ETYKA zajmuje się zasadami, normami wyboru działań. Jest teorią o postępowaniu. Ta relacja zachodzi między bytem i wolą. W ramach etyki wyróżnia się problematykę zasad mądrości, kontemplacji i sumienia. Określając etykę można powiedzieć, że jest to nauka filozoficzna o zasadach (normach) działań chroniących dobro osób, korzysta z wiedzy wypracowanej w antropologii. Etyka odsyła do teorii człowieka. Pewną wiedzę musimy uzyskać w innej nauce- wiedza etyki pomaga natomiast w innych naukach. DOBRO OSÓB Dobro jest jednym z własności transcendentalnych. To, że jesteśmy bytem powoduje, że równocześnie jes-teśmy dobrem. Złą jako bytu nie ma w porządku bytowym. Dobrem jest również pozostawanie we wspólnocie z innymi osobami. Dobrem są też realne skutki, własności bytów. RELACJE OSOBOWE Kryteria: 1. mądrość jest najdoskonalszym sposobem poznania, jest usprawnieniem intelektu; polega na poznaniu na poziomie prawdy. To co zostało poznane jako prawda jest przedstawiane jako dobro dla mnie. Dzięki mądrości możemy rozpoznać dobro i zło w kulturze. 2. kontemplacja jest to zasada, która podkreśla szczególnie relacje osobowe. Jest sposobem poznania, Sama kontemplacja polega na przerwaniu procesu abstrahowania i przeniknięciu poznania za-chwytem, w którym ujawniają się powiązania relacji osobowych. W kontemplacji ukaże się pozycja, doskonałość relacji osobowych i zarazem ukazuje,, że one istnieją. Tutaj wola świadczy, że istnieją przez akceptację. 3. sumienie jest sądem intelektu i jednocześnie wywołanym przez ten sąd działaniem woli. Dla sumienia ważna jest wiedza i utworzony sąd wykonuje działanie woli. ŚMIERĆ Problem śmierci dotyczy załamania się harmonii działań; polega na rozpadzie tylko tej struktury, którą nazywamy ciałem.; polega na zniszczeniu po-wiązań z innymi bytami - następuje wówczas koniec rozwoju duszy. Nie ma nowych informacji i niema nowych podejmowanych decyzji. Można tylko mówić o trwaniu duszy. Śmierć jest tylko dramatem ciała, ale i dramatem człowieka. W chorobie w medycynie od strony filozoficznej chodzi o spowodowanie chodzi o spowodowanie harmonii działań, zasadniczo organów ciała, ewentualnie o przywrócenie równowagi. Chodzi o przywrócenie zniszczenia spowodowanego innymi bytami (chorobami) lub przyczynami celowymi w odpowiednim czasie rozwoju. Medycyna jest nauką o funkcjonowaniu ciała i duszy. Pedagogika i prawo wspierają lub powinny wspierać się na etyce. AUTONOMICZNOŚĆ NAUKI Pedagogika jest nauką i w niej określa się szczegółowe cele jako etapy osiągania sprawności intelektu i woli (władz duszy i tych władz, które funkcjonują w obszarze ciała). Tutaj chodzi o to, by te działania usprawnionymi władzami dochodziły do harmonii. (Władze poznawcze i zmysłowe, które dzielą się na zewnętrzne: smak, słuch, wzrok… i wewnętrzne: pamięć, wyobraźnia, zmysł wspólny, władza osądu zmysłowego). Wychowanie dąży do równowagi między władzami poznawczymi a dążeniowymi. pedagogika obejmuje głównie obszar działań duchowych i psychicznych. Korzysta za-równo z medycyny jak i z etyki. W działaniach pedagogicznych oddziaływa się na osobę wychowywaną perswazją - nie ma nagrody lub kary, co jest właściwe dla prawa. Prawo jest nauką i również powinno respektować ustalenie dokonywane w etyce: wyodrębnienie i uzasadnienie norm, przy których wybiera się ustalone działania, czyli umiejętność wybierania dobra od zła, co wskazuje na mądrość. Przy kontemplacji- jest poznaniem, sumienie bezpośrednio wpływa na decyzję. Prawo charakteryzuje się niemal tym samym co pedagogika , bo chodzi o uzyskanie szczegółowych celów. W prawie chodzi by również chronić dobro osób, a tu się dokonuje to w oparciu o sankcje. Dlatego podstawą do tych nauk powinna być etyka, która pokazuje że należy chronić dobro osób. Usprawiedliwieniem stosowania prawa jest to, że między ludźmi zachodzą niezamierzone nierówności, niezawinione. PRAWO NATURALNE jest ujawnionym porządkiem rzeczywistości, jest wyrażaniem wiedzy w poznaniu tego czym są byty. Prawo naturalne nie jest stronnicze, bo wyraża porządek rzeczywistości, który jest zapisany w strukturze bytu. Zaleca ono ochronę życia, zdrowia, miłości, rozumności, wtedy jest także chronione dobro wspólne. Prawo oznacza to kim jest człowiek. W prawie stanowionym określa się cele, uchwala się i stosuje po to by chronić ludzi ze względu na zmieniającą się rzeczywistość. PRAWO ABSOLUTNE to prawo, które ujawnia się gdy poznaje się prawo naturalne. Jest to wyrażenie przez Boga, Absolut tych wszystkich celów, które ustanowił wraz z stworzeniem wszystkich stworzeń. ODPOWIEDZIALNOŚĆ - zakres zdania sprawy. Chodzi o odpowiedzialność przed kimś, kto normę stanowi. Tutaj funkcjonuje wrażenie praktyczne. Wyrok może być różnie interpretowany, Odpowiadamy za nasze czyny przed Bogiem (nie teraz, nie aktualnie). Laicka wersja odpowiedzialności - nie tłumaczy się ten, kto chce raz odpowiadać przez jedną osobą. Zagadnienie odpowiedzialności jest przedstawione w taki sposób, że chodzi właściwie o wyrozumiałość. Odpowiedzialność przed instytucjami jest wołająca o zrozumienie. Wskazanie na odpowiedzialność przed prawem w związku z istotą prawa i jego stosowanie. Odpowiedzialność stosowania nagrody lub kary: stosowanie prawa jest gwarantem jakieś władzy (ktoś wymierza prawa i może to robić); władza wymierza nagrody w zależności od stopnia posłuszeństwa wobec niej. Aspekt stosowania prawa nie jest sposobem budowania humanizmu., doprowadzeniem do harmonijnego rozwoju człowieka. Chodzi o to by uzyskać odpowiedni poziom współdziałania władz (poznawczych, pożądawczych) - realizowanie odpowiedzialności dla odpowiedzialności. Odpowiedzialność przed prawem jest wąska i nie buduje humanizmu. Problem grzechu, problematyka winy - to wskazuje, że ludzie jednak skłaniają się ku humanizmowi. Aspekt religijny. Nie stosowanie grzechu, zatrzymanie się na doskonałości nie jest istotą człowieka jako osoby, dotyczy relacji z innymi osobami - akceptacja drugiego człowieka, odnoszenie się życzliwe w relacji miłości. Odpowiedzialność jest wzięciem na siebie skutków moich działań. Skutki dobre jak i złe są naszymi zachowaniami i nie możemy się od nich uwolnić, nie brać ich pod uwagę. Odpowiedzialność musi być zgodna z zasadami moralnymi. Mamy chronić relacje osobowe oraz inne dobra. aspekt filoz. Odpowiedzialność jest mierzona działaniami, w których przejawia się mądrość: złe działania to branie na siebie skutki tych działań. Tu chodzi o działania. Warto zwrócić uwagę na poświęcenie i miłosierdzie jest braniem skutków działań innych osób na siebie. Odpowiedzialność w postaci miłosierdzia to także solidarność międzyludzka. Największy poziom miłosierdzia to heroizm. Poziom heroizmu wskazuje na bezinteresowną miłość. Poziom miłosierdzia został wyrażony w 8 błogosławieństwach; możemy całym swoim życiem wyrażać miłość do Chrystusa. Ten poziom odpowiedzialności jest podstawą wielu działań osób. Przy czym działania, które człowiek podejmuje w tym zakresie mają być świadome. Treść spełnionego czynu staje się cząstką władzy treści moralnej odpowiedzialności człowieka. Odpowiedzialność powoduje, że treści które konstytuują naszą osobowość są konsekwencjami naszych czynów. Musi być w tych aktach (działanie) świadomych odpowiedzialność przedmiotu i pewna poczytalność. Człowiek zawiera w sobie sprawność swoich czynów. Jesteśmy wypadkową oddziaływań nas samych - badana jest relacja między konsekwencją czynu, od podmiotu ze względu na odpowiedzialność. Czy każdy czyn jest tak samo oceniany, obarczony także samą odpowiedzialnością. Problem dotyczy zasady podwójnego skutku - pojawiają się często inne skutki danego czynu - za co odpowiadam?, za to co chciałam zrobić? czy za to, że w wyniku tego samego działania pojawiły się inne skutki? Można odróżnić akt zamierzony bezpośrednio i zamierzony pośrednio. Powstają skutki uboczne i dotyczą tych skutków ubocznych. Skutki te powstają wskutek wewnętrznego działania, skutki pośrednie powstają w wyniku celowości, który dzieje się w obrębie pewnych działań. Bywa, że wiemy ze pewne skutki uboczne powstają i decydujemy się na nie. Czynniki wewnętrzne nie są objęte wewnętrzną zasadą obejmującą daną czynność. Możemy wskazać zasady umiejętności pisania. Pomimo usprawnienia wewnętrznej zasady, to działanie zostaje wykonane przez tego samego sprawcę. Rodzi się problem odpowiedzialności za te uboczne skutki. Związek który polega na zasadzie. Przyczyny zbieżne (ten sam czas, przedmiot). X spieszy z pomocą Y zagrożonemu przez Z. X pada ofiarą napastnika. Skutek uboczny - śmierć tego co spieszy z pomocą też może być (Z). Problem dotyczy skutku ubocznego i tego czy jest on spowodowany przez określony przedmiot. Skutki uboczne i branie odpowiedzialności zależy od woli działającego. Skutek naturalny jest wyłączony i dlatego jest nieodrywany od całości i jest częścią tej całości. Od woli człowieka zależy jak się ustosunkuje do tego. Akt zamierzenia bezpośredniego oznacza wszelki akt świadomy, który człowiek zawiera, określony przedmiot sam w sobie. Czynność, która będzie posiadał skutek uboczny, nie musi być oceniona w taki sposób aby być uzależniona od tego skutku. Akt zamierzenia pośredniego - człowiek wie, że z określonym skutkiem wiąże się współdziałanie z przyczynami. CNOTY Problematyka cnót właściwie należy do pedagogiki. Cnoty dotyczą władz duchowych. intelekt teoretyczny chce poznawać prawdę i dlatego zawiera wiedzę, mądrość, sprawność poznawania Sprawność wiedzy dotyczy bytu w szerokim znaczeniu rzeczywistości, pozwala i ułatwia odnosić czy wiązać z przedmiotem badanym (bytem) te informacje, które go naprawdę dotyczą (które dotyczą tylko tego bytu) Danemu przedmiotowi po-trafimy przypisać tą wiedzę, która go wyraża. Intelekt w funkcji praktycznej wspomaga nasze działania. Sprawność roztropności - sprawność kierowania się właściwym celem praktycznym. bez roztropności intelekt praktyczny popełnia błędy, gubi się. Sprawność sztuki - zdolność do wytwarzania, umiejętność wytwarzania, służy wytwarzaniu innych przedmiotów, rzeczy, które nie mogą powstawać jakkolwiek. Sprawność ujmowania pierwszych zasad praktycznego działania jest warunkiem rozwoju innych doskonałości. Intelekt powinien chcieć tego co dobre a unikać tego co złe - po to służy Sprawność Ujmowania I-szych zasad praktycznego działania. Człowiek w ramach tej sprawności chce dobra najlepszego za względy na pragnienie szczęścia (realizacje poprzez odniesienie do właściwego dobra). Szczęście jest wywoływane dobami, do których człowiek jest w relacji; jest to stan, który nie wyraża się w przeżyciach emocjonalnych. Przyjemność nie jest tożsama ze szczęściem. Dla uzyskania pełni szczęścia człowiek musi używać wszystkich swoich władz. Wola może nabywać męstwa, umiarkowania i sprawiedliwości. Męstwa - by móc pokonać trudności w osiąganiu dobra. Umiarkowanie - właściwe dobieranie środków do celu. Sprawiedliwość - wymaga by w działaniach respektować inne byty i nie niszczyć ich. Wychowane uczucia nie pójdą za każdą informacją władz zmysłowych. Wł. zmysł. i uczucia są w dużym stopniu autonomiczne, Nie są zdeterminowane przez władze duchowe, lecz wszystkie są zapodmiotowane w duszy. Cele i wartości Wartości funkcjonują tylko na poziomie myślenia. My wartościujemy rzeczywistość. Cele + wartości = wybór. Scheler podał propozycję: potraktował wartości jako obiektywne. Skoro one są obiektywne, to trzeba pominąć sprawę rozpoznania ich. Mówił, że niepotrzebny jest intelekt, mądrość, bo wartość bezpośrednio oddziałuje na wolę. Jest tu wykluczona rola intelektu teoretycznego, praktycznego a wraz z nim wszystkie sprawności. Zamiast celu i wartości jest byt jako dobro, to co powoduje że człowiek chroni swoją osobę. Buduje się etykę tak, że podstawą jest teoria liniowego konstytuowania się rzeczywistości. Z jednego tworzywa w długim czasie powstają konsekwencje aż do rzeczywistego świata, a w nim człowiek. Wersja Hegleowska: dotyczy ducha - duch rozwija się w różne przejawy (kultura, nauka - ogólniej, roślina, człowiek) Całość jest ostatecznie kompozycją pojęć. Etyka idealistyczna jest fragmentem opisu rzeczywistości. Prawo rozwoju ducha jest akceptowane przez państwo, które jest fragmentem ducha obiektywnego- staje się wyższą formą społeczeństwa. Platon akcentował dominację państwa. Rosseau twierdził, że trzeba uwolnić się od popędów, co przejął Freud. W takich koncepcjach religia jest zbyt szczegółowa, wątek ogólnego odniesienia natury jest byt absolutny. Inna koncepcja etyki to: człowiek jako suma działań, utożsamiany ze swymi cechami. Nie odróżnia się co jest przejawem, podmiotem, cechą. Etyka jest tu zredukowana do antropologii fil. Skutkami takiej etyki są: etyka sytuacyjna, personalistyczna (okoliczności ostatecznie rozstrzygają co każdy z nas powinien robić).
7
1