Psychologia rozwojowa, wykład, 10.11.09
Znaczące środowiska socjalizyjno wychowujące
Specyfika rodziny i jej funkcje, kategorie rodzin.
Rola osób znaczących.
Osoby znaczące to osoby, które są wzorcami osobowymi ( nierzadko ).
Nasz związek z osobami znaczącymi jest podbudowany emocjonalnie.
Osoby znaczące to centrum wpływu środowiska rodzinnego na dzieci.
Przywiązanie jako podstawa więzi rodzinnej.
Potrzeba przywiązania występuje od samego początku naszego życia.
Teoria przywiązania:
Harry Harlow – badania eksperymentalne ( koniec lat 1950 USA ) nad konsekwencjami pozbawienia opieki macierzyńskiej ( małych rezusów, które oddano w ręce matek zastępczych – matek zimnych, karmiących i matki miękkie, ciepłe, przytulne, kiwające się ) wykazały, że u noworodka potrzeba bliskości matki i potrzeba kontaktu fizycznego jest silniejsza od głodu. Potrzeba przywiązania ( emocjonalna więź ) jest wrodzona.
Potrzeba przywiązania musi być zaspokajana w najwcześniejszym okresie życia, gdyż jej niezaspokojenie powoduje deficyty w zachowaniu ( problemy w funkcjonowaniu dorosłym – eliminowanie ze stada, problemy w kontaktach seksualnych ).
badania Mary Ainsworth
Wyróżniamy modele przywiązania:
najczęściej występujący jest wzorzec ufnego przywiązania – matka przez cały czas kontaktu z dzieckiem przejawia czułość, dostrzega potrzeby dziecka, uśmiecha się, mówi do dziecka. Kiedy matka oddala się od dziecka, dziecko buntuje się złości, płacze. Natomiast, kiedy matka się pojawia występuje radość. Dzieci posiadające ufne przywiązanie są bardziej ciekawsze świata.
Model lękowy przywiązania - 1. Lękowo unikający ( częściej u dzieci Europejskich ) matka ma trudności z okazywaniem czułości, miłości, kiedy matka znika występuje złość, kiedy się pojawia również złość. Dzieci te są impulsywne i agresywne w zachowaniu. 2. Lękowo ambiwalentny – niestabilność emocjonalna matki, większa surowość w podejściu do dziecka. Matka opuszczająca dziecko – dziecko protestuje, kiedy się znów pojawia nie przejawia żadnej reakcji. Takie dzieci wykazują się zwiększoną lękliwością.
Postawy rodzicielskie – charakter emocjonalnego stosunku wobec dziecka, wyrażanie swojego poglądu na temat dziecka. 2 wymiary znaczące dla stosunku rodziców do dziecka – stopień akceptacji dziecka i stopień kontroli dziecka. Podłożem kształtowania się prawidłowych postaw do dzieci – zrównoważenie emocjonalne, autonomia ( realizowanie własnych celów ), dobra komunikacja z dzieckiem.
Koncepcja Marii Ziemskiej : Postawy: ( pozytywne )
akceptacji dziecka ( przyjmowanie dziecka takim jakie jest, rodzic lubi swoje dziecko, czerpanie przyjemności z kontaktu z dzieckiem )
współdziałanie z dzieckiem ( zainteresowanie i zaangażowanie rodzica w aktywność dziecka, rodzice włączają dziecko w swoje aktywności, dziecko współdziałające z rodzicami)
dawanie swobody ( przyzwolenie na własną aktywność dziecka, dosyć duże zaufanie do dziecka, szansa na samodzielność w zdobywaniu doświadczeń, rodzice zachowują naturalny autorytet )
uznawanie praw dziecka ( rodzice szczególnie podkreślają fakt, że dziecko to też człowiek )
Postawy negatywne:
unikanie dziecka ( dystans, ubóstwo uczuć, obojętność uczuciowa w kontaktach z dzieckiem, odczuwanie uciążliwości, może wynikać z lęków rodzica )
odtrącenie dziecka ( w sposób czynny rodzice odtrącają emocjonalnie dziecko, dziecko jest nieakceptowane )
nadmierne wymagania ( nie liczenie się z możliwościami dziecka, ciągłe korygowanie za nie spełnianie wymagań )
nadmierne chronienie ( bezkrytyczny stosunek do dziecka, rodzice mają przekonanie o słabości dziecka, przejmują cały ciężar czuwania nad rozwojem dziecka )
Style wychowania w rodzinie.
wypadkowa sposobów i metod oddziaływania na dziecko wszystkich członków rodziny
można wyodrębnić 4 style wychowania:
demokratyczny
autokratyczny ( autorytarny, konserwatywny )
liberalny – brak drogowskazów
niekonsekwentny – niejednolitość wymagań ze strony rodziców i innych członków rodziny, uzależnienie wymagań od nastroju rodzica, brak oparcia emocjonalnego, poczucia zachowania pożądanego, brak drogowskazów życiowych, brak poczucia bezpieczeństwa
Klimat rodziny.
Atmosfera życia w rodzinie warunkuje zaspokajanie potrzeb i rozwój emocjonalno społeczny. Składają się na niego : więzi, sposób komunikowania się, podstawowe cele i dążenia rodziny, stopień zaangażowania w życie rodzinne. Można wyróżnić charakterystyczne rodzaje atmosfery panującej w rodzinie:
klimat pozytywno – emocjonalny ( orientacja na dobro jednostki i poszczególnych członków rodziny ) wzajemna tolerancja, wyrażanie uczuć, równoważne interakcje, brak skłonności do konfliktów
autorytarno - normatywny ( orientacja na sukces rodziny, działania członków rodziny skierowane są na sukces rodziny, w efekcie duża kontrola poszczególnych członków rodziny, słabsza więź uczuciowa )
styl pobudzający: orientacja na kulturę ( przyzwolenie na spontaniczną aktywność poszczególnych członków rodziny, indywidualne zainteresowania, tworzenie warunków do samorealizacji, wspólne spędzanie czasu, mówienie o wartościach, podsycanie zainteresowania i indywidualnych pasji )
Status społeczny rodziny a warunki rozwoju i wychowania dzieci.
może być wyznaczony przez różne czynniki ( ekonomiczne, kulturowe, prestiż społeczny, poziom wykształcenia rodziny, dochód rodziny, charakter pracy, czynnik ekologiczny )
status społeczny to położenie rodziny w społeczeństwie
gorsze położenie w strukturze społecznej może oznaczać nierówny start np. edukacyjny
nierówny start oznacza nierówność warunków w jakich dziecko żyje, rozwija się i uczy, ograniczenie życiowych możliwości
Środowisko rówieśnicze jako znaczące środowisko wychowawcze
Rodzaje grup społecznych:
*małe/ duże: bezpośredniość kontaktów małe – bezpośrednie, duże – pośrednie
*formalne – grupy docelowe, organizowanie ze względu na realizację ściśle określonego celu, struktura organizacyjna, regulamin, nierzadko w grupach formalnych powstaje nieformalna struktura
*nieformalne – powstają spontanicznie, podstawę ich istnienia stanowi więź
*mało zróżnicowane – struktura egantarna – pozycje poszczególnych członków grupy są równoważne
*o złożonej strukturze – np. hierarchicznej
*o strukturze demokratycznej
*o strukturze ontokratycznej – stopień przyzwolenia na pewne normy i zasady jest bardzo restrykcyjny np. grupy przestępcze
*grupy przynależności – wywiera na swoich członków szczególnie duży wpływ
*grupa odniesienia – ta grupa, która jest przez nas szczególnie akceptowana
*grupa z określoną więzią np. rodzinne, polityczne, sąsiedzkie, regionalne
*grupa rówieśnicza – mała grupa społeczna
Istota małej grupy społecznej i mechanizmy jej wpływu na jednostkę.
mała grupa społeczna – zbiór co najmniej 2-3 jednostek, które pozostają ze sobą w stosunkach ( bezpośrednie kontakty, świadomość odrębności i przynależności wobec innych grup, osoby mają wspólny cel, obowiązują określone normy, struktura określona, każdy ma swoją pozycję, każdy pełni określoną rolę w grupie )
Mechanizmy wpływu na jednostkę:
jednostka pełni w niej określone role ( akceptowalne, utrwalane )
jednostka podporządkowuje się pewnym normom
grupa stosuje pewne sankcje
w grupie działają wszystkie mechanizmy wpływu grupy na jednostkę
Cele grupowe
jest to jakiś stan rzeczy w przyszłości, który ma dla całości grupy wartość pozytywną
cele mogą być jasno albo słabo określone
cele mobilizują grupę jako całość do działania
grupa może mieć kilka równoległych celów
w grupach o określonych celach na ogół członkowie czują się mocniej związani ze swoją grupą
cele mogą być narzucane
cele mogą być specyficzne dla danej grupy ze względu na kontakty między członkami
postawienie wspólnego celu jest jednym z podstawowych mechanizmów rozwiązywania konfliktów w grupie, pomiędzy grupami
Normy grupowe.
przepisy określające w jaki sposób powinien zachowywać członek danej grupy
obowiązują wszystkich członków grupy
są przenoszone z innych grup albo wytwarzane specyficznie dla danej grupy
Struktura grupy. ( nst. zajęcia )
grupa rówieśnicza – mała grupa społeczna