Mateusz Orlikowski gr.2
Kierunek: Politologia - Międzynarodowe Stosunki Polityczne
Przedmiot: Historia międzynarodowych stosunków politycznych
Temat: Wojna Krymska
Na początku szóstego dziesięciolecia XIX w. mogło się wydawać że zostały wreszcie uregulowane wszystkie punkty sporne między mocarstwami europejskimi w odniesieniu do problemu tureckiego. Ówczesna rzeczywistość okazała się jednak pod tym względem tak samo skomplikowana jak okresy poprzednie - zamiast całkowitego i ostatecznego złagodzenia kształtować się zaczęła nowa faza kryzysu w kwestii wschodniej. Na tle przytłumionych tylko na krótko przeciwieństw pojawiły się inne jeszcze elementy nowych konfliktów, zwłaszcza między Rosją a Turcją; ani konwencje londyńskie, ani traktat w Balta -Limanie nie spowodowały dłuższej stabilizacji stosunków.
Wszystko zaczęło się od żądań wystosowanych do Sułtana Abdul Medżida przez cara Rosji i cesarza austriackiego, którzy domagali się wydania patriotów węgierskich i polskich zbiegłych do Turcji po stłumieniu rewolucji węgierskiej. Abdul Medżid po konsultacjach z dyplomatami francuskimi i angielskimi odmówił jednak spełnienia roszczeń, zaproponował jednak inne warunki. Rząd turecki chciał wyznaczyć emigrantom miejsca pobytu wewnątrz kraju, z dala od stolicy, przy czym zobowiązał się nie tolerować żadnych działań wymierzonych przeciw Rosji i Austrii. Na tych warunkach doszło do porozumienia.
Nie dopuszczając do wydania emigrantów Francja i Anglia broniły słusznej sprawy przeciw Mikołajowi I, który konsekwentnie realizował funkcję żandarma Europy, z drugiej jednak strony oba mocarstwa starały się podważać autorytet Rosji we wszystkich możliwych sytuacjach. Stosunki między Rosją a Francją niedobre były już za panowania Ludwika Filipa nie poprawiły się za prezydentury Ludwika Napoleona, ani też gdy w grudniu 1852 r. Francja stała się po raz drugi cesarstwem, a jej dotychczasowy prezydent zaczął panować jako Napoleon III. Właśnie nowemu cesarzowi stawał się potrzebny poważny konflikt polityczny, ażeby zakończyć go pozytywnie umocnić swoją władzę na tronie. Nie uległa też zmianie polityka Anglii, której szczególnie zależało na równowadze wpływów politycznych na Bliskim Wschodzie i ostudzaniu zapędów Rosji. Słabość wewnętrzna Turcji pogłębiała się przy tym coraz bardziej. Była ona potęgowana przez rozwijający się ruch narodowo wyzwoleńczy wśród narodów bałkańskich i w podległych Turcji krajach arabskich, z czego korzystały dodatkowo Anglia, Francja do zapewnienia sobie większych koncesji gospodarczych, a Rosja dla podtrzymania i rozszerzenia swoich wpływów na Półwyspie Bałkańskim i umożliwienia swojej flocie handlowej swobodnego przemieszczania się pomiędzy cieśninami. Jeszcze niezbyt intensywnie, ale całkiem wyraźnie sprawami bliskiego wschodu zaczęła się interesować Austria, co stwarzało podstawy do rozbieżności między interesami Austrii i Rosji, czego Mikołaj I jednak nie przewidział, ufny w siłę Rosji i wdzięczność Austrii za interwencję na Węgrzech. Do łańcucha przyczyn dołączyła jeszcze jedna i to ona stała się główną przyczyną konfliktu zbrojnego. W 1850 r. wybuchł ostry spór dyplomatyczny o tzw. „miejsca święte” w tureckiej Palestynie związane z chrześcijańskimi wyznaniami religijnymi. Sprawa ta była aktualna już od jakiegoś czasu, gdyż prawosławna Rosja i katolicka Francja starały się o wyjednanie w Konstantynopolu prawa nad miejscami świętymi i w ogóle nad niemahometańską ludnością imperium tureckiego. W momencie gdy rozpoczął się konflikt, Rosja miała już pewną przewagę sprawując na podstawie poprzednich traktatów opiekę nad ludnością prawosławną imperium - ponadto duchowieństwo prawosławne posiadało klucze do głównej świątyni betlejemskiej, o w ogóle symbolizowało opiekę nad miejscami świętymi.
Przeciwko temu wystąpił prezydent Ludwik Napoleon, żądając w oparciu o stare przywileje królów francuskich, oddania tych kluczy duchowieństwu katolickiemu. Sytuacja zaostrzyła się od razu, aczkolwiek z pozoru chodziło tylko o prestiż czy duchowieństwo prawosławne czy katolickie będzie miało pierwszeństwo pod tym względem w Palestynie. Nie bardzo wiedząc jak z tego wybrnąć rząd turecki powołał specjalną komisję która zdecydowała o oddaniu kluczy w ręce katolików, jednocześnie odrzucając jednak inne postulaty Francji. Ostatecznie car zgodził się na pewne ustępstwa, domagając się jednak potwierdzenia wszystkich praw i przywilejów duchowieństwa prawosławnego w całej Turcji. Wtedy z kolei jednak wzmogły się naciski ze strony Francji, która ostatecznie otrzymała klucze, a poparcia sułtańskiego dla Rosji mimo że zostało wydane nie opublikowano. Był grudzień 1852 roku.
W lutym 1853 roku car Rosji Mikołaj I Romanow skierował do Turcji ultimatum w sprawie przekazania pod jej opiekę wszystkich prawosławnych obywateli w Imperium Osmańskim. Gdy sułtan ultimatum odrzucił, wojska rosyjskie weszły do księstw naddunajskich Wołoskiego i Mołdawii. Wówczas Turcja wypowiedziała Rosji wojnę, a jej wojska zaatakowały rosyjskie terytoria na Kaukazie, skąd zostały jednak wyparte, a flota turecka zniszczona w bitwie morskiej pod Synopą w południowej części Morza Czarnego. Zwycięstwo rosyjskie pod Synopą podburzyło nastroje w Anglii i Francji, a państwa te pospieszyły z pomocą Turcji, zaś Austria wysłała swe wojska na Wołoszczyznę (chociaż nie wstąpiła do związku przeciw Rosji). Anglia i Francja, wykorzystując swe panowanie na morzach, dokonały szeregu bombardowań i prób desantu w Finlandii, Zatoce Fińskiej, na wyspach Alandzkich na Bałtyku, w Pietropawłowsku na Kamczatce oraz w Odessie i Kerczu na Morzu Czarnym. We wrześniu 60 tysięcy żołnierzy wojsk brytyjskich, francuskich i tureckich wylądowało na Półwyspie Krymskim. Dołączyły do nich później także wojska Sardynii. Sprzymierzeni zajęli półwysep bez większych walk, z wyjątkiem miasta i twierdzy Sewastopol, którego oblężenie, połączone z ciężkimi bombardowaniami, trwało przez 11 miesięcy, do września 1855 roku. Do historii przeszła też szarża lekkiej kawalerii brytyjskiej na stanowiska rosyjskiej artylerii w bitwie pod Bałakławą. W trakcie wojny krymskiej zmarł car Rosji Mikołaj I Romanow, a tron po nim przejął jego syn Aleksander II (1855 - 1881). Po zdobyciu przez sprzymierzonych Sewastopola, wojna krymska trwała jeszcze przez prawie pół roku, ale działania wojenne ograniczyły się już tylko do terenów Zakaukazia i sporadycznych ataków floty brytyjskiej na miasta rosyjskie nad Bałtykiem i Morzem Białym. Trwała też angielska blokada cieśnin duńskich, uniemożliwiająca Rosji eksport zboża i innych towarów. Wojna ostatecznie zakończona została 30 marca 1856 roku traktatem pokojowym na kongresie w Paryżu. Według jego ustaleń Rosja musiała odstąpić południową część Besarabii Turcji, która utrzymała też protektorat nad Mołdawią, Wołoszczyzną i Serbią, Morze Czarne ogłoszone zostało jako neutralne, czyli otwarte dla wszystkich flot, a ponadto mocarstwa zachodnie przejęły opiekę nad całą ludnością chrześcijańską w imperium tureckim. Siódma wojna rosyjsko-turecka, przez poszerzenie jej o wojnę krymską, przy udziale W. Brytanii i Francji, zakończyła się więc przegraną Rosji. Upokarzający dla Rosji był zwłaszcza zakaz posiadania floty wojennej i budowy twierdz przybrzeżnych na Morzu Czarnym. Wojna wykazała zacofanie techniczne i gospodarcze Rosji, głównie w rozwoju szlaków komunikacyjnych i budowie okrętów wojennych, korupcję i niedowład w zaopatrzeniu wojsk oraz nieudolność dowódców. Np. z braku połączenia kolejowego zaopatrzenie na front krymski dowożone było przez bezdroża Ukrainy wozami zaprzężonymi w woły. Innym przykładem dysproporcji możliwości technicznych był zasięg broni obu stron. Karabiny wojsk inwazyjnych miały zasięg do 1200 metrów, podczas gdy muszkiety rosyjskie - 300 metrów.
Wojna ta była swoistym katalizatorem, która przyspieszyła wiele przemian dokonujących się w XIX wieku. W wyniku ciągłych braków zaopatrzenia i wyposażenia dla żołnierzy, Wielka Brytania zaczęła wprowadzać metody przemysłowe do produkcji broni osobistej. Wkrótce jej śladem podążyły inne kraje europejskie. Wynik wojny skłonił również władze Rosji do pewnej refleksji, czego efektem było zniesienie poddaństwa na terenie Imperium Rosyjskiego w 1861 roku. Wojna Krymska pomimo że toczona w połowie XIX wieku posiadała szereg cech wojen dwudziestowiecznych, szczególnie I wojny światowej. Większa część działań wojennych miała charakter wojny pozycyjnej, toczonej w okopach wokół Sewastopola. Była ona też jednym z pierwszych konfliktów relacjonowanych na bieżąco na łamach prasy.
Literatura
Ludwik Bazylow:. „Historia Rosji” t.II PWN Warszawa 1983
Wielka encyklopedia Polonica 1999 Warszawa