Wykład z dnia 04.11.2010 (V):
Filozofia starożytnia rozwija się w 3 etapach:
kosmocentryzm- określanie kierunku filozofii
okres budowania systemów- człowiek, w tle kosmos
skoncentrowanie na Bogu
Platon był pierwszym twórcą założeń państwa komunistycznego i totalitarnego.
A) Arystoteles
Koncepcja Arystotelesa
Rodzaje ustrojów: +/-
Jedynowładztwo: Królestwo/ Dyktatura
Rządy mniejszości: Arystokracja/ Oligarchia
Rządy Większości: Politeia/ Demokracja
Dzisiaj w państwach demokratycznych istnieje koncepcja Platona - istnieje jeden słuszny ustrój.
Wiedza, umiejętności, dobro wspólne- takie cechy wg. Starożytnych winna była posiadac osoba mądra.Tymi samymi cechami powinni kierowac się osoby posiadające władzę. Czyli władza powinna kierowac się mądrością (Królestwo, Arytokracja, Politeia). Jeżeli nie będą się kierowac mądrością, będą władali dla osiągnięcia własnych, prywatnych celów (Dyktatura, Oligarchia, Demokracja). -> System czy Osoba? Arystoteles uważa, że Osoba ma decydujące znaczenie.
AUREA MEDIOCRITAS- ZASADA ZŁOTEGO ŚRODKA
Dobro
------------------ | -------------------
/ | \
/ | \
/ | \
/ | \
/ | \
Zło: Skrajnośc/-----------------------------|----------------------------\Skrajnośc
Zło
Np.:
Dobro: Oszczędnośc
|
Zło: Skąpstwo<-------------|------------>Rozrzutnośc
Zoon politicon-człowiek to zwierzę polityczne. Człowiek rozwija się pod waunkiem angażowania się w życie polityczne i społeczne danej zbiorowości.
B) Stoicyzm
Zenon z Kition
Stoa- brama, portyk-malowana. Stąd bierze się nazwa stoicyzm. Mówca stawał w bramie i przemawiał.
Stoicyzm powstał w Grecji po czym przenoszony zostaje do Rzymu i tam staję się głównym nurtem filozoficznym elity przez ponad IX wieków. Nasjłynniejszymi stoikami są właśnie Rzymianie np. Marek Aureliusz, Cyceron, Epiklet itp.
(kultura Grecka- Przed zjednoczeniem polis pod berłem Aleksandra Wielkiego, kultura Hellenistyczna- po zjednoczeniu pod berłem Aleksandra Wielkiego)
Stoicyzm rozwija się w wyniku narodzenia się kultury Hellenistycznyj, czyli opanowania Grecji przez A. Wielkiego i ujednolicenia całej kultury poprzez podbicie Persji, Indii, itd.
Bóg- dusza świata, jest w każdym przedmiocie, jednakże jej najdoskonalsza forma znajduje się w rozumie człowieka. Wszyscy ludzie są tej samej natury, ponieważ w każdym z nas przejawia się ten sam pierwiastek duszy świata.
Myśl społeczna
opozycja
Prawo naturalne<-------------> Prawo stanowione
Powszechne niepowszechne(lokalne)
Jednoczące konfilktujące, dzielące ludzi na różne grupy
Budujące, pozytywne raczej negatywne (karzące)
Racjonalne a-racjonalne
Moralne a-moralne
Stałe zmienne
równośc nierówności
Prawo stanowione stoi w opozycji do prawa naturalnego!!!!!
Wykł. 6 z dn. 18.11.2010:
Starożytnośc dzieli się na filozofie: kosmocentryczną, antropocentryczną i deocentryczną
Średniowiecze: od upadku Cesarstwa Rzymskiego Zachodniego, do upadku Cesarstwa Rzymskiego Wschodniego.
Filozofia chrześcijańska:
-Czas występowanie: koniec starożytności (od I w. Po Chr.) i w ciągu całego Średniowiecza
-Tatarkiewicz: Dla filofów chrześcijańskich bliskie wydawał się:
a) wyższośc świata duchowego nad materialnym (Platon)
b)Koncepcja Boga jako pierwszej przyczyny i celu świata (Arystotelesa)
c)Przesycenie duchem świata materialnego (cynicy)
d)Obojętnośc dla rzeczy doczesnych (cynicy)
e)Osłabienie wartości poznania zmysłowego i rozumowego (sceptycy)
-Okresy
a)Patrystyka (pisarze chrześcijańscy, I-VIIIW.)
b)Scholastyka (VIII-XVW.)
Patrystyka- ojcowie kościoła, dwa okresy:
Ojcowie apostolscy- (I-IIw.) Ci co znali Chrystusa, lub Ci co znali ich uczniów, pisarze chrześcijańscy I i II wieku. Klemens Rzymski, Ignacy Antiocheński, Polikarp ze Smyrny, Hermans, autor Listu Barnaby oraz Papiasz z Hierapolis
Ojcowie Kościoła- (II-VIIIw.)Ci co zakładali Kościół, byli teologami i filozofami zarazem,pisarze zajmujący się w sposób systematyczny i całościowy nauczaniem Kościoła. Kryterium consensus patrum. Filozofowie przyjmujący wiarę i apologeci chrześcijańscy przeciw filozoficznym argumentom źródeł teorii filozoficznych chrześcijańskich. Podobieństwa: platonizm (wyższośc świata duchowego nad materialnym, arystoteleizm: Bóg jko praprzyczyna i cel świata, soitcyzm: świat materialny przesycony duchem, cynicka filozofia: obojętnośc dla rzeczy doczesnych). poznawali Biblię i przekładali ją na różne języki- wieloaspektowośc, różne orientacje filozoficzne, założenia budowane na podstawach rzymskich i greckich , dzieli się na dwie cywilizacje, które łączy wiara chrześcijańska:
a) Wschodnia- język grecki, stolica Konstantynopol
b) Zachodnia- język łaciński, stolica Rzym
Dwa nurty okresu patrystyczngo:
Patrystyka apologetyczna, głównie zachodnia, łacińska:
a)Przez Zachód, rozumiano wówczas Italię, Afrykę, Galię, Hiszpanię i Anglię
b)Głowny ośrodek- Rzym
c)
Najwybitniejsi apologeci: Hieronim, Tertulian
d)Najwybitniejszy autor teorii: św. Augustyn
Patrystyka systematyczna, spekulatywna, głównie wschodnia, grecka
a)Przez Wschód rozumiano wówczas: Grecję, Małą Azję, Antiochię, Palestynę i Egipt
b)Główne ośrodki: Cezarea, Antiochia, Aleksandria, Gaza, Ateny
c)Najwybitniejsi autorzy: Orygenes (głównie Aleksandria), św. Bazyli, Grzegorz z Nazjanu, Grzegorz z Nyssy
d) Autor najwybitniejszego systemu teoretycznego: Orygenes
List do Diogneta, opisuję dwie rodzaje współnot chcrześcijańskich
Św. Augustyn:
Ur. w 354 w Tagaście (dzisiejsza Algieria)- zmarł 28 sierpnia 430 roku w Hipponie
Urodził się w rodzinie patrycjuszowskiej i pogańskiej, jednakże matka była zdeklarowaną chrześcijańską (święta Monika). Ukończył miejscową szkołę i wyjechał na studia humanistyczne do Kartaginy. Twórca nowego gatunku literackiego- pamiętniki. Ukończył szkołę z wysoką lokatą i rozpoczął karierę nauczyciela gramatyki i retoryki. W odróźnieniu od typowych filozofów swoich czasów nie opisywał różnych systemów filozoficznych, ale starał się w nie „wchodzic”, poznac i je zrozumiec (przez dłuższy czas był członkiem wyznawców manicheizmu), pewnego dnia otworzył biblię i zaczął głęboko wierzyc. Stał się wybitnym mylicielem chrześcijaństwa.
Św. Augustyn opisuje dwa rodzaje wspólnot (rozwija myśl z Listu do DiognetA)
Państwo Ziemskie<----------- Wspólnoty Wartości---------------->Państwo Niebieskie
-konflikty - wartości duchowe
-nierówności - współdziałanie
-traktowanie przedmiotowe - wzajemne podmiotowe
-przeszłóśc traktowanie się
-optymizm - przyszłośc
- przeszłośc - Bóg wzmacnia wartości duchowe
-optymizm i współdziałanie
- optymizm
Założenia ogólne św. Augustyna:
Świat stworzony jest przez Boga, ma służyc do uszczęśliwiania duszy ludzkiej
Bóg jest sprawiedliwy: każdy powienien dostawac i dawac sprawiedliwie (suum cuique). Porządek naturalny
Ład naturalny prowadzi do pokoju powszechnego
Każdy człowiek w pkt. Wyjścia jest dobry
Każdego obowiązuje przede wszystkim przykazanie miłości Boga i bliźniego
Ułatwienie zachowania przykazania w PAŃSTWIE BOŻYM
WYKŁAD Z DNIA 25.11.2010 (VII):
Scholastyka
Tomizm:
-Św. Tomasz z Akwinu, doctor angelicus (anielski) (zob. Tomizm), stworzył tomizm, który oparł o założenia Arystotelesa („ochrzcił Arystotelesa)- odrzucił teologie, oparł się na racjonalistycznym podejściu, odrzucając argumenty biblijne.
-Henryk z Gandawy
-Jan Duns ,Szkot, doctor subtilissimus ( najdociekliwszy)
Późna scholastyka (koniec XI wieku- XII wiek)
-Piotr z Auriol
-Willhelm Ockhan doctor invicibilis (niezwyciężony), najwybitniejszy przedstawiciel via moderna
-Mikołaj z Autricourt
-Jan Buridan
-Jan Gerson
-Witelo, najwybitniejszy polski filozof średniowieczny
Filozofia scholastyczna czasów odrodzenia i kontrreformacji
-Luis de Molina- czy ludzie są wolni, jeżeli bóg trzyma nad nami piecze.
-Baniez- zwolennik determinizmu.- konkurowali ze sobą. W obu swoich rozważaniach odnosili się do tomizmu
-Franciszek Stuarez- jezuita. Tylko Św. Tomasz z Akwinu się liczy. Dzięki niemu uznano w Watykanie, że jego filozoficzne racje, zgodne są z dogmatami Kościoła.
Neoscholastyka- odnowienie tomizmu w XIX i XX wieku
-Desire-Joseph Mercier-personalizm-dzięki niemu odrodziła się scholastyka na polu filozoficznym.
-Jacques Maritain- personalizm, napodst. tomizmu
-Emmanuel Mounier-personlizm, oparł personalizm na kilku innych źródłach
-Jacek Woroniecki
-Józef Maria Bocheński
-Stefan Świeżawski
-Mieczysław Krąpiec- neotomizm, najwybitniejszy Polski neoscholastyk.
Brzytwa Ockhama- jeżeli do obalanie jakiejś tezy wystarczy jeden argument to na tym należy zakończyc rozważania i odrzucic daną teze. Ekonomia nauki.
Św. Tomasz z Akwinu:
-człowiek to nie sama dusza, nie dualizm, ale hilemorfizm (jednośc duszy i ciała)
-Książka pt. De regno (O władzy)
-Złagodzenie opozycji nieba i ziemi, państwa Bożego i państwa ziemskiego. Społeczeństwo nie przestaje byc ciałem mistycznym, okazuje się zarazem bytem fizycznym. Równoległośc pojęc na określenie systemu feudalnego i teologicznego.
-Prawo naturalne (wcześniej opozycja pomiędzy ideałem i rzeczywistościa, prawem doskonale rozumnym a prawem pozytywnym) U Św. Tomasza zanikanie opozycji między trzema rodzajami prawa:
a) Prawo Boże. Wszelkie prawa są przejawem jednego prawa bożego i są nieuchronnie z nim zgodne, bo gdyby były niezgodne, nie byłyby prawami. Tomasz wprowadził jednolity system praw rządzących światem. Prawo Boże to prawo wieczne
b)Prawo naturalne, będące odzwierciedleniem prawa wieczystego w świecie i rozumie ludzkim.
c)Prawo ludzkie, pozytywne stanowiące tylko odpowiedną do okoliczności konkretyzację prawa naturalnego i obowiązujące o tyle, o ile jest z nim zgodne.
d)istnieje harmonia pomiędzy tymi trzema prawami!
-Struktura świata musi byc hierarchiczna ponieważ różne rodzaje stworzeń są mniej lub bardziej oddalone od Boga. Nierównośc (wielośc, różnorodnośc) umożliwia dążenie do upodobnienia się do Boga. Nierównośc jest w punkcie wyjścia, a w tej sytuacji tylko hierarchia może byc źródłem ładu. Tomizm zakłada „rozumny układ świata”, wizję świata harmonijnego, stanowiącego drabinę bytów, na której wszystko co istnieje, ma swoje miejsce i ściśle określoną rolę. Wygląda ona tak (nierównośc jest powszechnym faktem, jedyna równośc to ludzie z perspektywy Boga- wszyscy ludzie dla Boga są równi):
-Społeczeństwo jako organizm (Corpus naturale et organicum): nie tylko wzajemna zależnośc i wynikająca z niej jednośc, ale także nierównośc i koniecznośc podporządkowania.
-Twierdzenie, że człowiek jest istotą społeczną (animal sociale). Dwa wymiary społeczne: jednostka z natury niesamowystarczalna, została umieszczona nie tylko w rodzinie, społeczności lokalnej i państwie. Człowiek żyje dla innych. Jest to zobowiązanie, a nie fakt.
Poglądy filozoficzne:
-Chrześcijański arystoteleizm> tomizm. Racjonalizm. Wsparcie na empiryźmie, na doświadczeniu. Argumentacja także utylitarna.
-Oddzielił wiedzą od wiary, rozum od objawienia (prawdy, dl rozumu niedostępne: Trójca sw, stworzenia w czasie, grzech pierworodny wcielenie)
-Nie może byc sprzeczności między objawieniem i rozumem, teologią i ilozofią. Filozofia jako praeambula fidei.
-Składniki bytu: istota i istnienie
-Dowody na istnienie Boga: nazywane drogami (łac. Via- droga):
a)jeśli istnieje ruch to istniejepierwszy poruszyciel- Bóg
...
Odrodzenie- rozpad jedności
1. Koncepcjae społeczno-polityczne na styku z bieżącą polityką
-Wprowadzenie: co było stawką tej dyskusji?
-Girolamo Savonarola
-Niccolo Machiavelli- Książe
-Erazm z Rotterdamu- O wychowaniu księcia chrześcijańskiego, Pochwała głupoty
-Thomas Morus- The History of King Richard the Third
-Andrzej Frycz Modrzewski
-Jean Bodin
Odkrycie nowych światów, spowodowało (poprzez spotkanie z „dzikimi”) wielką dumę katolickiej Europy (typu: My jesteśmy najlepsi, mamy króla, działa, kusze,prawo itp. A dzicy z gołym tyłkiem latają.)- powstało twierdzenie o dzikich koloniach i cywilizowanej Europy, które królowało aż do XX wieku.
Czas, gdy Martin Luther, tworzy protestantyzm i Europa pogrąża się w wojnach religijnych.
Państwa dotychczas istniały poprzez osobę króla. W odrodzeniu zaczęły powstawac państwa narodowe, zaczęto pisac w językach narodowych. Wprowadzono zasadę cuius regio eius religio- czyj region, tego religia. Rozpad dotychczas zjednoczonej pod berłem chrześcijaństwa Europy.
„W średniowieczu państwa miały charakter personalny. Od odrodzenia państwa zaczynają miec charakter narodowy (język, literatura, armia tp.)”*
Giraolamo Savonarola- pierwsza ofiara Renesansu 1452-1498
Żyje we Florencji- światowej stolicy renesansu, dominikanin, później został kaznodzeją.
Zauważył, że papież nie żyje zgodnie z dogmatami Kościoła. Napisał książkę De ruina Ecclesiae- O upadku Kościoła, gdzie opisał nepotyzm w Kościele, przekupstwa, upadek moralny itp. Został powieszony i spalony na stosie za „bycie heretykiem i schizmatykiem”
Niccolo Machiavelli-
Książę -napisana 1513, wydana 1532, jego najsłynniejsze dzieło, jedna z naważniejszych pozycji w dziejach filozofii społecznej, poradnik strategii utrzymania władzy; źródło doktryny politycznej zwanej makiawelizmem, wielki traktat o sprawowaniu władzy
Podstawą ładu- walka, a nie budowanie (Jeśli nie masz wroga, to go musisz stworzyc)- dzisiejsza scena polityczna
Stosunek do moralności: skutecznośc zamiast moralności (religia, emocje)
Metoda działań skutecznych: jeśli nie możesz byc lwem, bądź lisem. Jeżeli nie możesz osiągnąc celu siłą, użyj manipulacji.
Oddziaływanie na motywy ludności: budzic strach a nie miłośc
Był to traktat jak utrzymac władzę w nowo tworzących się państwach narodowych.
Historia powstania książki:
Napisana około 1513, wydana dopiero w1532, kilka lat po śmierci Machiavellego, książka jest zbiorem przykładów i analiz działań bardziej i mniej wybitnych władców w historii, zwłaszcza zaś współczesnego Machiavellemu Cezara Borgii. Nie bez wpływu na charakter zamieszczanych w niej uwag są doświadczenia Machiavellego z czasów republiki m.in. Spalenie na stosie Savonaroli.
Wojny religijne- sukcesem ruchu protestanckiego było gwałtowne poparcie książąt niemieckich, którzy zauważyli że można na tym ugrac jakiś interes. W Irlandii Płn. nie ma wojny religijnej. Prasa uważa że jest to spór na lini katolicy-anglikanie. Tak naprawdę jest to spór o przyłączenie ostatniej części wyspy- Irlandii Płn. Którą głównie zamieszkują Anglicy- anglikanie, oraz Irlandczycy- katolicy.*
Utopie- Ou(nie)-eu(dobry)-topos(miejsce)
kalos- piękny*
Miejsce które nie istnieje, ale ludzie są tam szczęśliwi- def. twórcy utopii-Thomasa Morusa Opisuje ludzi, którzy tochę jak w zakonie: wstają o 6 nad ranem i razem robią różne rzeczy, jest porządek, ład. Utopia ta to opowieśc o lądzie aksjonormatywnym, politycznym.
Wykład z dnia 09.12.2010 (IX)
Jean Bodin- Pisarz głównie historii myśli społecznej
Francuz, poruszył problematykę suwerenności jako zagadnienie istnieje od kiedy jest władza, a w okresie średnowiecze suweren był zwierzchnikiem, który nie miał już nad sobą pana.
Jak zdefiniowac suwerennośc w okresie powstawania państw narodowych? J.Bodin związał suwerennośc z państwem.
Zagadnienia suwerenności w trzech odsłonach:
Związac suwerrenośc z państwem- zrobili to zaborcy w Polsce- władza sądownicza, ustawodacza i wykonawcza skupiona w ręku jednej osobie-cara. Własny parlament rozwiązał własne państwo. Jeżeli wiązemy państwo z suwerrenością, to państwo które samo się rozwiązuje to niema już powrotu. Polska w takim razie istnieje nielegalnie, tak samo jak powstania były nielegalne
Jeżeli wiązemy suwerennośc z narodem- suwerenności nikt narodowi nie nadaje, nikt nie może mu go odebrac. Nacjonalizm.
Wspołna realizacja suwerennych państw- dzisiejsza UE. Każde państwo realizuje się na pożytek wszystkich, bez wchodzenia sobie w drogę.
Andrzej Frycz Modrzewski: zajmował się problematyką społeczną
De republica emendanda (O poprawie Rzeczypospolitej),O rzeczpospolitej, która powinna byc poddana reformie- najsłynniejsze dzieło, czytane w całej Europie. Dzieło składa się z pięciu ksiąg:
1) O obyczajach,
2) O prawach,
3) O wojnie,
4) O Kościele,
5) O szkole
Modrzewski:
postulował silną władzę centralną z elementami demokracji
postulował zrównanie wszystkich grup społecznych (szlachty, mieszczaństwa i chłopstwa) w prawach - chłopi to poddani, mieszczaństwo zmarginalizowani, tylko 10% ludności jest obywatelami. Widac że to zmierzało do katastrofy państwa. Demokracja szlachecka. Brak stanów pośrednich w szlachcie (arystokracja- krewni rodu królewskiego i szlachcic, przy czym oba „stany” miały równy charakter, różnił je tylko cenzus majątkowy, dlatego była to DEMOKRACJA szlachecka). Hrabia to tytuł nadany przez zaborcę.
opowiadał się za protekcjonizmem w gospodarce, opieką państwa nad ubogimi i publicznym szkolnictwem - odrzucenie protekcjonizmu skutkuje otowrzeniem granic na obce produkty
domagał się ostrzejszych kar za zabójstwo oraz karania śmiercią nawet za kradzież. Sprzeciwiał się wojnom zaborczym – równośc w postępowaniu karnym wobec wszystkich stanów
wiele jego idei było bardzo postępowych, wiele również miało charakter utopijny
* u Polaków brak egzekucji, mamy prawa, administracje. Grupa spotyka się, bierze na sibie wielkie obciążenie, wszyscy są podnieceni, od teraz zmieni się świat, rozchodzą się i co? I nic bo brak egzekucji.
Wiek XVII
DEBATA NA TEMAT PRAWA NATURY
Początek dyskusji o prawach człowieka (prawach natury ludzkiej- jak je nazywano w XVII wieku)
Wstęp do epoki:
-Czas wojen rozpoczętych w eopce Odrodzenia, ale wtedy miały one charakter pozaeuropejski (konkwistadorzy, nowe państwa w Ameryce Płn. i Pd.). W XVII wieku wojny miały charakter wewnątrz europejski np. Wojna trzydziestoletnia, rozpoczęta w 1618 roku od defenesrtacji praskiej (Czesi wyrzucili przez okno dostojników cesraskich, niemieckich), Cesarz prowadzi wojnę przeciwko Czechom, przyłączasię do tego Francja i Szwedzka, ginie 50% narodu niemieckiego, Szwecja kończy wojnę, przez to że militarnie jest najsilniejsza. Szwecja wkracza do Polski- potop szwedzki. Człowiek żyjący długo w stanie wojny, czyli w stanie chaosu zaczyna się zastanawiac nad elemtarnymi prawami rządzącymi ludźmi, czyli tzw. Prawami naturalnymi. Wojny te miały także charakter religijny.
-Historia. Sfera doświadczania:kontrreformacja. Barok. Jezuici:szkolnictwo, Redukcje Paragwajskie. Wojny poprzez wzrost edukacji
-Szkolnictwo, szybki rozwój
-Barok, wywodzi się od katedry il Gesu w rzymie, to wzór dla epoki baroku. Cechy baroku: kontrast+dynamizm (światłocień, brak statyczności rzeźb i obrazów). Szekspir, zniesienie jedności miescja, czasu i akcji.
Twórcy:
-Johannes Althusius, przeciw suwerenności władcy, za suwerennością społeczeństwa jako zbiorem wspólnot (od rodziny do państwa), z których każda ma własne cele. Zasada pomocniczości- subsydiarności
-Hugon Grotius ( w sprawach moralnych on przyjmuje matematykę za wzór, i jak 2+2=4, tak samo zasady moralne powinny byc czytelne- uniwersalnośc, twórca prawa międzynarodowego), Samuale von Pufendorf, uniwersalizacja prawa naturalnego jako prawa moralnego (na wzór reguł matematycznych)
-Thomas Hobbes
-John Locke
-Baruch Spinoza
-Blaise Pascal
-Gustav Radbruch
Prawo naturalne- powinności, do których człowiek może dojśc sam, w oparciu o światło własnego rozumu, czyli nie dlatego że mówi tak prawo pisane, dogmaty religijne itp., ale „że tak byc powinno”
WIEK XVII- idea,mit postępu, POSTĘP> krytyka przeszłości>radykalna zmiana teraźniejszości (rewolucja)
Postęp- przekonanie, założenie, że w jednym kierunku, etapami wszystko zmierza i każdy etap jest lepszy od poprzedniego.Rozwój moralny człowieka, stymulowany przez rozwój cywilizacyjny.Postęp rozwiąże wszystkie problemy ludzkie.
Większośc twórczych socjologów, odrzuciło postęp.
Przykład: Grecy byli bardziej kulturowo rozwinięci, wchłonęłi ich Rzymianie, następnie Rzymianie zostali pobici przez barbarzyńców.
L'epoque des lumieres- epoka świateł
Cechy epoki: L'Epoue des Philosophes. Intelektualiści świeccy zgłaszają prawo do przewodzenia ludzkości. Wypowiadają wojnę kościołowi jako dotychczasowemu rządcy dusz. Intelktualiści wchodzą zatem w rolę przywództwa religijnego.
Racjonalizm (po-kartezjański). Kult rozumu jako czynnika zbawczego (oświata). I. Kant Was ist Aufklarung? „Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności którą popadł z własnej winy. Niepełnoletnośc to niezdolnośc człowieka do posługiwania się swym własnym rozumem,bez obcego kierownictwa (zlikwidowac szkołę?). Zawinioną jest ta niepełnoletnośc wtedy kiedy przyczyną jest nie brak rozumu lecz decyzji i odwagi posługwania się nim bez obcego kierownictwa. Sapere aude! Miej odwagę posługiwac się swym własnym rozumem- tak oto brzmi hasło Oświecenia.”
Absolutyzm Oświecony: Spełnienie marzenia, że filzofowie będą rządzic. Czy byli to filozofowie? Raczej nowa grupa społeczna tzw. Intelektualistów.
Krytyka przeszłości, autorytetów (oprócz własnych), filozofii przed-oświeceniowej, istnejących wówczas instytucji (zwłaszcza politycznych i kościelnych jako przeszkód w przejęciu rządu dusz przez nowągrupę intelektualistów)
Rekonstrukcja świata (zaczynanie od początku): rewolucja (francja) lub ewolucja (Polska). „Pozytywny program tej rekonstrukcji świata był wszakże daleki od jednolitości.”
Zainteresowanie ładem fizyczno-moralnym (naturalnnym) i pojęcie natury (wszechobecnym, ale tak rozpaczliwie wieloznacznym, że mogło służyc do wszelkich możliwych celów”)
Antropologia sensualistyczna
Indywidualizm
Idea postępu (nowa utopia). Naiwnośc i progreswyne mitotwórstwo: „tendencja do budowania świata alternatywnego w stosunku do świata realnego”
Rynek idei- bezosobowa opinia publiczna. Inny sposób pisania książek: na rynek, a nie dl kolegów specjalistów
„Styl myślenia”, a nie metoda czy teoria HMS s 78-79. „Zrozumienie myśli oświeceniowej wymaga przeto nade wszystko zdania sobie sprawy z osobliwości stylu myślenia, który dośc zasadniczo różnił się zarówno od stylu myślenia filozofów Xvii wieku (...), jak i od stylów myślenia, jaki zpanują w XIX wieku (...). Jakkolwiek XVIII wiek był okresem godnych uwagi badań naukowych, uderza przede wszystkim to, że z wyników tych badań czyni się od razu światopoglądowy użytek: wiedza ma przeobrazic człowieka, czyniąc go wreszcie „pełnoletnim”, co z kolei powinno miec doniosłe konsekwencje we wszyskitch dziedzinach życia. Stąd ogromna rola filozofii, która przestaje byc wyspacjalizowaną i ezoteryczną aktywnościa intelektulną, biorąc na siebie bezprecedensowe zadania społeczno-wychowawcze „ Inni poznawali świat, nam chodziło o to, aby zmienic. Jak to teoretycznie zinterpretowac? Styl myślenia. I dalej... Filozof jako pośrednik i wyzwalacz sensu. Filozof nie jako badacz, ale jako podstawa (styl).
Oświecenie francuskie:
Filozofia>wiedza>oświata>rozwój, lepsze życie, kult rozumu, rewolucja (ordo jako dzieło sztuki), sensualizm (antropologia), materializm, deizm, ideologia postępu (vs. Dzikus), początek inteligencji. Wprowadzenie do szkół kartezjańskich nauk, indukcja, racjonalizm!
-Voltaire- dziennik filozoficzny. Zwolennik absolutyzmu oświeconego, głosił wolnośc z zamku króla pruskiego, wysławiając Caryce Katarzynę. Postulat przejścia od historiografii do cywilizacji. Zwolennik wyjaśniania zdarzeń historycznych przypomocy tzw. Małych przyczyn. Człowiek jako trybik.
-Charles Luis de Socondat baron de la Brede et de Montesquieu. Prekursor socjologii- jak ludzie reagują na przepisy prawa, ludzie najczęsciej postępują zgodnie ze swoim interesem i olewają przepisy prawa- omijanie przepisów prawa. Badał w jakis sposób kształtuje się typ rodziny i jakie są rodzaje rodzin w zależności od ustroju państwa. Trójpodział władzy. Poszukiwał wzoru omijania przepisów prawnych. Zwolenniek fizyki społecznej.
-Jean Jacques Rousseau- Ojciec totalitaryzmu. Kult ludzkości. Człowiek natury i człowiek człowieka. Umowa społeczna i stan natury.
-Claude Adrian Helvetius, Paul Henrie Tiry d'Holbach (arystokrata)-Władza ma prawo do formułowania nakazów moralnych, natomiast społeczeństwo nie ma żadnych praw rozliczania władzy w aspekcie moralności. Fracuskie podejście- nie wolno krytykowac władcy ze względu na jego moralnośc- do dzisiaj we Francji przy okazji wyborów nie ma „prania brudów” kontrkandydatów. Amerykańskie podejście- odwrotnie, zbieranie „haków” na kontrkandydatów i ujawnianie ich przy okazji wyborów. Moralnośc prywatna i publiczna. Kauzualizm (potrzeby: namiętności, interes)>materializm od łac. Causa, czyli przyczyna. Jak tłumaczyc człowieka: celowo czy przyczynowo? Od początku dziejów człowieka tłumaczy się celowo (np. Prawo rzymskie). Dziś dominującym nurtem interpretowania zachowania ludzkiego jest ze względu na przyczynę. Nurt kauzualny
-Etienne Bonnot de Condillac- sensualizm, jeżeli wychodzimy od zmysłów i potrzeb to nigdy nie dojdziemy do duszy- materializm
-Jean Antoine Nocolas de Condorcet, Anne Robert Jacques Turgot- Idea postępu. Postęp do wiara, przekonanie, że niezależnie od zachowań ludzkich, po stronie rozumu, nauki i techniki panuje nieustanny rozwój, nie ma zaburzeń, zawsze jest coraz lepiej, rozwój techniczny, wymusza rozwój moralny.
Oświecenie Szkockie:
-David Hume- ludzie poddają się społecznym regułom z racji na interes (mechanizm: oddźwięk uczuciowy)
-Adam Smith: „O bogactwie narodów”- twórca liberalizmu. Zasada „lustra”- wartości rynkowej. Nie ma czegoś takiego jak stała cene. Podaż i cena zależą od popytu (przeglądają się w popycie, jak w lustrze)- pkt. Wyjścia do mechanizmu wolnego rynku. Przeniósł to także na społeczeństwo. Człowiek określa swoją wartośc i dowiaduje się kim jest, poprzez przeglądanie się w oczach innych.- pkt wyjścia dla interakcjonizmu symbolicznego.
-Adam Ferguson, prekursor socjologii, idea społeczeństwa obywatelskiego
-Jeremy Bentham twórca utylitaryzmu
Najważniejsza myśl oświecenia szkockiego: Najważniejsze uczucie, rozum w roli eksperta. Rozum nie decyduje. Rozum nie może wyprzedzac uczucia i woli, a wiedza doświadczenia.
* W Oświeceniu prowincja nabrała pejoratywnego znaczenia. Im dalej od Warszawy tym ciemniej.
*Oświecani to ciemnota (czyli wszyscy uczący się, studiujący itp.), a nauczyciel jest jaśnie oświecony :)
*Oświecenie Francuskie to zmiana sposobu patrzenia. Człowiek jako częśc trybiku w cywilizacji
*Paul Johnson- „Intelektualiści” - PRZECZYTAC!
*falandyzacja prawa- po 89 roku, dzałania na granicy prawa i nielegelności, np. Wyszukiwanie luk prawnych.-zjawisko patologiczne