WĘDRÓWKI LUDÓW
Państwo Wandalów w Afryce (429-534)
Po zdobyciu Hippony Wandalowie osiedlili się na obszarze dzisiejszego Tunisu i zostali uznani przez Rzym za sprzymierzeńców. Po zajęciu przez Wandalów Kartaginy (439) Rzymianie uznali cały zdobyty przez nich kraj za suwerenny (442). W ten sposób powstało pierwsze państwo germańskie na obszarze zachodniego cesarstwa rzymskiego. Flota Wandalów opanowała zachodnią część Morza Śródziemnego. Stała się przez to instrumentem do wywierania nacisków na Rzym, który uzależniony był od dostaw zboża z Afryki Północnej. Podbój prowincji rzymskich w Afryce został ostatecznie uznany przez cesarza Zenona (474).
Na terytorium państwa Wandalów rzymscy właściciele ziemscy zostali wypędzeni ze swych gospodarstw. Wandalski król Genzeryk uregulował kwestię następstwa tronu, wprowadzając na miejsce germańskiego prawa dziedziczenia seniorat. Od tej pory opróżniony tron obejmować miał najstarszy przedstawiciel dynastii.
Wandalowie pod wodzą Genzeryka zdobyli w 455 r. Rzym. Zdobywcy bezlitośnie złupili Wieczne Miasto i uprowadzili wielką liczbę jeńców.
Po śmierci Genzeryka królestwo osłabiły walki między kolejnymi władcami, a możnymi oraz nasilające się konflikty religijne. W latach 534-35 kres państwu Wandalów położył bizantyjski wódz Belizariusz.
Państwo Wizygotów w południowej Francji (419-507) i Hiszpanii (507-711)
Pierwsze przekazy traktujące Wizygotów jako osobny lud odwołują się do roku 268, w którym najechali oni cesarstwo rzymskie i opanowali Półwysep Bałkański. Pozostali w Dacji do 376, kiedy jeden z ich wodzów, Fritigern, poprosił rzymskiego cesarza Walensa o pozwolenie na przeniesienie się na południowy brzeg Dunaju, by schronić się tam przed Hunami. Po przeprawieniu się zdesperowani i głodni Wizygoci zdecydowali się na bunt. Zaczęli łupić rzymskie miasta i niszczyć garnizony. Walens, który właśnie wrócił z wojny z Persją natknął się na wojska Wizygotów pod Adrianopolem. 9 sierpnia 378 rozpoczęła się bitwa..W trakcie bitwy zginął sam cesarz., a Wizygoci odnieśli wielkie zwyciestwo.
Nowy cesarz, Teodozjusz I, zawarł pokój w 379 r. Pozostał on nienaruszony aż do śmierci Teodozjusza w 395 roku. Wtedy to tron wizygocki przejął sławny Alaryk I, a po Teodozjuszu dziedziczyli Arkadiusz na wschodzie i Honoriusz na zachodzie.
Przez piętnaście następnych lat niewielkie konflikty były przeplatane momentami niestabilnego pokoju. W końcu, kiedy rzymskie legiony zmasakrowały rodziny trzydziestu tysięcy barbarzyńców służących w rzymskiej armii, Alaryk wypowiedział Rzymowi wojnę. Wraz z armią Wizygotów runął na Italię. Za trzecią próbą - 24 sierpnia 410 r. - barbarzyńcy wdarli się do Rzymu. Pomimo że Rzym nie był już wtedy oficjalną stolicą imperium, jego upadek poważnie zachwiał fundamentami cesarstwa.
Po złupieniu Italii Wizygoci udali się do Galii i otrzymali w Akwitanii (jej stolicą była Tolosa (Tuluza)) 2/3 ziemi jako nieopodatkowaną własność, której obronę przejęło wojsko i król, rządzący z cesarskiego nadania jako namiestnik. Szczyt potęgi Wizygotów przypada na panowanie Euryka (466-84), założyciela wizygockiego władztwa w Hiszpanii. Za jego rządów przeprowadzona została pierwsza germańska kodyfikacja prawa (Codex Euricianus, ok. 470), spisana po łacinie.
Następca Euryka, król Alaryk II (484-507), zginął w bitwie pod Vouillé z Frankami dowodzonymi przez Chlodwiga. Państwo wizygockie osłabiały walki pomiędzy królem a możnymi. W 551 r. wezwani przez jedno ze stronnictw Bizantyńczycy opanowali południe kraju.
Bardzo udane było panowanie Leowigilda (566-586), który umocnił państwo. Władca ten dbał m.in. o zewnętrzny prestiż: nosił insygnia królewskie, koronował swego syna i następcę, Rekkareda, królewską koroną, bił monety z własnym wizerunkiem. Zmodyfikował i uporządkował prawo, zezwalając np. na małżeństwa mieszane (gocko-rzymskie). Zrównał wszystkich mieszkańców wobec prawa, uczynił stolicą Toledo, wyparł Bizantyńczyków i podbił państwo Swebów (575).
Jego następca, Rekkared I (586-601), przyjął katolicyzm (do tego czasu Wizygoci byli arianami). Synody w Toledo stały się jednocześnie zjazdami państwowymi, na których uchwalano nowe prawa. Król był zobowiązany do ich przestrzegania pod karą klątwy kościelnej. W 633 r. wprowadzono w państwie Wizygotów zasadę elekcyjności tronu. Król Recceswint (649-72) nakazał spisać prawa wspólne dla Gotów i Rzymian (Lex Visigothorum, ok. 654). W 711 r. nastąpił najazd arabski zza Cieśniny Gibraltarskiej. Arabowie pokonali Wizygotów dowodzonych przez króla Roderyka, rozbili ich królestwo i w ciągu dwóch lat podbili niemal cały Półwysep Iberyjski.
WĘDRÓWKI LUDÓW - ITALIA
Państwo Ostrogotów (493-553)
Ostrogocki władca, pochodzący z królewskiego rodu Amalów (przybyli znad Morza Czarnego), Teodoryk Wielki (493-526) odseparował Rzymian i Gotów, wprowadzając m.in. zakaz małżeństw mieszanych. Goci otrzymali 1/3 istniejących posiadłości ziemskich za swoją służbę w armii. Administracja cywilna i gospodarka pozostały jednak w rękach Rzymian. Konflikty religijne między Gotami (arianami) i Rzymianami (katolikami).
Politycznym celem Teodoryka było zmontowanie systemu przymierzy skierowanych przeciwko Bizancjum Niepowodzenie tej polityki (jej najzagorzalszym przeciwnikiem był król Franków Chlodwig), troska o następstwo tronu oraz napięcia między Gotami i Rzymianami rzuciły cień na schyłek jego panowania.
W latach 535-53 cesarz Justynian prowadził wojnę z Gotami. Jego wódz, Belizariusz, po zdobyciu Rawenny, wziął do niewoli króla Gotów Witigisa (536-40).
Nowy władca Ostrogotów, Totila (542-52), zaczynając od Werony, odbił z rąk Bizantyńczyków Italię (poza Rawenną). Jego następca - Teja, umarł po kilkumiesięcznych rządach.
Państwo Longobardów (568-774)
Longobardowie ze swej praojczyzny w Skandynawii podążyli nad dolną Łabę, stąd na Morawy, a następnie założyli nad Dunajem (Panonia) swe pierwsze państwo. Po rozbiciu przez Longobardów i Awarów państwa Gepidów, za panowania króla Alboina, Longobardowie z częścią Gepidów wdarli się do Italii i założyli tam swe drugie państwo (568). W 572 r. zdobyli Pawię.
Longobardowie osiedlali się przede wszystkim na Nizinie Padańskiej, ale również w północnej Toskanii, Umbrii, Spoleto i Benewencie. Po zakończonym ok. 650 r. podboju istniały obok królestwa (ze stolicą w Pawii) niemal niezależne księstwa longobardzkie: Trydent, Friul, Spoleto, Toskania i Benewent. Bizantyńczycy utrzymali się w egzarchacie Rawenny, Istrii, księstwach Rzymu i Neapolu, na południowych krańcach półwyspu oraz na Sycylii. Doprowadziło to w konsekwencji do rozpadu Italii na dwie części: longobardzką (frankijską, później cesarską) i bizantyńską (później normańską, częściowo papieską). Władza książąt skończyła się wraz z przywróceniem władzy królewskiej w 584 r. Państwo Longobardów tworem czysto germańskim (odebrania Rzymianom praw politycznych i zniesienia rzymskiej administracji).
Król Rotari (636-52) nakazał dokonać kodyfikacji longobardzkiego prawa zwyczajowego (Edictus Rothari, 643). Jego następcy przyjęli katolicyzm. Od 600 r. stopniowo na katolicyzm przechodzi cała ludność longobardzka. Szczyt potęgi Longobardów przypada na lata 661-71 i panowanie Grimualda I, a to dzięki połączeniu królestwa z księstwem Benewentu. Grimuald toczył zwycięskie walki z Frankami, Bizancjum, Awarami i Słowianami. Po jego śmierci doszło do walk o sukcesję tronu. Dzięki osłabieniu władzy królewskiej faktyczne kierownictwo państwa przejęła arystokracja.
Próbę zjednoczenia całej Italii przezł króla Liutpranda (712-44). Doprowadził on do podporządkowania władzy królewskiej książąt Spoleto i Benewentu oraz podjął ataki o Rzym i Rawennę. Ostatnie z tych miast w 751 r. zdobył Aistulf (749-56). Był to koniec egzarchatu Rawenny, a tym samym kres panowania bizantyńskiego w środkowej Italii.
Dezyderiusz (756-74), książę Toskanii, był ostatnim królem longobardzkim. W latach 773-74 nastąpił podbój Królestwa Longobardów (zajęcie Pawii) przez Karola Wielkiego. Państwo longobardzkie zostało połączone z frankijskim. Niezależne pozostało jedynie longobardzkie księstwo Benewentu.
1