TEMAT: RELACJE MIĘDZY NAZWAMI WŁASNYMI A NAZWAMI POSPOLITYMI

LITERATURA

1. Maria BIOLIK, Onomastyka literacka. Olsztyn 1983.

2. Stanisław BYSTROŃ - prace o nazwiskach.

3. Aleksandra CIEŚLIKOWA, Polska i/a Polacy końca XX wieku. - artykuł
   o modnych imionach.

4. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2. Współczesny język polski.

5. Zofia KALETA, Nazwisko w kulturze Słowian. „Język polski” 1998 nr 1-2,
   s. 29-37.

6. Urszula KĘSIKOWA, Imiona i nazwiska mówiące w literaturze. „Polonistyka”
   nr 9, 1987, s. 667-675.

7. Urszula KĘSIKOWA, Nazwy własne w porównaniach literackich Kornela Makuszyńskiego. Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna.

8. Czesław KOSYL - artykuły, m.in.:

1. Nazwy własne w prozie Iwaszkiewicza.

2. Nazwy własne w literaturze pięknej.

3. Onomastyka.

9. Magdalena KRÓL, O funkcjach imion osobowych we współczesnej polszczyźnie, „Poradnik Językowy” nr 10, s. 57-67.

10. Maria MALEC, O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność.

11. Anna MARTUSZEWSKA, Nazewnictwo w polskiej powieści pozytywistycznej
    o tematyce współczesnej, „Pamiętnik Literacki” 1973 nr 4, s. 169-188.

12. R. POKUCIŃSKA, Funkcja stylistyczna i wychowawcza imiennictwa osobowego w utworach Edmunda Niziurskiego, [w:] Kultura językowa uczniów oraz..., IKNiBO, Koszalin 1978.

13. Polskie nazwy własne pod red. Ewy Rzetelskiej-Feleszko. Kraków 1998.

14. Kazimierz RYMUT, Nazwiska Polaków. Słownik... T. 1. Kraków ?

15. Słownik nazwisk współczesnych.

16. Aleksander WILKOŃ, Nazewnictwo w utworach Żeromskiego. 1970.

POJĘCIE NAZWY

Nazwa - `to, co nazywa'.

Części imienne:

• rzeczownik

• liczebnik

• zaimek

• przymiotnik

Funkcja prymarna rzeczownika - funkcja podmiotu w zdaniu; funkcje sekundarne - dopełnienia, przydawki, okolicznika, orzeczenia imiennego.

NAZWY WŁASNE

Nazwy własne

• w polskie ortografii - wyróżniamy je wielką literą (cecha graficzna)

• są niezbędne nawet w małych wspólnotach

• powstają w procesie komunikowania się ludzi między sobą, w ramach konkretnych wspólnot komunikatywnych

• w dużych, rozgałęzionych wspólnotach plemiennych nie wystarczały same imiona powstały nazwy patronimiczne (odojcowskie), tworzone od imienia ojca, albo aronimiczne, tworzone od imienia dziadka

• stopniowo w większych wspólnotach zaczęły się pojawiać określenia dwuwyrazowe (imię + nazwisko) lub trzywyrazowe
  (imię + nazwisko + przydomek)

Istota nazw własnych nie polega na jakimś specjalnym doborze wyrazów występujących w tej roli ani na ich szczególnej budowie, lecz głównie na odmiennej funkcji, jaką pełnią w procesie komunikowania się ludzi.

Funkcja ta polega na wyróżnieniu jednej konkretnej osoby lub jednego obiektu spośród wszystkich tych samych lub podobnych danej klasy.

Im mniejsza wspólnota komunikatywna, tym większy udział wyrazów pospolitych
w funkcji jednostkowej.

Sytuacją modelową jest funkcjonowanie jednej niepowtarzalnej nazwy własnej
w danej wspólnocie komunikatywnej.

Onim - nazwa własna.

Nazwy własne - nomina propria

Nazwy pospolite - nomina appelativa

Polscy badacze onomastyki:

• Jan Karłowicz

• Witold Taszycki

• Mieczysław Karaś

• Adam Tarasiewicz

• Jan Baudouin de Courtenay

• Jan Rozwadowski

• Kazimierz Moszyński

• Aleksander Brückner

• Stanisław Rospond

NAZWY OSOBOWE - ANTROPONIMY

Nazwy osobowe to:

• imiona

• nazwiska

• przezwiska i przydomki

• pseudonimy

Nazwy własne zaliczane są do znaków indywidualizujących.

• desygnat konkretna osoba

Podstawowe funkcje:

• wskazywanie - funkcja identyfikacyjna

• wyodrębnianie indywiduów osobowych - funkcja dyferencyjna

Sfera znaczeniowa nazw - bardzo zredukowana (imienna może być nawet zerowa).

Używane są zazwyczaj w liczbie pojedynczej.

Ćwiczenie

Podaj etymologię pięciu dowolnie wybranych imion.

Aleksandra - żeńska forma imienia Aleksander. Pochodzi od greckiego słowa aleksandros składającego się z dwóch członów: alekso `bronię się przed kimś, odpieram atak', andros `mężczyzna, mąż'.

Całość znaczy: `obrońca mężów' lub `odpierający mężów (wrogów)'.

Agata - pochodzi od greckiego słowa agatos `dobry; dobrze urodzony, szlachetny'.

Imię przeszło z Grecji do Rzymu w pierwszych wiekach n.e., gdzie brzmiało Agatha, następnie było bardzo popularne w wielu krajach. W Polsce funkcjonuje
od XIII wieku. W wiekach późniejszych było zniekształcane (Jagata zdrobnienie Jaga).

Jan - pochodzi od hebrajskiego Jeho-hanon - Jehu (`Jehowa) + channah `łaska'.

Całość znaczy `Bóg łaskaw'.

Imię oznacza osobę cieszącą się Boską łaską.

Katarzyna - pochodzi od greckiego słowa katharos `czysty, bez skazy'.

W Polsce imię to pojawiło się na początku XIV wieku.

Maciej - pochodzi od hebrajskiego imienia Mattijah oznaczającego `dar Jahwe'.

Oznacza mężczyznę, który jest darem od Boga.

Inne formy tego imienia to: Bożydar, Bogdan, Deodat, Mateusz.

Bibliografia

• Marek Skierkowski, Dorota Mandel, Xięga imion, Wrocław 1995.

***

Obowiązujący w danym języku schemat pełnej nazwy osobowej jest wytworem dłuższego rozwoju historyczno-językowego i społeczno-prawnego.

• w języku staropolskim - same imiona

• XIV-XV wiek - przezwiska, przydomki, formacje filiacyjne, określenia odmiejscowe

• współcześnie w języku polskim obowiązuje schemat: imię + nazwisko
  (oba elementy mogą być dwuskładnikowe)

• obecne przepisy prawne dopuszczają możliwość nadawania tylko dwóch imion

IMIONA

Do połowy XII wieku zasób imion charakterystycznych dla danego okresu przedchrześcijańskiego niemal nie ulegał zmianom. Pojawiały się nieliczne zapożyczenia z imiennictwa chrześcijańskiego.

Trzy grupy:

• imiona dwuczłonowe - ok. 500

• ok. 150 rdzeni leksykalnych, wśród nich rdzenie nie potwierdzone
  w polszczyźnie

• wiele z nich to być może formuły zawierające życzenie skierowane
  do dziecka przez osobę nadającą mu imię

• np. Borzysław scs. boriti `walczyć'

• do XV wieku

• w funkcji pierwszego członu imienia złożonego mogły występować:

• tematy werbalne, np. Cieszymir

• tematy nominalne (rzeczownikowe, przymiotnikowe, zaimkowe), np. Gniewomir, Mirosław

• formy przypadkowe rzeczownika, np. Boguchwał

• formy komparatywne przymiotnika, np. Więcemił

• wyrazy nieodmienne, np. Blizbor, Przedbor, Nierad

• w członie drugim - zazwyczaj tematy werbalne i nominalne

• część rdzeni mogła występować w obu członach
  Mirosław - Sławomir

• w potocznym obiegu - imię skrócone

• imiona imiesłowowe

• np. Miłowan, Obiecan

• imiona odapelatywne oznaczające w sposób bezpośredni lub pośredni pewne cechy zewnętrzne nosiciela, nawiązujące do pewnych zdarzeń
  z jego życia, związane z uprawianym zawodem, miejscem zamieszkania lub pochodzenia

• np. Gęba, Kłos, Krupa, Kalina

Imiona chrześcijańskie - początkowo przyjmowane z oporami, w większej liczbie dopiero w XIV wieku.

• często nadawano jedno imię chrześcijańskie, drugie słowiańskie (zwłaszcza
  w wieku XV), potem sobór trydencki otwarcie zalecił stosowanie imion świętych

Początkowo nadawano tylko jedno imię. Potem wśród szlachty i rycerstwa zaczęto nadawać drugie imię; określało ono nazwę miejscową, przekazywało informacje
o niej.

Motywacja wyboru imion:

• od obiektu

• od nazwy

Najpopularniejsze imiona w latach 90. XX wieku:

• Anna

• Maria

• Jan

• Stanisław

• Andrzej

WŁAŚCIWOŚCI NAZW WŁASNYCH

Denotacja - zakres nazwy

Konotacja - treść nazwy

Między nazwą a jej referentem istnieje stały bezpośredni związek - referencja. Związek ten jest zmieniony tylko w wyjątkowej sytuacji, jaką jest zmiana nazwiska, np. przy wyjściu za mąż lub z innych powodów.

Nazwy własne oznaczają - indywidualizują, identyfikują, wyróżniają, ale dużo nam mówią. (Pospolite - znaczą).

Nazwy własne mają znaczenie kategorialne.

• kraj

• rzeka

• miasto

• człowiek

• góra itd.

Przykłady

• Nowak człowiek nazwisko

• Polska kraj

Nazwy własne mają także znaczenie gramatyczne.

Kategoria ogólna wyrażona jest obowiązkowo i dość regularnie (gramatycznie).

• rodzaj

• liczba

• przypadek

Trzecim typem znaczenia nazw własnych to znaczenie emotywne (ekspresywne), wyróżnione ze względu na pełnioną w danym momencie funkcję językową - komunikatywną.

• zdrobnienia - wyrażają stosunek emocjonalny

• przezwiska

Można też mówić o znaczeniu metaforycznym nazw własnych. Jest ono także związane ze znaczeniem emotywnym.

Przykład

• Apollo 11 - o kimś, kto miał jedenaścioro dzieci

Ponadto nazwy własne mają:

• znaczenie pragmatyczne, kontekstowe

• znaczenie asocjacyjne - ujawnia się w związku z cechami referenta (szeroko rozumianymi)

• znaczenie leksykalne - odwołuje się wprost do apelatywu, będącego podstawą nazwy własnej (ale one same są pozbawione tego znaczenia)

• znaczenie genetyczne (historyczne) - wynika ze znaczenia leksykalnego podstawy; jest z niego rekonstruowane

• znaczenie etymologiczne - od jakiego rdzenia utworzono daną nazwę?

• znaczenie strukturalne - wynika z budowy nazwy własnej; mają ją tylko nazwy własne złożone

W tekście nazwa własna wiele mówi, znaczy.

• asocjacja

• symbolika

ONIMIZACJA

Onimizacja - proces powstawania nazwy własnej.

Przykład wątpliwości co do pochodzenia nazwy własnej

• Pietruszka

• od apelatywu? (warzywo pietruszka)

• od nazwy własnej? (Piotr Pietrucha Pietruszka)

Nazwy własne powstają w celu odróżnienia jednostki.

W nazwach własnych mamy dorobek kulturowy narodów - historię, kulturę, religię, systemy wartości.

Onomastyka - nauka językoznawcza oraz nauka pomocnicza historii.

• jako nauka - w XIX wieku

Śląsk, Małopolska - dużo nazw miejscowych służebnych

• Psary

• Świniary

• Koniary

Później:

• Kowale

• Bednary

W regionie tym występuje też wiele nazw patronimicznych z formantem -ice.

• Pieszyce ( nazwa osobowa Piech)

• Cieszyce ( nazwa osobowa Ciech)

Na północy Polski - nazwy rodowe:

• bezpośrednio odapelatywne

• Żbiki

• Konary

• Zduny

• Grochy

• potem - nazwy kulturowe (kulturalne)

• Mosty

• Świętniki

• Kuźnica

• Podwale

FREKWENCJA NAZWISK

Najpopularniejsze nazwiska polskie:

• Nowak - 222 000

• Kowalski (odapelatywne) - 130 000

• Wiśniewski (odmiejscowe)

• Dąbrowski (odmiejscowe)

Jan Janów `miejscowość Jana' Janowski (czyj?)

400 000 typów nazwisk współczesnych w Polsce

300 nazwisk najpopularniejszych nosi ok. 8 000 000 obywateli polskich

RODZAJE NAZWISK

• marytonimy - od kobiety (rzadko spotykane)

• patronimiczne (odojcowskie) - czyj?

• odmiejscowe - skąd?

• odapelatywne - jaki?

• od nazw zawodów - co robi?

• przekształcenia metaforyczne

• przekształcenia metonimiczne

PRZEZWISKA

Cechy przezwisk:

• nieoficjalność

• fakultatywność

• wtórność

• nie są dziedziczone

Rodzaje przezwisk:

• metaforyczne - na zasadzie skojarzenia

• metonimiczne - za zasadzie styczności

Obecne nazwiska odapelatywne zazwyczaj pochodzą od przezwisk.

W przezwiskach dominuje funkcja określenia dodatkowego, występuje także funkcja ekspresywna, wartościująca.

Przezwisko oznacza i znaczy - znajduje się na granicy nazw własnych i wyrazów pospolitych.

Podział na nazwy oficjalne i nieoficjalne:

• oficjalne:

• imię

• nazwisko

• nieoficjalne:

• przezwisko

• pseudonim

• przydomek

• ksywa

• nick

Klasyczne przezwisko nie może być użyte w funkcji adresatywnej, raczej w relacjach z innymi osobami o osobie trzeciej.

Przezwiska ogląd świata

• charakterystyka apelatywna nosiciela danej cechy

• wyraz ekspresji w stosunku do drugiej osoby

• nosiciel rzadko je akceptuje, często nie jest mu ono w ogóle znane

Imię i nazwisko to dobro osobiste człowieka, jest prawnie chronione.

Nazwisko - oficjalna nazwa człowieka

Ksywa - słowo to pochodzi z żargonu przestępczego.

Zazwyczaj jest to przekształcenie nazwiska, rzadziej przekształcenie imion, gry słów i inne formy.

Przykłady:

• Garguś Gargamel

• Ziemniak Odziemek

• Klucha Jucha

Nick to niekoniecznie to samo, co pseudonim.

ALEKSANDRA CIEŚLIKOWA,

IMIONA I NAZWISKA WE WSPÓŁCZESNEJ POLSZCZYŹNIE.

MODA I UŻYCIE TEKSTOWE

- NOTATKI Z TEKSTU.

Zasadnicza różnica między kategoriami imion i nazwisk polega na rodzinnej stałości nazwiska, a indywidualności imienia, które możemy wybrać dla naszych bliskich.

Już w średniowieczu wiele imion wybierano ze zbioru odziedziczonego z okresu prasłowiańskiego.

Obce imiona współcześnie nadawane są z różnych powodów:

• imię się podoba, często nosi je znana osoba

• ze względów rodzinnych

• bywają oryginalne

• snobizm

Również imiona tradycyjne, zadomowione nadawane są z różnych przyczyn:

• imię się podoba (wielu ludziom podobają się imiona tradycyjne)

• tradycyjny model nazywania w rodzinie i w środowisku

• względy ideowe i kulturowe

Pierwsze na niespotykaną skalę etniczne przemieszczenie imion przyniosło chrześcijaństwo, ale potem przyswojone przez poszczególne narodowe języki imiona stały się wyznacznikiem przynależności etnicznej. Po soborze trydenckim imiona chrześcijańskie stały się obowiązkowe.

Ustawa o nadawaniu dzieciom imion - Dziennik Ustaw PRL z dn. 06.10.1986,
p. poz. 180.

Imiona popularne w staropolszczyźnie tracą swą popularność od XVI wieku,
a ich użycie związane jest z określoną warstwą społeczną, potem znów odżywają
i stają się modne, ale już w innych grupach społecznych. Pojawiają się też nowe, niektóre na zasadzie efemerydy czy spopularyzowane przez wzorce literackiej.

Moda imiennicza kształtuje się w zależności od rozmaitych czynników socjopragmatycznych i kulturowych.

NAZWY GEOGRAFICZNE

Nazwy miejscowe sklasyfikowali językoznawcy Witold Taszycki i Stanisław Rospond.

Nazwy miejscowe:

• od ukształtowania terenu

• od osiedlającej się tam ludności

Patronimiczne nazwy miejscowe

• głównie na ziemiach żyznych, pierwotnie osiedlanych

• nazwa od przywódcy danej grupy (ale nie od przezwiska)

• proces tworzenia zakończył się ok. XII wieku

• charakterystyczne formanty: -ice, -owice

• często na terenie Małopolski i Śląska

Nazwy służebne

• mniej więcej ten sam obszar, co powyższe

• związane z 40 nazwami zawodów i daninami

• bez zmian słowotwórczych, pojawia się tylko zmiana na liczbę mnogą

Nazwy etniczne

• od nazw grup ludności o odrębnej kulturze zamieszkującej dany teren
  (ten sam język, to samo narzecze)

• dużo w Polsce środkowej i południowej

• zawsze w liczbie mnogiej

• pierwotne - nazwy mieszkańców, nazwy od miast i wsi, nazwy nacji i inne

Nazwy miejscowości rodowe

• oznaczają mieszkańców pewnej osady

• zazwyczaj od przezwiska lub imienia

• albo bez zmian słowotwórczych, albo tylko przesunięcie
  do kolektywnych (zawsze w liczbie mnogiej)

• Polska północno-wschodnia

• początek XVI wieku, potem - w XIX i XX w. - gdy na Podkarpaciu trwało osadnictwo chłopów

Nazwy dzierżawcze

• od nazwy właściciela

• od apelatywnych form przymiotnika

• zwłaszcza północno-zachodnia Polska

Nazwy topograficzne

• od ukształtowania terenu, przyrody (roślin, zwierząt) lub metaforycznie

• głównie dorzecze Wisły prawobrzeżnej (np. w Lubelskiem)

Nazwy kulturowe (kulturalne)

• od rezultatów dokonań człowieka (związanych głównie z kulturą materialną, ale też duchową)

• bardzo różna budowa tych nazw, np. równe podstawie
  lub też wykorzystujące sufiksy (pojawiają się w nich wszystkie sufiksy)

• południowa Polska

Nazwy relacyjne

• na podstawie nazw już istniejących lub powstające dla uczczenia jakiegoś zdarzenia (Platerówka, Betlejem)

Na Podhalu - nazwy rodzime (bliskie rodowym), zakończone na -ówka.

Pomorze, Wielkopolska - charakterystyczne sufiksy: -or, -in, -ino.

Podlasie - -ęta, -enta.

NAZWY TERENOWE (MIKROTOPONIMY)

Mikrotoponimy to część nazw geograficznych. Nazwy te są przede wszystkim związane z warunkami fizjograficznymi (topografią) - ukształtowaniem terenu, przyrodą (rośliny, zwierzęta występujące na danym terenie), barwą gleby, kształtami różnych elementów krajobrazu i in.

Nazwy te mogą też:

• wskazywać na położenie względem innego obiektu (motywacja lokalizacyjna, lokalizująca)

• być nazwami kulturowymi

• mieć motywację posesywną (dzierżawczą)

• Dudkowo, Kościelne Pola

• być nazwami asocjacyjnymi (skojarzeniowymi) - gdy następuje skojarzenie obiektu z innymi przymiotami (nazwy metaforyczne)

• być nazwami sytuacyjnymi (nietrwałymi)

• np. Pohulanka

• powstać na drodze derywacji słowotwórczej

• odtwarzanie formacji (modelów) nazw pospolitych

• być wyrażeniami złożonymi

• np. Droga Za Polem

Mikrotoponimy - nazwy miejsc niezamieszkałych.

NAZWY WŁASNE W DZIEŁACH LITERACKICH

Klasyfikacja funkcji nazw własnych w dziełach literackich

(wg Aleksandra Wilkonia)

1. Lokalizacyjna - lokalizacja fabuły w określonym miejscu i czasie.

2. Socjologiczna - wskazanie na grupę społeczną, narodową itp., z której pochodzi bohater.

3. Aluzyjna - zaszyfrowana aluzja do konkretnego miejsca lub konkretnej osoby.

4. Treściowa - odwołanie się do dosłownego lub metaforycznego znaczenia nazwy postaci lub miejsca.

5. Ekspresywna - użycie nazwy, która wyraża stosunek autora lub bohatera (nastawienie emocjonalne) do innej (innych) postaci tworzy klimat utworu.

Klasyfikacja funkcji nazw własnych w dziełach literackich

(wg Czesława Kosyla)

Jak wyżej, z tym że bez funkcji lokalizującej, a dodatkowo z funkcją identyfikująco-dyferencjacyjną.

NURTY NAZEWNICZE W ONOMASTYCE LITERACKIEJ

O włączeniu nazewnictwa danego utworu do konkretnego nurtu decydują:

1. geneza nazwy własnej

1. nazwy autentyczne - istniejące w zbiorze onimów

2. nazwy realistyczne (ale nie autentyczne) - utworzone przez autora
   w zgodzie z regułami danego języka

3. nazwy sztuczne - utworzone przez autora, odbiegające od nazw tworzonych w danym języku

4. nazwy konwencjonalne - zapożyczone z tradycji literatury polskiej
   lub obcej

2. typ obiektu nazewniczego (to, czego dotyczy nazwa)

1. odnoszą się pośrednio do obiektów autentycznych

2. odnoszą się do obiektów fikcyjnych, ale realistycznych

3. odnoszą się do obiektów fantastycznych, nierealistycznych;
   także nazwy nietypowe dla nazewnictwa uzualnego

3. stosunek nazwy literackiej do nazywanego obiektu

1. konwencjonalny (dominujące funkcje: identyfikacyjna, socjologiczna, lokalizująca)

2. dominacja funkcji semantycznej - nazwy charakteryzują oznaczane przez siebie obiekty

3. dominacja funkcji ekspresywnej - przyciąganie uwagi czytelnika

Z powyższych ustaleń wynikają następujące nurty nazewnicze:

• realistyczny (nazwy realistyczne, autentyczne)

• ma konwencjonalny charakter

• np. Ziemia obiecana W.S. Reymonta

• ekspresjonistyczny

• np. Zimorowic, Roksolanki

• konwencjonalny

• z tradycji literackiej

• semantyczny

DZIEDZINY ONOMASTYKI

• antroponimia (od greckiego ánthrōpos, człowiek) - polega na badaniach nazw osobowych

• astronimia - zajmuje się badaniem nazw planet i gwiazd

• choronimia (od greckiego choros, kraj) - nauka o nazwach części świata, krain i państw

• chrematonimia (od greckiego chrema, rzecz, towar, zdarzenie) - nauka o nazwach własnych wytworów pracy ludzkiej, np. środków transportu: samochodów, pociągów, samolotów, statków itp.

• etnonimia (od greckiego ethnos, lud) - nauka o nazwach plemion

• hydronimia (od greckiego hydōr, woda) - nauka o nazwach wodnych

• kosmonimia - nauka o nazwach obiektów znajdujących się w Układzie Słonecznym oraz nazwach przyrządów do badania tegoż Układu

• onomastyka literacka - nauka o nazwach własnych używanych w dziełach literackich

• oronimia (od greckiego oros, góra) - nauka o nazwach górskich

• toponimia (od greckiego topos, miejsce) - polega na badaniach nazw miejscowych

• zoonimia - nauka o nazwach własnych zwierząt

NOTATKI Z TEKSTÓW

Anna Martuszewska, Nazewnictwo w polskiej powieści pozytywistycznej
o tematyce współczesnej, „Pamiętnik Literacki” 1973 nr 4, s. 169-188.

Podział na:

• nazewnictwo prawdopodobne

• nazewnictwo o charakterze autentycznym

Zofia Kaleta, Nazwisko w kulturze Słowian, „Język polski” 1998 nr 1-2, s. 29-37.

Nazwisko - dobro użytkowe i dobro duchowe.

Nazwy własne, w tym osobowe, nie mają - jak twierdzą filozofowie - znaczenia leksykalnego. Mogą mieć natomiast znaczenie asocjacyjne, które z znacznym zakresie opiera się na wartościowaniu człowieka pod kątem jego cech moralnych. Takie znaczenie mają i miały nazwiska od czasów najdawniejszych.

Asocjacje aksjologiczne, jakie można mieć z danym nazwiskiem, wynikają z oceny moralnej jego nosiciela w kategoriach: dobry lub zły (moralnie).

Wartościowanie może też uwzględniać cechy umysłowe oraz estetyczne człowieka, a także jego pozycję społeczną. Może też dotyczyć samej formy lub brzmienia nazwiska, a w wypadku nazwisk odapelatywnych podstawowego znaczenia danego leksemu.

W wypadku wartościowania negatywnego, wynikającego z jego treści lub użycia (znaczenie pragmatyczne), mamy do czynienia z wyrażaniem anty-wartości,
tak jak w przypadku przezwisk.

W Polsce - od XV wieku do dziś - nazwisko pełni funkcję kulturotwórczą.
Będąc nośnikiem i symbolem wartości moralnych, umysłowych twórczych człowieka, stanowi wartość jako takie i jest zarazem istotnym składnikiem kultury duchowej Polaków, zarówno jako kategoria językowa, jak i pojedyncza nazwa osobowa
oraz nazwa rodziny.

Magdalena Król, O funkcjach imion osobowych we współczesnej polszczyźnie, „Poradnik Językowy” nr 10, s. 57-67.

Imiona występujące w roli chrematonimów podlegają procesowi wtórnej nominacji.

• proces apelatywizacji imion

• imiona występujące w funkcji przezwisk

• pseudonimy pochodzące od imion

• imiona ludzkie nadawane zwierzętom

• zawołania odimienne od nazw własnych w postaci mitologicznej

• imiona w związkach frazeologicznych

• nazwy towarów

• nazwy sklepów

Właśnie w takiej kolejności. Niedopuszczalne jest przedstawianie się w formule nazwisko + imię.

Dane to liczba dorosłych obywateli Polskich noszących dane nazwisko w latach 90. XX wieku.

S. 181, 182.

S. 182-187.

S. 32.

S. 33.

S. 33.

S. 33.

S. 33.

S. 37.

S. 61.

S. 61, 62.

S. 63, 64.

S. 64.

S. 65.

S. 66.

S. 66, 67

S. 57-59.

S. 59, 60.

---