Fizjoterapia w chorobach naczyń obwodowych
Ból występujący w niedokrwieniu kkd w czasie chodu powoduje, że chorzy ograniczają do minimum aktywność fizyczną, co powoduje powstawanie zaników mięśni, zaniku kostnego, zmniejszanie się przepływu krwi przez mm niedokrwionych kończyn oraz spadek ogólnej wydolności i sprawności fizycznej.
KINEZYTERAPIA
Cel kinezyterapii:
zwiększenie przepływu krwi przez niedokrwione tkanki
przyspieszenie rozwoju krążenia obocznego
W związku z tym stosuje się:
Odpowiednio dawkowany trening mięśni niedokrwionych kończyn przyspieszający przepływ krwi przez pracujące mięśnie. Działająca w czasie chodu „pompa mięśniowa łydek” przyspiesza odpływ krwi żylnej, przez co obniża się ciśnienie w żyłach kkd.
Przerwy następujące po pracy mięśni (we wszystkich ćwiczeniach). Dzięki nim zwiększa się przepływ krwi tętniczej przez uprzednio pracujące mięśnie.
Ćwiczenia fizyczne powodują również lepsze wykorzystanie tlenu przez pracujące mięśnie = w mm niedokrwionej kończyny powstaje mniej produktów przemiany materii = wydłużenie bezbólowego dystansu chodu.
Leczenie ruchem wzmacnia niedokrwione, zwiotczałe i słabe mm kończyn, zwłaszcza dolnych.
Poprawia się również ogólna wydolność i sprawność fizyczna oraz koordynacja ruchowa = zwiększenie subiektywnej tolerancji bólu = pacjent zaczyna wierzyć w skuteczność i celowość wykonywania ćwiczeń.
Kinezyterapia powinna być poprzedzona badaniem lekarskim naczyń obwodowych. Powinno się zdiagnozować choroby współistniejące (ch. niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca).
Celem dobrania właściwej, indywidualnej metody leczenia ruchem należy znać:
typ zamknięcia tętniczego,
okres choroby,
rodzaj zaburzeń w krążeniu skórnym i mięśniowym,
choroby współistniejące i stopień ich zaawansowania.
Kinezyterapię stosuje się właściwie u chorych w I i II okresie przewlekłej niewydolności tętniczej. Wyjątkowo, na wyraźne zlecenie lekarza i ściśle wg jego wskazówek, można próbować u niektórych chorych będących w III, a nawet w IV okresie choroby.
TYP ZAMKNIĘCIA MIEDNICOWY
Trening marszowy
Podstawowa metoda poprawiająca krążenie w miednicowym typie zamknięcia. Dla każdego chorego wyznacza się następujące parametry:
szybkość chodu (częstotliwość kroków),
dystans marszu (długość drogi lub liczbę kroków),
przerwę dla odpoczynku.
Zalecenia:
Chorzy > 60 r.ż. chodzenie z szybkością 60 kroków/minutę
-------- < 60 r.ż. --------------------------- 120 -----------------
marsz dynamiczny
kkd obciążać równomiernie
chód płynny
nie oszczędzać chorej kończyny (nie utykać)
nie używać lasek (oczywiście jeśli nie ma innych dysfunkcji narządu ruchu).
Na początek test. Należy zmierzyć dystans chromania przestankowego, czyli długość drogi, którą chory przebywa od rozpoczęcia marszu do chwili wystąpienia bólu w mięśniach kkd, zmuszającego go do zatrzymania i odpoczynku.
W czasie treningu chory powinien przejść około 2/3 długości dystansu chromania.
Następnie powinien zatrzymać się i odpocząć przez 2 – 3 minut (w ten sposób nie dopuszcza się do wystąpienia objawów poprzedzających ból, jak uczucie zmęczenia łydek). Nie wolno maszerować do pojawienia się bólu w kończynach, ponieważ ból wywołuje odruchowy skurcz tętnic pogłębiający jeszcze bardziej niedokrwienie kończyn.
Czas jednorazowego treningu na początku nie powinien przekraczać 20 min, później 45 min. Trening należy powtarzać 2 – 3 razy dziennie.
Dystans chromania mierzyć co pewien czas, np. co 14 dni. Wydłużenie dystansu chromania = wydłużenie dystansu marszu.
Modyfikacją treningu jest trening marszowy po schodach lub jazda na cykloergometrze.
Ćwiczenia fizyczne
W miednicowym typie zamknięcia chory wykonuje również ćw. mm ud, mm pośladkowych.
Ćwiczenia czynne z oporem wybranych grup mięśniowych muszą być prowadzone z obciążeniem 30 – 50% siły maks. mięśnia. Obciążenie < 30% nie da efektu treningowego (fizjologia wysiłku), natomiast obciążenie > 50% może powodować zmniejszenie się krążenia miejscowego.
TYP UDOWY
Podstawowe metody:
trening marszowy
zaleca się naprzemienne chodzenie na wspiętych palcach i na piętach
ćw. wspięcia na palce, powtarzane rytmicznie w tempie 20-30/minutę, aż do wystąpienia uczucia zmęczenia mięśni podudzi, wtedy przerwa 2-3 minut; jednorazowo chory wykonuje 2-3 serii, 2 -3 razy dziennie.
TYP OBWODOWY
Tu mają zastosowanie ćwiczenia Ratchowa i Buergera. Istota ćwiczeń: wywołnie naprzemiennego niedokrwienia i przekrwienia czynnego kończyn przez zmianę ich pozycji.
Wykonanie:
1. Faza niedokrwienia
Chory leży tyłem, kkd zgięte w stawach biodrowych pod kątem 45 stopni, kolana proste. W tej pozycji wykonuje rytmiczne ruchy zginania grzbietowego i podeszwowego stóp i palców stóp (lub krążenia stopami). Liczba ruchów nie może przekraczać 2/3 wywołującej chromanie, nie dłużej niż 1,5 minuty
2. Faza przekrwienia czynnego
W chwili wystąpienia uczucia zmęczenia mm, chory zmienia pozycję, przechodząc do siadu na brzegu łóżka i opuszcza kkd poza brzeg łóżka i dalsze ruchy jw.
3. Faza odpoczynku
Chory odpoczywa w pozycji leżenia tyłem ok. 1,5 minuty.
Ten cykl wykonuje 3 – 4-krotnie, co stanowi jeden set trenngu, i odpoczywa 2 do 3 minut. Na trening składają się 3 lub 4 sety.
Trening wykonywany powinien być 3 razy dziennie.
TYP BARKOWY
W tym typie zamknięcia tętniczego chory wykonuje ćw. powodujące naprzemienne niedokrwienie i przekrwienie kkg przez zmianę ich pozycji.
1. Faza niedokrwienia
Chory siedzi na krześle, kkg uniesione w górę, ruchy silnego zaciskania rąk w pięści. Liczba ruchów jak w kkd.
2. Faza przekrwienia czynnego
Chory opuszcza kkg, ruchy jw., liczba jw., następnie rozluźnia mm na 2 – 3 minut.
Opisane 2 fazy stanowią 1 cykl ćwiczeń.
Ćwiczy 3 – 5 cykli. Należy ćwiczyć 2 – 3 razy dziennie.
FIZYKOTERAPIA
Cel:
czynne przekrwienie
poprawia krążenia w kończynie chorej na drodze odruchowej
obniżenie wzmożonego napięcia mm wokół naczyń
Zalecane zabiegi:
jonoforeza (histaminowa pridazolowa)
prąd galwaniczny wstępujący (anoda + na obwodzie kończyny) = odżywczy
kąpiel 4-komorowa wstępująca
prądy Traberta
prądy interferencyjne = działanie przekrwienne
diadynamik (MF, DF)
laser
masaż wirowy (temp. wody 32 – 34 stopni !)
PRZECIWSKAZANE JEST CIEPŁO EGZOGENNE
Rehabilitacja po operacyjnym leczeniu tętnic
w rehabilitacji w angiochirurgii wyróżnia się 2 podstawowe okresy:
przedoperacyjny (nauka ćwiczeń, które pacjent będzie wykonywał po operacji)
pooperacyjny (zabiegi udrażniające tętnice kkd, by-pass naczyniowy w kg, wszczepianie protez naczyniowych; wykonuje się je w znieczuleniu zewnątrzoponowym)
1 doba – ćw. oddechowe, ćw. p/zakrzepowe, nauka zmiany pozycji ułożeniowych (pacjent nie powinien leżeć na boku operowanym)
2 doba – pionizacja (unikać długotrwałego siedzenie z opuszczonymi kkd)
3 – 4 doba – nauka chodu (pacjent może w pełni obciążać kkd, może utrzymywać się bolesny obrzęk kończyny = nauka chodu z balkonikiem lub o kulach dla poprawienia mobilności pacjenta dzięki możliwości odciążenia chorej kd, a przez to zmniejszenia bólu).
Rehabilitacja pacjentów po dużych zabiegach naczyniowych (operacja tętniaka aorty brzusznej, operacja syndromu Lerischa) przebiega nieco wolniej:
1 – 2 doba - ćw. oddechowe i p/zakrzepowe
3 doba – pionizacja (do siadu)
4 doba – nauka chodu (pełne uruchomienie pacjenta)
SYNDROM LERISCHA – gdy zmiany miażdżycowe obejmują aortę i obie tętnice biodrowe wspólne. Chromanie pojawia się w okolicy bioder i pośladków. U mężczyzn dodatkowo występuje niemoc płciowa (impotencja). Leczenie operacyjne polega na wszczepieniu protezy aortalno-dwuudowej, potocznie nazywaną protezą „Y”.