PSYCHIATRIA - wykład z 23.04.2010 r.

T: Zespół dziecka krzywdzonego

Krzywdzenie dzieci

To każde działanie lub bezczynność jednostki, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, który deprywuje prawa i swobody dzieci i/lub zakłóca ich optymalny rozwój <Gill D.G.>

NEUTRALNA POSTAWA WOBEC ZJAWISKA KRZYWDZENIA NIE ISTNIEJE!

Formy krzywdzenia dzieci:

• przemoc fizyczna

• krzywdzenie emocjonalne, np.: poniżanie, obelgi, zastraszanie, szantaż, izolowanie, emocjonalne odrzucanie, nadmierne wymagania

• wykorzystywanie seksualne z kontaktem fizycznym lub bez

• obserwacja scen przemocy domowej!

• zaniedbywanie potrzeb fizycznych i psychicznych, np.: narażanie dziecka na niebezpieczeństwo, niewystarczająca opieka, odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia, brak uwagi

Definicja przemocy w rodzinie

PRZEMOC to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny

- naruszenie jej praw i dóbr osobistych

- powoduje cierpienie, szkody psychiczne i fizyczne (definicja Niebieskiej Linii)

Przemocą w rodzinie jest jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność (w tym seksualną), powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne (definicja wg Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie 2005)

Dwa rodzaje przemocy

• „GORĄCA” - złość i agresja interpersonalna, furia - wybuch nagromadzonych i niemożliwych do powstrzymania emocji złości lub wściekłości (groza, wstyd, fascynacja, pragnienie wywołania cierpienia, spowodowania szkody), niekiedy dysocjacja

• „CHŁODNA” - autorytarne wzory współżycia i struktury sytuacji społecznych, realizowanie specyficznego scenariusza wtargnięcia na wewnętrzne terytorium dziecka, partnera

Wzniosłe cele, bolesne dla bliskiej osoby środki.

Podstawowy cel przemocy - utrzymanie władzy o kontroli (stosowanie przemocy jest najbardziej skuteczną metodą sprawowania władzy)

Mity i fakty

MIT: Przemoc domowa to zjawisko marginalne

FAKTY: Z badań CBOS 2002 - 12% kobiet i 9% mężczyzn co najmniej raz zostali uderzeni przez partnera podczas awantury, 3% ankietowanych potwierdza wymuszanie współżycia seksualnego, 10% rodziców potwierdza, że sprawiło dziecku porządne lanie chociaż raz w ciągu ostatniego roku, powszechne kary to „areszt domowy”, „zakaz oglądania TV”.

43% kobiet i 31% mężczyzn zna przynajmniej jedną kobietę bitą przez męża

MIT: Przemoc w związkach to sprawa prywatna

FAKTY: Przemoc w rodzinie to przestępstwo z art. 207 k.k. ścigane z urzędu (z oskarżenia publicznego)

Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności (…)

Art. 207 k.k. znajduje zastosowanie gdy udowodni się powtarzalność zachowań sprawcy (wymiar kary podstawowy, podwyższony, gdy sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem albo ofiara targnęła się na swoje życie).

Rodzina z problemem przemocy - cechy systemu:

• odseparowany, zamknięty

• chaotyczny, sztywny

• zaburzona komunikacja, a nawet jej brak pomiędzy poszczególnymi elementami systemu

NORMY:

- nie mówić

- nie ufać

- nie czuć

- nie zmieniać

Cykle przemocy według Leonor Walker:

1. Faza narastania napięcia

2. Faza ostrej przemocy

3. Faza skruchy, miodowego miesiąca - zaprzeczanie, próby odpokutowania, obietnice poprawy - konsekwencją zatrzymanie ofiary w cyklu przemocy, wycofanie się ofiary z podjętych działań, np. wycofanie zeznań, zaprzeczanie przemocy

Strategie radzenia sobie z przemocą:

• Stosowane przez ofiary w celu powstrzymania bicia:

1. Rozmowy ze sprawcami o tym, co zrobili, o cierpieniu i krzywdzie ofiary - obietnica poprawy pod warunkiem posłuszeństwa lub agresja

2. Odwoływanie się do miłości i moralności, „co pomyślą sąsiedzi”

3. Straszenie sprawców opuszczeniem domu, rozwodem, poinformowaniem policji, skargą w miejscu pracy - rzadko realizowane

4. Ukrywanie się przed sprawcą

5. Pasywna obrona, unikanie - schodzenie z oczu, odurzanie się

6. Walka obronna

7. Strategie poniżające - całkowite podporządkowanie się sprawcy, poniżanie się - brutalne formy przemocy mogą być rzadsze

Zjawisko wiktymizacji:

• zmiana w funkcjonowaniu psychospołecznym ofiary pod wpływem przemocy

- I poziom: zaburzanie utrwalonych przekonań na temat własny i świata - skrócenie perspektywy czasowej, utrata poczucia bezpieczeństwa, czucie się jak małe dziecko, pragnienie wycofania się i izolacji od ludzi, przeżywanie gniewu

- II poziom: wtórne zranienia - kwestionowanie prawdziwości relacji ofiary, obwinianie ofiary, zaprzeczanie i pomniejszanie doświadczeń ofiary przez inne osoby, odmawianie ofierze pomocy, sugerowanie chęci zysku

- III poziom: przyjmowanie tożsamości ofiary - myślenie o sobie jak o osobie skazanej na bycie ofiarą, nietolerancja na własne błędy (samo piętnowanie się), zaprzeczanie trudnościom osobistym, poniżanie się i tworzenie z tego własnej filozofii życia, myślenie w kategoriach „wszystko albo nic”, negowanie podstawowych praw osobistych

Sprawca - ofiara - świadek

W rodzinach, w których występuje przemoc pomiędzy rodzicami, dzieci też mogą być ofiarami

* ok. 1/3 bijących żonę ojców bije swoje dzieci

* ok. 1/3 bitych matek bije swoje dzieci

* dzieci mogą być sprawcami przemocy wobec dorosłego lub rodzeństwa

Typowe dla dzieci reakcje na sytuację kryzysową

• zachowania regresywne - ssanie kciuka, moczenie nocne, nieotrzymanie kału, trudności w mówieniu, mutyzm wybiórczy

• lęki separacyjne, nadmierne przywiązanie

• brak apetytu lub nadmierny apetyt

• utrata zainteresowania szkołą, drażliwość, płaczliwość

• objawy psychosomatyczne - bóle głowy, problemy żołądkowo-jelitowe, parcie na pęcherz

• zachowania opozycyjno-buntownicze (atypowe ADHD)

• obwinianie innych za negatywne wydarzenia

Typowe zachowania dzieci wychowywanych w rodzinach z przemocą

• dopuszczają się przemocy w celu rozwiązywania problemów lub konfliktów z innymi dziećmi lub członkami rodziny

• mają słabą kontrolę nad impulsami, brak im umiejętności odraczania gratyfikacji

• przekraczają osobiste granice innych osób

• są nadmiernie aktywne i pobudzone

Krzywdzenie dzieci:

• WPŁYW POWTARZAJĄCEGO SIĘ URAZU NA KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI - SKŁONNOŚĆ DO DYSOCJACJI - anormalne stany świadomości,

• ucieczka w świat fantazji, strach przed śmiercią własną lub innych bliskich osób, automatyczne reakcje na zagrażające bodźce (brak umiejętności wskazania alarmujących oznak), ucieczki z domu, automatyczne posłuszeństwo, dostosowywanie się do opinii innych, zamrożona czujność

• PATOLOGICZNE REGULOWANIE EMOCJI - samookaleczenia, zaburzenia zachowania, używanie środków psychoaktywnych

• IZOLACJA SPOŁECZNA - ograniczone kontakty i umiejętności społeczne, poczucie nieautentyczności kontaktów

Zapobieganie krzywdzeniu dzieci w placówce opieki zdrowotnej lub w innym środowisku

Krzywdzenie dziecka - to nie tylko działanie, ale również bezczynność jednostek i społeczeństwa (WHO).

Bezczynność może wynikać nie tylko ze złej woli ale również z braku kompetencji.

Nie można usprawiedliwiać się nieznajomością aktów prawnych!!!

Przepisy prawne zobowiązujące do zgłoszenia przypadków krzywdzenia

• Art. 240 k.k. „kto mając wiarygodna wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego (…) nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”

• Art. 304 par. 1 k.p.k. „każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję”

• Art. 12 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 29.07.2005 r. - obowiązek zawiadomienia przez osoby wykonujące swoje obowiązki służbowe policji lub prokuratora o podejrzeniu przemocy w rodzinie!

Przepisy prawne zobowiązujące do zgłoszenia przypadków krzywdzenia dzieci

Art. 572 k.p.c.

„Każdy komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy. Obowiązek ten ciąży przede wszystkim na (…) placówkach oświatowych, opiekunach społecznych oraz organizacjach i zakładach zajmujących się opieką nad dziećmi i osobami psychicznie chorymi”.

Rola służby zdrowia

Diagnoza zjawiska krzywdzenia

Pierwszy kontakt z dzieckiem i jego rodzicami

Zapewnienie bezpieczeństwa

Obdukcja, opieka medyczna

Terapia

Zapewnienie bezpieczeństwa

To każde działanie mające na celu redukcję zagrożenia zdrowia i życia dziecka w wyniku rozpoznania krzywdzenia. Ryzyko bezpośredniej przemocy można oszacować na podstawie wywiadu z członkami rodziny (każdy z osobna), postaw sprawcy przemocy i innych osób wobec ujawnionego problemu. Najlepszym sposobem zapewnienie bezpieczeństwa dziecku jest wsparcie udzielone matce-ofierze.

System pomocy rodzinom

5

?

Placówki opiekuńczo-wychowawcze

Lecznictwo odwykowe

Pomoc społeczna

Wymiar sprawiedliwości

Szkoła

Służba zdrowia

Gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych

Organizacje pozarządowe
(np. Niebieska Linia)

Policja

rodzina

---