Wykład 1 21.10.12

T : Podstawowe pojęcia związane z introdukcją

ZOOGLOBALIZACJA

1) proces opanowania przez gatunki zwierzęce obszaru, który nie jest jego rodzimym terytorium, niosący zagrożenie intenferencji z fauną autochtoniczną.

2) proces opanowania przez gatunki zwierząt obszaru poza jego rodzimym terytorium majacy wpływ na ekosystemy tego obszaru.

RESTYTUCJA

działanie na ramach tzw. "czynnej ochrony zwierząt", które zmierza do odtwarzania lub częściowej odbudowy populacji danego gatunku.

TRANSLOKACJA

jedno z narządzi restytucji ---> przemieszczanie zwierząt

REINTRODUKCJA

ponowne wprowadzenie taksonu (np.: gatunku lub podgatunku) na jego pierwotne stanowisko naturalne, na którym uznano go za wymarły, z punktu widzenia ochrony przyrody zjawisko korzystne.

ZASILENIE

wspiera reintrodukcję. Rozumiane jako przemieszczanie zwierząt w celu dopuszczenia do istniejącej populacji nowego materiału genetycznego.

DOSIEDLENIE

zabieg majacy na celu głównie zagęszczenie zwierzyny łownej

PODZIAŁ INTRODUKCJI :

Introdukcja

Zachowawcza Celowa Przypadkowa

wprowadzenie na niezamierzone gatunkowe

dany obszar/teren przemieszczenie się z

gatunku, który kiedyś człowiekiem, lub za

występował. człowiekiem. Niekorzystne

INTRODUKCJA

celowe bądź przypadkowe wprowadzenie taksonu na teren leżący poza geograficzny obszar jego wystepowania

INTRODUKCJA CELOWA

obejmuje głównie gatunki użytkowe:

- hodowlane

- łowne

- domowe

a takze naturalnych wrogów szkodników

INTRODUKCJA PRZYPADKOWA

gatunki wędrujące z człowiekiem na środkach transportu bądź w czasie masowych migracji ludności

GATUNEK RODZIMY

(native), to gatunek lub podgatunek występujący w obrębie swego naturalnego i potencjalnie dyspersyjnego zasięgu, takiego w którym takson ten żyje lub może żyć bez udziału człowieka.

GATUNEK OBCY

niekiedy spotyka się inne określenie obcego pochodzenia, nierodzimy, allochtoniczny, introdukowany, egzotyczny (alien non-native). To gatunek lub niższy takson wprowadzony (przeniesiony) świadomie lub zawleczony przypadkowo przez człowieka poza zasięg w przeszłości, właczajac w to części gamety, nasiona lub jaja, dzieki którym moze on przeżyć i rozmnażać się.

Nie dotyczy to jednak gatunków spontanicznie rozprzestrzeniajacych sie poza ich dotychczasowe naturalne zasięgi, nawet gdy wynika to w jakimś stopniu z przekształcania środowiska i krajobrazu, ani takich, które pojawiają się masowo nielegularnie i/lub w krótkich okresach (głównie owady i ptaki).

GATUNEK OBCY INWAZYJNY

LAS, to gatunek obcy, którego naprowadzenie czy zawleczenie wywołuje zagrozenia dla lokalnej różnorodności biologicznej i/lub gospodarki człowieka. Inaczej jest to gatunek introdukowany, który rozprzestrzeniał sie poza swoim dotychczasowym zasięgiem, gdzie stał się czynnikiem zmian i zagrożeń ekologicznych.

GATUNEK OBCY NIEINWAZYJNY

to gatunek obcego pochodzenia tworzące w miejscach introdukcji populacjie o niewielkich sklonnościach do dyspresji i rozprzestrzeniania się oraz niewykazujacy destrukcyjnego wpływu na miejsca, populacje i ekosystemy.

GATUNEK OBCY POINWAZYJNY

to gatunek introdukowany, dawny (umownie przed rokiem 1900), w wolnej przyrodzie w pełni już zakwalifikowany (long-established), nie wykazujący w okresie badan istotnych zmian w rozmieszczeniu.

GATUNEK KRYPTOGENICZNY

(cryptogenic specjes) to gatunek, który nie jest ewidentnie rodzimy lub obcy, a jego ekspansja czy inwazja mogła i może wynikać z przyczyn zarówno naturalnych, jak i autropogenicznych

(np.: piaskołaz ---> Mya arenoria).

GATUNEK KWARANTANNOWY

to według Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin IPPC - agrofag, który nie jest jeszcze szeroko rozpowszechniony o potencjalnym znaczeniu gospodarczym, na którym dotąd nie występował, oraz podlegający urzędowemu zwalczaniu.

PODZIAL GATUNKÓW OBCYCH NA WPŁYW DLA CZŁOWIEKA :

Topiodonty

Antropofoby Neutrobionty Antropobionty

gatunki unikajace gatunki wszelkiego rodzaju, wszelkie rodzaje gatunków

za wszelka cenę dla którego człowiek jest którym człowiek umożliwia

człowieka. obojętny. Nie ma żadnych ich rozprzestrzenianie.

zależności.

Antrobionty

Efemerobionty Metabionty

gatunki przemieszczające gatunki trwale zadomawiajace się

sie z czlowiekiem, ale na danym obszarze

nie zadomowione na trwałe.

Archeobionty Kenobionty

przybysze z przed 1500 r. gatunki, które zadomowiły się

- w Australii pies Dingo. po 1500 r., zwiazane z działalno -

-ścią białego człowieka.

Epekokenobionty Haldenobionty

bytują w środowisku gatunki przybyłe z

stworzonym przez człow.: człowiekiem i weszły

- zwierzęta udomowione do gatunków naturalnych

- zwierzeta łowne Zagrozenie dla rodzimych

Czlowiek stwarza im gatunków naturalnych.

odpowiednie warunki do

bytowania.

EKSPANSJA

oznacza (w sensie geograficznym) spontaniczne rozprzestrzenianie się populacji danego gatunku i obszarów przylegających do dotychczasowej granicy zasięgu przez diaspory (u roślin) lub osobniki (u zwierząt), zwykle na krótki dystans i w nielicznych grupach osobników, bądż (w sensie ekologicznym) opanowanie nowych siedlisk w obrębie dotychczasowego zreału i wypełnienie niezajętych dotąd przestrzeni życiowych.

INWAZJA

gwałtowna kolonizacja nowych terenów, której towarzyszy szybki niekiedy ekspansywny wzrost populacji, powodując na zajętych terenach większe lub mniejsze zmiany w ekosystemach i szkody w gospodarce (np.: szrotówki na kasztanowcach).

RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA

w znaczeniu Konwencji o Różnorodności Biologicznej z Rio de Janerio (1992r.) to zróznicowanie wszystkich żyjących organizmów wliczywszy wszelkie ekosystemy lądowe, morskie i inne wodne oraz układy ekologiczne, których organizmy te są częścią. Dotyczy to różnorodności wewnętrzga-

-tunkowej, międzygatunkowej i na poziomie ekosystemów.

EKOSYSTEM NATURALNY

układ naturalny oznacza biogeocenozę i formację przyrodniczą niezmienną dostrzegalnie i niezakłóconą przez człowieka.

EKOSYSTEM PÓŁNATURALNY

układ półnaturalny oznacza biogeocenozę i formację przyrodniczą wyraźnie zmienioną przez działalność człowieka, lub powstałą w wyniku dzialalności człowieka.

EKOSYSTEM SZTUCZNY

oznacza biogeocenozę i formację przerodniczą utworzona przez człowieka w wyniku jego celowej działalności gospodarczej. Ich utrzymanie na pożądanym stanie wymaga ciągłej inwencji człowieka. Zaniechanie tych zabiegów prowadzi do sukcesji.

TYPY ODDZIAŁYWAŃ POMIĘDZY GATUNKIEM INTRODUKCYJNYM A

GATUNKIEM RODZIMYM :

1) introdukowane gatunki roślinożerne powodują zmiany w składzie gatunków roślinności

2) introdukowane gatunki drapieżne : nieznaczny wpływ, koegzystencja, całkowite występowanie autochtomów

3) konkurencja : * Interferencja ---> bezposredni kontakt i agresja

* Eksploatacja ---> co najmniej dwa gatunki konkurują o to samo źródło pokarmu

bez agresji

4) hybrydyzacja ---> "rozmycie" genotypu gatunku rodzimego

5) introdukowane gatunki jako potencjalne ofiary odwracaja uwagę od ofiar rodzimych

6) introdukowane zwierzęta (głównie ptaki) niszczą uprawy

7) introdukowane zwierzęta wprowadzają pasożyty i patogeny