GŁÓWNE INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ

1.Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej, nazywana dawniej Radą Wspólnot Europejskich, jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich. Ma ona charakter organu międzyrządowego.

SIEDZIBA : BRUKSELA

SKŁAD :

W skład Rady wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich. Każdy rząd deleguje do niej jednego ze swych ministrów. Delegatami do Rady są ministrowie, kierujący w swych krajach resortami odpowiedzialnymi za problemy rozpatrywane na forum Rady, tak że – w przeciwieństwie do praktyki stosowanej w innych organizacjach międzynarodowych – nie można tu mówić o stałych przedstawicielach tych państw w Radzie.

Pracami Rady kieruje jej przewodniczący. Funkcję tę pełnią kolejno przedstawiciele państw członkowskich przez 6 miesięcy.

FUNKCJE : Rada jest podstawowym statutowym organem decyzyjnym i prawodawczym UE. Do jej kompetencji zastrzeżone są najważniejsze sprawy. Zadaniem tego organu jest realizacja wynikających z traktatów celów Wspólnot, a zarazem reprezentowanie i ochrona interesów państw członkowskich.

Rada ma prawo podejmowania wszystkich typów uchwał przewidzianych przez Traktaty WE i EURATOMu, tj. rozporządzeń, dyrektyw, decyzji zaleceń i opinii. Ponadto ma prawo zawierania w imieniu UE umów międzynarodowych, które wiążą wszystkie państwa członkowskie (umowy handlowe, celne, w sprawie przystąpienia do UE, itp.).

POSIEDZENIA :

Rada zbiera się w razie potrzeby (przeciętnie 80-90 razy w roku) z Inicjatywy jej Przewodniczącego bądź z inicjatywy któregokolwiek członka Rady lub Komisji w jej siedzibie w Brukseli. Trzy razy w roku (kwiecień, czerwiec, październik) zbiera się w Luksemburgu. Niejednokrotnie jednocześnie odbywa się kilka posiedzeń (np. posiedzenie ministrów rolnictwa, posiedzenie ministrów finansów itp.). Jednak raz w miesiącu – z wyjątkiem sierpnia – Rada zbiera się na szczeblu ministrów spraw zagranicznych i wówczas jest określana jako Rada do spraw Ogólnych. Zajmuje się ona wówczas nie tylko sprawami polityki zagranicznej, ale również innymi ważnymi sprawami. Kieruje ona także pracami Rady w składzie innych ministrów, jak też przygotowuje posiedzenia Rady Europejskiej.

Poszczególne posiedzenia Rady trwają przeciętnie 1 – 2 dni. Mają one charakter zamknięty (poufny), jednak po każdym posiedzeniu rzecznicy poszczególnych państw członkowskich informują dziennikarzy w siedzibie Rady o przebiegu posiedzenia.

ORGANY POMOCNICZE :

Rada posiada kilkadziesiąt różnego rodzaju organów pomocniczych utworzonych albo przez sam Traktat WE, albo przez nią samą. Można je podzielić na organy pomocnicze o charakterze wykonawczym, doradczym i administracyjno – technicznym. Część z nich jest wyłącznymi organami Rady, część zaś wspólnymi organami Rady i Komisji Wspólnot Europejskich. Poniżej wymieniam najważniejsze organy pomocnicze, będące organami pomocniczymi wyłącznie Rady.

-Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER), powołany w 1958 r. Przez Radę WE. Składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. COREPER przygotowuje sesje Rady UE i wykonuje zlecone przez Radę zadania. W rezultacie Komitet Stałych Przedstawicieli odgrywa o wiele większą rolę w UE niż wynikałoby to z jego formalnego charakteru jako organu pomocniczego Rady – to tutaj tworzy się prawo unijne.

Komitety Specjalistyczne:

-Specjalny Komitet Rolny,

-Komitet Krótkookresowej Polityki Ekonomicznej i Komitet Średniookresowej Polityki Ekonomicznej,

-Komitet Polityki Budżetowej,

-Sekretariat Generalny.

2.Komisja Europejska

Komisja Europejska jest głównym organem wykonawczym Wspólnot Europejskich, ale jej kompetencje i powierzone jej traktatami zadania wykraczają poza funkcje czysto wykonawcze. Komisja jest organem kolegialnym, ponadnarodowym. Jej członkowie nie reprezentują interesów poszczególnych państw, z których pochodzą. Odwrotnie, wymagana jest od nich troska i dbałość przede wszystkim o interes wspólny Unii Europejskiej

SIEDZIBA : BRUKSELA

SKŁAD :

Składa się ona obecnie z dwudziestu osób: z dużych państw członkowskich (Francji, Hiszpanii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Włoch) pochodzi po dwóch, a z pozostałych - po jednym komisarzu. Przewodniczący Komisji Europejskiej musi zostać wybrany, na zasadzie consensusu, przez państwa członkowskie UE. Przewodniczącym Komisji jest od września 1999 r. Włoch - Romano Prodi. Kandydaci na komisarzy, po wcześniejszych konsultacjach między rządami, są proponowani przez poszczególne państwa członkowskie.[Komisarze obecnie: np. Gunter Verheugen – komisarz ds. rozszerzenia UE ; Fischer – komisarz ds. rolnictwa. Komisarze są kierownikami resortów tak jak ministrowie].

Kadencja Komisji Europejskiej trwa 5 lat.

Kwestia składu Komisji Europejskiej była jednym z głównych punktów obrad Konferencji Międzyrządowej w sprawie reformy instytucjonalnej UE, która zakończyła się w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. uzgodnieniem Traktatu Nicejskiego. W myśl postanowień tego Traktatu, począwszy od 1 stycznia 2005 r. każde państwo członkowskie UE będzie desygnować do Komisji jednego swego obywatela. Tak będzie do czasu, kiedy do UE przestąpi 11 nowych państw. Po przystąpieniu do UE kolejnego, dwudziestego siódmego państwa, Rada UE, działając jednomyślnie, ograniczy liczbę komisarzy do mniejszej niż liczba państw członkowskich, wprowadzając zarazem w Komisji system rotacyjny, oparty na zasadzie równości państw członkowskich.

W Nicei uzgodniono również, iż przewodniczący Komisji Europejskiej będzie w przyszłości wybierany w drodze głosowania większościowego w Radzie UE (a nie na drodze nieformalnych konsultacji i ustaleń szefów państw i rządów). Będzie on dysponował większą niż obecnie swobodą przy rozdziale tek pomiędzy komisarzy - członków Komisji, a także będzie miał prawo odwoływania komisarzy.

FUNKCJE :

Uprawnienia i obowiązki Komisji Europejskiej wynikają z Artykułu 155 Traktatu o WE. Zgodnie z zapisem tego artykułu Komisja ma wyłączne prawo inicjatywy legislacyjnej, ma również prawo wydawania aktów prawnych, będących przepisami wykonawczymi do rozporządzeń Rady UE, lub też działając w granicach własnych kompetencji, a także sprawuje nadzór nad wykonywaniem postanowień traktatów i decyzji pojętych przez organy Wspólnot (tzw. funkcja strażnika traktatów). Komisja Europejska zarządza na co dzień Wspólnotami Europejskimi i administruje środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację wspólnych przedsięwzięć, w tym przede wszystkim pięcioma głównymi funduszami wspólnotowymi: Europejskim Funduszem Socjalnym, Europejskim Funduszem Rozwoju, Europejskim Funduszem Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego i Europejskim Funduszem Spójności.

POSIEDZENIA :

Komisja zbiera się raz w tygodniu (w środę) na niejawne posiedzenia. W razie potrzeby może zbierać się na posiedzenia nadzwyczajne. Podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów wszystkich jej członków. Każdy komisarz dysponuje jednym głosem. Zaledwie ok. 5 % uchwał podejmowanych jest w trakcie powyższych posiedzeń.

Ok. 25 % ogółu jej uchwał zapada w drodze tzw. Procedury obiegowej. Komisarze otrzymują wówczas od Sekretariatu Komisji projekt uchwały i mają : w przypadku postępowania normalnego – 5 dni, polnego –3 dni, szczególnie pilnego – 12 godzin na zgłoszenie zastrzeżenia lub wniosku o rozpatrzenie tego projektu na forum Komisji. Brak reakcji ze strony bezwzględnej większości komisarzy oznacza, że uchwała zostaje przyjęta.

Pozostałe 70 % uchwał jest podejmowanych w oparciu o tzw. Procedurę delegacji. Mianowicie Komisja upoważnia stosownego komisarza do podejmowania w jej imieniu uchwał w danej dziedzinie na podstawie wniosku odpowiedniej dyrekcji generalnej Sekretariatu Komisji. Podpisanie wniosku przez tegoż komisarza oznacz przyjęcie uchwały przez Komisję.

ORGANY POMOCNICZE :

Komisja posiada kilkadziesiąt różnego typu organów pomocniczych. Wymienię tylko niektóre z nich dla przykładu :

-Sekretariat Generalny,

-Urząd Statystyczny,

-Dyrekcje Generalne,

-Komitet Transportowy.

3.Parlament Europejski

Obecny Parlament Europejski wywodzi się ze Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Po utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, na mocy układu w sprawie fuzji instytucji Wspólnot Europejskich, powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, którego nazwę zmieniono w 1962 r. na Parlament Europejski. Do 1979 r. deputowani do Parlamentu Europejskiego byli delegowani przez parlamenty narodowe państw członkowskich, według ustalonego klucza, natomiast począwszy od 1979 r. są oni wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich, przeprowadzanych we wszystkich państwach członkowskich w tym samym, lub zbliżonym terminie. Kadencja Parlamentu trwa pięć lat.

SIEDZIBA : Strasburg, chociaż niektóre sesje Parlamentu odbywają się również w Brukseli.

SKŁAD :

Działalnością Parlamentu Europejskiego kieruje Prezydium składające się z wybieranego przez posłów na okres dwóch i pół lat przewodniczącego i 14 wiceprzewodniczących. Obecnie Parlament liczy 626 posłów.

Przewodniczącą PE jest obecnie Francuzka – Nicole Fontaine.

Członkowie Parlamentu Europejskiego nie mogą otrzymywać instrukcji do własnych rządów lub parlamentów, ani od organów Wspólnot Europejskich. Każdy z nich dysponuje jednym głosem i głosuje według własnego uznania. Przemawiają oni w imieniu własnym lub swych wyborców. Zwyczajowo przyjęto, że mogą oni przemawiać również w imieniu frakcji politycznej Parlamentu, do której należą. Nie zdają przed nikim sprawozdania ze swej działalności. W przeciwieństwie do analogicznych organów w innych organizacjach międzynarodowych, nie zasiadają oni w grupach narodowych lub w porządku alfabetycznym swych nazwisk, lecz zgodnie z przynależnością do międzynarodowych frakcji politycznych.

Obecnie istnieją 4 największe grupy przynależności politycznej. Są to :

-przedstawiciele ruchu chłopskiego,

-liberalnego,

-konserwatywnego,

-„zieloni”.

FUNKCJE : Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma też uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej (Komisja ma obowiązek zdawać Parlamentowi doroczny raport z działalności Wspólnot). Parlamentowi przysługuje prawo wystąpienia z wnioskiem o wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej, a przyjęcie takiego wniosku większością dwóch trzecich oddanych głosów, nakłada na Komisję obowiązek podania się kolegialnie do dymisji. (W maju 1999 r. Komisja po raz pierwszy podała się do dymisji w całości, uprzedzając votum nieufności Parlamentu w świetle zarzutów o nadużycia, korupcję i nepotyzm). Może także ustanawiać tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badające ewentualne wykroczenia lub nieprawidłowości w stosowaniu prawa wspólnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich. Parlament składa się z przedstawicieli państw członkowskich UE.

POSIEDZENIA :

W posiedzeniach Parlamentu Europejskiego, oprócz jego członków mogą brać udział również członkowie Rady i Komisji UE. Mają oni prawo przemawiania na tych posiedzeniach.

Według postanowień umów założycielskich Wspólnot, Parlament powinien zbierać się raz w roku na sesje zwyczajne, a ponadto może zbierać się na sesje nadzwyczajne. W praktyce sesja zwyczajna została rozbita na dwie części – wiosenną i jesienną – a te z kolei na kilka posiedzeń. W rezultacie aktualnie Parlament zbiera się co miesiąc na jednotygodniowe posiedzenia, z wyjątkiem sierpnia, a ponadto na dodatkowe posiedzenia w marcu i październiku.

ORGANY POMOCNICZE :

-biuro, składające się z przewodniczącego Parlamentu Europejskiego i 14 wiceprzewodniczących, wybieranych w tajnych wyborach,

-komitety i podkomitety wyspacjalizowane (zbierają się każdego miesiąca na dwutygodniowe sesje),

-grupy skupiające parlamentarzystów z różnych państw członkowskich o tych samych lub zbliżonych orientacjach politycznych,

-sekretariat z siedzibą w Luksemburgu, w którym w 1996 r. Na przykład było zatrudnionych 3446 osób na etatach i 602 na kontraktach.

4.Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości został utworzony w 1952 r. na mocy Traktatu Paryskiego, jako organ Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Później, od 1957 r., zaczął funkcjonować jako instytucja trzech Wspólnot Europejskich. Jego kompetencje określone są w traktatach założycielskich WE, a polegają zasadniczo na kontroli stosowania prawa wspólnotowego, interpretowaniu prawa wspólnotowego i wpływie na rozwój unijnej legislacji.

SIEDZIBA : Luksemburg

SKŁAD :

Trybunał Sprawiedliwości składa się z 16 sędziów i 9 rzeczników generalnych.

Sędziowie są niezawiśli i niezależni, każdy pochodzi z innego państwa członkowskiego, ich mandat trwa 6 lat, po których upływie mogą być oni wybierani ponownie. Sędziowie spośród własnego grona wybierają sami na okres 3 lat przewodniczącego Trybunału.

Rzecznicy są wybierani na tych samych zasadach co sędziowie. Ich kadencja również trwa 6 lat.

Trybunał orzeka zwykle w rozpatrywanych przez siebie sprawach w składzie 3 lub 5 sędziów (zawsze musi być liczba nieparzysta), zwykłą większością głosów.

Rada może jednomyślną decyzją zwiększyć liczbę sędziów oraz rzeczników.

FUNKCJE :

Funkcje Trybunału Sprawiedliwości różnią się od funkcji tradycyjnych sądów międzynarodowych. Trybunał stoi w pewnym sensie ponad organami Wspólnot Europejskich.

Trybunał Sprawiedliwości jest to organ Unii Europejskiej pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Jako sąd międzynarodowy rozstrzyga wszelkie spory pojawiające się przy realizacji traktatów i dotyczą naruszenia prawa europejskiego. Jako sąd konstytucyjny kontroluje legalność aktów prawnych przyjmowanych przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej oraz dokonuje m.in. interpretacji traktatów, wykładni prawa europejskiego. Spory między Wspólnotami a funkcjonariuszami Unii Europejskiej rozstrzyga w ramach funkcji sądu administracyjnego. Trybunał Sprawiedliwości jest także instancją odwoławczą od decyzji Komisji.

Od wyroków Trybunału nie ma apelacji.

POSIEDZENIA :

Sąd obraduje w zespołach 3- i 5-osobowych; w niektórych wypadkach określonych w regulaminie, obraduje w składzie pełnym. Od orzeczenia Sądu przysługuje odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości w ciągu dwóch miesięcy od dostarczenia orzeczenia. Jednak odwołanie może dotyczyć tylko następujących kwestii prawnych : braku właściwości, uchybień procesowych lub naruszenia prawa unijnego.

ORGANY POMOCNICZE :

-sekretariat – pełni funkcję organu administracyjno – technicznego. Jego siedziba znajduje się w Luksemburgu.

5.Trybunał Obrachunkowy

Trybunał Obrachunkowy (inaczej : Trybunał Rewidentów Księgowych; Trybunał Audytorów; Trybunał Rewizyjny) - finansowe sumienie Unii - powołany w 1975 r. Rozpoczął swoją działalność w Luksemburgu w październiku 1977 r. Zastąpił istniejący wcześniej komitet kontroli Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i EUROATOMu. Traktat z Maastricht z 1992 r. wzmocnił znacznie pozycję Trybunału Obrachunkowego, nadając mu status głównego organu WE.

SIEDZIBA : Luksemburg

SKŁAD :

W skład Trybunału Rewidentów Księgowych wchodzi 15 kontrolerów ze wszystkich państw Piętnastki. Są oni mianowani przez Radę Europejską, po zaopiniowaniu ich kandydatur przez Komisję.

Trybunał Obrachunkowy, po zamknięciu roku budżetowego, sporządza sprawozdanie z wykonania budżetu, które staje się podstawą do uchwalenia przez Parlament Europejski absolutorium dla Komisji. Swe raporty i opinie Trybunał przyjmuje większością głosów.

Według Traktatu Nicejskiego, w przyszłości każde państwo członkowskie będzie desygnować do Trybunału Obrachunkowego po jednym swoim obywatelu, a zatwierdzanie zgłoszonych kandydatur przez Radę UE będzie się odbywać na drodze głosowania większościowego, po konsultacjach z Parlamentem Europejskim.

Kadencja Trybunału Obrachunkowego trwa 6 lat.

FUNKCJE :

Zadaniem Trybunału jest przeprowadzanie kontroli wszystkich dochodów i wydatków UE pod kątem zgodności z prawem oraz prawidłowości zarządzania finansami UE. Składa on okresowe sprawozdania sporządzone na wniosek danego organu UE lub z własnej inicjatywy, a ponadto roczne sprawozdanie, po zamknięciu roku obrachunkowego. Zostają one przedstawione innym organom Unii i publikowane, wraz z ich i odpowiedziami na te sprawozdania, w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Ponadto Trybunał Obrachunkowy może przedstawić uwagi, zwłaszcza w formie specjalnych sprawozdań, dotyczące poszczególnych spraw oraz przedkładać opinie na wniosek innych organów UE.

Trybunał dosyć często w praktyce dowodził, że niektóre wydatki były źle poczynione, szczególnie na rolnictwo. Rzadko natomiast zajmował stanowisko, że poszczególne organy Unii źle zarządzały finansami.

Trybunał Obrachunkowy spowodował, że poprzednia Komisja Europejska musiała podać się do dymisji.

POSIEDZENIA :

Członkowie Trybunału pracują w trzech stałych grupach kontrolnych (3- lub 4-osobowych) oraz jednej ad hoc (czteroosobowej).

W Polsce odniesieniem jest NIK.