Iwaszkiewicz opowiadania


Jarosław Iwaszkiewicz - Opowiadania wybrane BN- wstęp Andrzeja Zawady

TWÓRCZOŚĆ

-zdumiewa ogromna ilość wydanych pozycji oraz tematyczna i gatunkowa wszechstronność

POEZJA

-24 książki poetyckie; debiut 1915 w Kijowie w piśmie Pióro. Juwenilia poety echuje precyzja, a nawet wirtuozeria formalna. Debiutancki tom: Oktostychy - 1919r. to konsekwentna demonstracja estetyzmu; tematyka- trudno określić; to impresje, najczęściej wywołane przez kunsztowne przedmioty, obrazy, muzykę; powstają jako aluzyjne głosy do mitów czy legend lit. ; rzeczywistość kreowana w tym zbiorze jest konsekwentnie sztuczna, jest rzeczywistością kultury.

-Typowe cech wczesnej poezji, które stały się trwałymi składnikami tej liryki to: kulturowość tematów, sztuczność świata poetyckiego, modernistyczny egocentryzm, eksponujący „ja” poetyckie jako ośrodek doznań emocjonalnych.

-Podkreśla się dwutorowość poezji Iwaszkiewicza: „kultura i prywatność, estetyzm i obywatelskość, pasja życia i fascynacja śmiercią, Wschód i Zachód”(Kwiatkowski).

Oktostychy to strona kultury, estetyzmu i pasji życia. Strona prywatności i fascynacji śmiercią to Dionizje.

-DIONIZJE: ekspresjonistyczne rozchwianie kompozycyjne, gwałtowna składnia, prozaizacja i brutalizacja słownictwa- 1921, sytuują one tomik z dala od tradycyjnych norm poetyckości. Zasadniczym rysem poetyki tego tomiku jest antyestetyzm.

-OKTOSTYCHY: parnasizm, który okazał się otwarciem tendencji neoklasycznej- poetyki dystansu, , stylizacji i pośredniości, zaufania do kultury jako najtrwalszej z ludzkich rzeczywistości. DIONIZJE- krzyk ekspresjonistyczny zapoczątkował nurt „bezpośredni”, poezję wyznania i świadectwa, poetykę zmierzającą do imitowania naturalności mowy, filozofię egzystencjalnego pogodzenia z prawami natury.

-TEN DIALOG 2 ORIENTACJI POETYCKICH I 2 ODMIENNYCH JĘZYKÓW ARTYSTYCZNYCH JEST CHARAKT. CECHĄ POEZJI J. IWASZKIEWICZA (2 SKRZYDŁA: KLASYCYSTYCZNE I EKSPRESJONISTYCZNE)

Inne zbiory:

-Powrót do Europy 1931: gł. wątkiem tematycznych- historia; Lato 1932- podstawowe doświadczenia egzystencjalne, widziane przez symbolikę religijna i eschatologiczną; Inne życie 1938- kultura, jej dzieła, mity oraz los artysty.

-W 2 poł. lat 40 poematy: Tristan przebrany-1946, Podróż do Patagonii-1949. Ten ostatni zdominowany jest przez żywioł stylizacji, gry z konwencjami i stylami; można w nim widzieć wyraz indywidualnego buntu przeciw ograniczeniom nasilającego się socrealizmu.

-Ewolucja jaką przeszła liryka Iwaszkiewicza od 1939 r. nie ominęła stadiów skrajnych: pseudoklasycznego i antypoetyckiego. W pierwszym poeta próbował schronić się w stylizacji (poematy, List do Prezydenta Bieruta), w drugim- odwrotnie- chciał uwolnić się do konwencji, dążąc do „naturalności” (cykl Wiersze ulotne). Stadium trzecie reprezentują cykl Ciemne ścieżki i zbiór Warkocz jesieni. Osiągnął w nich poeta wysoki poziom artystycznej prostoty, będącej imitacją bezpośredniej mowy i zaprzeczeniem parnasizmu Oktostychów.

-W latach 60.-dopracowanie się form poetyckich, które byłyby możliwie najbliższe spontaniczności mowy i naturalności egzystencji, które pomagałyby jednostce odnaleźć się w kosmosie, pogodzić się ze swą biologiczną determinacją, zdaje się być dążeniem widocznym w zbiorkach:- Jutro żniwa 1963, Krągły rok 1967, Xenie i elegie 1970. Obserwujemy: znaczące rozluźnienie rygorów poetyki; dominacja konstrukcji „brulionowych”, o otwartej kompozycji, zaburzonym porządku rytmicznym i rymowym; zmienia się charakt. obrazowania- powraca prywatność, teraz w wersji codziennej, domowej. Dominującą cechą poezji I. od „Jutro żniwa” staje się antyestetyzm.

-poetykę 3 ostatnich zbiorów poetyckich można by określić jako pokonanie ograniczenia klasycyzmu, ale także przezwyciężony dyktat prostoty. Śpiewnik włoski 1974 to efekt kompromisu między 2 złudzeniami: poglądem, że forma ogranicza i wiarą, że pokonywanie formy wyzwala. Rezultatem jest osiągnięte przez autora wrażenie językowej swobody, wolność wyboru każdej tradycji, poetyckość nie licząca się ze szkołami, tendencjami, modami. Ta postawa artystyczna przesądza o wysokiej wartości także 2 następnych tomów: Mapa pogody1977 i Muzyka wieczorem.

- poezja I. dąży do piękna. Liryka ta spogląda na namiętności i ułomności ludzkie z uniwersalnej perspektywy- i to zarówno dotyczy utworów klasycznych, w których żywioł ludzki widziany jest jako okruch czy odbicie wyższego porządku, jak też odnosi się do nurtu ekspresjonistycznego, wyłaniającego się ze sprzeciwu wobec cierpienia. Iwaszkiewiczowski „ekspresjonizm” uznaje je za powtarzalne i właśnie z tej powtarzalności czyni losowi największy zarzut. Natomiast „klasycyzm” w tej powtarzalności znajduje nadzieję i siłę znoszenia cierpień.

PROZA

- epicką wersją klasycyzmu jest Iwaszkiewiczowska narracja powieściowa, dłuższe opowiadania, próby kontynuacji tradycyjnego realizmu. Przybierają one postać tematu współczesnego lub historycznego, który wymienia się również z tematem mitologicznym, zastosowanym-jak w klasycyzmie poetyckim- metaforycznie.

- po stronie ekspresjonizmu możemy umieścić prozę poetycką, krótsze nowelki, obrazki, cykle impresji oraz niektóre z późniejszych opowiadań.

- na dorobek prozatorski składają się: powieści, opowiadania, eseje, szkice

- p o w i e ś c i: 7 opublikowanych to: Hilary, syn buchaltera 1923, Księżyc wschodzi 1925, Zmowa mężczyzn 1930, Czerwone tarcze 1934, Pasje błędomierskie 1938, Wycieczka do Sandomierza 1953, Sława i chwała 3 tomy- 1956-58-62.

- bohaterowie powieści- to znamienne dla prozy Iwaszkiewicz, że jego bohaterami są artyści: poeci, pisarze i przedstawiciele innych rodzajów sztuki. Bohaterowie ci to personalizacje autotematyczności, jaka znamionuje tę prozę.

OPOWIADANIA

- w edycji dzieł rozpoczętej w 1975 r. zebrane zostały i opublikowane w l. 1979-1980, w 6 tomach, 64 opowiadania.

- opowiadania napisane w XX-leciu i podczas II wojny światowej uznawane są za najlepszą część dorobku pisarza. Odrzuciwszy modernistyczny autotematyzm Iwaszkiewicz odnalazł się w tematyce uniwersalnej i współczesnej zarazem. Wynikiem tego są: Panny z Wilka, Brzezina, Bitwa na równinie Sedgemoor, Matka Joanna od Aniołów.

Panny z Wilka: pisane w 1932;

-gł. bohater- Wiktor Ruben, zbliżający się do 40-stki, który dość niespodziewanie dla siebie samego, przyjeżdża po 15 latach nieobecności do dworu, gdzie 3-krotnie spędzał wakacje jako korepetytor, 3 raz opuszczał Wilko zmobilizowany, latem 1914r.

-przeżycia wojenne pozostawiły głęboki ślad w pamięci Wiktora, powracający jako obraz zabitego dezertera, ostatnie dni w Wilku były ostatnimi dniami wolności Rubena- wojna zmusiła go do dojrzałości i zapoczątkowała taką wersję biografii, jaką uzna po 15 latach za czas stracony, daleki od realizacji młodzieńczych planów.

-Powrót do Wilka to początkowo dla W. cofnięcie zegara o 15 lat, ma wrażenie, że nic się nie zmieniło przez ten czas, a on jest tamtym 20-letnim młodzieńcem. Łudzi się , że powróciwszy do miejsca, w którym świat wydawał mu się harmonijny, odzyska zdolność postrzegania harmonii, że dzięki temu będzie mógł zrozumieć prządek minionego świata i narzucić kierunek przyszłemu. Problematyka Panien... obraca się więc w kręgu Proustowskim; Wiktor przybywa do Wilka w poszukiwaniu straconego czasu.

-Odzyskawszy utracone miejsce, Wiktor bezwiednie będzie się starał odzyskać dawne przeżycia, powtórzyć dawne sytuacje, zanurzyć się w przeszłości. Jednak konfrontacja przeszłości z teraźniejszością jest nieunikniona i świadomość bohatera notuje kolejne szczegóły, które składać się będą na realność fizyczną i duchową coraz bardziej różną od tej sprzed 15 lat. Eksperyment z ponownym wejściem do tej samej rzeki nie udaje się, w końcu trzeba sobie powiedzieć- nie te 15 lat naprawdę istniały.

-Tu zaczyna się różnica między W poszukiwaniu... a Pannami... - Proust odtwarza przeszłość we wspomnieniu, bohater Iwaszkiewicza czyni to wielokrotnie w ciągu owych 15 lat, w utworze natomiast pisarz każe podjąć Rubenowi próbę ponowienia jej w rzeczywistości (wynika z tego, że Panny... są wobec Prousta polemiczne). Wiktor wytrzymawszy dość bezwzględną konfrontacje mitu i realności- a chce skrócić wakacje, uciec w swój piękny mit- ostatecznie porzuca pamięć na rzecz teraźniejszości. Dojrzewa w nim: rezygnacja ze złudzeń, akceptacja życia, aprobata kierunku egzystencji, która dotąd wydawał mu się sprzeniewierzeniem wobec ideałów młodości. Pogodzenie z losem, tak charakterystyczne dla bohaterów Iwaszkiewicza, sprawia, że opuszczający Wilko Ruben staje się bogatszy o zrozumienie egzystencji, jak wcześniej odchodził bogatszy o przeżycia i marzenia młodości.

Brzezina

-akcja utworu jest skromna: do odludnej leśniczówki przyjeżdża młody gruźlik, Staś, leczący się dotąd w Davos; choroba weszła w ostatnie stadium, nastąpiła chwilowa poprawa i choremu zalecono pobyt w sosnowym lesie. Starszy brat Stasia Bolesław, jest leśniczym w takiej okolicy. W sąsiedztwie leśniczówki rośnie brzezina, gdzie Bolesław pochował przed rokiem młodą żonę. Mieszka teraz z małą córeczką, obcy życiu pogrążony w kontemplacji śmierci. Staś natomiast świadom bliskiego kresu stara się żyć jak najpełniej, zewnętrzną beztroską zagłuszyć egzystencjalny lęki nagłą miłością do Maliny (wiejskiej dziewczyny) przywiązać się do życia i doznać jego intensywności.

-między braćmi istnieje konflikt- zew. beztroskę Stasia Bolesław bierze za brak zrozumienia dla swojej żałoby i nieszczęścia, nie domyślając się tragicznej świadomości młodszego brata. Rzeczy wyjaśniają się powoli i w tragicznych okolicznościach, a siła sprawczą kolejnych zdarzeń staje się romans Stasia z Maliną i, najpierw nieświadome, dążenie Bolesława do posiadania tej dziewczyny. Opowiadanie rozwiązuje się w sposób poniekąd naturalny- Staś umiera, a Bolesław uwalnia się spod władzy koszmarów pamięci- i przez śmierć brata, jak i związek (krótkotrwały z Maliną) odzyskuje utraconą równowagę.

-interpretacji jest wiele ze względu na złożoność utworu.

  1. R. Przybylski: „Tematem Brzeziny stała się śmierć. Brzezina jest wspaniałym hymnem na cześć epikurejskiego heroizmu, który tkwi u podstaw wszystkich stwierdzeń, że śmierć i umieranie są źródłem życia”

  2. H. Zaworska w równie wnikliwej analizie potwierdza obserwacje swego poprzednika i dodaje, że Brzezina jest również opowieścią o osiąganiu „zgody na siebie i swój los”. (podobnie jak Panny...)

-w tym samym stopniu Brzezina jest przypowieścią o 2 różnych emocjonalno-filozoficznych postawach wobec życia i śmierci, o pięknie egzystencji, które współistnieje nie tylko pięknem krajobrazu i młodego ciała, ale także stale znajduje się pomiędzy bliską śmiercią, tragedią opuszczenia i mogiłą

-Brzezina jest w równym stopniu pochwałą życia co studium umierania. Afirmacja świata i miłość erotyczna, odnalezione tuż przed końcem życia stanowią kompensację istnienia pełnego, gdyż paradoksalną przyczyną osiągnięcia pełni staje się świadomość śmierci.

-znamienne jest, że głęboko odczuwana przez Stasia pełnia życia, a później równie głęboko przeżywana świadomość umierania, są zdeterminowane wyłącznie biologicznie. To fizyczne piękno natury i bliska obecność dziewczyny, której miłość ma wymiar fascynacji cielesnej, wywołują w Stasiu poczucie kosmicznego porządku, a biologiczny rozpad, śmiertelna choroba ciała, odbiera młodemu gruźlikowi wcześniej zdobyte poczucie wyższego sensu. Osiągnięta wcześniej, w leśniczówce filozofia życia jest panteistyczna, lecz panteizm jest niewystarczającym uzasadnieniem śmierci (Staś ciągle powtarzał bratu, że nie chce umierać młodo).

-namiastką wyższego sensu mógłby być przywieziony z pobliskiego miasteczka fortepian, nie otrzymuje on jednak tej rangi. Staś w obliczu rychłego końca wybiera nietrwałą, zmysłową kontemplację śmiertelnego piękna.

-jak w Pannach... znać delikatny ślad inspiracji monumentalnym dziełem Prousta, tak w Brzezinie widać ślad lektury Czarodziejskiej góry (ale oba utwory różnią się zasadniczo- u Manna bohaterowie podchodzą do świata w sposób analityczny, intelektualny, u I. - w sposób emocjonalny.

J. Iwaszkiewicz: Opowiadania

Twórczość:

Poezja:

Proza:

Wg mnie to zdanie jest porąbane, ale kimże ja jestem?

6



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Iwaszkiewicz opowiadania (1)
41 Iwaszkiewicz opowiadania
Jarosław Iwaszkiewicz, opowiadania, Jarosław Iwaszkiewocz, OPOPWIADANIA
Jarosław Iwaszkiewicz, opowiadania, Jarosław Iwaszkiewocz, OPOPWIADANIA
Iwaszkiewicz opowiadania
J Iwaszkiewicz opowiadania streszczenia
Iwaszkiewicz opowiadania
Jarosław Iwaszkiewicz Opowiadania wybrane
Jaroslaw Iwaszkiewicz Opowiadania(1)
Iwaszkiewicz opowiadania (2)
Jaroslaw Iwaszkiewicz Opowiadania
opowiadania Iwaszkiewicza uz
Iwaszkiewicz Jarosław opowiadania biografia
Iwaszkiewicz Jaroslaw Opowiadanie szwajcarskie

więcej podobnych podstron