Wojna krymska
Sytuacja w Rosji w XIX wieku:
- niechętny stosunek Rosjan do państw zachodnioeuropejskich (wyjątek stanowili okcydentaliści)
- powszechne poddaństwo i ucisk chłopa
- uprzywilejowana pozycja cerkwi, nieprzychylność wobec katolicyzmu
- katolicy i studenci byli traktowani jak wrogowie imperium i cara Mikołaja I
- Aleksander Hercen- - prekursor XIX- wiecznych idei liberalnych i demokratycznych w Rosji, założyciel wolnej drukarni rosyjskiej w Londynie, od 1857 r- wydawał pismo „ Kołokoł” („Dzwon”), które szmuglowano do Rosji.
- pietraszewcy ( Michał Pietraszewski)- demokraci rosyjscy
- słaba armia, skorumpowane dowództwo
Wojna pomiędzy dwoma imperiami: morskim ( Wielka Brytania) i lądowym ( Rosja) była nieunikniona. Kierunkiem ekspansji rosyjskiej w XIX w były Bałkany. Rosja zażądała od Turcji zgody na swobodny przepływ floty rosyjskiej przez tureckie cieśniny: Bosfor i Dardanele. Głównym celem Rosji była :
- likwidacja państwa tureckiego
- uczynienie z Morza Czarnego wewnętrznego morza Rosji
- utworzenie cesarstwa greckiego ze stolicą w Konstantynopolu pod zwierzchnictwem Rosji.
Wojna z Turcją i upokorzenie jej było najprostszym rozwiązaniem dla realizacji idei supermocarstwowej Rosji.
28 II 1853 r- rosyjskie ultimatum dla sułtana Abdulmecida I: Turcja musi przekazać Rosji prawo do opieki nad miejscami świętymi w Palestynie oraz prawo do opieki nad wyznawcami prawosławia zamieszkującymi imperium. Sułtan przekazał treść ultimatum Anglii i Francji, które zrozumiały,że Rosja chce ograniczyć ich wpływy w tureckim imperium. Anglicy i Francuzi namówili Turków do stanowczego sprzeciwu wobec żądań rosyjskich. W efekcie: w październiku 1853 r Porta wypowiedziała Rosji wojnę.
30 XI 1853- bitwa pod Synopą. Zwycięstwo wojsk wiceadmirała Pawieła Nachimowa. Ta sytuacja doprowadziła do ingerencji Wielkiej Brytanii i Francji w wojnę po stronie Turcji.
Luty 1854 r- Wielka Brytania i Francja zażądały od Rosji ewakuacji Księstw Naddunajskich. Petersburg odmówiła i 21 II 1854 r wypowiedziała Brytyjczykom i Francuzom wojnę. 31 III wojnę Rosji wypowiedziały inne państwa zachodnioeuropejskie np. Austria i Prusy.
Wrzesień 1854 r - wojska brytyjsko-francuskie wylądowały na Krymie. Wojna prowadzona była głównie w okolicach Sewastopola. 8-9 IX 1855 r.- zdobycie Sewastopola przez aliantów.
Samobójstwo cara Mikołaja I, załamanego porażkami, wstąpienie na tron Aleksandra II ( 1855 r).
styczeń-marzec 1856- kongres pokojowy w Paryżu. Postanowienia traktatu paryskiego:
- demilitaryzacja basenu Morza Śródziemnego
- wolna żegluga na Dunaju
- Rosja musiała oddać Mołdawii część Besarabii i ujście Dunaju.
- Mołdawia, Serbia i Wołoszczyzna pozostały w granicach imperium osmańskiego, ale otrzymały szeroką autonomię.
Skutki wojny:
- utrata prestiżu przez Rosję
- silniejsza pozycja Wielkiej Brytanii i Francji na Bliskim Wschodzie
- kres Świętego Przymierza
- wzrost znaczenia sprawy rumuńskiej ( Rumuni chcieli utworzyć swoje własne, niepodległe państwo). Kwestię tą poruszono na następnym kongresie paryskim w 1858 r
1855r- początek rządów Aleksandra II: początek reform „ odwilż posewastopolska”:
- złagodzono cenzurę
- ułatwiono procedurę wyjazdu za granicę i opublikowania książki
- 1861r- uwłaszczenie chłopów:zniesiono niewolę, zakazano sprzedaży chłopa, jednak nie otrzymywał on użytkowanej przez siebie ziemii, mieli ją wykupić w postaci odcinków, co było dość skomplikowaną procedurą
Reforma włościańska kończyła dzieje feudalizmu w Rosji.
Zjednoczenie Włoch
Wojna krymska ożywiła nadzieje Włochów ( oraz Niemców) na zjednoczenie
poczucie ogólnowłoskich więzi najmocniej pielęgnowano w Królestwie Sardynii. Właśnie to zamożne państewko najsilniej zabiegało o zjednoczenie jednak tylko północnych obszarów Italii.
Autorem pomysłu był Camil Cavour- premier rządu sardyńskiego od 1852 r i minister spraw zagranicznych, wydawca czasopisma „ Il Risorgimento”.
Cavour uważał, że Włosi potrzebują wsparcia z zewnątrz aby przeciwstawić się Austrii i zjednoczyć. Tym sojusznikiem została Francja rządzona przez Napoleona III. Przyczyny zgody Napoleona III na współpracę z Cavourem:
- Napoleon III marzył o odgrywaniu znaczącej roli na politycznej scenie Europy
- władca Francji chciał po pokonaniu Austriaków przejąć ich wpływy we Włoszech
- chciał być także przywódcą narodów ujarzmionych takich jak Włosi czy Polacy
lipiec 1858 r-układ w Plombieres między Francją a Sardynią.
- Francja i Królestwo Sardynii razem atakują Austrię
- po odebraniu północnych terenów Italii Austriakom ma powstać królestwo północnowłoskie z Lombardią i Wenecją skonfederowane z pozostałymi czterema państwami włoskimi. Honorowym przywódcą konfederacji włoskiej miał zostać papież
- Francja zaś w nagrodę dostanie Niceę oraz górzystą część Sabaudii ( obszary te już wcześniej należały do Francji w latach 1792-1815)
19 IV 1859- wybuch wojny z Austrią.
Na czele wojsk francuskich stanął Napoleon III, na czele wojsk Sardynii Giuseppe Garibaldi
Dowódcą wojsk austriackich był Franciszek Józef I
Porażki Austrii: pod Magentą ( 4 VI) i Solferino ( 24 VI). Świadek tej ostatniej bitwy Jean Henri Dunant zdecydował powołać do życia Czerwony Krzyż, który udzielałby pomocy rannym żołnierzom.
12 VII- preliminaria pokojowe w Villafranca: Austria zgodziła się oddać Lombardię Francji, a ta miała ją przekazać Sardynii.
Pokój w Zurychu potwierdzał ustalenia z Villafranca
pod wpływem agitacji Garibaldiego i Cavoura w państwach środkowowłoskich wybuchały powstania przeciwko lokalnym monarchom. Przeprowadzono w tych państwach referenda, w których mieszkańcy mieli określić swój stosunek do sprawy zjednoczenia Włoch. Mieszkańcy byli „za”.Po plebiscytach Państwo Kościelne ograniczono terytorialnie do Rzymu.
Sprawa południowych Włoch: w Królestwie Obojga Sycylii rządził Franciszek II. Przeciwko niemu wybuchło powstanie, które wsparł Garibaldi. W maju 1860 r Garibaldi znalazł się ze swoimi ochotnikami w liczbie 1089 żołnierzy na Sycylii ( „wyprawa tysiąca czerwonych koszul”). Wsparła go tamtejsza ludność zarówno miejska jak i wiejska. Garibaldi szybko opanował wyspę, a potem udał się do Kalabrii. 7 IX zajął Neapol.
W Neapolu przeprowadzono plebiscyt, w którym to mieszkańcy opowiedzieli się „za” zjednoczeniem Włoch.
Włochy miały być monarchią. Na czele miał stać król Wiktor Emanuel II, premier- Camil Cavour.
Zjednoczenie Italii nastąpiło po 1300 latach rozbicia politycznego. Zjednoczenie rozpoczęło się odgórnie, a skończyło oddolnie.
18 II 1861 r- I obrady parlamentu włoskiego. Z powodu cenzusu majątkowego liczba osób posiadających prawo wyborcze wyniosła 4% ogółu ludności dorosłej.
Parlament proklamował powstanie Królestwa Włoskiego 17 III 1861 r.
1866 r- przyłączenie Wenecji ( dzięki zwycięstwom Prus, które były wspierane przez Włochy w wojnie z Austrią)
1870 r- zajęcie Rzymu. Papież Pius IX schronił się na niewielkim skrawku Rzymu- w Watykanie, uznając się jego więźniem. Mieszkańcy Rzymu opowiedzieli się za zjednoczeniem z resztą Włoch, co nastąpiło w 1871 r.
irredentyzm- program inkorporacyjny południowego Tyrolu, Triestu, Istrii i Fiume ( Rijeka) przez Włochy. Były to tereny niejednolite narodowościowo, jednak Włosi zażądali ich przyznania w latach 90 XIX wieku.
1869 r- I Sobór Watykański zwołany przez Piusa IX w Rzymie. Przyjęto dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności.
III Republika we Francji- system ustrojowy
30 I 1875 - francuskie Zgromadzenie Narodowe wprowadziło republikańską formę rządów.
Na czele państwa miał stać prezydent. Jego kadencja trwała 7 lat. Wybierał go Senat i Zgromadzenie Narodowe. Kompetencje prezydenta Francji były rozległe m.in.mianował i odwoływał członków rządu.
Dwuizbowy parlament był wybierany w demokratycznych wyborach
III Republikę charakteryzowały częste dymisje rządów, z czasem osłabła pozycja prezydenta, większość decyzji podejmował Senat.
W 1879 r siedzibę rządu i parlamentu przeniesiono z Wersalu do Paryża. Marsylianka została hymnem narodowym a 14 VII ogłoszono świętem narodowym.
Francja posiadała silnie scentralizowaną władzę, zapleczem politycznym władz republikańskich byli przedsiębiorcy i bankierzy. Kapitaliści mieli oparcie w tzw rentierach-osobach żyjących z rent zapisanych im przez bogatych rodziców, dziadków itp. Był to okres dobrobytu we Francji tzw belle epoque
sprawa Dreyfusa- aresztowanie Alfreda Dreyfusa- francuskiego oficera pochodzenia żydowskiego pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Niemiec. Dreyfus został zdegradowany, wydalony z wojska i zesłany na Wyspę Diabelską. Żegnały go wyzwiska tłumu , widzącego w nim „obcego”, Żyda. Potem okazało się, że Dreyfusa oskarżono niesłusznie, jednak minister wojny nie zgodził się na wznowienie procesu. Sprawa Dreyfusa podzieliła Francuzów. W późniejszych czasach usiłowano potwierdzić winę Dreyfusa za pomocą fałszywych dokumentów, autor sfałszowanych materiałów nie wytrzymał nagonki i popełnił samobójstwo. Sprawa ta zdemaskowała nacjonalizm i antysemityzm Francuzów oraz skompromitowała wojsko, które zaczęto postrzegać jako klikę. Dlatego często mówi się o III Republice- republika kolesiów
1904- wypowiedzenie konkordatu Stolicy Apostolskiej
1905- rozdział Kościoła od państwa
Zjednoczenie Niemiec
zjednoczenie Włoch było jednym z czynników pobudzających inne nacje europejskie do działań o charakterze narodowym
8 X 1862 r- premierem Prus zostaje Otto von Bismarck
Bismarck to zwolennik idei Wielkich Niemiec- zjednoczenie państewek niemieckich wraz z włościami habsburskimi ( Austrią). Austria jednak nie kwapiła się do realizacji idei Wielkich Niemiec. Była zajęta zmianami w organizacji państwa po Wiośnie Ludów.
1855r- konkordat Austrii ze Stolicą Apostolską. Kończył on dzieje antyklerykalnej polityki józefińskiej.
1864 r- wojna Prus i Austrii przeciwko Danii. Przyczyna: Szlezwik i Holsztyn. Wojna ta zakończyła się sukcesem koalicji prusko-austriackiej. Jednak po 1864 r stosunki Prus z Austrią pogorszyły się. Prusy odeszły od koncepcji Wielkich Niemiec ( państwa niemieckie + Austria) do pomysłu Małych Niemiec ( tylko państewka niemieckie). Kością niezgody okazał się też Szlezwik i Holsztyn. Prusy chciały je wcielić, Austria widziała te obszary jako nowe państwo związkowe
wojnę rozpoczęła Austria w maju 1866 r. Walki toczono na terenie Czech. Najważniejsza bitwa miała miejsce pod Sadową ( 3 VII) i zakończyła się porażką Austrii. 23 VIII 1866 r- pokój praski. Postanowienia :
- rozwiązano Związek Niemiecki
- Austria zrzekła się praw do księstw Szlezwiku i Holsztyna
- Prusy inkorporowały Hanower i Hesję
Bismarck nie upokorzył Austrii, a wręcz przeciwnie starał się stworzyć stabilne fundamenty pod współpracę z nią.
Splendid isolation- „ wspaniałe odosobnienie”, zasada realizowana przez Wielką Brytanię w stosunku do państw europejskich.
18 VIII 1866 r- powołanie Związku Północnoniemieckiego ( 19 państw), od roku 1867 posiadał on własną konstytucję, a także odrębne ciało ustawodawcze i władzę wykonawczą, która należała do kanclerza. Kanclerzem został Bismarck. Odpowiadał on za swe czyny przed prezydentem Związku, którym był król Prus. Król był też wodzem naczelnym wojsk Związku, decydował o wojnie i pokoju. Z krajami południa Związek zawarł sojusze gospodarcze i tajne umowy wojskowe.
Warunkiem całkowitego zjednoczenia Niemiec było przejęcie wpływów w państewkach z południa kraju. Niestety z racji przewagi prądów katolickich na tym obszarze, protektorem jego była Francja. A zatem należało wyprzeć wpływy francuskie z południa Niemiec, najlepiej na drodze militarnego pokonania Francuzów.
Okazją do rozpoczęcia konfliktu była sprawa obsadzenia tronu hiszpańskiego. Pretendentem do tronu był Leopold Hohenzollern, jednak ta kandydatura nie spodobała się Paryżowi. Napoleon III napisał do króla Prus list w którym stanowczo żądał wycofania kandydatury Leopolda. „ Depesza emska”- odrzucała żądania Francji.
1870r- wojna francusko- niemiecka.
2 IX 1870r- zdobycie twierdzy Sedan. Porażka wojsk francuskiego marszałka Patrice`a Mac-Mahona i samego Napoleona III
październik 1870r- kapitulacja twierdzy Metz ( marszałek Achille Bazaine)
4 IX - zniesiono w Paryżu cesarstwo. Powołano Rząd Obrony Narodowej na czele z Leonem Gambettą.
26 II 1871r- preliminaria wojenne zaakceptowało francuskie Zgromadzenie Narodowe. Postanowienia:
- Alzacja ( bez twierdzy Belfort) i część Lotaryngii dla Prus
- 5 miliardów franków w złocie jako kontrybucja dla Prus, do czasu spłacenia tej kwoty we Francji miały stacjonować wojska niemieckie.
Postanowienia preliminarii potwierdził pokój we Frankfurcie ( 10 V 1871 r)
Po zniesieniu cesarstwa we Francji w 1871r wprowadzono republikę. Szefem władzy wykonawczej Republiki Francuskiej został Thiers. Władze Francji miały swą siedzibę w Wersalu, dlatego nazywano je wersalczykami.
29 III 1871r- powstanie Komuny Paryskiej. Odebranie władzy wersalczykom, nowe władze miał wybrać Komitet Centralny Gwardii.
Maj 1871 r- upadek Komuny po 72 dniach.
18 I 1871r- proklamacja II Rzeszy w Wersalu, koronacja Wilhelma I na cesarza.
Na mocy konstytucji z 4 V 1871 r Rzesza Niemiecka składała się z 22 monarchii oraz 3 wolnych miast : Bremy, Hamburga i Lubeki. Była to forma federacji.
Rządy na szczeblu ogólnopaństwowym sprawował cesarz, mianował on kanclerza, który był przed królem odpowiedzialny.
Reichstag- posiadał prawo współdecydowania o budżecie państwa, polityce zagranicznej, wojskowej, kolonialnej, cłach,walucie, niektórych podatkach. Posłowie do Reichstagu byli wybierani w wyborach demokratycznych,powszechnych, tajnych, równych i bezpośrednich.
Inicjatywę ustawodawczą miał zarówno Reichstag jak i Bundesrat, czyli rada związkowa składająca się z 58 pełnomocników mianowanych przez rządy państw niemieckich. Decydujący głos miały w nim Prusy.
Landtagi- parlamenty lokalne
1870 r- powstanie partii Centrum. Jej twórcą był Ludwig Windhorst. Było to ugrupowanie niemieckich katolików nastawionych wrogo wobec Bismarcka.
Partia socjaldemokratyczna- założyciele: August Bebel i Wilhelm Liebknecht.
W 1890 r nowym kanclerzem został Leo Caprivi.