Zajęcia nr 7

Pamięć autobiograficzna- pam deklaratywna odnosząca się do własnej przeszłości; to zdolność do rejestrowania i odtwarzania zdarzeń z osobistej przeszłości oraz proces rejestrowania i odtwarzania tych doświadczeń.

Squire procesy pamięciowe dzieli na:

deklaratywne niedeklaratywne

epizodyczna semantyczna proceduralna habituacja torowanie warunkowanie

(o zdarzeniach) (dotyczy znaczenia (umiejętności) (przyzwyczajenie)

faktów, zw. między i sensytyzacja

elementami zw.

autobiograficzna przycz.- skut.)

Bad.: studium 3- letniego dziecka, który był świadkiem zamordowania swojej siostry. Dziecko w trakcie wywiadu nie potrafiło odpowiedzieć na żadne pytanie dot. Tego zdarzenia, bo nic nie pamiętał. Jednak zarejestrowano wówczas znaczny wzrost tętna.→ pam. autobiograficzna nie jest utożsamiana z wszelkim doświadczeniem życiowym jednostki, gdyż nie obejmuje doświadczeń emocjonalnych, do których nie mamy świadomego dostępu , ale jest z nimi związana. Pam autobiograficzna jest związana z pam. epizodyczną i semantyczną. Jst też procesem ogólnie świadomym, jednak nie zawsze.

Cechy, atrybuty pam. autobiograficznej:

• uporządkowanie sekwencyjne- związek z pam. epizodyczną i semantyczną. Uporządkowanie w czasie może mieć charakter liniowy, a sekwencje mogą wchodzić w skład hierarchii. Konieczność wykorzystania pewnych struktur do kodowania. Zdarzenia A, B, C, D, E, F- można ustawić na 720 możliwości.

  Wagenaar- bad. Pamietnikowe: po innych wskazówkach wnioskujemy o tym, co było.

• Zdarzenia są datowane- mają pewną lokalizację czasową.

• Zdarzenia mają sens dla jednostki.

• Zdarzenia odnoszą się do Ja.

Metody badania pamięci:

• m. swobodnych skojarzeń Galtona- badany podaje skojarzenia z danym słowem, ma otwarty , swobodny charakter

• m. kierowanych skojarzeń Crowitza i Schiffmana- nacisk na podawanie skojarzeń dotyczących specyficznych zdarzeń;

• m. pamiętnikowa- I to „techniki śniadaniowe”- trzeba odtworzyć dokładnie stół ze śniadania; Linton sama prowadziła pamiętnik, a po pewnym czasie na podstawie wskazówki musiała sobie zapisane info.

• Organizacja pamięci- Koncepcja skryptów Abelsona:

  3 rodzaje schematów:

1. skrypty- reprezentacje często pojawiających się zdarzeń codziennych. Następstwo kolejnych scen nie może zmieniać się w obrębie skryptu. Schemat ma pewną sztywność (egzamin, mycie zębów).

2. plany- bardziej ogólne, zawierające cel. Sekwencja zdarzeń może się zmieniać, np. realizacja planu typu wyjście z domu.

3. tematy- dbanie o higienę, coś nadrzędnego. Zawiera cele aktorów w sytuacji społecznej.

• Conway i Bekerrian- w ramach pam. autobiograficznej wyróżniamy pakiety pamięciowe.

Mają one organizacje hierarchiczną. Zawierają one wiedzę z pewnego okresu życia i należącymi do niej zapisami zdarzeń ogólnych oraz zawartymi w nich info o zdarzeniach specyficznych. Dzięki temu łatwiej wydobyć nam potrzebną info. Najłatwiej zapominane są z darzenia specyficzne.

Okres życia (wczesna dorosłość)- 2 tematy: pisanie pracy naukowej i tworzenie rodziny.

Zdarzenia ogólne wywiady, xero książek, itd. kupno mieszkania, mebli

zdarzenia specyficzne wizyta w sklepie, kłótnia,

ustępstwa, płacenie w kasie

Informacje zapamiętywane są poprzez:

• zewnętrzną skale czasu- skale rzędu dni, tygodni, miesięcy, konkretnych dat

  bad. Stwiskiej: ludzie przy porządkowaniu przeszłych zdarzeń popełniają błąd: pamiętali jaki to był dzień tygodni (czy pt. czy śr.) a nie pamiętali czy tydzień wcześniejszej czy może 2 tyg później./ pewne skale czasu są chętniej wykorzystywane niż inne. W krajach zachodnich częściej używa się skali tygodnia.

• odwołanie się do uporządkowania pam. w pakiety o różnym poziomie ogólności info w nich zawartych.

  3 poziomy ogólności:

  1) poz. ogólny- okresy życia, odwołanie do zew. skali czasu;

  2) poz. pośredni- tu pojawia się hierarchiczna budowa info/ skrypty mają nie tylko charakter sekwencyjny, ale i są zorganizowane hierarchicznie; określa się kolejność niewielkiej liczby zdarzeń, powiązanych ze sobą, jak też poprzez porządek czasowy wew. skryptu;

  3) poz. konkretny- nietypowe zdarzenia; mogą być lokowane na zew. Skali czas, ale jednocześnie sięgać do związków przyczynowo- skutkowych.

  Bad.: „pamięć działająca na zasadzie lampy błyskowej”: naoczność i konkretność danych pamięciowych nie muszą być gwarantem ich poprawności.

Efekt odniesienia do Ja- materiał autobiograficzny w pam zapominany jest w trakcie lat, a nie godzin czy dni.

Bad.: były 4 gr badanych i każda dostała po 10 przymiotników. Ich zadaniem było wyszukanie przymiotników ze wzg na: 1. pewne litery- uruchamiano kodowanie wzrokowe, 2. rymy- kod fonemiczny, 3. takie samo znaczenie- kod semantyczny, 4. opis ich samych- odniesieni do Ja. Kiedy niespodziewanie kazano im przypomnieć sobie jak najwięcej z prezentowanych wcześniej przymiotników, to najlepsze wyniki uzyskała ostatnia grupa, nawet, gdy musieli stwierdzić, ze dany wyraz ich nie opisuje.- Lepiej zapamiętujemy info, które odnoszą się do naszej osoby.

Krzywe zapominania

Na przechowywanie danych pamięciowych wpływa: czas, ich sensowność, odniesienie do Ja., pojemność schematów pamięciowych (w schematach pojemnych jest dużo info, ale są one ogólne i mają charakter preskryptywny a nie deskryptywny), wyrazistość danego zdarzenia, znak emocjonalny (sprzeczne teorie, a do tego znak afektywny może ulec zmianie).

Pod kątem procesualnym wyróżniamy 3 fazy:

1. zapis: odpowiedni kod, zaangażowane są emocje, może być związek z uwagą.Zapis info następuje przy użyciu schematów (konc. skryptów Abelsona). Nie musimy czegoś zapisywać, gdy jest inne niż z naszym skryptem, np. zeznania świadków przy napadzie- opowiadają zgodnie ze schematem, jaki już posiadają takiego zdarzenia.

   „pamięć tunelowa”- pod wpływem emocji osoba koncentruje się na jednym, np.na broni, ale nie pamięta reszty szczegółów.

2. Przechowanie:

   Interferencja- schematy jakie posiadamy wpływają na zapamiętywanie następnych info i odwrotnie.

   Nacechowanie afektywne- to, co kiedyś odbieraliśmy za nieprzyjemne, po latach zmienia znak afektywny, np. pobyt w wojsku.

Efekt względnej świeżości- lepiej pamiętamy zdarzenia z ostatniego roku, co może się wiązać z koniecznością ich wykorzystywania w procesie adaptacji społecznej.

Amnezja dziecięca- nie pamiętanie zdarzeń z przed 5 r.ż., dziecko nie ma odpowiednich skryptów, obrazów; info które odbiera nie mają dla niego sensu, nie może ich do niczego odnieść.

Reminiscencja- po przekroczeniu 50 r.ż. Ludzie lepiej pamiętają zdarzenia z lat 10- 30, może wiązać się z tym, że jest to krytyczny okres dla formownia się struktury Ja.

2. odtwarzanie:

   bad.:I- w pytaniach o osobiste zdarzenia konstruujemy wspomnienia, a nie je odtwarzamy.

   II- z kolejnymi przywołaniami wspomnień, popełniamy coraz więcej błędów, bo coraz więcej odpowiadamy schematycznie. Skrypty pomagają w odtwarzaniu.

Bad. Loftus- zaszczepianie wspomnień: badanym pokazano film z wypadkiem i zadano im później pytania odnośnie faktów. W drugiej grupie zasugerowano nieprawdziwe zdarzenie, mało istotne,że samochód minął stodołę. Na pytanie czy w filmie była stodoła, więcej za było z gr 2./ Jest tak tylko przy mało znaczących, peryferycznych zdarzeniach.

Mechanizmy wykorzystywane we wszczepianiu wspomnień:

• przy kolejnych odtwarzaniach mogą być użyte mechanizmy metapamięci;

• osoba nie podejrzewa, że ktoś mógł zebrać info od rodziny i nią manipulować;

• czynnik sugestii;

• mechanizm społecznego doboru słuszności.

Czy można się uodpornić?- trudno bronić się przed info peryferyczną.

Wywiad poznawczy- 4 zasady postępowania:

1. sytuacja kodowania musi być podobna do sytuacji kodowania

2. podawanie każdego szczegółu jaki się przypomni, nawet wydającego się za nie ważny.

3. Opisywanie sekwencji zdarzeń w różnej kolejności. Zniknie wówczas skrypt.

4. Opisywanie zdarzeń z innego punktu widzenia.

Zajęcia nr 8

pamięć- proces odpowiedzialny za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia.

Pamięć jako zdolność	Pamięć jako proces
- To element psychicznego wyposażenia jednostki, wykazujący duże różnice indywidualne. - Jest składnikiem inteligencji. - Składa się z wielu zdolności specyficznych, np. pam. wzrokowej, słuchowej - Można ją doskonalić.	- To sposób kodowania doświadczenia, stanowiący uniwersalną właściwość człowieka. - Jest fazą przetwarzania info. - Składa się z wielu faz. - Można doskonalić niektóre fazy procesu pam., np. fazę odtwarzania.

Squire wyróżnił pamięć:

1. deklaratywną:

   - semantyczna (fakty)

   - epizodyczna (zdarzenia)

2. niedeklaratywną- ma charakter utajony, umożliwia wykonie czynności w dokładnie określonym kontekście sytuacyjnym; składają się na nią:

   - zdolności proceduralne (motoryczne, percepcyjne, poznawcze- wiedza, jak...czytać gazetę)

   - torowanie- bodźce wcześniejsze ułatwiają rozpoznanie późniejszych.

   - warunkowanie

   - habituacja (spadek wrażliwości przez długotrwałe i jednostajne bodźce) i sensytyzacja (wzrost wrażliwości zmysłowej)

Zaburzenia poszczególnych rodzajów pamięci występują po uszkodzeniu różnych okolic mózgu.

Metafory w odniesieniu do pamięci:

1. śladu stopy na piasku- ślad pamięciowy w miarę czasu zaciera się i słabnie, ponowne zetknięcie się z tym faktem powoduje jego odnowienie i zapamiętanie dłuższy czas.

2. Magnetofonowa- zapamiętywanie to zapis na kasecie, położenie kasety na półce to przechowywanie, a odsłuchanie jej- odtwarzanie.

3. Komputerowa- człowiek i komputer posługują się pamięcią operacyjną i trwałą, są one zlokalizowane w różnych miejscach, opierają się na kodzie 0,1, podobny jest dostęp do info zapisanych w pamięci.

• Koncepcja faz

Tulving wyróżnił 9 faz procesu pamięciowego:

1. spostrzeganie

2. kodowanie- zmian spostrzeżenia w ślad pam.

3. przechowanie śladu kodowanego- w kodzie dyskretnym, a nie obrazowym

4. rekodowanie- wielokrotne modyfikowanie zawartości pam. przez napływające dane. „świeże info „mogą modyfikować dotychczasową wiedzę osoby w sposób globalny, gdy są zw. z akceptowanym systemem wartości, lub lokalne, na temat zdarzeń obojętnych.

5. Przechowanie śladu rekodowanego.

6. Wydobywanie- poszukiwanie info w pam., jako efekt interakcji info w śladzie pam. z info w pytaniu skierowanym ku pam.; to proces wyboru.

7. decyzja- gdy następuje dopasowanie śladu pam. z pyt., to kończy się sukcesem, ajego wynik idzie dalej

8. pamięć świadoma

9. decyzja o zachowaniu- decyzja nie zawsze musi być pozytywna, jeśli jest to osoba wykonuje dany ruch, odpowiada na pytanie; info z zach. Może znów zapoczątkować cykl pamięciowy

Fazy uporządkowane są zarówno liniowo, jak i cyklicznie:

• cykl mały- związany jest z wielokrotnym odbiorem info zw. z dotychczasową wiedzą jednostki/ przy rekodowaniu! Procesy kontroli czy nowa info znajduje się już w pam, czy trzeba szukać dalej. Tylko info ważne mogą być zarejestrowana kilkakrotnie. Może on zachodzić mimowolnie lub dowolnie.

• cykl duży- ujawnione zachowanie może znów zapoczątkować cały cykl pamięciowy.

  Prawo częstości- im więcej razy dany materiał jest powtarzanym tym lepiej jest zapamiętany.

  Prawo Foucault- im materiał zapamiętywany obszerniejszy, tym czas poświęcony do zapamiętania 1 elementu wzrasta szybciej, niż jego objętość: t=kl². Jednak jest wiele innych czynników wpływających na uczenie, których ono nie uwzględnia, jak np. sensowność.

Pozaosobiste formy odtwarzania info:

• przypominanie- jednostka wykonuje polecenia skierowane do jej pamięci,, musi samodzielnie wydobyć info ze śladu pam., a więc wyszukuje taki zbiór info , który łączy dane ze śladu pam. z danymi z pytania.

• rozpoznawanie- jednostka otrzymuje zbiór możliwych odpowiedzi na pytanie, a jej zadaniem jest wskazanie odpowiedzi poprawnej, np. test wielokrotnego wyboru.

Zjawiska, w których rozpoznawanie i przypominanie nie są ze sobą związane:

• Nieświadomy plagiat- to przypominanie; jednostka przypomina sobie coś i wykonuje czynność znaną skądinąd, uznając za swoją oryginalną.

• Paramnezja- osoba pamięta, że już się z tym faktem spotkała, ale nic poza tym, np. „mam to na końcu języka” (TOT)

• deja vu- rozpoznajemy błędnie sytuację jako znaną nam skądś.

• Jamais vu- (zjawisko alienacji, wyobcowania) błędnie rozpoznajemy znaną nam sytuację jako coś nowego.

• Zespół Chapgrasa- może powodować organiczne uszkodzenie mózgu; patrzę na twarz mamy, ale jest ona obojętna, wydaje się nam, że to nie mama, tylko jej sobowtór.

• Model magazynowy; Atkinson i Shiffrin- wyróżnili pamięć:

1. ultrakrótkotrwałą (sensoryczna, efekt Sperlinga)

2. krótkotrwałą

3. długotrwałą

właściwości	Rodzaj pamięci
	sensoryczna	krótkotrwała	długotrwała

pojemność

18el.,zmienna w zależności od sposobu badania

7+/- 2 el., 80 bitów

185 mld info, praktycznie nieograniczona

Czas przechowania	0,5 s, może nieco dłużej	15-18 s,	Praktycznie nieograniczony
zapamiętywanie	szybkie	Szybkie nie wymaga wysiłku, automatyczne	Wolniejsze, wymaga zaangażowania
Format zapisywanych info	Wzrokowy lub słuchowy;możliwe inne modalności/ wielkość liter, barwa	Akustyczny, możliwy semantyczny	Semantyczny, możliwy słuchowy, wzrokowy

zapominanie	Tak, efekt maskowania	Zanikanie lub interferencja	Mała, zapominanie pozorne
kontrola	brak	powtórki wewnętrzne	Bardzo duża

Model Hebba w odniesieniu do tego.

Pamięć sensoryczna:

Maskowanie wsteczne- to hamowanie wykryte w procedurze Averbacha; bodziec eksponowany później hamuje odtwarzanie bodźca eksponowanego wcześniej, występuje tylko w pamięci sensorycznej, ikonicznej. Wykorzystywane było do obliczenia czasu przechowania info w buforze (0,5 s). Kiedy w miejscu litery pojawiło się czarne kółko badani nie byli w stanie odtworzyć bodźca.

Pamięć krótkotrwała:

analiza informatywności- im większy zbiór, z którego pochodzi zapamiętany element, tym więcej info przenosi (log₂^x, np. log₂²=1).

Badanie pam. krótkotrwałej:

• technika Browna- Petersonów- badanym prezentuje się 3 litery do zapamiętania, potem daje zadanie np. liczenie wstecz po 3, silnie angażujące pam.(20 s) i prosi o powtórzenie liter/ po 18 s badani przypominają sobie tylko ok. 10 %podanych elementów, info przechowywana jest w pam. tak długo, aż nie będzie potrzebna.

• t. uwolnienia spod hamowania proaktywnego- uwolnienie się od zakłócania uczenia się new materiału przez info opanowane wcześniej;

  bad .: najpierw 3 razy powtarza się 3 spółgłoski, potem jest zad. Arytmetyczne, i trzeba zapamiętać następnie 3 cyfry- w próbie trzeciej uzyskano słabe wyniki, dotyczące spółgłosek,a w 4 próbie wyniki były znacznie lepsze/ hamowanie proaktywne dotyczy materiału jednolitego semantycznie;uwolnieni od h.. p.- badany musiał przetworzyć wymiar bodźca (tu semantyczny), który uległ zmianie.

  Z innego badania- wiadomości podobne do siebie nie pomagają w ich zapamiętaniu, gdy są zróżnicowane uzyskujemy lepsze wyniki.

Interferencja: proakcja- info wcześniej przyswojone utrudniają zapamiętanie następnych; reaktywna- nowe info nakładają się na następne. Może ułątwiać lub hamować zapamiętywanie info.

Przetwarzanie presemantyczne- w sumie to semantyczne, ale kategorie są bardziej proste- stwierdzenie: to samo czy nie to samo.

Bad. Konrada: kodowanie ma charakter akustyczny- analiza pomyłki, literę „p” mylimy raczej z „t” niż „r”.

pamięć długotrwała:

zjawisko reminiscencji- odzyskiwanie info, które zostały zapomniane. Ludzie potrafią po latach rozpoznać twarze i dopasować nazwiska do nich swoich kolegów z podstawówki, czy przypomnieć sobie słówka z języka, którego kiedyś się uczyli ale nie używali.

Eksp. Sash: podano badanym fragmenty tekstu i kazano stwierdzać czy 2 zdania są takie same czy różne. Różniły się one albo gramatycznie, albo semantycznie. Położone były albo obok siebie albo daleko.- przy krótkotrwałym przechowywaniu badani widzieli obydwie gr różnic, a przy długotrwałym pamiętali tylko znaczenie semantyczne, a nie formę gramatyczną zdań.

Warunki, jakie powinna spełniać pam. trwała:

1. ekonomiczny sposób zapisu info.

2. Łatwy dostęp do zapisanych info.

3. Materiał ważny powinien być zapisany kilkakrotnie, by zapobiec jego utracie.

4. Materiał szczególny powinien być zawsze pod ręką.

   Wymagania te nie mogą być spełnione wszystkie jednocześnie.

Dowody na odrębność pam. krótkotrwałej i trwałej:

1. dane dot. Sposobu kodowania info- pam. krótka używa kodu akustycznego, a długa- semantycznego.

2. Dane neuropsychologiczne- uszkodzenie lewego płata potylicznego- zab. pam. Krótkiej, uszkodzenie okolic skroniowych- zab. Pam. trwałej dla materiału werbalnego

3. dane z bad. Nad krzywymi pozycyjnymi: badani uczą się listy elementów, której długość wykracza poza pojemność pamięci krótkotrwałej. Badano łatwość zapamiętywania el. W zależności od pozycji na liście. Zaobserwowano 2 efekty:

   - świeżości- łatwo zapamiętujemy ostatnie el., związek z pam. krótką

   - pierwszeństwa- łatwiej zapamiętujemy el. Na początku, zw. z pam. trwałą.

Modyfikacja tej procedury:

• gdy angażujemy uwagę, zanika efekt świeżości

• gdy zwiększymy tempo podawania info, zanika efekt pierwszeństwa

• gdy zapoznamy osoby z długością ciągu, to mogą one zastosować odpowiednie strategie i krzywa zanika

• Teoria poziomów przetwarzania Craika i Lockharta

W pamięci wyróżniają poziomy przetwarzania info o różnej głębokości: poz. fizyczny, akustyczny, semantyczny. Im głębszy jest poziom przetwarzania info, tym lepiej są one pamietane i odtwarzane. W proc. pam. dużą rolę odgrywają powtórki wewnętrzne. Zakładali sekwencyjność poziomów przetwarzania info. Pamięć nie działa automatycznie, ale w zależności od jednostki. Zwraca uwagę na na stosowanie specyficznych strategii pamięciowych.

Bad. z barmanami: 2 grupy barmanów: nowicjusze i doświadczeni. W I etapie , gdy barmani mieli robić drinki i odliczać wstecz, to lepiej wypadali barmani doświadczeni. Zaś gdy dano im naczynia, które niczym się od siebie nie różniły (ani kształtem, ani barwą), to wyszli lepiej nowicjusze./ kodowanie ma tu charakter semantyczny, ale opiera się na wskaźnikach zewnętrznych. Ludzie w trakcie wykonywania jednego zadania mogą stosować różne sposoby przetwarzania zapamiętywanego materiału.

Zarzuty:

• głębokość przetwarzania definiowana jest w sposób kołowy.

• Wątpliwe jest założenie o sekwencyjności poziomów przetwarzania.

• Zbyt dużą rolę zwracano na kodowanie, a nie opisano warunków odtwarzania.

Strategie pamięciowe:

1. grupowanie- grupujemy bezsensowny materiał w słowa lub grupy;

2. akronimy- wymyślamy słowa lub wyrażenia, których pierwsze litery odnoszą się do zapamiętywanego tekstu, nie muszą być sensowne.

3. Akrostychy- tworzymy zdanie, w który pierwsze litery słów odnoszą się do zapamiętywanych info.

4. Wyobrażenia interakcyjne- za pomocą wyobrażenia sobie jakiegoś obrazu.

5. Metoda „słów- wieszaków”- zastosowanie wyliczanki.

6. Metoda miejsc- kojarzenie info ze znanymi miejscami, które mijamy, np. pokój rzymski.

7. Metoda haków- cyfry zamieniamy na obrazy, zawsze te same.

Pierwsze 3 mnemotechniki są metodami werbalnymi, pozostałe to kody obrazowe- zgodnie z teorią podwójnego kodowania Paivio przyspiesza uczenie się i dłużej je pamiętamy. Najlepsze są wyobrażenia interakcyjne, potem metoda miejsc, a potem słowa- wieszaki.