Współczesne instytucje polityczne.

20.02.2012r.

Instytucje to proces, pewien rodzaj struktury wykraczający poza jednostkowość. Zestaw zasad i rutynowych zachowań. Instytucje to nie tylko organy, ale i szeroko rozumiane zasady i rutynowe zachowania/działania. Są stworzone przez człowieka ograniczenia dla niego samego, które strukturyzuje interakcje polityczne, społeczne, gospodarcze etc. ograniczenia te mogą mieć charakter nieformalny, np. tabu, tradycja, kodeksy zachowań, prawo moralne. Są tez reguły sformalizowane, jak prawo. Ponadto na instytucje składa się personel, normy, wyposaż materialne, działalność, rezultaty etc.

Parsons – funkcjonalne ujecie polityki, mówi ze instytucje to systemy oparte na wzorach oczekiwań, rozpatrywane ze względu na ich miejsce w globalnym systemie społecznym.

Podejście behawioralne, dla którego instytucje to powtarzalne i odtwarzane wg schematów zachowania. Aksjomatyczne – utrwalone wzorce postępowania i wartości. Ujecie funkcjonalne, instytucje to role i związki rol. Role odgrywane i oczekiwane. Ujecie organizacyjne instytucje to organizacje formalne o charakterze rzeczowym, zespoły ludzi wyposaż w określone środki o charakterze materialnym lub niematerialnym i wykonujący określone czynności.

Instytucje zostały powołane do utrzymania porządku. Instytucje muszą kształtować i ograniczać ludzkie zachowania. Mogą mieć charakter formalny i nieformalny. Ponadto powinny charakt się istnieniem wspólnych wartości. Wyłaniają się wizje instytucji spol jako bytu, który zapewnia jednostce regularność, bezpieczeństwo. Dążenie do maksymalizacji zysków jest 1 z motywów ludzkich zachowań które skłaniają go do tego by tworzyć instytucje.

Dwie koncepcje – organiczne i konstruktywistyczne. Wg pierwszej odwołujące się do myśli Huma i Smitha, instytucje są elementem działających racjonalnie jednostek. Wg drugiej kładzie ona nacisk na świadomy wybór i umowę społeczną jako fundament każdej instytucji społecznej.

Ważną inspiracja były teorie racjonalnego wyboru i amerykańska szkoła racjonalizmu – neoinstytucjonalisci. Koncepcje teorii racjonalnego wyboru.

Koncepcje szkoły instytucjonalnej – najczęściej kojarzy się z Friedrichem i Weberem. Często korzeni szuka się w poglądach autorów z zamierzchłych czasów czyniąc autorami Hobbesa, Locke czy Monteskiusza. Starał się on mówić jak urządzić dobry system polityczny (demokracja liberalna w wyd westminsterskim). Ograniczenia instytucjonalizmu przyczyniły się do wybuchu w '60 latach behawioralnej rewolucji i pojawienia się teorii racjonalnego wyboru. Behawioryzm przyczynił się do kooptacji nauk społecznych, matematycznych. Cala uwagę koncentrują na działaniach jednostek, mówią o wyborcach, prezydencie. Nie na systemach lub grupach, ale bazują na pojedynczych osobach. Ostatnie podejście, zakładało istnienie egoistycznych i nastawionych na zysk jednostek. W podejściu tym dominuje pogląd jakoby instytucje powstawały w wyniku świadomych i przekalkulowanych decyzji dla indywidualnych interesów. Podejście takie odrzuca możliwość, by instytucje odgrywały role w formowaniu preferencji.

W odpowiedzi na propozycje behawioralne pojawiły się nowe podejścia – neoinstytucjonalizm. W odróżnieniu od klasycznego instytucjonalizmu, ten zakładał, ze instytucje są zmienne, rozwijają się, nie spowalniają tempa zmian. Współczesne instytucje są bardziej racjonalne, oprócz tego twórcy neoinstytucjonalości uważają, ze instytucje należy postrzegać przez pryzmat wytworzenia przez nie nowych wartości i skupiające nowych ludzi. Jednostki i organizacje w takim podejściu które znalazły się w syt wyboru będą w procesie podejmowania wyboru odwoływać się do instytucji. Zarzutem jaki można postawić o fakt, ze posługuje się ona przeinstytucjonalizowana wizja świata społecznego. Wg niej wszystkie zachowania ludzkie, które cechuje minimalny poziom powtarzalności jest określony mianem instytucji. Zadaniem instytucji ma być redukcja niepewności. Tymczasem jeżeli się przyjrzeć, na instytucjach takich nie zawsze można polegać, bo same generują chaos, któremu miała zapobiegać. Przewidywalność jest czasem nieefektywna i niepożądana. Nieracjonalna racjonalność.

Współcześnie dominuje neoinstytucjonalna koncepcja życia politycznego. Polityka to nieodłączną część społeczeństwa. Według tej teorii zjawiska polityczne wynikały z zachowań jednostek a mniej ze struktur organizacyjnych, reguł odpowiedniego zachowania. Współczesne nauki opisują zdarzenia polityczne jako skutek przewidzianych decyzji. Proces podejmowania decyzji to określanie kierunku działania, polityka była narzędziem kształcenia obywatela, nie zwracano uwagi na działania symboliczne. Współcześnie w równym stopniu systemy polityczne są nacechowane symbolami etc co społeczeństwa antropologiczne. Rytuał i ceremonia uznaje się jako działania pozorne, które maja upiększać działania polityczne. Łączenie niepopularnych przedsięwzięć z popularnymi symbolami jest bardzo popularne, ale ma element uspokajania. Kontrola nad symbolami stanowi podstawę władzy i jest częścią walki o wynik polityczny.

Podkreśla się, ze instytucje maja wpływ na bieg historii.

Metoda imitacji, przesadzanie instytucji, ich transfer. T prosta metoda modernizowania państwa. Modernizujące elity wskazują wzorce instytucjonalne w kraju, które później przyjmują za model rozwiązań lokalnych problemów. Budowanie repliki. Zarówno krytycy i miłośnicy, jeśli patrzeć na polska modernizacje, to zgadzają się do imitacyjnego charakteru polskiej modernizacji. Krytyka pojawia się już w latach '60. XX wieku. Okazało się ze legislacyjne instytucje demokracji i kapitalizmu z jakiegoś powodu nie chcą działać w państwach afrykańskich, azjatyckich etc. transfer instytucji jest bardziej skomplikowany, niż się to wydaje. Instytucje działają w szerszych kontekstach społecznych. Ich przeniesienie w nowy kontekst jest niemożliwe. Można przenieść instytucje, ale żeby to było udana modernizacja muszą być spełnione warunki – trwałość instytucji w sensie zakorzenienia i zdolności do reprodukcji w czasie i uzyskania legitymizacji społeczeństwa oraz efektywność, czyli działania zgodnie z celem, który przyświecał temu importowi. Dla efektywności konieczna jest elastyczność, by dobrze wykonywała funkcje, do jakiej została sprowadzona. Jeżeli funkcja instytucji jest silnie związana z jej forma, to trudno o elastyczność. Oprcz tego są instytucje lepiej lub gorzej nadające się do skopiowania, po drugie są konteksty spoleczne czy polityczne lepiej lub gorzej znoszące przenoszenie instytucji. Nowa instytucja w systemie to wyzwanie dla pewnego statusu quo. Są 3 sposoby adaptacji systemu politycznego do zmian - doskonalenie struktur organizacyjnych, dostosowywanie się ich do nowej rzeczywistości. Druga metoda to likwidacja takiej instytucji lub ograniczenie jej działania i 3 to tworzenie nowych instytucji, które zwiększają skuteczność systemu politycznego. Można tez wskazać na procesy instytucjonalizacji prowadzące do powstania instytucji. Sprzyja temu rozrost aparatu politycznego, centralizacja uprawnień decyzyjnych, decentralizacja, profesjonalizacja i etatyzacja stanowisk kierowniczych, zwiększenie ilości przepisów i ich uszczegółowienie, depersonalizacja stosunków w strukturze organizacyjnej (o czym mowil weber).

Organizacje międzynarodowe, w stosunkach międzynarodowych instytucje były początkowo ujmowane wąsko, w sposób zblizony do potocznego rozumienia instytucji. Instytucjami w takim wypadku beda tylko instytucje miedzynarodowe, rzadowe. Jakieś 20 lat temu upowszechnilo się szeorkie rozumienie instytucji, organizacje miedzynarodowe nie tylko są instytucjami, ale i inne formy wspolpracy przybierajace formy instytucji. Za instytucje będzie uznawalo pewne normy, procedury etc. miedyz poszczegolnymi panstwami. Instytucje są postrzegane przez pryzmat powtarzalnych zachowan, co stanowi staly punkt odniesienia. Rozumienie instytucji sluzy uporzadkowaniu sytuacji miedzynarodowej. Można wyroznic trzy typy, normy prawne i ich zespoly, normy nieformalne, pozaprawne i utrwalone praktyki i ich zespoly oraz uregulowane formy wspolpracy miedzynarodowej. Reżimy miedzynarodowe uzupelniaja pewną lukę. Reżim miedzynarodowy to zbior zasad, regul, które wymuszaja na panstwach powsciagliwosc w ich polityce. Normy prawne i ich zespoły to prawo miedzynarodowe, oprócz tego pamietac trzeba o powszechnych zasadach prawa miedzynarodowego, są najwazniejsze, bo okreslaja prawa i obowiazki panstw. Procze zasad ogolnych duze znaczenie maja zespoly wzajemnie powiazanych norm regulujace okreslone stosunki miedzynarodowe (sektorowe instytucje prawne), prawo dyplomatyczne. Przy prawach miedzynarodowych nie ma sankcji, jest nacisk.

05.03.2012r.

Organizacje integracyjne. Najbardziej rozwiniętą jest Unia Europejska, pozniej ASEAN w Azji etc. To instytucje integrujące się głównie w sferze gospodarczej.

Organizacje wladzcze / niewladcze. Dziela się na koordynacyjne i o charakterze ponadnarodowym. Pojawil się ten podzial w związku z powstaniem wspolnot (np. unia europejska, która jest miedzynarodowa). Termin ponadnarodowosc wskazuje, ze panstwa czlonkowskie przekazaly danej organizacji swoje prawa suwerenne w stopniu niewspolmiernie wyzszym niż jest to w przypadku innych organizacji. Zakres suwerennosci jest istotny, jeśli chodzi o mozliwosc wydawania pewnych aktow. Elementem suwerennosci jest podmiotowosc prawno – narodową. Unia Europejska ma podmiotowosc, ale wtorną. Podmiotowoscia panstwa są terytorium, wladza i ludzie. Jeśli wziac te kryteria, to organizacji miedzynarodowej nie można uznac jako podmiot prawa miedzynarodowego. Nie tylko te elementy swiadcza o podmiotowosci, bo organizacje miedzynarodowe mogą zawierac umowy, uczestnicza w konferencjach, maja swoich przedstawicieli etc., co swiadczy o tym, ze pewna namiastke podmiotowosci organizacje te mają. Najszerszy zakres tej podmiotowosci posiada ONZ, ale trzeba pamietac, ze zadna organizacja nie może rozciagnac takiej suwerennosci, jak panstwa. Ograniczona podmiotowosc jest dlatego, ze organizacja jest powolywana i rozwiazywana zaleznie od woli panstw. Podmiotem prawa miedzynarodwego nie jest kazda organizacja miedzynarodowa ale ta, która ma okreslona sume kompetencji miedzynarodowych.

Miedzynarodowe organizacje pozarzadowe. W odroznieniu od konferencji i zjazdow miedzynarodowych, organizacje pozarzadowe maja charakter trwaly. Powstaja by dzialac trwale lub przez dluzszy czas. Muszą to być organizacje otwarte dla wszystkich stron, tworzenie zamknietych organizacji pozarzadowych jest zabronione. Glownymi czlonkami nie są panstwa, a osoby prawne, instytucje, stowarzyszenia czy osoby prywatne. Ich dzialalnosc jest prowadzona dobrowolnie z upowaznienia rzadow, choc zdarza się, ze rganizacje te powstaja na potrzeby panstw (np. Interpol). Wtedy organy i podmioty traktowane są jako podmioty prawa niemiedzynarodowego. Organizacje można powolywac na podstawie nieformalnego prozumienia stron lub nieformalnych aktow wewnetrznych. W akcie tym podobnie jak w statucie organizacji miedzrzadowej okresla się podstawy prawne, organy się powoluje etc. zgdnie z zalozeniem powolania takiej organizacji jej cel i dzialanosc muszą być miedzynarodowe. Są to organizacje non-profit, pieniadze są srodkiem a nie celem dzialania organizacji. Genezy organizacji pozarzadowych należy szukac w wielkich religiach, które stanowily wsparcie 'ideologiczne'. Pierwsze niereligijne organizacje jakie powstaly, były organizacjami pacyfistycznymi (zaczely powstawac już w XIX wieku, np. Międzynarodowy Kongres Pacyfistyczny). Dzisiaj takim jest Światowa Organizacja Przyjaciół ONZ, Miedzynarodowa Federacja Związków Zawodowych, Miedzynarodowa Wolnych Związków Zawodowych (Solidarność do niej należy). Ich bujny rozwój nastepuje po II wś. Sprzyjala temu decentralizacja stosunkow miedzynarodowych etc. przykladem może być wzrastajaca liczba organizacji ekologicznych. Dzisiaj niemal kazda dziedzina zycia objeta jest dzialaniem conajmiej jednej organizacji pozarzadowej. Funckje organizacji pozarzadowych są bardzo rozne, poczawszy od ksztaltowania opinii publicznej a skonczywszy na wspieraniu rzadow w ich dzialalnosci. Niektore organizacje stosuja rozne formy nacisku na wladze w celu osiągniecia korzyści, dobrze jeśli jest to szantaz, a nie lobby. Ekologia, ruch pokojowy i ruch ochrony praw czlowieka, antyglobalisci, w tych trzech obszarach można zauwazyc nasilone powstawanie organizacji pozarzadowych.

Jeśli chodzi o ruch ekologiczny to rozwój tego typu organizacji był powodowany wzrostem swiadomosci ekologicznej spoleczenstw. Można tu zauwazc dynamiczny rozwój na przelomie lat 70 i 80, objal on wszystkie kraje europy zach, usa i kanady. W latach 80 nastepuje polaczenie osób, które zajmuja się ekologia z ludzmi, którzy zajmuja się pokojem. Ekologiczne organizacje pozarzadowe odgrywają również wazna role lacznika między spoleczenstwami roznych krajow wystepujacych w roli proekologicznej, tworza specyficzny sposob komunikowania się. Orpcz tego tego typu organizacje uczestnicza w promocji i transferze technologii sluzacych ochronie srodowiska, wywieraja wpływ na tworzenie miedzynarodowego prawa o ochronie srodowiska, prowadza szeroka dzialalnosci informacyjna i edukacyjna. W ostatnich latach tworzone są tzw platformy porozumienia. W ich sklad oprócz organizacji pozarzadowych mogą wchodzic organizacje o charakterze rzadowym. Chodzi tu również o wlaczenie przedstawicieli panstw, instytucji badawczych ale i korporacji miedzynarodowych. Do najwazniejszych naleza Miedzynarodowe Stowarzyszenie Ekologiczne, Obywatele Planety, Przyjaciele Ziemi, Światowy Fundusz Przyrody, Green Peace.

Green Peace został zalozony w 1971 r z inicjatywy ekologow amerykanskich i kanadyjskich. Obecnie dziala ok 41 biur regionalnych i narodowych na wszystkich kontynentach. Obecnie Green Peace liczy 2,8mln czlonkow. 90% środkow, jakimi dyspponuje Green Peace pochodzi ze skladek czlonkowskich, reszta z gadżetów (płyty w wielorybim śpiewem xP) etc.

organizacje pacyfistyczne zajmujace się ruchami pokojowymi. Uzupelniaja dzialalnosc sformalizowanych organizacji rzadowych o charakterze pokojowym.ich poczatki siegaja pocztakow XIX wieku. Poczatkowo obejmowaly niewielkie grono osób w towarzystwach o charakterze krajowym. Pierwsze powstaly w anglii i usa. Bardzo dynamicznie roziwjaly se ona przed I wś, jego postulaty objemowaly rozbrojenie, pokojowe rozstrzyganie sporow etc., staly się zalazkiem masowych ruchow przeciwko wojnie. Ruchy te nigdy nie były jednolite. Razem z pacyfizmem wyksztalcily się inne ruchy spoleczne. Wsrod nich można wyroznic miedzynarodowe biuro pokoju (utw w 1891 roku), miedzynarodowa konf rozbrojenia i pokoju, swiatowa rada pokoju etc. Swiatowa rada pokoju – jej struktury zostaly stworzone w 1948r we wroclawiu. Nastapilo zjednoczenie dzialaczy którzy stawiali sobie za cel takie a nie inne postulaty. Czlonkami ŚRP są osoby fizyczne wybierane przez konferensje, sesje etc. naczelnym organem jest sejsa i składa się ze wszystkich czlonkow, zbiera się co trzy lata. Pomiedzy sesjami dziala prezydium. Procz tego w ramach organizacji dziala biuro prezydialne i liczne komisje i komitety problemowe. Postuluje calkowity zakaz posiadania broni jadrowej. Popiera i realizuje akcje na rzecz obroncow pokoju, szerzenie propagandy pokojowej, demaskowanie poczynan zagrazajacyh pokojowi, mobilizacja opinii spolecznej, udzielanie pomocy ofiarom wojny. Dzisiaj jest to organizacja mniej aktywna.

Rganizacje dzialajace na rzecz ochrony praw czlowieka, bardzo popularne dzisiaj. Ich dynamiczny rozwój nastapil w ostatich 30 latach. Obecnie dziala ich dość sporo. Można spotkac organizacje specjalizujace się tylko w pewnych prawach, konkretnych, czlowieka. Walcza glownie o uzyskanie statusu prawnego dla praw znajdujacych się w fazie konceptualizacji, np. prawa do czystego srodowiska. Prowadza wlasne sledztwa, analizuja sytuacje praw czlowieka w roznych krajach, oglaszaja raporty, udzielaja pomocy, składają skargi do instytucji miedzynarodowych, dzialaja jako grupa nacisku, organizuje wlasne debaty etc. organizacje te nie chca prawa do podejmowania decyzji, ale chca mieć wpływ na decyzje. Organizacje pozarzadowe wywieraja również orromny wpływ na rozwój prawa miedzynarodowego, ich przedstawiciele są obecni na roznych konferencjach (np. byli w ONZ).

26.03.2012r.

Traktat lizboński.

Nazwany jest traktatem reformującym wszystkie traktaty reformułujące. Został podpisany 13.12.2007r. ale wszedł w życie dopiero 1.12.2009r. Wprowadzal zmiany w traktacie o UE i traacie ustanawiajacym UE. Od traktatu lizbonskiego mamy nowa nazwe tego drugiego traktatu. Najwazniejszym zalozeniem było zniesienie podzialu na wspolnote europejska i unie europejska. Przeksztalcono unie w organizacje miedzynarodową. Wiazalo się to ze zniesieniem podzialu filarowego. Procz tego wyraznie w tym traktacie starano się uzyskac jasny podzial kompetencji pomiedzy roznymi instytucjami unijnymi. Mial on na nowo zdefiniowac miejsce UE w ystemie swiatowego bezpieczenstwa. Chciano usprawnic dzialanie unii grupujacej 27 panstw czlonkowskich, a pozniej i więcej. Zawiera dużo postanowien z traktatu, który zawieral konwent. Nie zmienia zasadniczo struktury instytucjonalnej UE, który opiera się na trojkacie wladzy – parlament, komisja i radzie ue. Traktat lizbonski zachowuje te 7 najwazniejszych instytucji, procz tych 3 to jest rada europejska, trybunal miedzynarodowy europejski, komitet regionow, ekonomiczno-spoleczny i obrachunkowy. Zmiany te polegaly glownie na tym by wzmocnic wydajnosc, przyjrzystosc i spojnosc instytucji. Europejski bank centralny.

System UE jest dość skomplikowany. Stosowany w UE tojpodzial wladzy z przypisanymi im formami organizacji kompetencji nie jest systemem opartym na klasycznym podziale wladzy, ale nie oznacza to ze jest pozbawiony elementow rownowagi. wyraznym hamulcem jest zasada podzialu wladzy i kompetencji. Jest pewne domniemanie kompetencji, ale chodzilo o to by jasno i precyzyjnie zdefiniowac zakres kompetencji instytucji tak, by nie wchodzily sobie w droge.

Pierwsza, to rada europejska. To organ plenarny skladajacy się z szefow rzadow i panstw, ministrow spraw zagranicznych, najwyzszych przedstawicieli kazdego z panstw. Obowiazuje zasada – jedno panstwo, jeden głos. Towarzyszy im liczny aparat biurokratyczny. Do podstawowych zdan należy wyznaczanie kierunku integracji, daje impulsy do zmian i reform w ramach UE. Jej posiedzenia odbywaja się dosyć rzadko – dwa razy do roku. Z tego organu wychodzi impuls do zmian traktatow. Ustalenia tam przyjete nie maja charakteru mocy prawnej. Jest to również organ, procz europejskego trybunalu sprawiedliwosci, często pelni role arbitra między instytucjami unijnymi, ale również między poszczegolnymi ministrami. Oprócz tego maja prawo do stwierdzania naruszania przez panstwo czlonkowskie naruszania prawa do wolnosci etc. w dalszej kolejnosci może to być europejski tryb sprawiedliwosci, ale takie kompetencje ma również rada europejska. Decyzje rady maja charakter polityczny a nie prawny. Ze względu na jej sklad trudno jednak ignorowac jej ustalenia. Przy podejmowaniu decyzji obowiazuje zasada jednomyslnosci. Traktat lizbonski wprowadzil tu niewielkie zmiany – wprowadzil przewodniczaceo rady europejskiej (prezydenta). Wybierany jest na 2,5 letnia kadencje. Funckji przewodniczacego nie można laczyc z innymi funkcjami w kraju (nie może być prezydentem, premierem etc.).

Rada Unii Europejskiej jest glownym organem uchwałodawczym. Biera się kazdego miesiaca za wyjatkiem sierpnia, w jej sklad wchodza przedstawiciele panstw czlonkowskich w randze ministrow. W zaleznoci od tematyki obraduje jako rada od spraw ogolnych (wtedy min spr. zagranicznych), a jeśli sprawa dotyczy np. rolnictwa, wtedy panstwa są reprezentowane przez danych ministrow tematycznych. Jednosc skladu tego organu można uznac za zaletę. Osoby wystepowaly w radzie jako przedstawiciele swoich panstw. Rada Unii Europejskiej jest organem, który ma podwojny charakter. System wazony jest systemem podejmowania glosow w radzie, chyba ze mamy jednomyslnosc. Jeśli traktat nie wskazuje wyraznie na jednomyslnosc, liczy się większość kwalifikowana. Radzie przewodniczy kazde panstwo przez okres 6 msc. do glownych zadan przewodniczacego należy ustalanie porzadku obrad, reprezentowanie rady na zewnatrz, organ ten jest mocno wspierany przez instytucje pomocnicze. Sekretariat generalny również wspomaga prace, ale pod kątem administracynym. Do najwazniejszych zadan rady można zliczyc zawieranie umow miedzynarodowych, reprezentowanie unii, rada może mieć decydujacy głos w sprawie przyjmowania nowcyh czlonkow. Do tej instytucji należy tez zwolywanie posiedzen czy tez konferencji miedzyrzadowych, które maja na celu zmiane traktatow zalozycielskich. Oprócz tego organ ten wspoluczestniczy w procesie ustalania budzetu i mianowania czlonkow do komitetow, o których była mowa wyzej. Rada posiada wyaczna kompetencje prawodawcza, ale jej dzialanosci prawotworcza jest uzalezniona od inicjatywy ustawodawczej komisji. Rada może wplywac na dzialania komisji. Większość kwalifikowana to 55% panstw i 65% ludnosci, to podwojna większość. Uwazano, ze dzieki temu wzrosnie przejrzystosc procesu decyzyjnego. Istnieje również mniejszosc blokujaca, która może odwlekac podjeci decyzji przez rade unii europejskiej. Blokada musi dotyczy spraw istotnych, minimum to 21% krajow czlonkowskich lub 26,25% ludnosci. W 2017 ta mniejszosc blokujaca ma być jeszcze nizsza 15,4 krajow czlonkowskich i 19,25% obywateli.

Komisja europejska jest jedna z najwazniejszych instytucji o charakterze ponadnarodowym. Jest to organ pelniacy funkcje wykonawczą. Oprócz inicjatywy utawodawczej, pelni funckje kontrolna, często nazywa się ja straznikiem traktatow. Do tej pory kazdy kraj mial swojego komisarza. Od 2014 roku w komisji kazdorazowo beda zasiadac przedstawiciele 2/3 panstw unii, przy czym aby zachowac zasade sprawiedliwosci, wprowadzono system rotacyjny. Obecnie kadencja komisji trwa piec lat. Komisarze unijni maja status urzednikow miedzynarodowych, nie reprezentuja interesow narodowych, choc nie jest do konca mozliwe oddzielenie interesow unijnych od narodowych. Komisja europejska jest odpowiednikiem rzadu narodowego. Kazdy komisarz ma swoj gabinet, wokół którego jest cala masa urzednikow. Pracami komisji kieruje przewodniczacy bedacy najwyzszym przedstawicielem politycznym wspolnot. Reprezentuje komisje na zewnatrz, podlega mu sekretariat etc. komisja europejska jest cialem kolegialnym. Wotum nieufnosci przysluguje parlamentowi europejskiemu.istnieje mozliwosc oddelegowania komisarza. Traktat lizbonski wprowadzil zapis umozliwiajacy dymisje czlonka komisji przez jej przewodniczacego. Komisja ma prawo wszczynac postepowania przed europejskim trybunalem sprawiedliwosci wobec panstw (np. wobec polski za niewprowadzenie jakichs postanowien). Komisja może zadac nie tylko od panstw, ale i podmiotow prawnych wyjasnien czy informacji które są niezbedne komisji europejskiej. Komisja może wydawac 4 rodzaje aktow prawnych, dyrektywy, rozporzadzenia, ale procz tego opinie i zalecenia, ale one nie maja charakteru prawnego. Podstawowa procedura jest zwykla większość. Komisja obudowana jest komitetami doradczymi etc. Komisja musi się spotkac przynajmniej raz w tygodniu. Decyzje podejmuje się w sposob obiegowy. Komisja europejska przygotowuje budzet. Unia europejska operuje takimi funduszami jak europejski fundusz rozwoju reginalnego etc., komisja decyduje jak nastepuje podzial srodkow z tych funduszy. Komisja europejska podlega również pewnemu nadzorowi – musi co roku zdawac sprawozdzania, parlamentowi i radze UE, ponadto komisja prowadzi pertraktacje miedzynarodowe.

Parlament europejski ma trzy siedziby. De facto siedziba jest w Strasburgu, w Brukseli odbywają się posiedzenia, a sekretariat jest w Luksemburgu. Parlament jest jednoizbowy. Przedstawiciele do parlamentu wybierani są w wyborach powszechnych. W jego ramac h dzialaja frakcje, zaczyna się ponadto ksztaltowac cos w stylu partii europejskich. Dwie najwieksze frakcje to europejska partia ludowa i partia demokratow, druga to frakcja socjalistow, trzecie to liberalno-demokratyczno-reformatorska. Jeśli zbierze się 29 przedstawicieli danego panstwa, mogą zalozyc frakcje. Jeśli frakcja będzie skladala się z dwoch panstw, to potrzebnych jest 18, jeśli z 3 to 14, a jeśli z 4, to jeszcze mniej. Powstanie frakcji musi być notyfikowane przewodniczacemu parlamentu. Obecnie jest chyba 8 frakcji i 29 niezrzeszonych.

18.4.2012r.

Konstytucja.

Konstytucja miala regulowac ustroj wladz panstwowych. Spierano się o to czy konstytucja ma regulowac prawa i wolnosci obywateli czyli relacje jednostka – panstwo. W tym okresie silne wplywy miala koncepcja prawa naturalnego.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku. Istnialo przekonanie, ze kazde panstwo demokratyczne powinno mieć konstytucje w której zapisane beda prawa i wolnosci obywateli.

Wspolczesny konstytucjonalizm zna wiele rodzajow konstytucji. Pierwszy z nich to podzial na konstytucje pisane, ujete w forme aktu lub aktow normatywnych. Drugim rodzajem są konstytucje niepisane, oparte na prawie zwyczajowym, precedensach sadowych etc. konstytucje pisane to zjawisko typowe, dominuje w większości panstw. Tylko w Wlk Brytanii i Izraelu nie było przez jakiś czas konstytucji pisanej. Kolejny podzial to na konstytucje sztywne i elastyczne. Konstytucja sztywna ma wyzsza moc prawna od ustaw zwyklych, w konsekwencji zwykla ustawa nie można zmienic konstytucji, a ustawy uchwalane muszą być z nia zgodne. Na tej podstawie powstalo sadownictwo konstytucyjne. Konstytucje elastyczne można zmieniac w takim trybie, w jakim zmienia się ustawy, nie jest chroniona przed ingerencja ustawodawcy. Zajmuje się ona trescia regulacji, a nie formalna przeslanka, czyli moca prawna. W większości krajow typowa jest konstytucja sztywna, elastyczne naleza do rzadkosci (mialy taka Wlochy przed I wojną światową). Trzecie kryterium to podzial na konstytucje jednolite i zlozone. Jednolite ujmuja cala materie konstytucyjna w jednym akcie prawnym, co jest typowe dla wspolczesnosci, zlozone składają się z kilku aktow regulujace poszczegolne kwestie, np. dzialania prezydenta i wladzy wykonawczej, druga regulujaca prawa i obowiazki obywateli i tak dalej. Dominuja jednak kontytucje jednolite, zlozona miala III Republika Franuska, Izrael, Kanada, Czechy, kraje skandynawskie, również w Polsce miala miejsce taka sytuacja w latach 1992 - 1997. innym kryterium jest kryterium historyczne, gdzie mowi się o roznych generacjach konstytucji, to będzie amerykanska, polska z 3 maja, to generacje pierwszych, najstarszym konstytucjom niewiele ustepuje konstytucja Norwegii i Belgii. Druga generacja to okres po II wś, np. konstytucja weimarska, austrii, czechoslowacji i konstytucja marcowa z 1921r., trzecia generacja to okres po II wś, nowe konstytucje powstawaly najpierw w panstwach, które przegraly wojne, Japonia, Niemcy, Włochy, Francja (konstytucja IV republiki). To co jest charakterystyczne dla konstytucji III generacji to to, ze były tworzone ze swiadomoscia porazki konstytucjonalizmu przedwojennego. Jeśli chodzi o prawa i wolnosci, po II wś zaczely się rozwijac regulacje prawa miedzynarodowego. Dla europy szczegolne znaczenia miala konwencja o ochronie praw czlowieka i podstawowych wolnosci z 1950 roku, była pozniej wyznacznikiem standardow dla nowych konstytucji w krajach wychodzacych z systemow totalitarnych czy autorytarnych, jak Grecja, Hiszpania i pozniej tych wyzwolonych ze ZSRR.

Można tez mówić o konstytucjach stabilnych (dobry przykład USA, gdzie konstytucja funkcjonuje od 200 lat) i zmiennych (Francja). Najstarsze konstytucje jak amerykanska czy belgijska, norweska, mimo ze obowiazyway przez wiele lat musialy być dostosowywane do nowych realiow i rzeczywistosci, przez co były poddawane rewizjom i nowelizacjom. W stanach zjednoczonych uchwalono do tej pory tylko 26 poprawek, z tego 11 jeszcze w XVIII wieku.

Można wskazac kilka cech konstytucji: to akt prawa pisanego (wyjatkiem jest wielka brytania) o najwyzszej mocy prawnej w systemie prawnym danego panstwa. Akt ten okresla podstawowe zasady ustroju panstwa, reguluje zakres kompetencji organow panstwa, ich relacj między soba etc., często zawarte są tez zawarte relacje między federacjami, w konstytucji msza się znalezc prawa i wolnosci jednostki, kolejny element to to, ze jest to akt uchwalany i zmieniany w szczegolnej procedurze, trudniejszej niż tej dotyczacej zwyklych ustaw. Konstytucja nie jest aktem stricte prawnym.

Cechy zasadnicze konstytucji: jest aktem normatywnym (akt, który formułuje normy prawne, które są powszechnie obowiazujące), ma szczegolna tresc, forme i moc prawną. To odroznia konstytucje od zwyklej ustawy. Szczegolna tresc konstytucji polega na zakresie regulowanych przez nia materii, jest on uniwersalny, a także sposob regulacji. Nie powinno być zadnej istotnej kwestii ustrojowej, która bylaby nieuregulowana w konstytucji. Konstytucja powinna normowac tylko zagadnienia o chrakterze podstawowym. Polska konstytucja jest bardzo szczegolowa w porownaniu do konstytucji stanow zjednoczonych. Kraje postkomunistyczne również maja tendencje do bycia bardzo rozwleklymi, co wynika z doswiadczen autorytaryzmu, którego powtorzenia nowi ustawodawcy chcieli uniknac, ponadto zaczynano watpic we wladze sadownicza, w jej tworcza interpretacje konstytucji, dlatego starano się jak njbardziej zczegolowo wszystko opisac. Jeśli spojrzec na strukture polskiej konstytucji, to składa się ze wstepu i 243 artykułów ujetych w 13 rozdzialow. Najobszerniejsze są rozdzialy poswiecone ustrojowi, drugi jest rozdzial poswiecony wolnoscim, prawom i obowiazkom czlowieka i obywatela, kolejne rozdzialy dotycza poszczegolnych organow i urzadzen konstytucyjnych panstwa: wladza ustawodawcza, w pierwszej kolejnosci mowi się o parlamencie (swiadczy to o tym, ze jest to najwazniejszy organ w panstwie), unormowana jest tu również instytucja referendum, kolejny jest prezydent, rada ministrow i administracje rzadowe, samorzad terytorialne. sądy i trybunaly itd. organy wymieniane w konstytucji są wazniejsze od tych, których tam nie ma ;) dwa kolejne dotycza finansow, mozliwosci zmiany konstytucji etc. Konstytucja ta można uznac za konstytucje stabilną, od 1997 roku wprowadzono do niej 3 poprawki.

Szczegolna forma konstytucji polega m.in. na jej szczegolnej nazwie, tylko ten akt nazywa się mianem konstytucji. Sprawa zasadnicza jest specyfika trybu powstawania i zmiany konstytucji. Nowe konstytucje powstaja w szczegolnym trybie, bywa on niekiedy przedmiotem odrebnej regulacji konstytucyjnej. Osobnym trybem jest wprowadzanie zmian, a innym jest uchwalanie. Konstytucja przygotowywana jest w parlamencie, zdarzaja się jednak momenty pomijania parlamentu przy uchwalaniu konstytucji, np. w Rosji z inicjatywa zmiany konstytucji prezydent Jelcyn a nie Duma, pozniej było referendum i ludzie ją przyjęli. Charakterystyczne są projekty konstytucji, przygotowywane przez specjalne cialo, podobnie jest w przypadku konstytucji krajowych, narodowych, można powolac komisje konstytucyjną, tworzy się nowe komisje, które do tej pory nie funkcjonuja w ramach sejmu i to one pracuja nad trescia, w jej sklad wchodzi cale gremium politykow i ekspertow, powolanych również spoza parlamentu. Aby uchwalic konstytucje potrzebna jest szczegolna większość przy glosowaniu i quorum (obecnosc). Niekiedy konstytucja uchwalana przez parlament musi być oddana pod osad narodu w postaci referendum. Zmiana konstytucji leży w gestii parlamentu, potrzebna jednak szczegolnej większości (w Niemczech potrzebne jest 3/4 w Bundestagu i 3/4 w Bundesracie) 2/3 albo 3/5 jest najczesciej spotykane. Niektore konstytucje nawet zakladaja, ze co jakiś czas powinno dokonac się rewizji, np. Portugalia czy polska konstytucja marcowa. W wielu krajach niedopuszczalna jest zmiana konstytucji w czasie obowiązywania stanu wyjątkowego czy wojennego. W polskiej konstytucji zapis przyjmuje jako podstawowy organ mogacy ja zmienic – parlament. Dokonywany jest w formie ustawy zmiany konstytucji. Tylko prezydent, senat i grupa poslow (1/5 ustawowego skladu sejmu, obecnie to 90 poslow) mogą zglosic projekt zmiany konstytucji. Ustawa o zmianie musi być uchwalowa większość 2/3 w obecnosci co najmniej 50% + 1 skladu ustawowego skladu poslow. Nie pozniej niż w ciagu 60 dni od uchwalenia projektu ustawy o zmianie konstytucji, wniosek ten musi być przyjety przez senat. Konieczna jest zawsze zgoda obu izb. Nie przewiduje się u nas obligatoryjnego referendum konstytucyjnego. Jeśli obie izby uchwala zmiane konstytucji a w referendum zostanie ona przyjeta, to prezydent ma obowiazek podpisania ustawy zmieniajacej konstytucje. Kolejnym obostrzeniem jest to, ze nie można jej zmieniac w czasie trwania stanu nadzwyczajnego.

System prawny w polsce zbudowany jest na zasadzie hierarchii, którą konstytucja wienczy. Konstytucja jest aktem najwyzszym, więc przedmiot jej normowania ma charakter pierwotnie nieograniczony. Mowi jakie inne zrodla prawa beda w polsce (czy innym kraju) i wyznacza ich zakres przedmiotowy, samoistny lub wykonawczy charakter. Ta najwyzsza moc polega tez na tym, ze wszystkie inne akty prawne muszą być z nią zgodne, spojne etc., muszą przyjmowac tresc w mozliwie najbardziej sposob pozwalajacy na najpelniejszą realizacje postanowien i tresci konstytucji. Szczegolna moc prawna jest tradycyjnie rozpatrywana na stosunku konstytucji do ustawy zwyklej.

Przynieść konstytucję z 1997 roku na następne zajęcia.

23.4.2012r.

Każda konstytucja jest ustawą i powinny się w niej znaleźć zapisy pozwalające na stworzenie normy prawnej. Preambula nie jest zapisem norm prawnych, nie jest zapisana ona w postaci artykułów jak pozostałe przepisy konstytucyjne. Niektóre przepisy w konstytucji bardzo szczegółowo i konkretnie opisują dane sytuacje. Można z nich stworzyć normę prawna bez posiłkowania się przepisami z innych aktów. Istnieją również przepisy, które nadają się do samoistnego stosowania. Przepisy, normy, które maja charakter bardzo ogólny określa się mianem zasad konstytucyjnych.

Jeżeli chodzi o zasady konstytucyjne, są one podstawową wskazówką dla określenia zakresu aksjologicznego konstytucji, wskazania systemu wartości wynikającego z całokształtu konstytucji, determinują szczegółowe unormowania. Obecnie nie ma konstytucji aksjologicznie neutralnej. Konstytucji nie można traktować jako sumy zdań w niej zapisanych. Zasady konstytucyjne pełnią rolę otwarcia konstytucji. Wyznaczają one również ogólny kontekst interpretowania norm konstytucyjnych o bardziej szczegółowym charakterze. Są pewne systemy zabezpieczające konstytucje, które uniemożliwiają zmianę zasad konstytucyjnych, np. w Niemczech niektóre z zasad nie mogą zostać zmienione czy zniesione. Polski system od tego odszedł, ale wprowadził utrudnienia w możliwości zmiany zasad.

Niektóre konstytucje rozpoczynają się od dłuższych wstępów (np. Polska, USA, Francja, Niemcy), tzw. preambuł, ale w niektórych krajach (np. Włochy) zrezygnowano z takiej konstrukcji konstytucji. Polska preambuła odwołuje się do historycznych i politycznych podstaw konstytucji. Sytuuje ona konstytucje w tle tradycji ustrojowej danego państwa, wydarzeń etc. które towarzyszyły powstaniu konstytucji. Preambuła określa cele i nadzieje związane z nową konstytucją i jej uchwaleniem. W preambule znajduje się odwołania do prawa naturalnego, zasady godności człowieka etc. Niewiele postanowień ma charakter samoistnie normatywny.

Część zasad konstytucyjnych wymieniona jest konkretnie w pierwszym i drugim rozdziale. Przepisy konstytucyjne dzielą się na bezpośrednie, które od razu można odwołać do jakichś sytuacji i pośrednie, które konkretyzowane są przez ustawy. Polskie prawo ma charakter prawa stanowionego.

Zwyczaj konstytucyjny to ustabilizowana i długotrwała technika postępowania w danej sytuacji. Przepisy prawa pozostawiają kilka możliwości interpretacji w danej sytuacji, ale jeśli stosuje się jedną czy dany wariant, powstaje zwyczaj konstytucyjny. Najwięcej zwyczajów znaleźć można w praktyce parlamentarnej. Innym przykładem zwyczaju jest zajmowanie miejsc w sali obrad. Marszałek sejmu poprawia techniczne błędy w uchwalaniu przepisów, np. numerację. Zwyczaj konstytucyjny to sposób w jakim normy prawa są stosowane w praktyce konstytucyjnej, nie jest normą prawną a sposobem postępowania w określonej sytuacji. Odrzucenie czy zmiana zwyczaju nie wymaga zmiany przepisu konstytucyjnego. Czasem zwyczaj przekształca się w normę prawa zwyczajowego. Trybunał nie tworzy aktów prawa, a sprawdza zgodność ustaw i innych z konstytucją. Sądy z kolei są organami precyzującymi przepisy prawa, zwłaszcza prawa konstytucyjnego, ale nie maja prawa dodawać do nich jakichkolwiek treści. Żeby prawo konstytucyjne mogło funkcjonować w praktyce istnieją doktryny prawa. W niej znajdują się metody interpretowania prawa. Doktryna wiodącą jest systemem poglądów naukowych, nie można przypisać jej mocny prawno – wiążącej. Wskazują one pożądane kierunku rozwoju unormowanych praw. Wielu sędziów powołuje się często na pewne interpretacje z którymi można się spotkać nie tyle w orzecznictwie, ile w komentarzach do Kodeksu, których dokonuje się na poziomie naukowym.

Każda konstytucja określa pewne zasady. Suma zasad składa się na tożsamość konstytucyjna państwa, wskazują tego, do kogo należy władza w państwie, ustanawiają formy wykonywania władzy etc. określają podstawowe sposoby i treści wykonywania władzy, idee cele jakie powinny być w tym procesie urzeczywistniane. Zasady te mogą być formułowane w bardzo różny sposób. Zasady te nie zawsze muszą być zapisane w odrębnych postanowieniach aktu konstytucyjnego. Nierzadko zasady te wymagają zdefiniowania w oparciu o poszczególne postanowienia konstytucji. Tekst konstytucji posługuje się często skrótami myślowymi i pojęciami – kluczami.

W polskiej konstytucji można wskazać 7 zasad podstawowych. Pierwsza dotyczy suwerenności narodu, niepodleglosci i suwerennosci panstwa, demokratycznego panstwa prawnego, spolecz obywatelskiego, podzialu wladzy, spolecznej gospodarki rynkowej i przyrodzonej godnosci czlowieka.

21.5.2012r.