Piercing a spożywanie alkoholu przez gimnazjalistów.

Paulina Goniszewska

Instytut Psychologii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

rok studiów: I

Metodologia badań psychologicznych z elementami statystyki

Kraków, 2009

STRESZCZENIE

Wstęp – Ocena zjawiska spożywania alkoholu przez młodzież wymaga, oprócz rozpoznania jego skali, wyjaśnienia jego przyczyn. Motyw picia alkoholu można postrzegać w płaszczyźnie psychologicznej, kulturowej i społecznej. Celem badania była ocena związku pomiędzy posiadaniem piercingu przez 15-letnich uczniów a spożywaniem alkoholu.

Metoda – Materiał badawczy pochodzi z anonimowych badań ankietowych, których uczestnikami byli uczniowie klas trzecich gimnazjów (wiek 15 lat). W badaniu wzięło udział 257 osób, z czego 49% stanowili chłopcy.

WSTĘP

Piercing (z ang., wym. pirsing; inaczej kolczykowanie, przekłuwanie) – jedna
z popularnych form ozdabiania ciała. Polega na wykonywaniu przekłuć w specyficznych miejscach ciała (np. nosa) i wprowadzaniu w takie miejsca kolczyków, wykonanych zwykle (w odróżnieniu
od kolczyków tradycyjnie zakładanych do uszu) z tytanu lub bioplastu albo PTFE,
do permanentnego noszenia. Ze względu na radykalny charakter takiego ozdabiania ciała, piercing jest zaliczany do jednej z praktyk tzw. modyfikacji ciała. [www.wikipedia.pl]

Piercing należy do najczęściej stosowanych praktyk ozdabiania własnego ciała
w potocznym znaczeniu ugruntował się jako kolczykowanie różnych jego części. W Europie piercing rozpowszechnił się na większą skalę po powstaniu body artu, gdy ciało ludzkie zaczęło być postrzegane jako materia autokreacji estetycznej. Na początku była to domena grup kontestacyjnych, spychanych przez społeczeństwo na margines, jego zasięg rozszerzał się z czasem, stopniowo stawał się modny. Początkowo, w latach 70., był „znakiem rozpoznawczym” środowisk homoseksualnych, potem też tzw. „leathers” czyli ludzi w skórzanych ubiorach czy „bikers” lub „rockers” - motocyklistów. Później przyjęły go inne subkultury młodzieżowe, a obecnie przestaje być wizytówką „społeczną” i zyskuje fanów w różnym wieku, z niemal wszystkich warstw środowisk. [Teodorczyk, J., 2000/2002]

Kolczyki mogą być noszone przez kobiety i mężczyzn, ale aktualnie są najczęściej spotykane u kobiet. Kolczyki występowały i występują w wielu kulturach na całym świecie. W niektórych z nich nakazywane jest kolczykowanie nowo narodzonych dzieci płci żeńskiej. Jednak na przełomie XX i XXIw. nastąpił renesans kolczyka. Rozszerzająca się moda na tzw. body piercing zmieniła dla wielu znaczenie kolczyka z ozdoby na poważny element stylu życia. Aktualnie widoczne jest tworzenie się subkultury ludzi posiadających kolczyki. Sięgając do wczesnych początków rozpowszechniania się mody na kolczyki, można zauważyć jej zalążki już w starożytności. Wtedy jednak na taki luksus, kolczyków wykonanych ze złota lub srebra, mogli sobie pozwolić jedynie bogaci mieszkańcy i dlatego też były one oznaką przynależności do danej grupy społecznej. Dla mniej zamożnych obywateli pozostawały kolczyki wykonane z ptasiego pióra lub kości zwierzęcej.

Kariera tego rodzaju biżuterii rozpoczęła się od przekłuwania uszu. Dzisiaj kolczykowanie obejmuje wszystkie części ciała, poczynając od nosa po intymne części ciała.
Do najpopularniejszych miejsc kolczykowania należą: uszy, nos, pępek, język, wargi i brwi. Proces kolczykowania nie należy do procesów zbyt bolesnych.

Według wyników badań przeprowadzonych w różnych krajach wskaźnik rozpowszechnienia terminu „piercing” jest stosunkowo niski (ok. 5%) w przypadkach, gdy słowo „piercing” zawężono do kolczykowania miejsc innych niż ucho. Na ponad 20% rozpowszechnienia wskazują badania nastolatków w przypadku, gdy ten termin definiowano szerzej, jako kolczyki w różnych częściach ciała i w uszach, ale nie w dolnej części ucha, wykorzystywanej do noszenia tradycyjnych kolczyków. [Ostaszewski i Kocoń, 2007].

Alkohol to najczęściej stosowana substancja psychoaktywna w większości regionów świata. Spożywany w umiarkowanych ilościach pomaga się zrelaksować. W organizmie alkohol hamuje przepływ jonów przez błonę komórkową, zwiększa jej powierzchnię, zmniejsz aktywność serotoninergiczną, stymuluje receptory GABA, blokuje receptory glutaminergiczne i zwiększa aktywność układu dopaminergicznego. Wpływa on na mózg również innymi sposobami, lecz w głównej mierze jego oddziaływanie na GABA jest za przeciwlękowe i odurzające działanie. Zmniejsza on niepokój oraz hamowanie zachowania związanego z groźbą kary. [J. W. Kalat, 2006]

W dzisiejszych czasach dzieci i młodzież coraz częściej sięgaj po środki odurzające. Spowodowane jest to zarówno względami ambicjonalnymi, chęcią pokazania się, jak również jest zachowaniem zupełnie akceptowanym przez najbliższe otoczenie. Według badań przeprowadzonych w Bytomiu na temat zachowań ryzykownych wśród dzieci i młodzieży (w tym spożywanie alkoholu) 28% ankietowanych pierwszy kontakt z alkoholem miało już w szkole podstawowej, wśród młodzieży gimnazjalnej (badani w wieku 14-16 lat) kontakt z alkoholem odnotowano wśród 70% uczniów. [A. Spyra]

Według badań przeprowadzonych w innych krajach nasuwa się sugestia, iż posiadanie przez młodzież piercingu wiąże się z większym zaangażowaniem w różnego typu zachowania ryzykowne, w tym spożywanie alkoholu. Do niedawna w Polsce nie było przeprowadzanych badań na ten temat. Jedynym precedensem, nakierowującym na przeprowadzenie niniejszego doświadczenia są wyniki badań przeprowadzonych dwa lata temu przez Krzysztofa Ostaszewskiego i Katarzynę Kocoń dla Pracowni Profilaktyki „Pro-M”, Zakładu Psychologii i Promocji Zdrowia Psychicznego, Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. [Ostaszewski i Kocoń, 2004].

Niniejsze badanie jest badaniem korelacyjnym i ma na celu sprawdzenie czy istnieje, a jeśli tak to na jaką skalę, korelacja pomiędzy piercingu u młodzieży w wieku 15 lat (3 klasa gimnazjum) oraz spożywania przez nią alkoholu. Wspomniane już badanie Ostaszewskiego i Kocoń miało na względzie ocenę zależności pomiędzy tatuażem i piercingiem a zachowaniami ryzykownymi wśród młodzieży. Niniejszy cel badania zawężony został do oceny zależności pomiędzy dwoma czynnikami takimi jak piercing oraz alkohol. Do badania została wybrana tylko jedna zmienna, a właściwie jeden czynnik pełniący funkcję zmiennej. Wybór taki został dokonany ze względu na dostępność poszczególnych środków przez młodzież. W 2003 roku w Polsce przeprowadzony został Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach na temat używania alkoholu i narkotyków ESPAD. Raport na ten temat sporządził Janusza Sierosłąwski, dla Instytutu Psychiatrii
i Neurologii, Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Według wyników, po narkotyki sięga ok 25% młodzieży (wyłączając marihuanę – ok 35%). [Sierosłąwski, 2003]. Według badań przeprowadzonych w Bytomiu, opracowanych przez Agnieszkę Spyrę, napojów alkoholowych spróbowało już 56% badanych, 33% papierosów, a 8% narkotyków. [Spyrka, A., 2008].

Powyższe badania przedstawić mają dowody na zawężenie hipotezy. Wyłączając z dociekań o współwystępowanie piercingu oraz podejmowania różnego rodzaju zachowań ryzykownych przez młodzież, w niniejszym badaniu został uwzględniony tylko jeden czynnik negatywnego zachowania podejmowanego przez młodzież, mianowicie spożywanie napojów alkoholowych. Hipoteza postawiona w niniejszym badaniu różni się od jego precedensu, ponieważ najważniejsze zostało postawione pytanie: czy piercing wpływa na samo zjawisko picia alkoholu, czy jego współwystępowanie z zachowaniami ryzykownymi zachodzi tylko wobec całej gamy tychże zachowań od alkoholu i papierosów poczynając, przez narkotyki, na zachowaniach sprzecznych z prawem kończąc.

Zgodnie z hipotezą jaka została postawiona w badaniu pomiędzy kolczykowaniem typu piercing a spożywaniem przez 15letnich uczniów gimnazjum napojów alkoholowych widoczna będzie podobna korelacja, jaka została uwzględniona w badaniach nad piercingiem i tatuażem a zachowaniami ryzykownymi wśród młodzieży gimnazjalnej [Ostaszewski i Kocoń, 2007], i które to badania są fundamentem postawionej tutaj hipotezy.

OPIS METODY

Cel i pytania badawcze

Celem badania była ocena związku pomiędzy posiadanie piercingu u młodzieży trzecich klas gimnazjum a występowaniem zachowania spożywania przez nich alkoholu. W związku
z badanie postawiono następujące pytania badawcze:

1. Na jaką skalę rozpowszechniony jest piercing wśród trzecioklasistów w gimnazjum?

Czy posiadanie piercingu ma związek na spożywanie alkoholu przez gimnazjalistów.

Osoby badane

Osobami badanymi było 257 uczniów trzecich klas gimnazjum w Rzeszowie. 49% badanych stanowili chłopcy. 100% badanych urodziło się w 1994 roku, z czego 61% miało, w dniu badania, skończone 15 lat.

Materiał i metoda

Jako materiał pomiarowy użyto kwestionariusza własnego autorstwa wzorowanego na pytaniach ankietowych Krzysztofa Ostaszewskiego oraz Katarzyny Kocoń użytych podczas badań dotyczących związku między kolczykowaniem i tatuażem a zachowaniami ryzykownymi wśród młodzieży.

W badaniu udział wzięło 257 osób, co stanowiło ok. 100% próby. Anonimową ankietę uczniowie wypełniali na lekcjach w klasach szkolnych. Ankieterami były osoby spoza szkoły.

Badania przeprowadzono z zachowaniem procedur zapewniających anonimowość odpowiedzi pojedynczych uczniów i klas. Udział uczniów był dobrowolny.

Zmienne

Zmienne niezależne

Piercing – aby zmierzyć skalę na jaką rozpowszechniony jest piercing wśród młodzieży zadano im pytanie: Czy nosisz kolczyki typu piercing? (nie chodzi tu o tradycyjne kolczyki wśród dziewcząt). Wybór odpowiedzi był następujący: „nie”, „tak, w uchu lub w uszach”, „tak, w nosie”, „tak, w brwi”, „tak, w wardze”, „tak, na języku”, „tak, w innych częściach ciała”.

Do analizy tego zjawiska użyto wskaźników dychotomicznych:

• posiadanie piercingu we wszystkich miejscach, razem z kolczykami w uszach (wyłączając tradycyjne kolczyki u dziewcząt);

nie posiadanie piercingu.

Zmienne zależne

Spożywanie napojów alkoholowych. W odpowiedzi na pytanie o częstość picia: Kiedy piłeś ostatni raz?; uwzględniono kolejne typy odpowiedzi: „nigdy nie piłem” oraz „ przeszło rok temu. Na podstawie tego typu pytań, może wysnuć założenie, iż młodzież spożywająca alkohol „przeszło rok temu” robiła to dla spróbowania trunku lub pod okiem rodziców / dorosłych osób. Osoby, które przyznały się do spożywania alkoholu „przeszło rok temu” zakwalifikowane zostały jako osoby nie spożywające alkoholu.

Do analizy tego zjawiska użyto wskaźników dychotomicznych:

• picie alkoholu do 12 miesięcy temu;

nie picie alkoholu lub picie przeszło ponad rok temu.

Zmienne kontrolowane

Płeć oraz typ szkoły.

WYNIKI

Rozpowszechnienie zjawiska – piercing.

Do noszenia kolczyków typu piercing, zarówno w uszach jak i na całym ciele przyznało się 12,8% ankietowanych. Zdecydowaną większość stanowiły jednak dziewczęta. Wśród chłopców zaledwie 2,3% ankietowanych nosi kolczyki typu piercing. Wśród dziewcząt tego rodzaju ozdoby nosi 23,1% ankietowanych.

	Ogółem N = 257	Chłopcy N = 127	Dziewczęta N = 130
Piercing	12,8	2,3	23,1

Tab. 1

Rozpowszechnienie posiadania piercingu ze względu na płeć (%).

Rozpowszechnienie zjawiska – alkohol.

Do spożywania alkoholu (do 12 miesięcy temu) przyznało się 57,6% ankietowanych. Zdecydowaną większość stanowili chłopcy, wśród których alkohol spożywa aż 54,33% . Wśród dziewcząt do picia przyznało się 36,92% ankietowanych.

	Ogółem N = 257	Chłopcy N = 127	Dziewczęta N = 130
Alkohol	57,60	54,33	36,92

Tab. 2

Rozpowszechnienie spożywania alkoholu ze względu na płeć (%).

Wyniki analizy przeprowadzonej na próbie. Próba składała się z 257 uczniów.

• Średnia osób z piercingiem w skali całej próby wynosił χ = 0,13, a odchylenie standardowe wynosi σ = 0,33.

Średnia osób spożywających alkohol, w skali całej próby wynosi χ = 0,57, a odchylenie standardowe σ = 0,49.

Dane na temat próby nie zawierają podziału ze względu na płeć.

Dane na temat osób posiadających piercing (podział wg płci).

Wyniki analizy: piercing, przeprowadzonej na części próby – dziewczęta. Próba składa się ze 130 ankietowanych.

• średnia dziewcząt z piercingiem wynosi 0,23;

odchylenie standardowe wynosi σ = 0,42.

Wyniki analizy: piercing, przeprowadzone na części próby – chłopcy. Próba składa się ze 127 ankietowanych.

• Średnia chłopców z piercingiem wynosi χ = 0,02;

odchylenie standardowe wynosi σ = 0,15.

Dane na temat osób spożywających alkohol (podział wg płci).

Wyniki analizy: alkohol, przeprowadzonej na części próby – dziewczęta. Próba składa się ze 130 ankietowanych.

• średnia dziewcząt pijących alkohol wynosi χ = 0,6;

odchylenie standardowe wynosi σ = 0,49.

Wyniki analizy: alkohol, przeprowadzonej na części próby – chłopcy. Próba składa się ze 127 ankietowanych.

• średnia chłopców pijących alkohol wynosi χ = 0,55;

a odchylenie standardowe wynosi σ = 0,5.

Współczynnik korelacji Pearsona oraz Spearmana.

• Współczynnik korelacji piercing – alkohol wg współczynnika korelacji Pearsona wynosi r = 0,023;

istotność dwustronna wg wskaźnika korelacji Pearsona wynosi p = 0,708.

• współczynnik korelacji piercing – alkohol wg współczynnika korelacji Spearmana wynosi r = 0,023;

istotność dwustronna wg wskaźnika korelacji Spearmana wynosi p = 0.708.

DYSKUSJA WYNIKÓW

Porównując wyniki niniejszych badań do badań przeprowadzonych na temat związku tatuażu i piercingu a zachowaniami ryzykownymi [Ostaszewski i Kocoń, 2007] wnioskować można, iż być może kolczykowanie ciała ma związek ze pożywaniem alkoholu, ale nie są zbyt silnie powiązane występując pojedynczo. Jeśli ocenimy skalę piercingu biorąc pod uwagę jego zależność nie tylko ze spożywaniem alkoholu, ale również z innymi zachowaniami ryzykownymi, takimi jak palenie papierosów czy zażywanie narkotyków można wnioskować
o współwystępowaniu takich zachowań. Korelacja w badaniach, w których zmierzone zostało jedynie zjawisko piercingu oraz współwystępujące z nim zjawisko picia alkoholu przez nieletnich, jest bardzo niska. Nie możemy więc traktować wyników jako wskazujących na zachodzącą pomiędzy tymi zjawiskami jakąkolwiek zależność.

Wyniki badania rozkładają się również dość nierównomiernie ze względu na płeć. Dziewczęta są bardziej skłonne do kolczykowania ciała typu piercing niż chłopcy, natomiast wśród chłopców obserwowalne jest częstsze spożycie alkoholu niż u dziewcząt. Nierównomierny rozkład podejmowania tego typu decyzji ze względu na płeć jest również ważnym czynnikiem wiążącym bądź (w tym przypadku) dzielącym badane zjawiska.

Ogromnie ważny, o ile nie główny wpływ na istotność wyników ma wielkość próby. Ankieta przeprowadzona została zaledwie na 257 uczniach (10 klas gimnazjum) oraz wiek ankietowanych zawężony został jedynie do osób 15letnich. Zawężenie wieku miało na celu ustalenie korelacji, jeżeliby zachodziła, w możliwie dokładnych granicach. Z pewnością przeprowadzenie tego typu badania na dużo większej próbie dałaby dokładniejszy wynik, wyjaśniający większą część wariancji, być może istotny.

Kolejnym ograniczeniem wpływającym na wyniki badania jest z pewnością metoda mierzenia zjawiska piercingu (w mniejszym stopniu) oraz używania przez niepełnoletnich uczniów gimnazjum alkoholu (w dużym stopniu). Ankietowani zaznaczając odpowiedzi na kartce papieru mogli najzwyczajniej w świecie kłamać, czego badacz nie jest wstanie sprawdzić czy udowodnić.

Podsumowanie:

• Badanie nie przyniosło potwierdzenia hipotezy na temat korelacji posiadania piercingu przez młodzież 15letnią oraz używanie przez tę młodzież alkoholu.

Badanie przeprowadzone zostało nie stosunkowo niewielkiej próbie, nie można więc z całą pewnością stwierdzić, czy przeprowadzenie tychże badań na większą skale nie dadzą bardziej rzetelnej, istotnej odpowiedzi na dociekanie związane z piercingiem i spożywaniem alkoholu.

Zróżnicowanie płciowe i kulturowe zniekształca ogólny wynik badania (przewaga zjawiska piercingu u dziewcząt oraz przewaga zjawiska spożywania alkoholu wśród chłopców).

LITERATURA CYTOWANA

1. Chodkiewicz, J., Juczyński, Z., Pisarski, A. Zachowania ryzykowne i szkodliwe dla zdrowia dzieci i młodzieży. Monitorowanie zachowań zdrowotnych uczniów miasta Łodzi w roku 2004. Miejski Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień http://www.bip.uml.lodz.pl/

2. Kalat, J., W. Biologiczne podstawy psychologii. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2006.

3. Ostaszewski, K. i Kocoń, K. Tatuaż i kolczykowanie ciała a używanie substancji psychoaktywnych i inne zachowania ryzykowne wśród gimnazjalistów. Alkoholizm i Narkomania. 2007, Tom 20: nr 3, 247 – 266.

4. Spyra, A., Zachowania ryzykowne wśród dzieci i młodzieży. Raport z ankiet. http://www.dzieci.bytom.pl/

5. Teodorczyk, J. Kulturowe uwarunkowania zdobienia ciała, jego sposoby i cele. http://www.dk.uni.wroc.pl/ 2000/2002

6. Wolna encyklopedia internetowa http://www.wikipedia.org

12