Paulina Wojciechowska- OGRODY RENESANSOWE.
Villa d` Este w Tivoli
To słynna villa, która z pewnością zasługuje na uwagę.
- powstanie założenia
Obiekt powstał jako rezydencja dla kardynała Ippolito d` Este. Kardynał Ippolito był ostatnim z wielkich kardynałów renesansu, natomiast w roku 1550 został ustanowiony gubernatorem Tivoli przez papieża Juliusza III. W tym samym roku willa stała się jego oficjalną siedzibą.
Wcześniej, na miejscu, w którym dziś stoi willa, znajdował się stary klasztor Benedyktynów. Dzięki pracami nad jego przebudową, powstał nowy, reprezentacyjny pałac.
W 1551 roku rozpoczęto prace budowlane. Były kontynuowane (z przerwami) do 1572 roku, w tym roku zmarł kardynał.
Ważniejsze daty z dziejów willi to: 1560- 1569 lata, w których powstało podstawowe założenie Villi d ` Este, kolejne lata upłynęły na wprowadzaniu elementów uzupełniających, natomiast w 1549 roku rozpoczął prace, dla kardynała, architekt, znawca antyku- Pirro Ligorio. W pracach uczestniczyli także: G.A. Galvani z Ferrary, G.B. Della Porta i G. Muziano.
- cel budowy willi:
Głównym powodem, dla którego powstała willa, było upamiętnienie i ukazanie starożytności rodu d` Este. W drzewie genealogicznym Herakles i Hippolita byli uważani za prarodziców.
- cechy założenia a ogrody renesansowe:
+ Krajobraz Włoszech, górzysty i pagórkowaty, nie sprzyjał powstawaniu ogrodów na płaskich terenach. Także ogród Villi d` Este częściowo znajduje się na zboczu wzgórza. Składa się z dwóch równych części: zespołu tarasów połączonych ze sobą rampami i schodami na zboczu wzgórza oraz płaskiego ogrodu dolnego pod wzgórzem.
+W planie ogrodu wyraźnie dostrzegamy zastosowanie zasady ad quadratum: podstawowym elementem podziału całości ogrodu oraz poszczególnych mniejszych fragmentów jest kwadrat. Tym sposobem dążono do geometryzacji przestrzeni. Taka jednostkę nazywano kwaterą. Rozmieszczenie kwater w ogrodzie willi jest znakomicie widoczny na widoku ogólnym.
+Podobnie jak cała epoka renesansu, również ogród renesansowy Villi d` Este nawiązywał do Starożytności. Głównym motywem była wielka rzeźba Heraklesa usytuowana na osi centralnej ogrodu, w wielkiej niszy za Fontanną Smoków. Ze skrzyżowania dróg, jedna droga prowadziła do Cnoty, czyli do Groty Diany z Hipolitą, Lukrecja i Minewrą oraz druga droga do występku, czyli do Groty Wenus. Wysiłek włożony w wybudowanie ogrodu to symbol czynów Heraklesa.
+Ogólną cechą założenia willowego jest fakt, że jest to ścisłe i bezpośrednie powiązanie pałacu i ogrodu w układzie osiowym (układ ten występował w większości ogrodów renesansowych). Oś główną ogrodu podkreślano kolejno: od dołu był to portyk wejściowy do ogrodu dolnego, pawilon na skrzyżowaniu bindaża w środku giardino de semplici (wydzielony z całości ogrodu, ogródek do uprawy ziół), Fontanna Smoków oraz nakładające się nad sobą kolejne portyki arkadowe na poszczególnych tarasach, wbudowane w zbocze skarpy. Oś ta nawiązuje do osi głównej pałacu oraz jego elewacji. Równolegle do osi centralnej, po obu jej stronach, przebiegają dwie boczne osie główne, znaczącym elementem tych osi są schody Scala dei Bollori ( o rozpiętości równej szerokości pałacu).
Układ poprzecznych osi ogrodu odpowiada poszczególnym tarasom ukształtowanym sztucznie na zboczu wzgórza pod pałacem. Najwyższy, przypałacowy taras z podwójnym szpalerem drzew po bokach pałacu, ujęty został wysokim murem oporowym, zakończonym od wschodu Grotą Diany, a od zachodu Grotą Eskulapa.
Jedną z większych osi poprzecznych jest oś z Aleją Stu Fontann. Na jej końcach znajdują się Fontanna Tivoli oraz Fontanna Rzymu. Wszystkie te elementy tworzą najwspanialsze, przestrzenne założenie wodne w całym ogrodzie.
+ Tutaj zauważamy kolejną cechę ogrodów renesansowych, czyli istotę wody w ogrodzie. Aleję wodną tworzą liczne małe wodotryski, bijące do góry z małych fontann. Niektóre z nich są w kształcie herbu rodziny d` Ester, co też było charakterystyczne dla renesansowych założeń. Woda przelewała się również przez maszkarony.
Fontana di Tivoli nazywana też była Fontana Dell` Ovato i symbolizowała miasto Tivoli. Główny akcent fontanny to wielki, owalny basen z owalnym wodospadem w środku.
Odpowiednikiem Fontanny Tivoli jest Fontana di Roma ( inaczej Rometta- Mały Rzym). Wybudowano ją na wyniesionym podium, który stanowi rodzaj półokrągłego bastionu. Na bastionie umieszczono miniatury znanych budowli antycznego Rzymu: Panteon, Koloseum, łuki triumfalne i inne. W środku znajduje się statua Rzymu, natomiast obok niej- wilczyca karmiąca bliźniaki: Romulusa i Remusa.
Drugą ważną osią poprzeczną jest oś z Fontanną Smoków z dużym owalnym basenem i czterema smokami plującymi obficie wodą. Po obu stronach fontanny znajdują się wznoszące się schody, natomiast jej tło stanowi nisza, która pierwotnie kryła statuę Heraklesa. Dopełnieniem układu osi poprzecznej są symetryczne schody, po obu jej stronach (Scala dei Bollori). Godna uwagi jest ich balustrada z wodotryskami i maszkaronami. Przez nie przelewa się woda na coraz niższy poziom. Zakończeniem tej osi jest Fontanna Śpiewających Ptaków w formie ozdobnej sali ogrodowej.
Obok tej fontanny znajduje się inna, dzisiaj nazywana Fontanną Proserpiny.
Kolejną oś poprzeczną wyznaczają cztery baseny rybne w kształcie prostokąta oraz okazała fontanna z kaskadą zwana Organami Wodnymi. Po jej bokach znajdują się dwie pary kariatyd ze splecionymi rękami w połączeniu z figurami Apolla i Orfeusza.
Ostatnią poprzeczną oś tworzy tradycyjny ogród kwaterowy w charakterze giardino de semplici, położony na równinnej części terenu, przy wejściu głównym. Był to ogród przeznaczony do uprawy ziół oraz owoców. Wejście to łączy się z drogą biegnąca w kierunku Rzymu. Drogi, które krzyżowały się w środku podkreślał trejażowy bindaż opleciony winoroślą oraz ośmioboczny pawilon ozdobiony godłem rodziny d` Este. Kwatery przylegające do pawilonu wypełniały zioła i drzewa owocowe.
+ Podobnie, jak w wielu innych renesansowych ogrodach, w tym ogrodzie wydzielony był także giardino secreto, czyli część ogrodu przeznaczona do użytkowania tylko przez członków rodziny. Znajduje się przy wschodniej ścianie pałacu. Został otoczony wysokim murem z oknami na ogród, jego wnętrze dzieliło się na regularne, małe kwatery. W środku znajdował się pawilon, fontanna i rzeźba Wenus.
Bogactwo i mnogość fontann oraz innych zbiorników wodnych, wymagał zaopatrywania w dużą ilość wody. Z tego powodu zbudowano dwa wodociągi . Jeden nazwano Rivelse- dostarczał wodę pitną mieszkańcom willi, klasztoru oraz gminy miejskiej. Drugi nazwano Aniele, zasila on Fontannę Tivoli, Organy Wodne i inne fontanny.
Villa d` Este jest znakomitym przykładem mistrzostwa sztuki ogrodowej, jej wpływ był widoczny w późniejszych założeniach ogrodowych. Była podziwiana przez współczesnych i w późniejszych latach. Odwiedzali ja liczni goście i artyści.
W XVIII wieku rozpoczął się upadek willi. W 1795 roku sprzedano wszystkie antyczne rzeźby. W roku 1918 Villa d` Este przeszła na własność państwa i od tego czasu odbywają się gruntowne prace restauracyjne, natomiast pałac i ogród stały się ogólnie dostępne.
Ogrody kwirynalskie:
Historia:
Wzgórze Kwirynału, znane w czasie renesansu jako Monte Carvallo, było wyróżniające się swą atrakcyjnością i pięknym położeniem dla letnich rezydencji. Wcześniej na tym wzgórzu istniała już willa z ogrodem- Oliviera Carato. Papież Grzegorz XIII wykazywał duże zainteresowanie wzgórzem kwirynalskim. Postanowił wybudować na nim siedzibę papieską. W1573 roku rozpoczęto budowę. Jednak po niedługim czasie pałac okazał się za mały. Z tego powodu następca Sykstusa rozbudował znacznie Pałac Kwirynalski- stał się on druga po Rzymie siedzibą papieży. Papieże chętnie przebywali w nim w miesiącach letnich.
Wygląd ogrodu:
Teren ogrodu jest raczej płaski, stanowi go płaski taras, który od północy i zachodu graniczy z wysoką skarpą. Z tej skarpy rozciąga się wspaniały widok na Monte Mario i kompleks architektoniczny Watykanu.
Ogrody kwirynalskie a ogrody renesansowe:
+Podobnie jak w większości ogrodów renesansowych, tutaj także dostrzegamy między innymi taka cechę, jak podporządkowanie przestrzeni ogrodu zasadzie ad quadratum. Ogród składa z dużej ilości jednakowej wielkości kwadratowych kwater. Podzielone były one drogami stosunkowo wąskimi i jednakowej szerokości. W roku 1683 kwater było około osiemdziesiąt. Najczęściej otaczały je żywopłoty z bukszpanu. Część kwater wypełniały boskiety.
Najbliżej pałacu wyróżniający był boskiet z kwaterami ozdobionymi ornamentami roślinnymi. Oprócz tego w ogrodzie znajdował się także labirynt.
+ Giardino sekreto wydzielony był na tarasie na końcu pałacu.
+ Udział wody, jak przystało na ogród Renesansu, był znaczący. Wprowadzono groty, baseny, fontanny oraz rzeźby ogrodowe i wazy. Na uwagę zasługują monumentalne organy wodne powstałe w latach 1595- 1597. W roku 1625 za sprawą Urbana VIII ogród został otoczony murami bastionowymi.
Współcześnie, znawcy podkreślają bogactwo i atrakcyjność pałacu oraz ogrodu. Były one rezydencja papieską do 1870 roku. Potem stały się rezydencją królów włoskich, natomiast od 1949 roku jest siedzibą Prezydenta Republiki Włoskiej.