Metoda Barbary
Zakrzewskiej
Dr. Barbara Zakrzewska-
jest pedagogiem, reedukatorem dzieci z
zaburzeniami dyslektycznymi.
Proces reedukacji
" Proces ten rozpoczyna się we wczesnym wieku dziecka, ponieważ
układ nerwowy jest plastyczny, a więc należy go w pełni
wykorzystywać w trakcie ćwiczeń.
" Pełna strukturyzacja i specjalizacja funkcji następuje w rożnorakiej
działalności dziecka. Praca poszczególnych analizatorów jest ze
sobą ściśle powiązana, co ma szczególne znaczenie zarówno dla
prawidłowego rozwoju jak i w przypadku zaburzeń.
" Autorka poleca aby zawsze obok ćwiczeń kompensacyjnych
umieścić ćwiczenia wyrównawcze oraz aktywujące. A co za tym
idzie im głębszy jest deficyt danej funkcji tym więcej ćwiczeń musi
zostać przeprowadzonych w celu ich wyrównania.
" Ćwiczenia muszą być odpowiednio rozłożone w czasie i
odpowiednio dawkowane pod względem stopnia trudności.
Wg H. Spionek w procesie wyrównywania zaburzonych funkcji można
przyjąć dwie rożne postawy:
1) minimalistyczna- zaburzone funkcje ćwiczymy jedynie w wąskim
zakresie, wykonujemy zadania bieżące
np. zaburzenia percepcji wzrokowej kierunkowej błędna weryfikacja
liter do siebie podobnych (b,d g,p)
2) maksymalistyczna- jednorodne ćwiczenia korygujące usprawniające
daną funkcję, wielofunkcyjne działanie angażujące różne sfery
percepcyjno-motryczne.
Cele terapii z dziećmi dyslektycznymi
wg. B. Zakrzewskiej
�� rozwijanie i korygowanie funkcji percepcyjno-motorycznych
(usuwanie przyczyn trudności w czytaniu i pisaniu),
��wszechstronne angażowanie tych funkcji podczas ćwiczeń,
�� usprawnianie czytania pod względem bezbłędności, szybkości,
techniki i rozumienia,
��usprawnianie pisania pod względem bezbłędności,
�� stymulowanie ogólnego rozwoju intelektualnego,
��usuwanie niekorzystnych objawów psychicznych.
3 płaszczyzny w procesie
reedukacji
��Psychoterapeutyczna
��Psychodydaktyczna
��Dydaktyczno  lingwistyczna
Najwcześniej występuje płaszczyzna psychoterapeutyczna, natomiast w
póz
niejszym okresie reedukacji występują dwie inne płaszczyzny,
które są podzielone na dwa okresy: wstępny i właściwy.
Okres wstępny
Dominuje w nim działalność psychoterapeutyczna, której celem jest:
��rozładowanie i wyciszenie negatywnych emocji,
��wyrażanie zainteresowań, możliwości tłumionych przez
niepowodzenia w szkole,
��odzyskiwanie wiary we własne siły
Działalność psychoterapeutyczna wiąże się ściśle ze stymulacja
rozwoju funkcji słuchowo-wzrokowo-ruchowych.
W okresie wstępnym najpierw staramy sie rozwijać funkcję słuchową -
analizę i syntezę w zakresie zdania, wyrazu, sylaby.
Zajęcia na tym etapie są kompilacją terapii zabawowej i zajęciowej,
sprzyjającymi warunkami są: praca w małej grupie, zajęcia typu
dowolnego zajęcia relaksacyjne, wykorzystywanie zainteresowań i
zdolności dziecka.
Czas trwania etapu wstępnego jest bardzo zróżnicowany i zależy od
dziecka.
Okres właściwy
W okresie właściwym reedukacji dominują dwa rodzaje działalności:
1) psychodydaktyczna
2) dydaktyczno-lingwistyczna.
Działalność psychodydaktyczna.
Na początku należy zdiagnozować dziecko pod względem
psychodydaktycznym, a więc: poziom rozwoju inteligencji, sfery
osobowości, dynamiki procesów nerwowych, poziomu i zakresu
opóz
nionych funkcji percepyjno-motorycznych, poziomu czytania i
pisania, typu lateralizacji.
Następnie należy wytyczyć program działania we właściwym czasie
reedukacji, na który składają się:
��organizacja zajęć
��zakres zajęć
��zestaw metod i modeli ćwiczeń
Przed podjęciem zabiegów naprawczych należy podjąć próby
dotyczące pisania:
��przepisanie alfabetu według wzoru -sprawdzenie znajomości
alfabetu
��napisanie alfabetu ze słuchu
��napisanie ze słuchu dwóch zdań
Oraz próby dotyczące czytania, które obejmują:
��Tekst J.Konopnickiego- głośne czytanie dziecka w ciągu minuty
(wyrazy jednosylabowe nie mające ze sobą logicznego związku)
��dowolnie wybrany tekst, podobnie jak poprzednio dziecko czyta
przez minutę tekst
W okresie właściwym reedukacji wszystkie ćwiczenia odbywają się na
materiale literowo-wyrazowym. Na tym etapie pomocami
dydaktycznymi są: loteryjki, układanki, wyrazy i zdania z lukami do
uzupełnienia.
W zajęcia pochodzące z etapu właściwego należy wplątać również
zajęcia z etapu wstępnego.
Działalność dydaktyczno-lingwistyczna
Punktem wyjścia w zakresie reedukacji językowej jest SYLABA.
Zgłoskowanie jest pośrednią formą w drodze do osiągnięcia
płynnego czytania całymi wyrazami.
Materiał językowy, stanowiący podstawę ćwiczeń w okresie
właściwym reedukacji, został usystematyzowany zgodnie z
właściwościami języka polskiego:
1) samogłoski, głoski dz
więczne i bezdz
więczne,
2) sylaby otwarte: ba do me
3) wyrazy 1-sylabowe
4) wyrazy 2-sylabowe
5) głoski 2-literowe
6) głoski miękkie
7) typowe dla pisowni polskiej ortografii: u-ó, ż-rz, ń-ni, h-ch
Działalność dydaktyczno-lingwistycza dąży do likwidacji błędów w
czytaniu i pisaniu ,zapobieganiu błędów
Metody usuwania
trudności
w czytaniu i pisaniu-
ćwiczenia
Czytanie wyrazów zawierających tę samą sylabę:
Mewa materace tama lokomotywa
malina makarony modele moneta
motyle rama komoda komary
samoloty makulatura
" Zadania dziecka:
Przeczytać wszystkie wyrazy na czas. Rejestrujemy czas,
informujemy o nim dziecko.
Treningowe rozwijanie szybkości i bezbłędności
czytania:
Mewa materace tama lokomotywa
malina makarony modele moneta motyle
rama komoda komary
samoloty makulatura
" Zadania dziecka:
Przeczytać wyrazy zawierające sylabę ma
Przeczytać wyrazy zawierające sylabę me
Przeczytać wyrazy zawierające sylabę mo
Wypowiedzieć wyraz zgodnie z usłyszanym rytmem np.:
. . . ma li na
. .. ma lina
.. . mali na
Treningowe rozwijanie szybkości i bezbłędności
czytania
& arta ma własny pokój. Stoi w nim ka..apa, ko..oda,
biurko i ..owy tapcza.. .
..a podłodze stoi la..pa a obok leży kolorowy dywa..
" Zadania dziecka
Na podstawie przeczytanego tekstu dziecko uzupełnia tekst z
lukami w wyrazach ( Mi N)
Kształtowanie trzech
płaszczyzn - wzrokowej,
słuchowej
i
wyobrażeniowo-pamięciowej
Metoda selektywnego pisania
Pomaga w kształceniu bezbłędnego pisania już na najniższym
poziomie czytania i pisania.
Składa się z wielu działań, które powinny występować w
odpowiednim porządku.
Występują trzy płaszczyzny ćwiczeń:
v�Wzrokowa
v�Słuchowa
v�Wyobrażeniowo- pamięciowa
Te trzy płaszczyzny powinny tworzyć jedno kompleksowe
zadanie do wykorzystania na jednym zajęciu z dzieckiem.
Pracę z dzieckiem zaczyna się od kształcenia percepcji
wzrokowej, następnie przechodzi się do percepcji słuchowej a
na samym końcu wyobrażeniowo- pamięciowej.
W kształceniu percepcji wzrokowej dziecko dowolnie długo
może percypować ukazany tekst.
Do kształcenia percepcji słuchowej wykorzystywany jest ten sam
tekst, reedukator dyktuje poszczególne wyrazy, a dziecko
rejestruje selektywnie poszczególne głoski, pozostałe zaznacza
krótką kreskę poziomą.
Kształcenie wyobrażeniowo- pamięciowe polega na uzupełnieniu
z pamięci brakujących liter na miejscu wpisanej kreski.
Jeżeli dziecko ma problemy z odtworzeniem możemy przeczytać
wyrazy ponownie, wtedy dziecko uzupełnia litery innym
kolorem, aż do wykonania zadania.
Zmiany kolorów pozwolą ocenić nam zdolność zapamiętywania
przez dziecko.
Najlepsze wyniki widoczne są u uczniów klas
początkowych, u których nie doszło do
utrwalenia błędnie zapisanych wyrazów.
Ćwiczenia
I.
a) Płaszczyzna wzrokowa
mewa ser detal kreda
deszcze opel trening mleko
drzewo plecak
Zadaniem dziecka jest napisać najprostszy element wyrazu,
wybraną przez reedukatora literę, w tym przypadku  e ,
wszystkie inne litery zastępuję poziomą kreską
_ e _ _ _ e _ _ e _ _ _ _ _ e _ _
_ e _ _ _ _ _ _ e _ _ _ e _ _ _ _ _ _ e _ _
_ _ _ e _ _ _ _ e _ _ _
b) Płaszczyzna słuchowa
wolno i wyraz
nie czytamy te same wyrazy co w poprzednim
ćwiczeniu, zadaniem dziecka jest zapisać w taki sam sposób
wyrazy, zaznaczając głoskę  e , a inne zastąpić poziomymi
kreskami. Warto podpowiedzieć dziecku aby pisało wyrazy w
kolumnie.
_ e _ _ _ _ e _
_ e _ _ _ e _ _ _ _
_ e _ _ _ _ _ e _ _
_ _ e _ _ _ _ _ e _ _
_ e _ _ _ _ _ _ e _ _ _
c) Płaszczyzna wyobrażeniowo- pamięciowa
_ e _ _ _ _ e _
_ e _ _ _ e _ _ _ _
_ e _ _ _ _ _ e _ _
_ _ e _ _ _ _ _ e _ _
_ e _ _ _ _ _ _ e _ _ _
Zadaniem dziecka jest uzupełnienie z pamięci liter w miejsca, w
których występuje pozioma kreska, jeżeli czytamy dziecko
ponownie wyrazy to należy pamiętać aby uzupełniało innym
kolorem.
mewa opel
ser trening
detal mleko
kreda drzewo
deszcz plecak
II.
Ćwiczenie analogiczne do pierwszego.
Zadaniem dziecka jest wypisanie przedostatniej litery/ głoski, a
następnie uzupełnienie.
mak klatka fotel koc
mama zima kwiat palec
a) _ a _ _ _ _ _ k _ _ _ _ e _ _ o _
_ _ m _ _ _ m _ _ _ _ a _ _ _ _ e _
b) _ a _ _ _ m _
_ _ _ _ k _ _ _ m _
_ _ _ e _ _ _ _ a _
_ o _ _ _ _ e_
c) mak mama klatka zima
fotel kwiat koc palec
III.
a) płaszczyzna wzrokowa
Ćwiczenie, w którym wykorzystujemy w wyrazach pary literowe
mylone przez dziecko np. a o, m n, b d, b p
buda kubek deska doba
obrus data dom bób
Dziecko ma poklasyfikować zadanie w grupy, wpisując w
odpowiednim miejscu wyrazy mające:
b d b d b b
kubek deska buda bób
obrus data doba
dom
Ćwiczenia na słuchowe i wyobrażeniowo- pamięciowe mogą
zostać przeprowadzone analogicznie jak w poprzednich
ćwiczeniach
Kształcenie rozumienia
treści w różnych
formach czytania
Działalność rozwijająca czytanie ze zrozumieniem może
przebiegać podczas: czytania pasywnego, czytania cichego i
czytania głośnego.
Czytanie pasywne:
��Czytanie pasywne odnosi się do okresu, kiedy o
samodzielnym czytaniu nie może być jeszcze mowy.
Polega na czytaniu tekstu przez reedukatora. Ważne jest,
aby zaproponowany tekst przeczytany był z dobrą dykcją
i interpunkcją, a więc w taki sposób, aby przyciągał
uwagę, zainteresował i zachęcał do aktywnego
uczestnictwa. Dziecko nie czytając, stara się zrozumieć
usłyszaną treść. Wymaga to od niego dużego wysiłku
psychicznego, koncentracji uwagi, pamięci i percepcji
słuchowej.
��Do sprawdzenia, czy i w jakim stopniu treść tekstu została
przez dziecko zapamiętana i zrozumiana, mogą służyć
metody:
METODY WERBALNE  można tu zaliczyć różnego
rodzaju pytania:
-o charakterze ogólnym (np. Czego dowiedziałeś się z tego
opowiadania?)
-o charakterze szczegółowym (np. Gdzie mieszkali chłopcy?
Dokąd wyjechali? Jaka była pora roku?)
-o charakterze alternatywnym (np. Czy chłopiec lubił psy czy
inne zwierzęta?)
-o charakterze moralno-emocjonalnym (np. Czy chłopiec
dobrze postąpił? Jak można było się zachować?)
-prowokujące przedstawienie własnej koncepcji (np. Jak ty
zakończyłbyś to opowiadanie?)
 METODY NIEWERBALNE  sprawdzające rozumienie
usłyszanego tekstu przez: rysunki, gesty, rekwizyty obrazki.
��Czytanie pasywne chociaż nie daje dziecku bezpośredniej
przyjemności związanej z czynnym czytaniem, to jednak
rozwija i angażuje te funkcje psychiczne, które są ważne dla
umiejętności czytania. Jest to dla dziecka pewną formą
treningu umysłowego.
Ćwiczenia
I. Możemy się posłużyć tekstem:
-  W parku jesienią jest naprawdę pięknie. Na drzewach dużo
złocistych, pomarańczowych i brązowych liści obok
różnych odcieni zieleni. W alejach kolorowe dywaniki
szeleszczą pod stopami. Na trawie leżą ukryte czekoladowe,
lśniące kasztany. Sprawiają one dzieciom dużo radości.
Wiewiórki wyskakują na alejkę zgrabnym ruchem i zjadają
smaczne orzeszki.
��Zadaniem dziecka jest narysować jesień, zgodnie z
zawartymi w tekście danymi.
II. Możemy się posłużyć tekstem:
- Mama zrobiła dziś dzieciom niespodziankę. Jurkowi kupiła
małego pieska, takiego zwykłego kundelka. Joli przyniosła od
sąsiadki czarnego, zabawnego kotka z białymi uszkami. A ja-
zapytał najmłodszy Filip, czym ja się będę opiekował? Tobie
wujek Janek obiecał przynieść jutro małą świnkę morską-
powiedziała mama. Oj to dobrze-zawołał Filipek Dzieci
bardzo się cieszyły ze swoich zwierzątek. Teraz będą musiały
się nauczyć dużo rzeczy, żeby im zapewnić dobrą opiekę.
��Tutaj stosujemy metody werbalne-różnego rodzaju
pytania.
Czytanie ciche:
�� Czytanie ciche, podobnie jak czytanie pasywne, może być okazją do
kształcenia rozumienia przeczytanego tekstu. W czytaniu cichym możemy
wykorzystać podane wcześniej werbalne i niewerbalne formy sprawdzenia
rozumienia treści, urozmaicając je różnymi propozycjami.
I. Utworzyć wyrazy za pomocą liter naprowadzających:
-o m d (wyraz zaczyna się od d)
-o l p e (drugą literą wyrazu jest o)
-o t k e k (wyraz kończy się na k)
II. Wykonaj polecenie wynikające z tekstu:
-Podaj mi prawą rękę.
-Połóż swoją lewą rękę na prawym kolanie.
Bacznie obserwujemy wybór ręki u dziecka.
III. Dobrać do pytania jedną spośród trzech właściwą
odpowiedz
:
Pytania Odpowiedzi
- Jaki miesiąc występuje po lutym? marzec, lipiec, styczeń
- Jaka jest pora roku po zimie? lato, wiosna, jesień
- Jaki dzień jest po wtorku? poniedziałek, środa, niedziela
Czytanie głośne:
Czytanie głośne jest procesem wydłużonym ze względu na
transmisję impulsów z ośrodków wzrokowych w mózgu do
ośrodków motorycznych mowy, stąd natomiast do
odpowiednich narządów artykulacyjnych. Pobudzenie tych
narządów prowadzi do wykonania przez nie odpowiednich
ruchów, czyli wymówienia słów odczytanego tekstu.
 I. Należy przeczytać tekst przestrzegając znaków
interpunkcyjnych i odpowiedniej dykcji w czytaniu.
Mamo! Narysuję ci świat.
Taki piękny i kolorowy!
I zabiorę cię z sobą tam,
gdzie zmartwienia nie srebrzą głowy.
Tato! Narysuję wam świat.
A ty, chcę, byś go dla nas zbudował!
I byś czoła nie marszczył tak,
gdy cię budzik do pracy woła.
Usprawnianie pisowni
par ortogramów
Najwięcej błędów w pisaniu ze słuchu typowych dla pisowni
polskich par ortogramów (u-ó h-ch ż-rz) popełniają
uczniowie w szkole podstawowej. Znaczny odsetek
uczniów nie radzi sobie również z pisownią znaków
miękkich 1- i 2-literowych (c-ci ń-ni ś-si z
-zi).
W nauce i usprawnianiu pisowni wyróżniamy dwie formy:
ż� Loteryjkową
ż� Nieloteryjkową
Treścią tych form są specjalnie przygotowane listy wyrazowe
obejmujące pełną i niepełną strukturę wyrazów. Listy
wyrazowe są przygotowywane w taki sposób aby uniknąć
innych par ortogramów i są one podstawowym materiałem
do ćwiczeń z dzieckiem.
Modele ćwiczeń
Dzielimy je na dwa etapy pracy.
ż� Etap pierwszy. Kształcenie i usprawnianie pisowni.
ż� Etap drugi. Utrwalanie i usprawnianie opracowanego
materiału
W pierwszym etapie wykorzystujemy
następujące modele ćwiczeń:
ż� (u-ó) forma loteryjkowa
ż� (u-ó) w wyznaczonym miejscu w wyrazie
ż� (u-ó) w wyrazach 2-10-literowych
ż� Uzupełnianie brakujących (ó-u) w schematach graficznych.
ż� (u-ó) w wyrazach 1-5-sylabowych (klasyfikacja)
ż� (u-ó) w wyrazach 1-3-sylabowych (tworzenie wyrazów z
sylab)
ż� Uzupełnianie brakujących elementów wyrazowych.
ż� Różnicowanie wyrazów mających (łó-ół).
ż� Różnicowanie wyrazów mających (ró-ór).
ż� Zapamiętywanie wyrazów z (ó) niewymiennym.
Ćwiczenia prowadzone są w dwojaki sposób: Oddzielnie dla (u-
ó), potem dla sprawdzenia łącznie dla pary ortogramów.
Przestrzegamy rozdzielności (u-ó) w przerabianym materiale,
ale także zabiegamy o to, by były one prowadzone na
osobnych zajęciach.
Oddzielnie przepracowane wyrazy z (u-ó) po każdym ćwiczeniu
sprawdzamy w pisowni ze słuchu. Dziecko zamiast pisać
wyraz zaznacza go umownym znakiem np.(+).
Taka nieliterowa forma zapisu zabezpiecza przed popełnieniem
błędu. Jeśli dziecko poprawnie odznaczy wyraz może go
zapisać w formie literowej.
W drugim etapie wykorzystujemy
następujące modele ćwiczeń:
ż� Sprawdzanie pisowni (ó) niewymiennego.
ż� (u-ó) w formie książeczki (synteza wiadomości u-ó).
ż� Słowniczki tematyczne (u-ó).
ż� Sprawdzanie pisowni (u-ó) w dwóch postaciach: werbalnej i
graficznej.
ż� Formy nieliterowe dla opanowania i sprawdzania ortografii.
Przedstawimy wam teraz kilka ćwiczeń mających charakter
wielofunkcjonalnego działania, angażującego oprócz bardzo ważnej w
nauce ortografii percepcji wzrokowej globalnej i kierunkowej także analizę
i syntezę słuchową oraz pamięć wzrokowo -słuchowo- manualną.
Ułatwianie opanowania pisowni głosek
miękkich 1- i 2-literowych
Pisownia głosek miękkich 1- i 2- literowych ( ć-ci, ń-ni, ś-si, z
-
zi) nastręcza uczniom, zwłaszcza klas początkowych, duże
trudności. Ten rodzaj błędów poza specyficznymi dla języka
polskiego parami ortogramów, które w skali globalnej zajmują
pierwsze miejsce, jest często rejestrowany w pracach ucznia
( w pisaniu ze słuchu).
Dla opanowania prawidłowej pisowni tych głosek Zakrzewska
zastosowała w ich opracowaniu wielofunkcjonalne działanie
w zakresie percepcji wzrokowo-słuchowo-manualnej, pamięci
i orientacji czasowo-przestrzennej. Angażowanie bowiem
równoczesne kilku sfer funkcjonalnych zapewnia ich
integrujące i aktywizujące działanie.
Kompleksowy zastaw ćwiczeń może być w indywidualnym zakresie
wykorzystany. Proponowany zestaw wyrazów jest wyselekcjonowany i
zawiera tylko jeden określony typ zmiękczenia ś-si. Każda z
przedstawionych operacji będzie przebiegać w dwóch płaszczyznach:
wzrokowo-ruchowej i słuchowo-czasowo-przestrzennej. Zaczniemy od
działalności percepcji wzrokowo- ruchowej. W zadaniu wykorzystujemy
wyrazy:
Ś
środa ślub ptyś śliwka maślak roślina Zośka
ślimak ryś środek
Si
Siano Basia księga osioł kosiarka siostra Stasiek
sierota
Podane wyrazy zawierają tylko jeden typ zmiękczenia. Inne nie
potrzebnie utrudniałyby pracę. Dobrany zatem zestaw
wyrazów jest celowo wyselekcjonowany i odpowiednio
usystematyzowany. Przygotowane do pracy wyrazy
wpisujemy na podłużnych kartonikach. Zanim przejdziemy do
omówienia poszczególnych ćwiczeń, pragniemy podkreślić, że
wszędzie tam, gdzie to jest możliwe, każda z przedstawionych
operacji będzie przebiegać w dwóch płaszczyznach:
wzrokowo-ruchowej i słuchowo-czasowo-przestrzennej.
Kombinatoryka
wyrazowa
Kombinatoryką wyrazową nazywamy zróżnicowanie
ćwiczenia, które mają wspólne elementy wyrazowe.
Metoda ta daje możliwość poznawania pełnej struktury
wyrazu. Zapewnia ona:
o kształcenia spostrzegawczości wzrokowej w aspekcie
kierunkowym i globalnym
o rozwijanie analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej
o wzmacnianie pamięci wzrokowej i słuchowej
o usprawnianie logicznego myślenia
o wzbogacanie sfery językowo-poznawczej
o stymulację twórczego, inicjatywnego myślenia.
W metodzie tej wyodrębniamy dwa kierunki działania:
ż� klasyfikację wyrazów.
ż� tworzenie nowych wyrazów na odpowiednio
usystematyzowanym materiale.
Część pierwsza
W części pierwszej kombinatoryki wyrazy opierają się w większości na stałej
strukturze wyrazowej. Różnią się jedynie pojedynczymi literami lub
układami literowymi. Taką kombinatorykę można stosować u dzieci o
bardzo niskim poziomie czytania i pisania oraz mało operatywnych i
samodzielnych w procesie myślenia. Reedukator opracowuje odpowiednie
listy wyrazowe o prostej budowie 1-sylabowej 3 literowej.
Wyrazy te są podstawą dla różnych form kombinowania i obejmują:
ż� klasyfikacje wyrazów w zależności od usytuowania liter odmiennych i
identycznych
ż� tworzenie nowego wyrazu przez usunięcie, dodanie i wymianę jednej litery
Ćwiczenia takie angażują te funkcje psychomotoryczne, które są niezbędne w
opanowaniu umiejętności czytania i pisania.
Zaleca się by ćwiczenia te wykonywane były przez dziecko na klockach
literowych, gdyż pozwala mu to śledzić pełną strukturę wyrazową wraz z
jej demontażem i ponowną odbudową w nowej wersji.
Ćwiczenie pierwsze
Klasyfikacja wyrazów różniących się tylko jedną literą 3 literowych wyrazach pierwszą, ostatnia
lub środkową. Dwie pozostałe litery są takie same.
Np. ok ak as os ot yk
lok mak las los kot ryk
bok rak bas kos lot tyk
sok tak pas sos pot syk
Wpisujemy na kartce papieru po kilka zestawów wyrazowych, a poniżej wypisujemy te układy
literowe, które chcemy wykorzystać .
Dziecko ma za zadanie:
ż� sklasyfikować wyrazy wpisuje je w kolumnie pionowej pod odpowiednim układem
literowym, odczytać je i podkreślić różniące je litery.
ż� słuchając wypowiadane przez reedukatora wyrazy po dwa z tej samej grupy, podać jakie
głoski różnią te wyrazy, a jakie są identyczne.
ż� podać z pamięci wyraz, który będzie rymować się z wyrazem wypowiedzianym przez
reedukatora, np. kot-lot
ż� uzupełnić brakującą pierwszą literę w zestawach wyrazowych, np. ...et & ak
ż� napisać z pamięci największą liczbę wyrazów, z grupy np. as, yk
Tak samo przeprowadzamy ćwiczenia w których wyrazy różnią się tylko ostatnią lub środkową
literą, np. litera ostatnia litera środkowa
kos  kot dom  dym
Ćwiczenie drugie
Dla zadań dotyczących par wyrazowych różniących się tylko jedną literą można zaproponować
harmonijkową formę pracy.
1 2 3 4 5
Kot _ot no_ d _ m _o_
Mak _ ak ko_ r_ k _a_
Rak _ok to_ m _ r _a_
Noc _ oc ma_ k _ t _o_
Ser _ er mu_ n _c _e_
K1-to wyrazy, które są podstawowym tematem ćwiczenia
K2-to te same wyrazy, ale bez pierwszej litery
K3-w wyrazach brak ostatniej litery, tutaj wyrazy są wymieszane
K4-brak w wyrazach drugiej lub środkowej litery; kolejność wyrazów zmieniona
K5-tutaj jest tylko jedna litera środkowa, wpisana zgodnie z poziomem kolumny pierwszej
Na początku dziecko czyta wszystkie wyrazy z pierwszej kolumny. Przy uzupełnianiu liter z
kolumny drugiej może pomagać sobie wyrazami z pierwszej. Przy trzeciej i czwartej
kolumnie zachęca się by uzupełniało braki samodzielnie dlatego też zaginamy odpowiednio
kartkę by się mobilizowało. W kolumnie piątej uzupełnia litery porównując je z wyrazem
kolumny pierwszej.
Na koniec dziecko ma za zadanie napisać z pamięci największa ilość poznanych wyrazów.
Ćwiczenie trzecie
Podajemy dziecku wyrazy, w których po usunięciu jednej litery
powstanie nowy wyraz. Liczba linii poziomych pod wyrazem
wskazuje na ilość możliwych do utworzenia wyrazów i jest dla
dziecka czynnikiem mobilizującym. Np.:
Smak mrok smok okno blok
(mak) (rok) (sok) (oko)
(bok)
(ono) (lok)
W tym ćwiczeniu wskazujemy dziecku by:
1.Przeczytało każdy wyraz i wpisało nowy
2.Powiedział jaka litera została usunięta
3.Reeduktor dyktuje po 2 wyrazy zaczynając od dłuższego np.
krok  rok. Zadaniem dziecka jest podanie głoski, o którą
wyraz pierwszy jest dłuższy od drugiego.
4.Napisać z pamięci pary wyrazów, które zostały przećwiczone i
czerwonym kolorem podkreślać literę, którą się różnią.
Ćwiczenie czwarte
Dodanie litery w dowolnym miejscu wyrazu. Przygotowujemy wyrazy, które
przez dodanie jednej litery utworzą nowy wyraz. Najwięcej wyrazów
można utworzyć z wyrazu kra. Unikamy podawania wyrazów w liczbie
mnogiej np. kot  koty
Kra bat osa
Kara brat kosa
Kura blat rosa
Skra
Ikra
Kraj
Dziecko ma za zadanie:
1.Przeczytać poszczególne wyrazy i utworzyć nowy przez dodanie jednej
litery w dowolnym miejscu. Wyraz ten wpisać pod wyrazem
podstawowym, a dodaną literę zaznaczyć czerwoną kreską.
2.Wypowiadamy po 2 wyrazy  najpierw wyraz podstawowy np. kot  knot,
dziecko podaje głoskę dodaną w drugim wyrazie.
3.Prosimy dziecko by z pamięci podało najwięcej wyrazów zgodnie z
wybranych przez siebie wyrazem podstawowym.
Część druga
Ta część przeznaczona jest dla dzieci, które nie mają
podstawowych trudności w czytaniu i pisaniu, radzą sobie z
bardziej złożonymi strukturami wyrazowymi, chociaż jeszcze
bez zmiękczeń i dwuznaków.
W tej części znajdują się również operacje klasyfikacji wyrazów,
jednak tym razem chodzi o wspólne układy literowe. Zespoły
literowe będą występować zarówno w normalnym jak i
inwersyjnym porządku.
Klasyfikacja będzie obejmować:
o wspólne konfiguracje samogłoskowe
o wspólne konfiguracje spółgłoskowe
W tej części kombinatoryki znajdziemy też formy, które będą
dotyczyć tworzenia nowych wyrazów.
Ćwiczenie pierwsze
Podajemy odpowiednio usystematyzowane zestawy samogłoskowe, czyli różne połączenia samogłoski a o itp.
z innymi samogłoskami . liczba wyrazów w poszczególnych grupach jest zróżnicowana, np.:
A
aa a o o a a e e a a u u a a y y a
sala lato koza statek cera pazur zupa patyk rybak
waga masło woda pasek mewa kaptur kula łapy bryła
klatka zator kropla barek kreda grupa kamyk
palto towar urna
burak
wpisujemy u góry kartki tylko samogłoskę a w połączeniu z innymi samogłoskami, a poniżej wyrazy z tą
samogłoską związane. W podobny sposób wykorzystujemy konfigurację samogłoski o, a potem e oraz u.
Dziecko ma za zadanie:
o przeczytać znajdujące się na kartce wyrazy.
o przeczytać wybiórczo tylko wyrazy mające np.: ao ae au. Wyeksponowane litery pokazujemy przed
czytaniem na tablicy lub kartce.
o wpisać wyrazy pod odpowiednim układem samogłoskowym. Mogą być wybrane grupy wyrazowe, na
których trzeba się skoncentrować, np.: ea ua
o wpisać usłyszane wyrazy do odpowiedniego układu samogłoskowego.
o wpisać z pamięci zgodnie z podanym układem samogłoskowym, np. :ae ua, odpowiedni wyraz spośród
dopiero co przećwiczonych.
o utworzyć jakiś wyraz (można wyszukać go w tekście), w którym znajduje się któryś z podanych przez
reedukatora układ.
Ćwiczenie drugie
Na kartce wpisujemy rozrzucone w dowolnych miejscach wyrazy
mające 3 samogłoski, np.:
o a e
Koperta
Moneta
Forteca
Torebka
Kolega
Zadaniem dziecka jest:
o połączyd jednym kolorem wyrazy mające te same samogłoski
o wypisad w ramce poszczególne układy samogłoskowe i wpisad pod
nimi odpowiednie wyrazy.
o słuchając dyktowane przez reedukatora w dowolnej kolejności
wyrazy, wpisad pod właściwym układem literowym.
o podad własne bądz
z czasopism wyrazy odpowiadające
wyeksponowanym układom: a u a lub a e a.
Tworzenie wyrazów
Wypisujemy u góry kartki  najlepiej drukowanymi literami  wyraz z dużą ilością
samogłosek, który daje możliwość tworzenia nowych wyrazów., np.; wyraz
makulatura.
MAKULATURA
MAK
M U R
MAKULATURA
M ULAT
MA T
A LA
A L T
Przy tworzeniu nowych wyrazów dziecko powinno przestrzegać trzech warunków:
1.Wykorzystywac liter wyrazu-bazy w kolejności ich postępowania od lewej do prawej
strony.
2.Wybierając litery do stworzenia nowego wyrazu, nie można cofać się, natomiast
wolno litery opuszczać, posuwając się zawsze w kierunku prawym.
3.Każda litera nowo powstałego wyrazu powinna być zapisana pod odpowiednia literą
wyrazu-bazy.
Usuwanie
utrwalonych
błędów
Oprócz ukazanych wcześniej metod pracy można również zastosować inne
ćwiczenia korygujące błędy:
1. wyraz, z którym dziecko ma trudność, np.: kolor, reedukator pisze na
tablicy. Ukazuje wyraz i mówi:  Tu napisane jest kolor .
2. Dziecko obwodzi dokładnie palcem każdą literę i głośno ją wybrzmiewa.
Ćwiczenie to powtarza dwukrotnie, najpierw z otwartymi potem z
zamkniętymi oczami.
3. Z kolei pisze ten sam wyraz w powietrzu. Każdą głoskę wybrzmiewa, mając
otwarte oczy. Powtarza te próbę z zamkniętymi oczami.
4. Brakujące litery w wyrazie uzupełnia w aspekcie wzrokowym. Uzupełniając
litery, ustawicznie kontroluje z wyrazem wzorcowym. To samo ćwiczenie
wykonuje w aspekcie słuchowym.
5. Mając wyraz przed oczami , dziecko pisze tylko samogłoski i równocześnie
je wybrzmiewa. Inne litery zapisuje krótką kreską poziomą.
6. Percypując wyraz wzrokowo, dziecko uzupełnia brakującą sylabę. Najpierw
pierwszą potem drugą. Powtarza to ćwiczenie w aspekcie słuchowym.
7. Teraz pisze samodzielnie wyraz na tablicy, potem w zeszycie.
Dziękujemy za uwagę ;-)
Katarzyna Mrzgód
Barbara Sączek
Ewa Magiera
Joanna Kotaba
Małgorzata Szafarz
Anna Wadowska
Joanna Orczyk
Karolina Staszczak