J. Iwaszkiewicz: Opowiadania
ur. 20.02.1894 w Kalniku na Ukrainie. 8 lat - umarł mu ojciec. W Warszawie przyjaźni się z Szymanowskimi. 1909 - jedzie do Kijowa. 1912 - wydział prawa Uniwersytetu Kijowskiego. Od zawsze towarzyszy mu pragnienie wybicia się,
styczeń 1915 - I utwór - sonet Lilith w piśmie „Pióro”,
do 1957 roku - utwory na scenę - Odbudowa Błędomierza, Wesele pana Balzaka, Kosmogonia, Noc czerwcowa, Pod akacjami,
wiosna 1918 - III Korpus Polski,
redaktor „Pro Arte et Studio”, Mieczysław Grycendler (znany jako Grydzewski) poznał Iwaszkiewicza z Tuwimem, Lechoniem, Słonimskim. 29.11. zaczęli razem czytać wiersze w kawiarni „Pod Picadorem”,
1918 - grudzień - debiut książkowy Iwaszkiewicza, Okostychy,
1920 -1921 - współpraca z poznańskim ekspresjonistycznym „Zdrojem”, ukazuje się Zenobia Palkura. Powieść poetycka,
lipiec 1920 - 3 miesiące w wojsku, ale nie walczy,
1922 - małżeństwo z Anną Lilpop, 1925 - chce zostać zawodowym literatem, jedzie do Paryża, podróżuje po Europie,
dwór w Podkowie Leśnej Jarosława i Anny - Stawisko,
na zjazdach PENClubu (powstał z inicjatywy Żeromskiego) i Unii Intelektualnej rodzi się paneuropeizm, idea spojenia środowisk intelektualnych kontynentu,
1936 - opowiadania Młyn nad Utratą, potem sztuka Lato w Nohant, w 1938 - Wiersze wybrane, tom poetycki Inne życie, powieść Pasje błędomierskie, Dwa opowiadania, esej Fryderyk Szopen,
w 1941 zaczął pisanie Książki moich wspomnień. W Stawisku schronienie dla znajomych, wieczory autorskie, wykłady, koncerty,
po wojnie kontynuuje działalność literacką,
1952 zeszyt Sprawa pokoju. Wiersze i przemówienia, wiersz List do Prezydenta Bieruta, po 1955 po Ważyku redaguje „Twórczość”,
2.03.1979 umarł
Twórczość:
Poezja:
24 książki, w tym 6 wyborów wierszy (pierwszy - 1938, ostatni 1977 - 808 utworów), 1912 - 1915 Młodość Pana Twardowskiego (druk 1979), Muzyka wieczorem (1980),
twórczość cechuje się zmysłowością, malarskością, synestezją,
estetyzm- 1919 - Okostychy. Utwory - impresje, glosy do mitów. Cechy - kulturowość tematów, sztuczność świata poetyckiego, „ja” poetyckie - ośrodek doznań emocjonalnych,
1931 - Powrót do Europy - wątek tematyczny - historia, Lato (1932) - doświadczenia egzystencjalne, Inne życie (1938) - kultura, dzieła, los artysty,
3 ostatnie zbiory - 1974 Śpiewnik włoski, Mapa pogody (1977), Muzyka wieczorem - pokonanie ograniczenia klasycyzmu i przezwyciężony dyktat prostoty. Poezja dąży do piękna, bierze się z akceptacji świata,
Proza:
7 powieści - Hilary, syn buchaltera (1923), Księżyc wschodzi (1925), Zmowa mężczyzn (1930), Czerwone tarcze (1934), Pasje błędomierskie (1938), Wycieczka do Sandomierza (1953), Sława i chwała (1956, 1958, 1962) - bohaterami prozy są artyści - to personalizacje autotematyczności, analogie życia bohaterów i autora,
s. XXVIII dzieje artysty to dzieje jednostki podlegającej działaniu wspólnych praw biologii, historii, polityki, a jednocześnie jednostki niezwyczajnej, bo usiłującej albo zmuszonej przekształcać własne i cudze życie w uniwersalne doświadczenie. Nie jest to możliwe bez udziału kłamstwa, jakim jest sztuka,
filozofia rezygnacji - przekonanie o niepoznawalności świata i niewiara we wpływ człowieka na zdarzenia,
Czerwone tarcze - powieść historyczna, akcja - XII wiek, historia jest procesem wielokierunkowym, połączeniem wielu tendencji,
3 miejsca-ojczyzny - Ukraina, Mazowsze, Sandomierz,
zbiory esejów - Książka o Sycylii (1956), Podróż do Włoch (1977), Petersburg (1976),
dramaty - Samobójstwo. Konwersacje o tragedii - najbardziej znane,
we wczesnych utworach - pytania o wpływ sztuki na los jednostki,
opowiadanie Panny z Wilka - Wiktor po 15 latach przyjeżdża do domu, ma wrażenie, że nic się tu nie zmieniło (a była wojna), chce odzyskać dawne przeżycia. Aluzje do Prousta,
w Brzezinie gruźlik Staś w ostatnim stadium choroby przyjechał do leśniczówki Bolesława, brata, któremu umarła żona. Staś romansuje z Maliną, Bolesław go nie rozumie. Potem Staś umiera, Bolesław ma romans z Maliną. Pochwała życia i studium umierania. Aluzje do Czarodziejskiej góry,
w Młynie nad Utratą - majątek Krzywizna (jak Podkowa), Juliusz Zdanowski (jak Liebert). Dużo aluzji do świata rzeczywistego. Opowiadanie o 3 przyjaciołach, którzy uzasadnienia egzystencji szukają w poezji czy religii. Studium klęski mitu świętości w konfrontacji z życiem. Często przyczyną tragedii u Iwaszkiewicza jest kobieta - żywioł życia, „kruszący intelektualne konstrukcje mężczyzn”,
Bitwa na równinie Sedgemoor - Nowele włoskie - cykl opowiadań pisanych w czasie okupacji, ale bez historii, Hitlera, Mussoliniego. Bitwa… i Matka Joanna od Aniołów (B - szuka sensu w oporze jednostki obec sił historii, M - pytanie o sens) - oparte na faktach, ale opowiadają o sprawach ponadnarodowych. S. LVIII Iwaszkiewicz zajmuje wobec historii stanowisko nie bezinteresownego i obiektywnego badacza, lecz kogoś, kto traktuje historię jako nauczycielkę życia, przyjmując za podstawę swego myślenia, iż historia nieustannie powtarza ten sam scenariusz, uwspółcześniając jedynie dekorację,
Matka Joanna od Aniołów - historia księdza Suryna, przegrywającego ze złem. Nawet pragnienie dobra może zrodzić zło,
Ikar - nagłe zniknięcie młodego chłopaka, porwanego przez Gestapo, analogia z mitem - filozoficzna lektura utworu,
Borsuk - nurt realistyczny, obrazek z tradycji pozytywistycznej,
Tatarak - o miłości niespełnionej, starzeniu się, nieszczęściu,
Zarudzie - (1974) - przeniesienie do 1863 roku, próba wcielenia się w rolę poprzedniego pokolenia,
po wojnie a przed 1956 - realizm. Pisze też propagandowo - np. Ucieczka Felka Okonia,
nie pisze o współczesności, trzeba go czytać symbolicznie, nie mimetycznie (Tomasz Burek),
zmiany w narracji