk IV:

• W 1075r., Grzegorz VII sformułował swój program w dokumencie (odręczna notatka) nie przeznaczonym do publikacji - „Dictatus papae” , w którym to określił stosunek papiestwa wobec władzy świeckiej. Zgodnie z treścią dokumentu papież: dysponował insygniami cesarskimi, mógł detronizować cesarzy, miał prawo zmieniać dekrety władców świeckich, nikt jednak nie mógł zmieniać dekretów papieskich. Papież mógł także zwalniać poddanych z przysięgi wierności wobec władcy w przypadku, gdy ten był władcą niegodnym. Papież nie mógł być sądzony (papo cezaryzm).

• Tego samego roku synod rzymski potępił symonię, nikolaizm i inwestyturę świecką. W rok później synod bp niemieckich w Wormacji na żądanie Henryka IV wypowiedział posłuszeństwo papieżowi nie uznając jego dekretów.

• Papież Grzegorz VII obłożył Henryka IV klątwą i zwolnił jego poddanych z przysięgi wierności, co doprowadziło do wypowiedzenia mu posłuszeństwa. W 1077r., miał miejsce akt pokutny Henryka IV pod murami w Canossy. Cesarz ukorzył się wówczas przed papieżem, który zniósł klątwę, co pozwoliło na opanowanie sytuacji w Rzeszy (wojna domowa – lata 1077 – 1080). w 1080r., Henryk IV po pokonaniu opozycji, ogłosił detronizację papieża Grzegorza VII.
  82. Spór o inwestyturę /część druga/ :

• Paschalis II (1099-1118) i Henryk V (1101 – 1125)

• W 1111r., Henryk V był skłonny zrezygnować z praw do inwestytury urzędników kościelnych, jeżeli Rzym zrezygnowałby z otrzymywanie lenna (majątków ziemskich) z rąk monarchy.

• Kalikst II ( 1119-1124) i Henryk V:

• W 1122r., doszło do zawarcia kompromisowej ugody (konkordatu) pomiędzy cesarzem a papieżem w Wormacji. Na podstawie tego konkordatu cesarz: zrezygnował z inwestytury urzędników duchownych, których miały odtąd wybierać kapituły katedralne w porozumieniu z cesarzem, zachował prawo do nadania lenna wybranym przez duchownych dostojników (uposażenie bp) został pozbawiony wpływu wyborów papieża – elekcji papieża mieli dokonywać kardynałowie. W ten sposób zakończył się spór o inwestyturę, będący częścią sporu o prymat w świecie chrześcijańskim.

• Aleksander III (1159-1181) i Fryderyk I Barbarossa ( 1152-1190):

• Fryderyk I Barbarossa był zwolennikiem podporządkowania władzy papieskiej cesarzowi. Po śmierci papieża Hadriana IV cesarz wywarł presje na części kardynałów w wyniku czego doszło do schizmy czyli wyboru 2 papieży.

• Zwolennicy cesarza wybrali Wiktora IV, pozostali wybrali Aleksandra III. Przeciwko Fryderykowi I opowiedziały się miasta lombardzkie, które zawiązały ligę (Liga Lombardzka). Cesarz 5krotnie podejmował wyprawy do Włoch, które nie przyniosły jednak rozstrzygnięcia.

• Po zwycięstwie Ligii Lombardzkiej nad wojskami cesarza pod Legano (1176) doszło do kompromisu z papieżem (1177) Fryderyk I uznał wybór na papieża Aleksandra II.

• Innocenty III (1198-1216) i Otto IV (1198-1218):

• niemal od początku pontyfikatu Innocenty III dążył do rekuperacji tj odzyskania wszystkich uprawnień papiestwa, które utracił na rzecz cesarza. Wg założeń doktryny Innocentego III chrześcijanie winni podlegać jurysdykcji papieskiej, gdyż Pismo Św. Jest zbiorem praw.

• Papież, jako zwierzchnik Kościoła i spadkobierca Św.Piotra ma władzę na całą wspólnota chrześcijańską. Papież będąc namiestnikiem Chrystusa na ziemi stoi ponad zwykłymi śmiertelnikami. Cesarz powinien zaś wypełniać Boże cele na ziemi.

• W 1213r., w tzw Złotej Bulli z Chebu cesarz zrzekł się wszelkiej ingerencji w sprawy wyboru bp. Za pontyfikatu Innocentego III papiestwo stanęło u szczytu potęgi. Potwierdzał to synod laterański (1215), na którym to umocniona została władza papieska w kościele. Postanowiono na nim,że:
  - wybór dostojników kościelnych wymaga zatwierdzenia papieża
  - utworzenie kurii rzymskiej; podporządkowanie zakonów papieżowi
  - Aragonia i Anglia lennem papieskim
  - władcy Serbii i Bułgarii pozyskali korony z Rzymu
  - wpływ papieża stanowiły ekskomunika i interdykt

• - w opinii publicznej i własnej papieże stanęli nad władcami świeckimi, zaś nieposłuszeństwo wobec zaleceń papieża groziło klątwą. Papieża stał się pierwsza osobą świata chrześcijańskiego.
  83. Ruch krucjatowy i jego przyczyny:

• Wyprawy krzyżowe ( krucjaty) to szereg wypraw wojennych, których decydujacym motywem było rozszerzenie strefy wpływów papiestwa, podejmowanych przez rycerstwo chrześcijańskie zach. europy w latach 1096- do 1291r.

• Krucjaty zostały zapoczątkowane przez papieża Urbana II, który w synodzie w Clermont (1095) wezwał rycerstwo zachodniej europy do walki z niewiernymi oraz do odbicia Ziemi Świętej i Jerozolimy z rąk Turków. Usankcjonowanie Tregua Dei (pokój Boży)

• Przyczyny:
  a) polityczne:
  - zagrożenie Cesarstawa Bizantyjskiego ze str Turków Seldżuckich; prośby o pomoc kierowane do papieża i rycerstwa zach-europ przez cesarza Aleksego I Kommena
  - wyprawy krzyżowe były atutem papiestwa w walce z cesarstwem o inwestyturę
  - powszechny ruch popierający krucjaty świadczył o szacunku i poważaniu , jakim cieszył się papież wśród rycerzy
  - dążenie do ponownego zjednoczenia chrześcijaństwa zach i bizantyjskiego
  - eskalacja „św wojny” przeciwko muzułmanom w Hiszpanii; tradycje rekonkwisty hiszpańskiej
  b) gospodarcze:
  - dążenie zubożałych chłopów do wzbogacenia się, przy jednoczesnym zbawieniu własnej duszy
  - opanowanie przez Turków Seldżuckich lądowego szlaku handlowego do Indii
  c) społeczne:

- nietolerancje Turków i represje wobec pielgrzymów do Ziemi Św.(wrogość świata chrześcijańskiego)
- coraz większe przeludnienie europy i rozbicie feudalne zmuszało feudałów do podbijania nowych ziem
- zmiana ideału rycerza, który oprócz wierności seniorowi i monarsze miał również obowiązek stawiania w obronie wiary
- gwałtowny wzrost liczby ludności Zach Europy i wynikający stąd głód ziemi
- frankijska tradycja w myśl której monarchowie mieli prawo i obowiązek obrony świętych miejsc w Jerozolimie
84. Pierwsza Krucjata (1096-1099):

• W 1096r., przed zorganizowaniem pierwszej krucjaty, wyruszyła krucjata ludowa. Licząca 60tys plebejuszy. Krucjata ta dotarła co prawda do Konstantynopola, jednakże została całkowicie rozbita przez muzułmanów w Azji Mniejszej.

• W 1096r., wymarsz pierwszej krucjaty – dzięki trwającej w państwie Turków wojnie domowej doszło do szeregu zwycięskich krzyżowców . W 1097r., zdobyto Niceę i Edessę, w 1098r., Antiochię, a następnie w rok później Jerozolimę.

• W 1099r., na zdobytych terytoriach palestyńskich utworzono feudalne państwa: Królestwo Jerozolimskie ( obrońcą Grodu Pańskiego został Godfryd de Bouilion) księstwo Antiochii, hrabstwa Edessy i Trypolisu.
  85. Druga Krucjata (1147-1149):

• Do zorganizowania ponownej krucjaty doszło z inicjatywy króla francuskiego Ludwika VII. Bezpośrednią przyczyną wyprawy był upadek hrabstwa Edessy, w wyprawie wzięli udział Francuzi pod wodzą Ludwika VII i Niemcy dowodzeni przez Konrada III.

• Zadawniona niechęć między tymi dwoma feudałami sprawiła, że każdy z nich podjął wyprawę na własną rękę. W rezultacie obydwie armie zostały pokonane przez turków, cała wyprawa zakończyła się całkowitą klęską krzyżowców.

• Rezultatem II krucjaty było tylko pogorszenie się stosunków między państwami krzyżowców, Bizancjum i przyjaźnie nastawionymi muzułmańskimi.
  86. Trzecia Krucjata (1189-1192):

• Przyczyny: W wyniku przegranej przez Królestwo Jerozolimskie bitwy pod Hattin (1187) sułtan egipski Saladyn opanował całe terytorium Królestwa, łącznie ze stolicą, w rekach krzyżowców pozostały jedynie : Tyr, Trypolis i Antiochia.

• W krucjacie tej wzięli udział krzyżowcy francuscy ( król Filip August), niemieccy ( cesarz Fryderyk I Rudobrody) oraz angielscy ( Ryszard Lwie Serce).

• W toku wyprawy cesarz Fryderyk I utonął w rzece Salef, a jego zgon całkowicie zdezorganizował dowodzona przez niego armię. Wspólne wysiłki krzyżowców różnych narodów doprowadziły do odzyskania Akki (1191) Sukces ten stał się pretekstem dla Filipa Augusta do wycofania się z udziału w krucjacie.

• W 1192r., Ryszard Lwie Serce zawarł z Saladynem kompromisowy rozejm, na podstawie którego w rekach krzyżowców pozostało wybrzeże od Tyru do Jafty, natomiast Salady zatrzymał resztę terytorium Królestwa Jerozolimskiego, godząc się przy tym na dopuszczenie pielgrzymów chrześcijańskich do Ziemi Św.
  87. Czwarta Krucjata ( 1202-1205):

• Przyczyny:
  Powszechnie wyrażane niezadowolenie z wyniku III krucjaty wpłynęło na podjecie decyzji o zorganizowaniu następnej wyprawy. Plan nowej wyprawy przewidywał zaatakowanie przez krzyżowców Egiptu (centrum państwa Saladyna). Transport morski w tym wypadku zapewnić miały miasta włoskie takie jak Genua, Piza i Wenecja.

• W 1202r., udało się krzyżowcom zdobyć chrześcijańskie miasto Zara w Dalmacji. W rok później na prośbę zdetronizowanego cesarza Izaaka II Angelosa krzyżowcy zdobywają Konstantynopol. W 1204r., miał miejsce przewrót krzyżowcom. Obalili oni Izaaka Angelosa i zdobyli i złupili doszczętnie Konstantynopol. Zlikwidowane zostało Cesarstwo bizantyjskie, a na jego miejscu utworzono Cesarstwo Łacińskie (Nicejskie), które to przetrwało do roku 1261r. Gdy Michał VIII Paleolog odzyskał Konstantynopol.

• Nieprawości popełnione w trakcie trwania IV krucjaty zrodziły przekonanie, iż Bóg nie sprzyja rycerstwu. Szerzyła się także wiara, iż wyzwolenie Grobu Chrystusa mogą dokonać jedynie niewinne istoty tj dzieci.

• W 1212r., wyruszyła krucjata dziecięca; dzieci dotarły do Marsylii lub Brindisi we Włoszech; olbrzymi ich część zmarła lub została sprzedana w niewolę.
  88. Piąta Krucjata ( 1217-1221):

• Przyczyny:

Celem było zdobycie Egiptu, udział w krucjacie wzięli: krzyżowcy węgierscy (Andrzej II) oraz niemieccy (książę Leopold VI).

• W 1217r., zdobyto Damiettę; następnie poprowadzono dalej wyprawę na Kair ( podjęto ją pod naciskiem legata papieskiego). Otoczeni przez turków krzyżowcy uniknęli ostatecznego pogromu za cenę zwrotu Damietty i wycofania się z Egiptu (1221).

• 1228-1229 – wyprawa cesarza Fryderyka II; wykorzystując niepokoje wew Egiptu, droga układów uzyskał od sułtana egipskiego Jerozolimę, Jafę i Betlejem. Odrodził Królestwo Jerozolimskie i opuścił Palestynę. Z uwagi na bezkrwawy przebieg tejże wyprawy większość badaczy odmawia jej nazwy krucjaty.
  89. Szósta Krucjata ( 1248-1252):

• Przyczyną podjęcia szóstej krucjaty był fakt, iż w roku 1244 Jerozolima ponownie dostała się pod panowanie muzułmańskie. Na czele wyprawy krzyżowej stanął król Francji Ludwik IX. Święty. Celem wyprawy był Egipt. Krucjata zakończyła się kapitulacją wojsk krzyżowców pod Al – Mansura (1250r).

• 90. Siódma Krucjata:

• Krzyżowcy pod wodzą króla Francji Ludwika IX Świętego zaatakowali Tunis w Afryce Płn. w wyniku szerzącej się wśród krzyżowców epidemii zmarł Ludwik IX, zaś następca tronu wraz z wojskiem pośpiesznie wycofał się do Europy.

• W 1291r., doszło do upadku Akki, ostatniej twierdzy krzyżowców na Ziemi Św.
  91. Skutki wypraw Krzyżowych:

• Wzrost znaczenia papiestwa i miast włoskich, które uzyskały fortuny na przewożeniu krzyżowców.

• Miasta te dorobiły się majątków także na handlu z B. Wsch. W wyniku wypraw doszło do intensyfikacji kontaktów kulturowych między światem Wsch i Zach. Wzmożony został rozwój gospodarki towarowo pieniężnej. Kolejnym skutkiem była niechęć wobec heretyków i Żydów oraz powstanie Cesarstwa Nicejskiego i umorzenie walk z Arabami w Hiszpanii.
  92. Rywalizacja francusko-angielska do schyłku XIII stulecia:

• Kapetyngowie u władzy:

• Z państw sukcesyjnych monarchii Karola Wielkiego jego dyn najdłużej utrzymała się we Francji. Rozdrobienie feudalne przyczyniło się jednak do tego, iż pod koniec X w. podległe jej obszary przedstawiały się skromnie, ograniczone były bowiem do włości Attigny.

• Pozostała część kraju była w rekach licznych wasali koronnych. W 987r.,zmarł bezpotomnie Ludwik V co zmusiło wasali do zadecydowania o losach korony.

• Rywalizowali o koronę książę dolnoloterańki i jeden z możnowładców. Niechęć cesarzowej Teofano do kandydatury księcia dolnoloterańskiego przesadził o zwycięstwie przeciwnika. Krolem został Hugon Kapet, który w chwili elekcji z dawnych posiadłości posiadał bardzo niewiele. Co gorsza tereny te były robite na 4 części składające się z :
  - hrabstw Orleanu i Etampes
  - hrabstwa Senlis
  - kasztelanii Poissy oraz kasztelanii Montreuil

• Pierwsza troską nowego władcy było zapewnienie dziedziczności tronu swemu potomstwu. Hugon Kapet osiągnął swój cel poprzez wymuszenie jeszcze za swego życia elekcji następcy. Trudniejszą kwestia było podporządkowanie się feudałów i wasali wobec nowej monarchii kapetyńskiej. W walce tej wsparła jednak Kapetyngów wyższa hierarchia kościelna, powoływana przez króla z grona oddanych mu osobistości.

93. Plany kontynentalne władców anglo-normadzkich:

• Królestwo angielskie opanowane przez normandzkiego księcia stało się poważnym problemem w akcji podporządkowania francuskich ziem monarchii kapetyńskiej.

• Z chwila, gdy korona anglo-normandzka przeszła w ręce Henryka II będacego w gruncie rzeczy równie francuskim władcą, jak współczesny mu przedstawiciel dynastii kapetyńskiej Ludwik VII ( syn wnuczki Wilhelma Zdobywcy i hrabiego Godfryda Plantengenta) sytuacja zaostrzyła się.

• Henryk II ożenił się z Eleonorą Akwitańską (rozwiedziona małżonka Ludwika VII) powiększając w ten sposób swój kraj o nową zdobycz jaką była Akwitania.
  94. Upowszechnienie wojsk zaciężnych:

• Henryk II, którego oczekiwała długa walka z Kapetyngami o hegemonię we Francji, zdecydował się oprzeć siłę armii na zwiększonej liczbie żołnierzy zaciężnych. Dowodzony przez dośw dowódców, którzy sami dobierali skład podległych oddziałów, żołnierz zaciężny miał o wiele większą wartość bojowa.

95. Konflikt Henryka II z Kościołem:

• Likwidacja niektórych przywilejów Kościoła. W konstytucjach wygłoszonych w Clarendon w 1164r., Henryk II wystąpił przeciwko specjalnym uprawnieniom kleru. Poddał duchowieństwo sadownictwu świeckiemu, zrównał je w obowiązkach z wasalami świeckimi, skasował zwolnienia podatkowe i wreszcie zakazał w sporach z władzą królewską odwoływania się do Rzymu.

• Wszystko to wywołało opór duchowieństwa. Na czele opozycji stanął arcybp Cantenbury – Tomasz Becket, który uszedł na kontynent i znalazła schronienie w jednym klasztorze cysterskim na obszarze kapetyńskim. Wkrótce sam papież i król Ludwik VII doprowadzili do ugody między władcą Anglii Henrykiem II a Tomaszem Becketem, który to po powrocie do Anglii nie zmienił swego postępowania. W rezultacie został stracony 29 grudnia 1170r.

• Czyn ten potraktowano za zbrodnię, za którą Henryk II musiał śmiało zapłacić; odwołać musiał konstytucje kaledońskie i odbyć pokutę u grobu zamordowanego.
  96.Filip August w walce o jedność Francji:

• Filip August (1180) – posiadał ogromny talent polityczny potrafił poskromić nie tylko opozycje feudalną, ale także rozpocząć akcję zaczepną skierowaną ku Henrykowi II.

• Niedawny postrach monarchii kapetyńskiej, Henryk II, opuszczony przez własnych wasali, musiał w 1189r., kapitulować z Filipem Augustem, sprzymierzonym z jego synem Ryszardem Lwie Serce.

• Wkrótce po śmierci Henryka II, sojusz między Ryszardem Lwie Serce a Filipem Augustem przeistoczył się w otwarta rywalizację. Obie str musiały ja jednak przerwać pod naciskiem Kościoła, wymagającego wzięcia udziału w III krucjacie.

• Porozumienie Filipa Augusta z bratem ang króla – Janem bez Ziemi. Obaj sojusznicy starali się nie dopuścić do rychłego powrotu Ryszarda Lwie Serce z niewoli. Jednakże wraz z oswobodzeniem Ryszard podjął ostre kroki w stosunku do uzurpatorów.

• Jan bez Ziemie został zmuszony do poddania się bratu, zaś Filip August wyszedł cało z krytycznej sytuacji jedynie dzięki interwencji papieskiej.

• 1199r. - śmierć Ryszarda Lwie Serce, na skutek ciężkiej rany poniesionej w walce z feudałami akwitańskimi. Jan bez ziemi zostaje koronowany; wielu byłych wasali Ryszarda Lwie Serce nie popierało nowego króla, toteż Filip august skrzętnie wykorzystał nową sytuację, popierając niezadowolonych wasali i zwalczając jednocześnie panowanie ang na kontynencie.
  97. Anglia lennem papieskim:

• Skargi wasali Jana bez Ziemi kierowane do Filipa Augusta jako zwierzchniego seniora, pozwoliło mu na energiczny podbój Anglii (1203-1208), albowiem sąd, przed którym stanął oskarżony Jan poparł Filipa, uznał Jana bez Ziemi za wiarołomnego władcę, i zarządził konfiskatę posiadanych przezeń lenn, tj wszystkich posiadłości kontynentalnych.

• Zatarg Jana bez Ziemi skomplikował sytuację, ściągając na Anglię interdykt a na samego władcę klątwę(1212r). Papież nie zawahał się także powołać do podjęcia zbrojnej interwencji Filipa Augusta, obiecując w zamian koronę angielską. Chcąc obronić się przed tym , Jan bez Ziemi ogłosił się lennikiem Rzymu i zobowiązał do uiszczania rocznej daniny(1213).

98. Najazd anglo-niemiecki na Francję:

• Koalicja przeciwko Filipowi Augustowi zainicjowana przez Jana bez Ziemi składała się z: cesarz Ottona IV oraz hrabiego Flandrii. Podczas gdy Anglicy rozpoczęli natarcie od płd, wojska sojuszników miały uderzyć od płn-wsch. Mimo zdobycia przez Anglię Akwitanii i przekroczeniu Loary, wojska cesarskie na terenie Flandrii zostały rozgromione w bitwie pod Bouvines (1214).
  98. Wielka Karta Swobód:

• Angielscy baronowie i prałaci , którzy przeciwstawiali się uciskowi podatkowemu i królewskiej samowoli, wystąpili z kategorycznym żądaniem przywrócenia krajowi dawnych swobód. Kiedy spotkali się z odmową porwali za broń. Jan bez Ziemi przyjął w końcu ich postulaty i zatwierdził 15.06.1215r., tzw Wielką Kartę Swobód.

• Jan bez Ziemi próbował obalić Kartę, odwołując się do papieża jako seniora królewskiego. Sytuacja zaostrzyła się i baronowie ang zaproponowali koronę synowi Filipa Augusta – Ludwikowi.

• W 1216r., zmarł Jan bez Ziemi; pretendentami do tronu byli : Ludwik oraz syn zmarłego władcy – Henryk III. W tym wypadku baronowie wybrali Henryka III, wierząc, iż długi okres regencji pozwoli im na utrwalenie dotychczasowych zdobyczy. W 1227r., Henryk III samodzielnie objął rządy w państwie; niestety był on człowiekiem niebywale krewkim i ambitnym, nie kierującym się interesami kraju, lecz ulegającemu wpływom faworytów obcego pochodzenia.
  99. Reformy wewnętrzne monarchii Kapetyńskiej:

• Panowanie Ludwika IX (1226-1270) nazywane jest okresem wzmożonego prestiżu monarchii kapetyńskiej zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Mimo tego, iż opozycja feudalna próbowała wykorzystać rządy regencji w czasie małoletności Ludwika IX, ostatecznie została zmuszona do uległości.

• Powstałe na drodze wyodrębnienia sądownictwa z rady królewskiej trybuny monarsze z czasem zyskały nazwę parlamentu. W jego składzie wasale koronni zostali zastąpieni przez zawodowych sędziów.

• Z rady królewskiej wyodrębniły się także urzędy o charakterze centralnym z izbą obrachunkową na czele. Reorganizacji uległ także zarząd domeny monarszej.

• 100. Ruchy społeczne:

• Wraz z rozejściem się wiadomości o klęsce Ludwika IX w Egipcie, doszło w 1251r., do poważnych zamieszek w kraju. Ludność chłopska, pod hasłem wyzwolenia króla z niewoli i utraconej Jerozolimy, łączyła się w bandy zwane pastuszkami. Jednakże ponieważ wykazywały one tendencje antykościelne i antyfeudalne zaczęto stosować wobec nich silne represje.
  101. Stosunki Francji z sąsiadami:

• Ludwik IX w trakcie swego panowania starał się o utrzymanie pokojowych stosunków z sąsiadami i w roli arbitra przyczynił się niejednokrotnie do pacyfikacji tej cz europy. np. Ludwik IX mimo wyraźnego osłabienia Anglii nie wykorzystał tegoż faktu w celu wyparcia Plantagenetów z resztek ich posiadłości, lecz doprowadził do zawarcia z Anglią pokoju paryskiego w 1259r. Ludwik IX zgodził się na pozostawienie w rękach ang zarówno Gujenny oraz odstąpienie od okręgów: Limoges, Cahors i Periguex. W zamian za to jednak Henryk III musiał zrzec się pretensji do innych utraconych prze Plantagenetów ziem.
  
  
  
  

102. Początki Parlamentaryzmu Angielskiego:

• 1257r. - nowe żądania podatkowe Henryka III. Wnioski władcy spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem baronów ang. Wkrótce zebrała się wybrana pod naciskiem baronów komisja i opracowała postulaty reform, sam król zaś był zmuszone je zaakceptować 11. 06.1258r. ,w Oxfordzie. Postulaty te zyskały więc miano Prowizji Oksfordzkich. Ich myślą przewodnia było wykorzenienie nadużyć króla i poddanie władzy królewskiej kontroli społeczeństwa. W tym celu wprowadzono u boku króla 15osobową radę prywatną, postanowiono zwoływać 3x do roku parlament oraz ustanowiono 12osobową komisje do przeprowadzania kontroli działalności urzędów królewskich i skarbu.

• Dzięki pokojowi zawartemu z Francją Henryk III postanowił wyłamać się z postanowień zawartych w Oxfordzie, co doprowadziło w konsekwencji do zbrojnego konfliktu, którego rozstrzygnięcie miało miejsce 14 maja 1264r.,kiedy to armia królewska została przez powstańców rozgromiona. Władzę przejął Szymon z Montfort, jednakże ze względu na swój radykalizm budził on coraz to większe zastrzeżenia ze str baronów, którzy podjęli bunt. Wkrótce potem doszło do starcia pod Evesham (3sierpnia 1265r) , z którego wyszedł zwycięsko Szymon z Montfort.
  103. Walka o „Dominium Mundi” :

• Po bezpotomnym zgonie Henryka V (1125) korona przeszła w ręce księcia saskiego, Lotara z Supplinburga. Wówczas stosunki między Papiestwem a Cesarstwem układały się pomyślnie. Przyczynę tejże sytuacji szukać należy we Włoszech, albowiem w tym czasie w 1228r., Roger II Sycylijski dokonał połączenia rozdrobionych dotąd księstw Normanów włoskich, przez co naruszył istniejącą do tej pory równowagę na Płw. Obawa Papiestwa przed hegemonią normańską skłaniała je do zacieśnienia stosunków z Cesarstwem.

• Do dalszego zbliżenia z Niemcami doszło w 1130r., wraz z elekcją Honoriusza II, która doprowadziła do schizmy papieskiej.
  104. Rewolucja komunalna w Rzymie:

• Walka mieszkańców Rzymu o emancypacje - wystąpienie upośledzonej gr miejskiej ludności przeciwko warstwom uprzywilejowanym oraz świeckiej władzy papieża.

• Bunt ten nawiązywał do dawnych tradycji, rzucając hasło odrodzenia dawnej potęgi Rzymu. Idąc tym tropem r ewolucjoniści powołali senat i dokonali wyboru patryciusa (1144r) oddając mu władzę wykonawczą w mieście i zlikwidowali urząd prefekta papieskiego.

• Próbowano się temu przeciwstawić, jednakże papież Lucjusz II przy szturmie siedziby senatu na Kapitolu odniósł śmiertelną ranę. Następcę wybrano poza murami Rzymu (1145); został nim opat klasztoru cysterskiego, który przybrał imię Eugeniusza III. Po raz kolejny papiestwo musiało szukać oparcia w Rzeszy, niestety,ówczesny władca, Konrad III, pochłonięty walką z Welfami i udziałem w II krucjacie nie mógł zainterweniować.
  105. Arnold z Brescii:

• Arnold z Brescii – kanonik; popadł w konflikt z miejscowym duchowieństwem i został pozbawiony przez Innocentego III możności uprawiania pracy kaznodziejskiej oraz skazany na banicje. Po uzyskaniu absolucji przez Eugeniusza III, Arnold miał odbyć pielgrzymkę pokutna do Rzymu.

• Arnold był zwolennikiem ubóstwa, pochwalał sekularyzację dóbr duchowieństwa, zwalczał przepych i przekupstwo kardynałów oraz władzę świecką kleru.
  106. Pierwsza wyprawa Fryderyka I do Włoch:

• 1152r – śmierć Konrada II; korona przeszła w ręce jego kuzyna Fryderyka I Barbarossy. Władcy temu udało się załagodzić spór z Welfami, ofiarowując Henrykowi Lwu (syn Henryka Pysznego), Saksonię. Ta pacyfikacja Rzeszy umożliwiła mu nakierowanie swej polityki na Płw Apeniński, Fryderyk chciał bowiem odzyskać dawne wpływy na Płw.

• 26 II 1154r – śmierć Rogera przyczyniła się do zmiany ukł sił we Włoszech, w związku z czym przyspieszyło to jedynie wyprawę Fryderyka I na tereny Płw. Po dotarciu do Włoch przyjął hołd od tamtejszych wasali duchownych i świeckich ( Pola Ronkalskie) by następnie udać się do Rzymu dla odbycia koronacji cesarskiej. Dzięki temu, iż Fryderyk I zgodził się na oswobodzenie Arnolda z Brescii, który w czasie działań wojennych dostał się w ręce niemieckie, udało się mu doprowadzić do porozumienia z papieżem a tym samym uzyskać koronację cesarską. Uroczystość koronacyjna odbyła się 18 czerwca 1155r. Chcąc jednak zabezpieczyć się przed wzrastającym naciskiem cesarza, papież zawarł sojusz z Normanami.
  107. Spór o stosunek władzy duchownej i świeckiej:

• Rok 1157 – Sejm Rzeszy w Besancon; użycie przez papieskiego legata zwrotu beneficjum dla oznaczenia stosunku Cesarstwa do Papiestwa, sprawa dotyczyła uwięzienia na teryt Rzeszy arcybp Lundu, Rolanda Bandinelliego.

• Rok 1158 – ponowne wkroczenie Fryderyka na terytorium Włoch, z zamiarem wprowadzenia w życie koncepcji Cesarstwa opracowaną przez kanclerza Rajnolda z Dassel. Kanclerz ów uważał, że Cesarstwo stanowi najwyższą instytucję świata chrześcijańskiego, a wszystkie inne państwa powinny być względem niego niczym prowincje. Co się tyczyło Papiestwa to winno ono znaleźć się w podobnym położeniu , jak bp Rzeszy.
  108. Rewindykacja regaliów:

• Przystąpienie Fryderyka I do rewindykowania uprawnień utraconych w Lombardii przez Cesarstwo. Uprawnieniami takimi ( regaliami) było m.in. prawo bicia monety, stanowienia targów, pobieranie danin i podatków, ustanawianie sądów a także korzystanie z monopoli różnego rodzaju.
  109. Schizma papieska – Aleksander III i Wiktor IV:

• 1 września 1159r. - śmierć Hadriana IV; decyzja dyplomacji cesarskiej o przeprowadzeniu wyboru odpowiedniego kandydata na miejsce Hadriana IV.

• Stronnictwo papieskie opowiadało się za kandydaturą Rolanda Bandinelliego, zaś procesarska mniejszość za kardynałem Oktawianem. W rezultacie doszło do podwójnej elekcji: Roland Bandinelli przybrał imię Aleksandra III, zaś Oktawian Wiktora IV.

• Schizma stała się faktem dokonanym; za Wiktorem opowiedział się jedynie sam cesarz, natomiast Aleksandra III popierał wpływowy zakon cystersów, dzięki czemu zyskiwał on sobie coraz większą popularność poza granicami cesarstwa. Mimo to Aleksander nie zdołał utrzymać się we Włoszech i został zmuszony poszukiwać schronienia we Francji.
  110. Liga Lombardzka:

• Czynna walka w Lombardii. W roku 1162 kapitulował Mediolan, jednakże w niedługo potem został on zburzony przez barbarzyńców co stało się powodem do intensyfikacji działań wojennych, co zmusiło cesarza do powrotu na Płw.

• rok 1164 – śmierć antypapieża Wiktora IV, wybór ( na życzenie cesarza) nowego elekta – Paschalisa III. Aby dopilnować jego intronizacji cesarz udał się do Rzymu. Jednakże ze względu na panującą tam epidemię Fryderyk I zmuszony został opuścić Płw. W trakcie jego nieobecności powrócił do Rzymu Aleksander III, a wrogie cesarzowi miasta w celu obrony swych praw powołały Ligę Lombardzką ( połączoną przymierzem z papiestwem i królem sycylijsko- normańskim).

• Pretendenci do korony chcący pozbawić władzy Fryderyka I to:
  - Henryk II – król Anglii
  - Manuel Kommen – cesarz Bizancjum.

• Mimo wypraw organizowanych przez Fryderyka I Barbarossy na tereny Płw ( czwarta wyprawa – 1166r., piata – 1174r.) nie przyniosły one oczekiwanych rezultatów, a wojska cesarskie poniosły klęskę w bitwie stoczonej z Ligą Lombardzką 29 maja 1176r., w Legano.
  111. Układy pokojowe w Wenecji i Konstancji:

• Klęska pod Legano przekonało Fryderyka o konieczności zawarcia pojednania z Aleksandrem III. Cesarz zdecydował się na nie i w pokoju podpisanym z papieżem 1 sierpnia 1177r., w Wenecji wyrzekł się dalszego popierania schizmy oraz uznał prawowitość wyboru Aleksandra III.

• Pokój nie obejmował członków koalicji – Sycylia – 15letni rozejm, Liga Lombardzka – rozejm 6letni. Wraz z upłynięciem rozejmu z Ligą Lombardzką cesarz postanowił zawrzeć z nią pokój. Podpisany on został 25 czerwca 1183r., w Konstancji. Cesarz zgodził się na autonomie miast, odstąpił od regaliów, przystawał na zachowanie Ligii wymagając jednak uznania jego zwierzchnictwa.
  112. Plany sycylijskie Fryderyka I :

• Nowe ukierunkowanie polityki cesarskiej we Włoszech – zawarcie ukł z synem króla Sycylii – Wilhelmem II. Na jego mocy syn cesarza, Henryk VI, po poślubieniu ciotki Wilhelma II nabył praw do korony sycylijskiej. Papiestwo zdając sobie sprawę z konsekwencji jakie mogłyby wynikną z ewentualnego połączenia płn i płd Włoch, starało się osłabić układ ten wszelkimi dostępnymi środkami.

113. Regencja Henryka VI:

• III krucjata przyczyniała się do tego, iż Fryderyk I Rudobrody , biorący udział w wyprawie krzyżowej na czas swej nieobecności wyznaczył regenta w postaci swego syna Henryka VI. Niestety Henryk VI okazał się być władcą nieudolnym, gdyż ledwo po opuszczeniu przez Fryderyka I Niemiec, rozgorzała na nowo walka między Sztaufami a Welfami.

• Rok 1189 – śmierć Wilhelma II zmusiła Henryka VI do przyspieszenia wyprawy do Włoch i zawieszenia broni z opozycją welficką.
  114. Trudności spadkowe Henryka VI:

• Wyprawa do Włoch mogła dojść do skutku dopiero z początkiem 1191r., a koronacja w Rzymie wiosną. Wszystko to spowodowało, że po spadek sycylijski sięgnął kuzyn zmarłego Wilhelma II – Tankred.

• Tankredowi udało uzyskać koronę, ze względu na niechęć społ wobec obcych władców.

• Przymierze zawarte z Ryszardem Lwie Serce umocniło pozycje Tankreda. Mimo prób odzyskania spadku podjętych przez Henryka VI, armia cesarska poniosła klęskę.

• 1192r. - pochwycenie powracającego do Anglii Ryszarda Lwie Serce. Henryk wymógł na jeńcu okup a także zmusił do złożenia przysięgi lennej, uzyskał wyrzeczenie się przymierza z Tankredem i zerwanie z opozycja welficką w Rzeszy. W 1194r., Henrykowi udało się odzyskać Sycylię.
  115. Plany uniwersalistyczne Henryka VI:

• Opanowanie państwa Normanów włoskich zbliżyło Henryka VI do ideału monarchii uniwersalnej, o której marzył jego ojciec.

• 1194r – władca ormiański Cylicji uznaje się lennikiem Henryka VI, natomiast na Sycylii w ręce niemieckie dostaje się córka Izaaka Angelosa, cesarza Bizancjum. Na życzenie Henryka VI zostaje ona wydana za jego brata, Filipa. Kolejnym ważnym faktem było złożenie hołdu cesarzowi z chwila, gdy ten przybędzie na B. Wsch.

• Aby zapewnić sobie oraz dynastii sztaufów dziedziczenie obu koron – niemieckiej i cesarskiej Henryk VI gotowy był podjąć rokowania w tej kwestii z książętami Rzeszy. Henryk VI zaproponował, iz w zamian przyzna im jak najszersze uprawnienia spadkowe w stosunku do posiadania lenn, natomiast dostojnikom duchownym zaproponował zwolnienie z zagarniania majątku zmarłego prałata. Ponad obiecywał przyłączenia królestwa sycylijskiego do Cesarstwa.

• Wraz z opanowaniem Sycylii Henryk VI skierował swe zainteresowanie ku wsc częśći basenu M. Śródziemnego, pragnąc włączyć ją w orbitę swych wpływów. Zdecydował się nawet na zorg krucjaty (1195), której rozpoczęcie przerwało groźne powstanie ludności sycylijskiej. Po stłumieniu buntu plany Henryka VI pokrzyżowała febra, z powodu której cesarz w niedługim czasie zmarł (28 wrzesień 1197).
  116. Problem spadku po Henryku VI:

• Cesarz doskonale zdawał sobie sprawe z faktu, iż jego śmierć może przekreślić ambitne plany a także podważyć dotychczasowe sukcesy. W tej sytuacji zwrócił się do papieża, jako seniora Królestwa Sycylii, z prośbą o opieke nad jego synem, Fryderykiem II.

• Kuria rzymska okazała się być jedna nieugięta i postanowiła nie dopuścić do tego aby we Włoszech po raz kolejny połączone zostały w jednym ręku korona cesarska i sycylijska.

• Zasada „ każdy dla siebie, lecz wszyscy przeciwko cesarstwu”

117. Początek rządów Innocentego III:

• Rok 1198, 8 stycznia – obranie na papieża Innocentego III - papież ten w pełni realizował politykę kurii rzymskiej, mianowicie dążył do wykonania planu tzw rekuperacji, tzn odzyskania wszelkich uprawnień Papiestwa, utraconych na skutek sukcesów Sztaufów.

• Innocenty III dążył przede wszystkim do narzucenia hegemonii całym Włochom. Koniecznym warunkiem powodzenia tejże polityki było niedopuszczenie do ponownego połączenia koron cesarskiej i sycylijskiej w rękach jednego władcy. Papież, godząc się na uznanie praw do Sycylii, odziedziczonych przez Fryderyka II po jego matce, sprzeciwił się uznaniu go władca Niemiec.
  118. Walka o koronę niemiecką:

• w wyniku zaistnienia w państwie niemieckim trudnej sytuacji związanej ze śmiercią Henryka VI, nawet najwierniejsi stronnicy Sztaufów nie chcieli podtrzymywać kandydatury 3letniego Fryderyka II i opowiedzieli się za bratem zmarłego władcy, Filipem.

• Opozycja natomiast obwołała królem syna Henryka Lwa – Ottona IV Brunświckiego. Ostatnią kandydaturę poparł również sam papież.

• Podczas trwania wojny domowej na terenie Niemiec, szala zwycięstwa przechylała się ku Sztaufom, jednakże w wyniku śmierci Filipa (został zamordowany przez wroga) zwycięstwo odnieśli Welfowie.

• Mimo licznych zapewnień jakie powziął Otton IV w stosunku do papieża, głowa kościoła przekonała się, że w zmienionej sytuacji Welf, nie myślał o dotrzymaniu zobowiązań i starał się kontynuować politykę włoską poprzedników sztaufowskich.

• W tej sytuacji doszło do zerwania stosunków między niedawnymi sprzymierzeńcami i papież, po rzuceniu klątwy na Ottona IV (1210) zaczął poszukiwać nowego kandydata na antycesarza i anty-króla.

• Za sprawą wszystkich tych okoliczności odżyła kandydatura 15letniego wówczas Fryderyka II. Papież zdecydował się poprzeć roszczenia Fryderyka II, pod warunkiem, iż ten zrzeknie się uprzednio praw do Sycylii. Uwieńczeniem całej sytuacji było złożenie przez Fryderyka II przyrzeczenia, iż nie będzie on w przyszłości podejmować jakichkolwiek prób połączenia obu koron w swych rękach.
  119. Teokratyczne plany Innocentego III:

• Polityka stosowana przez Innocentego III wskazywała na chęć urzeczywistnienia idei teokratycznych.

• Pierwszym etapem realizacji powyższego planu miała być rekuperacja włoskich terenów. Dalszym posunięciem miało być podporządkowanie poszczególnych monarchów i krajów zwierzchnictwu Rzymu.

• Portugalia zobowiązała się do spłacania daniny rocznej na rzecz Papiestwa. Aragonia i Anglia uznały się jego lennikami, natomiast władcy Serbii i Bułgarii przyjęli korony królewskie z Rzymu.

• Pełna realizacja planu teokratycznego nie była jednak możliwa ze względu na zagrożenie ze str niewiernych i pogan.

• W związku z powyższym Innocenty III zdecydował się na org III i IV krucjaty i przesądził o zorg walki z nadbałtyckimi poganami.
  120. Fryderyk II u władzy:

• Mimo wyraźnego poparcia ze str papieskiej Fryderyk II w swej walce o koronę natrafiał w Rzeszy na liczne przeciwności. O jego ostatecznym zwycięstwie zdecydowała bitwa pod Bouvines, która przyczyniła się do załamania prestiżu Ottona IV także na teryt Niemiec. Dzięki temu mógł Fryderyk II odbyć w 1215r., w Akwizgranie koronację na króla Niemiec.

• 1216r – śmierć Innocentego III; jego następcą zostaje Honoriusz III. Jako dawny wychowawca Fryderyka II nie podejmował jakichkolwiek metod względem Fryderyka II mimo ze ten nie wywiązywał się z przyrzeczenia złożonego w 1210r. Wykorzystując ten fakt, Fryderyk II, który fikcyjnie przekazał koronę sycylijską swemu synowi, skupił się na wykonaniu praw zwierzchnich na tych terenach. Mimo to papież zdecydował się na koronację.
  121. Zatarg Fryderyka II z papiestwem:

• Wraz ze śmiercią Honoriusz III cała sytuacja uległa zmianie. Jego następca bowiem, Grzegorz IX (1227) był niechętnie nastawiony do Sztaufów.

• Kiedy Fryderyk nie dotrzymał ostatecznego terminu podjęcia krucjaty na teren Palestyny papież rzucił na niego klątwę.

• W czasie gdy wyklęty cesarz podjął się wyprawy krzyżowej, papież wtargnął na teren Sycylii witany gorąco przez ludność przeciwną do rządów niemieckich.

• Cała sytuacja nie trwała jednak długo, gdyż powracający ze Wsch cesarz rogromił wojska papieskie i zmusił Grzegorza IX do zawarcia pokoju (San Germano 23 lipiec 1230).
  122. Reorganizacja Królestwa Sycylijskiego:

• Rok 1231 – ogłoszenie konstytucji w Melfi – zapoczątkowanie procesu przekształcenia feudalnego państwa w biurokratyczna monarchię typu absolutystycznego.

• Pierwszym krokiem miało być likwidacja uprawnień feudalnego rycerstwa, poprzez zakazanie podejmowania wojen.

• Fryderyk II wprowadził do tamtejszego sejmu przedstawicieli miast, zaś władzę duchowną i świecką uznał za niezależne od siebie, działające każda w swoim zakresie.

• Ponadto zastrzegł, że od tej pory duchowieństwu nie będzie przysługiwać przywilej dający możliwość odpowiadania wyłącznie w sprawach o zdradę i obrazę majestatu. Wreszcie zarezerwował dla wyłącznej kompetencji państwa obowiązek ścigania herezji.

• Aparat państwa zreformowanego Królestwa sycylijskiego oparł Fryderyk II na płatnych urzędnikach , którzy zastąpili dawnych oficjalistów dworskich.

123. Zabiegi o dziedziczność Korony Niemieckiej:

• starając się o zapewnienie dyn Sztaufów dziedzicznej korony niemieckiej i cesarskiej, szedł Fryderyk II na wyraźne ustępstwa wobec książąt Rzeszy. Przyznał im prawa suwerenne w dziedzicznych księstwach i w praktyce przyczynił się do całkowitego zwycięstwa partykularyzmu polit Rzeszy.

• Realizację swych planów Fryderyk II wiązał z podporządkowaniem sobie całych Włoch. Natrafił jednak na opór zaniepokojonych o swe swobody miast lombardzkich. W ciągu kampanii 1236/1237 Fryderyk II rozgromił opozycje lombardzką zadając klęskę pod Cortenova.
  124. Ponowny konflikt z papiestwem:

• Ponowne znalezienie się przez Grzegorza IX w obozie anty-cesarskim i rzucenie na Fryderyka II klątwy. W celu mobilizacji wszelkich sił świata chrześcijańskiego przeciwko Fryderykowi II papież zwołał w Rzymie na Wielkanoc 1241r., sobór powszechny. Cesarz nie dopuścił jednak delegatów papieskich do miasta, krzyżując w ten sposób plany Grzegorza IX.

• Rywalizację te zakończyła śmierć sędziwego już Grzegorza IX. Przez okres kolejnych 20 miesięcy stolica papieska przezywała wakans, który przerwało zarządzenie elekcji przez Fryderyka II.

• Papieżem ogłoszony został nastawiony przychylnie wobec cesarz Sinibaldo Feischi, który przyjął imię Innocentego IV (25 czerwiec 1243).

• ze względu jednak na bark możliwości porozumienia z cesarzem, Innocenty IV schronił się we Francji. Stamtąd tez wystosował wezwanie na sobór powszechny. Dla utrzymania pozorów na miejsce obrad wybrano Lyon. Sobór, odesłany na skutek trudności niezbyt licznie, odbył się na przełomie czerwca i lipca 1245r.

• Przedmiotem obrad były 4 sytuacje:
  - groźna sytuacja Królestwa Jerozolimskiego
  - konieczność pomocy Cesarstwu Łacińskiemu
  - zorg oporu przed inwazją tatarską
  - detronizacja Fryderyka II

• mimo licznych sprzeciwów pełnomocnika cesarza, uchwalono pozbawić korony jego mocodawcę i wezwano książąt niemieckich do przeprowadzenia wyboru nowego władcy. Został nim (1246) landgraf turyński, Henryk Raspe. Na skutek tego doszło do walki zarówno na terenie rzeszy jak i we Włoszech

• W Niemczech syn Fryderyka II, Konrad IV, rozgromił co prawda anty-króla Henryka Raspe, ale nie zdołał opanować schizmy królewskiej. Opozycjoniści obwołali więc królem (1247) Wilhelma hrabiego Holandii.

• We Włoszech walka z opozycją zaczęła przybierać dla cesarz od 1248 wyjątkowo niekorzystny obrót. W poszczególnych prowincjach przeciwnicy (gwelfowie) odnosili zwycięstwo nad stronnikami cesarza, czyli tzw gibelinami. Ciosem dla tych ostatnich była śmierć Fryderyka II, który zmarł 13 grudnia 1250r.
  125. Bezkrólewie w Niemczech:

• Rok 1251 – Syn Fryderyka II próbował kontynuować politykę ojca, pojawiając się na Płw i przy pomocy przyrodniego brata Manfreda usiłowała zmusić Włochy do uległości. Śmierć Konrada IV 21 maja 1254r., pokrzyżowała jednak plany. Władca pozostawił nieletniego syna, niemniej jednak jego kandydatury nie traktowano zbyt poważnie. We Włoszech natomiast jego rządy przejął Manfred , walczący zaciekle z atakującymi go gwelfami i papiestwem.
  
  
  
  126. Joachim z Fiore:

• Joachim z fiore – kaznodzieja ludowy i pustelnik, egzegeza Pisma Św i mistyczny wizjoner, był także autorem nowej periodyzacji dziejów ludzkości.
  127. Płw Iberyjski w XI wieku:

• Postęp reconquisty hamował brak jedności wśród chrześcijan hiszp. warunki geograf sprzyjały rozwojowi partykularyzmu, a rywalizacja miejscowych feudałów i waśnie dynastyczne monarchów chrześcijańskich utrwalały ten stan rzeczy.

• Obszary opanowane przez chrześcijan oddzielał od muzułmańskich szeroki pas zniszczonego i wyludnionego w czasie toczących się walk kraju.
  128. Rozdrobienie feudalne chrześcijańskiej Hiszpanii:

• Królestwa Leon i Kastylii w związku z ambicjami miejscowego możnowładztwa i polityką rządzącej dynastii, w ciągu XI i XII wieku dwukrotnie łączyły się (1037, 1072) i rozdzielały (1065, 1157) zanim doszło w 1230 r., do ich definitywnego zjednoczenia pod wspólna nazwą Królestwa Kastylii.

• 1076- 1134 – krótkotrwała unia personalna Królestwa Nawarry z Królestwem Aragonii.

• Rok 1234 – Nawarra w rękach francuskiego hrabiego Szampanii.

• 1136r – Przekształcenie się wyodrębnionego z obszaru Królestwa Leon hrabstwa Portugalii w niezależne królestwo.

• 1137r. - połączenie się Królestwa Aragonii unią personalną z hrabstwem Barcelony, po uprzednim zerwaniu związku z Nawarrą.
  129. Przebieg walk z Maurami:

• Nacisk wywierany przez chrześcijan na ziemie opanowane przez Maurów (tak nazywano Arabów oraz Berberów) musiał ulec osłabieniu ze względu na zbrojną interwencję afrykańskich Berberów.

• Pierwszy raz zaatakowali Almorawidzi, którzy w 1 połowie XI wieku podporządkowali sobie Maghreb, a w 1086r., wezwani do Hiszpanii przez współwyznawców, rozgromili pod Zallaką wojska Leon i Kastylii.

• Niebezpieczeństwo saraceńskie zostało opanowane dzięki wsparciu udzielonemu przez francuskich feudałów oraz papiestwa, które udzieliło walczącym chrześcijanom specjalnych uprawnień.

• Postępy reconquisty zostały jednak na jakiś czas zahamowane ponownie na skutek najazdu Almohadów. (zwycięstwo nad Kastylijczykami w 1195r., pod Alarcos ).

• z drugiej jednak str wydarzenie to przyczyniło się do militarnego współdziałania wszystkich państw chrześcijańskich Hiszpanii. Tak oto sposobem odniesiono zwycięstwo pod Las Navas de Tolosa w 1212r. Rozkład rządów berberyjskich na Płw przesądził o losach posiadłości saraceńskich w Hiszpanii. Podzieliły się nimi : Portugalia, Kastylia i Aragonia.
  130. Zakony rycerskie w Hiszpanii:

• XII wiek – zakony utworzone do walki z Maurami to : Calatrava, Alcantara, Avis oraz zakon św. Michała ( zakony powstałe pod wpływem cysterskim).

• Zakon św. Jakuba z Compostelli jako jedyny nie powstał pod wpływem cysterskim.

131. Charakter walki z Maurami :

• w walce stosowanej przez chrześcijan stosowano system wypraw łupieskich. Ich celem było nękanie przeciwnika drogą pustoszenia kraju. Na skutek tejże taktyki cały pas ziem przygranicznych uległ wyludnianiu. Na zalegających pustkowiach zakładano nowe osady i fundowano miasta, obdarzane przez monarchów przywilejami.