PANENDOSKOPIA GÓRNEGO ODCINKA PRZEWODU POKARMOWEGO

Badanie nazywane jest również: WZIERNIKOWANIE GÓRNEGO ODCINKA PRZEWODU POKARMOWEGO
Nazwa zwyczajowa: Gastroskopia

Zależnie od zakresu wziernikowania górnego odcinka przewodu pokarmowego tj. przełyku, żołądka i dwunastnicy i zastosowania sprzętu wyróżnia się następujące badania endoskopowe:

Ezofagoskopia - endoskopia przełyku, Gastroskopia - endoskopia żołądka, która potocznie jednak oznacza badanie przełyku, żołądka i przynajmniej opuszki dwunastnicy, Duodenoskopia - endoskopia dwunastnicy, Gastroduodenoskopia - endoskopia żołądka i dwunastnicy, Gastrobulboskopia - endoskopia żołądka i opuszki dwunastnicy, Panendoskopia - badanie przełyku, żołądka i dwunastnicy za pomocą jednego fiberoskopu.

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Badanie polega na wprowadzeniu przez usta wziernika - fiberoskopu i obejrzeniu całego górnego odcinka przewodu pokarmowego (panendoskopia) lub tylko jego części (np. ezofagoskopia).
Używane w badaniu giętkie fiberoskopy, które - zależnie od długości (a więc i możliwości diagnostycznych) nazywa się ezofagoskopami, gastroskopami, duodenoskopami lub intestinoskopami. Te ostatnie służą do badania jelita cienkiego. Przykładowo długość panendoskopu wynosi około 130 cm, a średnica 9-13 mm (gastroskopów pediatrycznych nawet 5,5 mm).Wszystkie te przyrządy są zbudowane na tej samej zasadzie. Podstawowym elementem budowy jest włókno szklane. Kilkadziesiąt tysięcy włókien szklanych o średnicy 15 - 20 mm tworzy światłowód. Jedna wiązka włókien szklanych przewodzi światło z zasilacza przez całą długość instrumentu do wnętrza oglądanego narządu. Druga wiązka - odpowiednio uporządkowana, zwana obrazowodem - przewodzi obraz z wnętrza narządu poprzez okular do oka badającego lekarza. Obecnie, tory wizyjne umożliwiają przedstawienie obrazu z wnętrza przewodu pokarmowego w powiększeniu na kolorowym monitorze. Obiektyw wziernika znajdującego się w przewodzie pokarmowym może być skierowany wzdłuż osi długiej instrumentu (tzw. optyka wprostna lub osiowa), do boku pod kątem 90° (optyka boczna) lub pośrednim (optyka skośna). W rękojeści fiberoskopu mieszczą się pokrętła umożliwiające zdalne poruszanie przeciwległą końcówką we wszystkich kierunkach. Aby umożliwić dokładną obserwację żołądka czy dwunastnicy, należy rozciągnąć ściany wspomnianego narządu przez wpompowanie powietrza odpowiednim kanałem fiberoskopu. Kanały fiberoskopu umożliwiają także zmywanie obiektywu, odsysanie płynu oraz wprowadzenie dodatkowego oprzyrządowania.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

Panendoskopia jest badaniem umożliwiającym ocenę powierzchni śluzówki górnego odcinka przewodu pokarmowego i podatności (zdolności do odkształcenia) jego ścian. Przy użyciu dodatkowych instrumentów staje się możliwe pobranie materiału biopsyjnego, cytologicznego, bakteriologicznego i wykonanie zabiegów endoskopowych (polipektomii - wycięcia polipów, hamowania krwawienia, obliteracji ["zamknięcia"] żylaków przełyku, rozszerzenia zwężeń przełyku i innych). Wykonanie tych zabiegów często umożliwia pacjentowi uniknięcie operacji chirurgicznej i tym samym skrócenie jego pobytu w szpitalu.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

	Zaburzenia połykania (uczucie przeszkody, bolesne połykanie) zgaga lub uczucie pieczenia za mostkiem.
	Bóle nadbrzusza lub utrzymujące się w tym miejscu uczucie dyskomfortu.
	Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego (wymioty "fusowate", smoliste stolce).
	Wątpliwości wynikające z badania radiologicznego górnego odcinka przewodu pokarmowego jeżeli z jakiegoś powodu badanie to poprzedzało panendoskopię (m.in. w przypadku stwierdzenia owrzodzenia żołądka, niestwierdzenia zmian, gdy utrzymują się objawy kliniczne choroby wrzodowej żołądka czy dwunastnicy, a także gdy istnieje potrzeba weryfikacji owrzodzenia dwunastnicy - ponieważ badanie radiologiczne w tym przypadku daje duży odsetek wyników fałszywie dodatnich i ujemnych).
	Podejrzenie żylaków przełyku.
	Ocena wyników leczenia (głównie w owrzodzeniu żołądka).
	Zapalenie zanikowe żołądka (okresowe kontrole fiberoskopowe).
	Częściowa resekcja żołądka (okresowe kontrole fiberoskopowe).
	Niedokrwistość.
	Niewyjaśniona utrata masy ciała.
	Wykluczenie w niektórych przypadkach owrzodzenia żołądka lub dwunastnicy (przy leczeniu sterydowymi lub niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi, lekami przeciwkrzepliwymi, przed transplantacją nerek).
	Podejrzenie obecności ciał obcych lub ich obecność.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań. Przed badaniem nie należy jeść i pić przez co najmniej 6 godzin. Najważniejszym elementem warunkującym prawidłowy przebieg badania jest pozytywne nastawienie pacjenta. Badanie może być przeprowadzone tylko u pacjenta dobrze współpracującego z lekarzem. Patrz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Wskazane jest również podanie środka uspokajającego

OPIS BADANIA

Pacjenci mający protezy zębowe proszeni są o ich usunięcie. Należy zdjąć okulary. Po znieczuleniu gardła (zwykle roztworem Lignokainy w aerozolu, której nieprzyjemny smak jest ostatnio niwelowany innymi przyjemnymi w smaku dodatkami) pacjent układa się w pozycji leżącej na lewym boku. Możliwe jest także przeprowadzenie badania w innym ułożeniu pacjenta - nawet w pozycji siedzącej.
W przypadku gdy pacjent leży na boku ważne jest, aby tuż przed wprowadzeniem przez badającego fiberoskopu trzymał głowę na poduszce całkiem luźno, nie unosił jej do góry i nie wstrzymywał oddechu. Następnie badający wprowadza fiberoskop przez usta pacjenta umieszczając pomiędzy jego zębami ustnik z tworzywa sztucznego, który pacjent powinien trzymać zębami do końca badania. Podczas całego badania pacjent nie powinien połykać śliny, która spływa swobodnie do miseczki ustawionej poniżej ust (Ryc.2-17 i Ryc.2-18). Po zakończeniu oglądania badający (endoskopista) wyjmuje fiberoskop a następnie ustnik.
Patrz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Wynik badania przekazywany jest w formie opisu.

Ryc.2-17 Ułożenie pacjenta podczas gastroskopii

Ryc.2-18 Schemat badania gastroskopowego

CZAS
Badanie trwa zwykle kilkanaście minut

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE
Przed badaniem

Utrudnienie połykania. Duszność spoczynkowa. Nasilenie dolegliwości choroby niedokrwiennej serca. Tętniak aorty. Przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych lub objawy skazy krwotocznej. Nosicielstwo chorób zakaźnych. Choroby psychiczne. Brak wyraźnego przekonania o potrzebie wykonania badania lub obawy związane z wykonaniem badania.

W czasie badania

Nie należy nic mówić.

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Zalecane jest niespożywanie napojów i posiłków do czasu utrzymywania się znieczulenia tylnej ściany gardła (zwykle do kilkunastu minut po badaniu).
Patrz dodatkowo "Jak należy zachowywać się po znieczuleniu?" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Występują bardzo rzadko (wyjątkowo (!) może nastąpić przebicie przewodu pokarmowego, zapalenie śródpiersia, zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca). Zdarza się, że pacjenci obawiają się zakażenia wirusem zapalenia wątroby lub HIV. Każdy pacjent musi być traktowany jako potencjalne źródło zakażenia. Dlatego Pracownia endoskopii ma obowiązek wykonywania badań sprzętem poddanym po każdym badaniu dezynfekcji.
Patrz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Badanie może być powtarzane wielokrotnie i wykonywane w każdym wieku, także u kobiet w ciąży.

---