sady wyklady


WYKŁAD 1

Sadownictwo - uprawa roślin wieloletnich, dających jadalne owoce.

Liczba gatunków roślin sadowniczych - ok. 1000, jednak tylko 20-40 gatunków satnowi większość światowej produkcji owoców.

    1. Owoce cytrusowe 21,5%

      • Pomarańcza

      • Mandarynka

      • Cytryna => krzyżówka cytrona i limetki

      • Grejpfrut

      • Pompela =>popularna w Chinach, gorzki smak

      • Cytron

      • limeta

  1. Banany 20,1%

W tym banany skrobiowe =>w krajach trzeciego świata służą jako podstawowe pożywienie. Banany źle łączą się z innymi potrawami, należy je jeść osobno.

    1. Winogrona 13,5% => większość na wina

    2. Jabłka 11,9%

    3. Orzechy kokosowe 9,1%

Palma kokosowa: materiał budowlany, włókno, kopra (suszone bielmo orzecha). Wykorzystywana jest na 99 sposobów.

    1. Mango 4,6%

Uprawiany od 4 tys. Lat w Indiach, zalicza się do 3 najsłynniejszych. Ma też właściwości lecznicze (pędy liście)

    1. Ananas 3,2%

Produkowany do celów przerobowych, zawiera enzym bromelinę, który rozkłada białka.

    1. Gruszki 3,2%

    2. Brzoskwinie 2,5%

    3. Oliwki 1,5% => wykorzystywane przerobowo

Pozostałe gatunki

MOCNE STRONY POLSKIEGO SADOWNICTWA

Wysoka pozycja Polski w światowej i europejskiej produkcji i handlu zagranicznego wielu owoców, a zwłaszcza świeżych owoców miękkich (truskawek, porzeczek, malin, agrestu i wiśni), jabłek, mrożonych owoców oraz koncentratu jabłkowego.

Struktura gospodarstw w zależności od powierzchni uprawy roślin sadowniczych

- drzewa owocowe => ogromne rozdrobnienie. Małe gospodarstwa (0,1 - 1 ha) stanowią aż 83 % gospodarstw. Duże (pow. 5 ha) tylko 4 %, ale udział w powierzchni uprawy to 42 tys. Ha

- krzewy jagodowe(bez truskawek) => jeszcze większe rozdrobnienie. Gospodarstwa duże (pow. 5 ha) stanowią 1% gospodarstw, a ich powierzchni wynosi 26 tys. Ha

- truskawki (plantacje) => Duże plantacje (powierzchnia pow. 2 ha) stanowią 1% gospodarstw, powierzchnia produkcyjna 19 tys. Ha

Powierzchnia uprawy roślin sadowniczych

Udział poszczególnych gatunków drzew owocowych w ogólnej powierzchni uprawy drzew owocowych w sadach

Drzewa owocowe

W Polsce są następujące rejony sadownicze:

- woj. mazowieckie

- woj. lubelskie

- woj. łódzkie

- woj. świętokrzyskie

- woj. wielkopolskie.

Sadownictwo nierównomiernie jest rozłożone w Polsce. Pozostałe województwa już nie odgrywają tak ważnej roli w produkcji sadowniczej.

Krzewy owocowe

Rejony uprawy:

- woj. lubelskie

- woj. mazowieckie

- woj. łódzkie

Powierzchnia uprawy drzew owocowych => 215 333 ha

- wzrost powierzchni uprawy jabłoni (od 1996 r.)

- wiśnie => tendencja wzrostowa

- czereśnia => tendencja wzrostowa

- grusza i śliwa => spadek powierzchni uprawy

Powierzchnia jagodowych w 2002 r. => 92618 ha

- maliny => niewiele zmian

- porzeczki => wzrost

- agrest => spadek

- truskawki => duży spadek, daje się szybko podejmować decyzje o uprawie lub

likwidacji

- pozostałe(leszczyna, aronia) => wzrost

Produkcja owoców w Polsce w 2004 r.

Kierunki zagospodarowania owoców:

spożycie

świeżych

przetwórstwo

eksport

jabłka

30

54

16

czereśnie

76

22

2

wiśnie

18

78

4

porzeczki razem

33

58

9

truskawki

14

75

11

gruszki

75

11

14

maliny

18

44

38

Dla przetwórstwa dostarczono 43% wyprodukowanych owoców (1992-2001), z czego:

Owoce przerabia się na:

Opłacalność produkcji:

  1. jabłka => ostatnie lata nieopłacalne. Opłacalne w latach: 1989 (najbardziej), 1994, 1995, 1999. Nie opłacalne w latach: 1992,1993,1996-1998,2000-2003

  2. wiśnie =>ostatnie lata opłacalne. Najgorsze lata: 1992-1995 oraz 2001r., a najlepszy rok 1997.

  3. śliwy =>rożne kształtowanie opłacalności. Problem, bo przetwórstwa nie chcą je skupować.

  4. truskawki => pokazują jak działa rynek, na przemian 2 lata opłacalne, 3 nieopłacalne, 2 lata opłacalne i 3 nieopłacalne

  5. maliny => dobre lata 1992-1995, polska produkcja to owce złej jakości, nie daje się ich zamrażać

  6. porzeczki czarne=>1989r. to niesamowita opłacalność, duże zapotrzebowanie, wzrost technologii (zbiór kombajnowy). Potem spadek, aż do roku 1998r., a następnie znowu wzrost w od 1998-2001

  7. porzeczki czerwone => wzrost opłacalności w ostatnich latach, tendencja wzrostowa.

Spożycie owoców:

Normy spożycia owoców:

- minimalne => 50kg/ rok

- dostateczne=> 60kg/rok

- pełnowartościowe => 74kg/rok

- optymalne=> 88kg/rok

W Polsce 56kg/ mieszkańca / rok

WYKŁAD 2

Wartość odżywcza owoców:

Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka:

- wartość kaloryczna pokarmu: 11 720 -13 395 kJ (2800- 3200 kcal)

- białko: 80-85 g

- tłuszcze: 80-125 g

- węglowodany: 440-534 g

- żelazo: 12 mg

- wit. B1: 1,4-1,7 mg

- wit. B2: 1,4-1,7 mg

- wit. C: 70-75 mg (może wzrastać do 3000mg podczas stresu)

- wit PP: 14-17mg

Skład chemiczny owoców:

- 94% truskawka

- 80% brzoskwinie, śliwki,

- 7% orzechy włoskie

- 4% orzechy laskowe

- jabłka: 226 kJ (54kcal/100g)

- truskawki: 167 kJ (40kcal/100g)

- leszczyna: 2884 kJ (689kcal/100g)

- jabłka: 0,4g/100g

- maliny: 1,4 g/100g

- jabłka: 12,6g/100g

- porzeczki czarne: 18,4g/100g

- jabłka: 0,3g/100g

Owoce nie mogą być podstawą, ale uzupełnieniem diety, bo maja dużą wartość dietetyczną

- czarna porzeczka: 250 mg/100g świeżej masy

- truskawka: 70 mg/100g św. m.

- porzeczka czerwona: 60 mg/100g św. m.

- agrest: 50 mg/100g św. m.

- maliny: 24 mg/100g św. m.

- brzoskwinie: 7 mg/100g św. m.

- wiśnie: 6 mg/100g św. m.

- jabłka: 5 mg/100g św. m., w tym odmiany

- morele: 5 mg/100g św. m.

- gruszki: 2 mg/100g św. m.

- śliwki: 2 mg/100g św. m.

- cytryna: 30 mg/100g św. m.

- morele: 0,3-4,8 mg/100g św. m. (o pomarańczowym zabarwieniu skórki maja więcej)

- truskawki, maliny: 0,3 mg/100g św. m.

- brzoskwinie: 0,2 mg/100g św. m.

- śliwki: 0,12 mg/100g św. m.

- agrest, porzeczki: 0,1 mg/100g św. m.

-wiśnie: 0,03 mg/100g św. m.

- jabłka: 0,02 mg/100g św. m.

- gruszki: 0,01 mg/100g św. m.

- morele, brzoskwinie : do 0,8 mg/100g św. m.

- porzeczki, agrest: do 0,8 mg/100g św. m.

- truskawki: do 0,8 mg/100g św. m.

Regulują procesy trawienne, bronią przed nadmiarem i brakiem soków trawiennych. Chronią organizm przed zatruciami metalami ciężkimi, kw. galakturonowy (może się łączyć z tymi metalami). Wpływają na zawartość cukrów, spowalniają wchłanianie cukrów

- owoce mogą działać odkwaszająco. Głownie zawierają kw. cytrynowy, jabłkowy, małe ilości kw. szczawiowego. Zawartość kwasów:

- porzeczki czarne :

Wartość biologiczna owoców

Zawartość substancji wskazujących biologiczną aktywność o stwierdzonym działaniu pozytywnym na zdrowie człowieka.

Sposób określenia:

- zawartość poszczególnych substancji

- ogólna aktywność antyoksydacyjna

Owoce jako żywność funkcjonalna

Żywność, która wykazuje korzystny udokumentowany wpływ na zdrowie ponad ten, który wynika z obecności w niej składników odżywczych tradycyjnie uznawanych za niezbędne.

Żywność funkcjonalna:

- zmniejsza możliwość chorób

- pozytywnie wpływa na organizm człowieka, na jego zdrowie

pozytywnie wpływa na organizm człowieka, na jego zdrowie

WOLNE RODNIKI - atomy tlenu mające jeden elektron za mało lub za dużo o jeden elektor. Wzrost ich związany jest z różnymi chorobami.

ANTYOKSYDANTY - powodują unieszkodliwienie wolnych rodników, same nie stają się wolnymi rodnikami.

Najważniejsze i najbardziej skuteczne antyoksydanty:

  1. wit. C

  2. wit. E

  3. karotenoidy (β-karoten, likopen)

  4. zw. polifenolowe

- flakony i flawonole (rytyna, kwercetyna, kempfred)

- flawonony (hesperydyna, naryngina)