Historia Rosji
Wg podania w Powieści minionych lat Waregowie wraz ze swym wodzem Rurykiem zostali zaproszeni w 862 przez zwaśnione północne plemiona wschodniosłowiańskie i fińskie do objęcia władzy (tzw. normańska teoria pochodzenia Rusi). Mnich Nestor, ok. 1113 zachowana w latopisach (utwór w porządku chronologicznym) późniejszych. Bracia Ruryka Sineus i Truwor.
Pierwszym władcą historycznym ks Ruryk z braćmi 862. Syn Oleg zdobywa Kijów 882 jednoczy Ruś Kijowską. Księżna Olga - centralizuje państwo. Syn Olgi Świętosław ożeniony z s ces Biz Anną przyjął chrzest 988.
1019-1054 Jarosław Mądry umacnia Kościół na Rusi Kijowskiej, zasada senioratu. Po Włodzimierzu Monomachu 1093-1125 rozpad jedności kraju.
Rosło zagrożenie księstw ruskich od strony Tatarów. 1223 Batu-chan pobił wszystkie księstwa prócz Nowogrodu Wielkiego, który płacił trybut. 1223 bitwa pod Kałką - rozgromienie sił ruskich. Ok. 1240 trwałe podporządkowanie Rusi. Mongołowie zw Tatarami.
Tatarzy nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, zadowolili się każdorazowym zatwierdzaniem kandydata do tronu książęcego we Włodzimierzu, który z kolei pełnił funkcje zwierzchnie nad resztą książąt i miał prawo zwracania się o pomoc do chana. W okresie panowania mongolskiego wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się książę nowogrodzki A. Newski. 1240 pokonał Szwedów, 1242 wojska Zakonu Inflanckiego. 1252 otrzymał od chana księstwo włodzimiersko-suzdalskie i zwierzchnictwo nad pozostałymi. Po A. Newskim walka księstw o zwierzchnictwo, zwycięstwo ks moskiewskiego, syn A. Newskiego , Daniel.
1325 metropolita przeniósł się z Włodzimierza nad Klaźmą do Moskwy.
1325-1341 Iwan Kalita uzyskuje tytuł wielkiego księcia, kalita - sakiewka. Uznając zwierzchnictwo Złotej Ordy nad ks moskiewskim pozwala mu przejąć funkcje poborcy podatkowego stąd przydomek kalita - sakiewka.
Dymitr Doński 1359-1389, wielki książę moskiewski i włodzimierski , wnuk I. Kality.
Dążył do scalenia ziem ruskich wokół Moskwy.
Dwukrotnie odparł najazdy wielkiego księcia litewskiego Olgierda na Moskwę w 1368 i 1370.
W 1380 zwyciężył nad ogromną siłą wojsk tatarskich chana Mamaja w bitwie na Kulikowym Polu. Twórca pierwszej artylerii na Rusi. W 1367 rozpoczął umacnianie Kremla i rozbudowę Moskwy.
W XV w szczególna pozycja władców Moskwy.
Wasyl II Ślepy 1425-1462, syn Wasyla I (wnuk Dońskiego)
tron dzięki pomocy swego dziada, wielkiego księcia litewskiego Witolda.
Mimo poniesionych porażek (spalenie Moskwy w 1445, pobyt w niewoli tatarskiejW 1450 pokonał Szemiakę pod Haliczem. Dążąc do zjednoczenia ziem ruskich, zlikwidował księstwa: halickie, możajskie i sierpuchowskie
1448 - W czasach jego panowania rosyjska Cerkiew uniezależniła się od patriarchy Konstantynopola.
Iwan III Srogi 1462-1505, syn Wasyla II, w ks moskiewski. Rozpoczął proces jednoczenia księstw ruskich wokół W Ks Mosk.
Ekspansja, zbieranie ziem ruskich
1463 podbił księstwo jarosławskie, JAROSŁAW, Nowogród Wielki, (Kazimierz Jagiellończyk WKs Litwy mimo obietnic nie wspomógł Nowogród), usunięto wielki dzwon - symbol niezależności, zwołujący ludność na wiece, 1474 kupił księstwo rostowskie, ROSTOW, 1485 zdobył księstwo twerskie. TWER, Zwierzchność uznają: RIAZAŃ, PSKÓW
1480 zrzucił zwierzchność tatarską nad Wielkim Księstwem Moskiewskim
- Po upadku Konstantynopola (1453) kontynuował tradycje bizantyjskie, tworząc z Moskwy stolicę prawosławia, przyjmując tytuł cara (ces) i symbolikę bizantyjską (dwugłowego orła: władza świecka i duch). Negatyw: izolacja Rosji.
Złota Orda przestała właściwie istnieć po atakach Tatarów krymskich.
1472 małżeństwo z Zofią bratanicą ostatniego władcy Bizancjum. 3 Rzym. Pierwszy upadł 476, drugi Bizancjum 1453, pozostała tylko Moskwa. Silna władza wielkoksiążęca. W karbach utrzymywana była arystokracja feudalna.
dworianstwo - średnia szlachta bez większej siły polit.
bojarstwo
książęta udzielni - ogromne majętności, z których mogli tworzyć własne siły wojskowe
Bojarzy: właściciele dóbr ziemskich na Rusi, w państwie moskiewskim tworzyli stan, który zasiadał w Dumie. Po reformie Piotra I godność zlikwidowano. Potomkowie władców dzielnicowych spokrewnionych z rodem panującym. Władali wielkimi obszarami ziemi - wotczyny.
Dworiaństwo - znaczenie i przywileje uzyskane od władcy, żyli w otoczeniu cara, na dworze, otrzymywali nadziały ziemi, pomestie.
Wotczyna - własność bezwarunkowa i dziedziczna
Pomiestia - nadziały ziemskie, własność warunkowa i dożywotnia..
Kormlenije - system zbierania powinności w naturze przez bojarów i książąt udzielnych. Prawo do pobierania opłat i podatków przez bojarów na rzecz państwa, część dla siebie.
Miestniczestwo - zróżnicowany system, prawo do obejmowania wysokiego urzędu z zależności od znaczenia rodu.
Duma bojarska - organ doradczy Wielkiego Księcia, najbardziej wpływowi bojarzy
Prikazy - urzędy centralne - rozwinęły się w 2poł XVI w - centralizacja władzy.
Wasyl III 1505-1533,, syn Iwana III i Zofii Paleolog, ojciec Iwana IV Groźnego.
Zakończył proces jednoczenia ziem ruskich wokół Moskwy.
1510 przyłączył Psków, 1513 Połock, a 1521 Riazań. W wyniku wojen z Litwą 1514 zdobył Smoleńsk (1514).
Wzmocnił władzę książęcą, ograniczając prawa książąt i bojarów (m.in. wprowadził surowo przestrzegany zakaz budowy umocnień) i znosząc immunitety oraz zwolnienia od danin.
Nawiązał stosunki dyplomatyczne z dworami europejskimi i krajami Wschodu. Poparcie części kleru oraz przyjęcie teorii Filoteusza z Pskowa, traktującej Moskwę jako trzeci Rzym, dodatkowo umocniły jego autorytet.
Od chwili zjednoczenia ziem mówi się o państwie rosyjskim.
Iwan IV Groźny Pierwszy car całej Rosji w latach 1547-1584. 1530-1584, ks jako trzyletni syn Wasyla III z dyn Rurykowiczów
W polityce wewn występował przeciwko bojarom i starej rosyjskiej szlachcie. Pozbawiał ich stopniowo władzy i wpływów.
Zapoczątkował centralne rządy w państwie rosyjskim. Uzależnił od władzy centralnej zarządców poszczególnych ziem, utrudniając im popełnianie wszelkich nadużyć.
Ograniczył przywileje kleru,
zmiany w wojskowości, tworząc stałą armię przyczynił się do powstania jednolitego dla całej Rosji kodeksu praw (1550).
polityka za pomocą terroru. Gwardia przyboczna opriczina - w walce z bojarami, pragnącymi odzyskać utracone wpływy.
Przyłączył do Rosji chanat kazański (1552), astrachański (1556) i syberyjski (1581) Strogonowie - cała Wołga w granicach państwa W 1582 zawarł dziesięcioletni rozejm z królem polskim S. Batorym w Jamie Zapolskim koło Pskowa, który zakończył wojnę z państwem polsko-litewskim i Szwecją (1583) o Inflanty (Północna wojna siedmioletnia).
W wieku 3 lat regencja matki Glińska (otruta) i ks Oboleńskiego (zagłodzony), bezwzględne walki rodów Szujskich i Bielskich. W takim otoczeniu dorastał Iwan IV. Upokarzany przez bojarów. Dlatego rozprawił się z bojarami. Izolowany czytał dużo. Władzę wspomagała tzw. Rada Wybrana. Rada wybrana decydowała w okresie małoletniości cara, znienawidzona przez niego.
Reformy:
wzmocnienie władzy monarszej - przez osłabienie bojarskiej
centralizacja władzy
1550 - kodeks praw (na Soborze Ziemskim) - reforma sądowa przeciwdziałająca nadużyciom
potwierdzał ustawę z 1497 o przywiązaniu chłopa do ziemi (mógł wyjść za stosowną opłatą)
1551 - reforma cerkwi - unifikacja obrzędów cerkiewnych, obowiązek otwierania szkół, ograniczenia ziemskie
reformy wojskowe - obowiązkowa służba każdego właściciela ziemskiego (rekwirowano ziemię w razie odmowy), - strzelcy - utworzono formację strzelców jednakowo umundurowanych, artyleria - doskonałe armaty,
reformy podatkowe - socha podstawową jednostką = 800 ćwierci, ok. 0,55 ha.
Likwidacja przywilejów, prześladowania bojarów i konfiskaty
Wiele plemion uznawało zwierzchność cara bez walki
W 1581 zabił nawet własnego syna w porywie gniewu, najbardziej zdolnego do przejęcia władzy
Nie potrafił rozprawić się z chanatem najgroźniejszym - krymskim
Barbarzyńskie okrucieństwo, ale zdolności polityczne.
1564 wyjeżdża z rodziną z Moskwy (do Aleksandrowskiej Słobody blisko Moskwy):
2 listy, że zrzeka się władzy a drugi oskarża bojarów i duch o unikanie służby wojskowej
było to w okresie wojny o Inflanty, mówiono o zdradzie, mieszczaństwo moskiewskie zawsze niechętne bojarom wysyła delegację do cara aby nie zostawiał ich na łaskę bojarów, car zgodził się ale zobowiązał że ukarze wszelką zdradę.
Oprycznina - tworzy nowy dwór i wojsko, czarne wojsko, symbol miotła i psia głowa - symbol że będą gryźć jak psy zdrajców - uposażeni w ziemię wysiedlonych bojarów, Muta Skuratow, okrutnik potem zabity na rozkaz cara Zapanował terror, mordowano bojarów, ale i chłopstwo, po egzekucji następowała konfiskata, więc zdrajcami obwoływano ludzi zamożnych. Największa rzeź w Nowogrodzie 1570 - wymordowano mnichów, posądzono o zdradę na rzecz Polaków, mordowano mieszkańców z rodzinami.
Wojna o Inflanty 1558-1583 (25 LAT) Wojna o dostęp do M. Bałtyckiego
sytuacja zagmatwana, ziemia należała do Kościoła, rycerstwa niem i bogatych mieszczan, a chłopi estońscy i łot uciskani
osłabienie Zakonu, zakon i abp Ryski uznało protektorat króla polskiego Zygmunta Augusta 1559
widząc nieuchronny rozkład zakonu, rękę wyciągają Dania i Szwecja
1561 Zakon sekularyzowano - Kettler otrzymał Kurlandię jako lenno dziedziczne - Polska i Moskwa w stanie wojny
wojska Iwana IV działały silnie w okresie bezkrólewia
Batory 1579 pierwsza wyprawa zdobywa Połock, 1581 nie udało się zdobyć mu Pskowa
1582 za namową pp przybywa pośrednik jezuita Antonio Possevino zawarto rozejm 10-letni w Jamie Zapolskim, Iwan zrzekł się całych Inflant, Połocka, oddaje za to Wielkie Łuki.
Wysiłki o dostęp do M. Bałtyc spełzły na niczym, Szwedzi w Estoni na wyspach Duńczycy. Rosja odsunięta na ok. 120 lat.
Osłabione państwo przez opryczników najechał chan krymski w 1571 dotarł do Moskwy, ograbił i spalił miasto. W 1572 złagodzono opryczninę, ale terroru Groźny nie zaprzestał do końca życia.
Z opryczniną łączy się centralizacja ale i ruina kraju oraz anarchia. Od 1581 przejście chłopa do innego pana było niemożliwe.
Sobór Ziemski, zgromadzenie stanowe w Rosji w XVI i XVII w., złożone z Dumy bojarskiej, dworiaństwa, dostojników duchownych i świeckich. Początkowo posiadał jedynie kompetencje doradcze, które wzrastały w okresie osłabienia władzy carskiej. Wraz z umacnianiem się władzy absolutnej carowie dążyli do likwidacji Soboru Ziemskiego, ostatni zwołano 1683-1684.
Fiodor 1584- 1598, po Iwanie IV jego nieudolny syn
1597 - ostateczne przywiązanie chłopów do ziemi
kościół rosyjski uniezależnił się od patriarchatu w Konstantynopolu, trzykrotnie proponowany na tron Polski
Na Fiodorze kończy się dynastia Rurykowiczów. wysuwa się członek z rady regencyjnej (pięciu) Borys Godunow z drugorzędnej rodzbojarskiej, s Godunowa była ż Fiodora Usuwa przeciwników.
1605-1613 - wielka smuta - Smuta (z ros "zamęt"), Smutnoje wriemia, w historiografii rosyjskiej okres walk wewn, wojny chłopskiej i interwencji pol-szw na początku XVII w. (1605-1613). Burzliwy okres (panowanie samozwańców Dymitra I i Dymitra II) zakończył się w 1613 wyborem na tron Michała Romanowa. W wyniku głodu i klęsk żywiołowych, zarazy i wystąpień chłopskich.
Borys Godunow (ok. 1598-1605), bojar. Za panowania cara Fiodora sprawował faktyczne rządy w Rosji. 1598, po śm Fiodora carem
W 1589, z jego inicjatywy powstał Patriarchat Moskiewski, co umocniło odrębność i niezależność Kościoła rosyjskiego.
W polit zagr dążył do pokojowych stosunków z Polską. Zm w trakcie rywalizacji o tron z Dymitrem Samozwańcem.
Cieniem jego rządów była śmierć carewicza Dymitra. Żonaty z córką szefa znienawidzonych opryczników Skuratowa.
Dymitr Samozwaniec I (?-1606), Grigorij Otriepjew, car moskiewski. Protegowany polsko-szlacheckich interwentów, awanturnik, podający się za syna cara Iwana IV - Dymitra. Poparty przez króla polskiego Zyg III W, polskich magnatów oraz Watykan, przekroczył granicę Rosji i zajął Moskwę. Od 1605 na tronie cara. Zginął w walce z wojskami polskimi. Teść woj sandomierski Mniszech oraz Polacy chcieli powetować swoje straty - znienawidzeni przez lud Moskwy. Podatki na klasztory. Rządy 11 m-cy.
Wasyl Szujski - przedstawiciel bojarów na tronie carskim - morduje Dymitra i sam ogłoszony carem. 1606-1610. porzucił Godunowa na rzecz Dymitra, zawiązał przeciw niemu opozycję, uwięziony i ułaskawiony przez Dymitra, występuje przeciwko niemu. 1611 obalony przez Polaków i wywieziony do Polski.
Bołotnikow Iwan (?-1608), przywódca jednego z większych powstań chłopskich w Rosji (1606-1607). Chłop pańszczyźniany z dużym talentem przywódczym i organizacyjnym, który przyciągnął do walki powstańczej nie tylko chłopów, ale i mieszczaństwo i drobną szlachtę. Powstanie to przekształciło się w jedną z największych wojen chłopskich na terenie Rosji, zagrażając władzy cara Wasyla IV Szujskiego. Po upadku powstania jego przywódca został oślepiony i stracony.
Dymitr Samozwaniec II (? - 1610), po śmierci Dymitra Samozwańca I (1606) pretendent do tronu moskiewskiego, podający się za cudownie ocalałego syna Iwana IV Groźnego. Korzystając z poparcia części magnatów polskich wkroczył 1607 do Rosji i oblegał Moskwę (1608). W wyniku kontrataku wojsk moskiewskich wycofał się do Kaługi (styczeń 1610). Po klęsce wojsk rosyjskich pod Kłuszynem (lipiec 1610) ponownie oblegał Moskwę. Zamordowany przez Tatarów pozostających na jego służbie.
Szujski wezwał Szwedów 15 tyś za ustępstwa w Inflantach. Polska odebrała to jako działania przeciwko niej. Doszło do wojny pol-ros 1609-1618. Stanisław Żółkiewski rozbił wojska Szujskiego w 1610. Królewicz Władysław kandydatem do tronu - zawarto układ. Układ popsuł sam król Zygmunt III Waza, który sam chciał zagarnąć koronę i nie pozwolić synowi na przyjęcie prawosławia.
Do walki włączają się Szwedzi zajmując w 1611 Nowogród. Pospolite ruszenie w Rosji - wzywają naród do obrony prawosławia. W 1612 garnizon polski skapitulował. Kończy się utopia o opanowaniu Rosji. Wojna trwała jeszcze przez kilka lat, ale małymi siłami.
Po zdobyciu Moskwy zebrano Sobór Ziemski w celu wyboru cara. Wybór na 16 letniego syna Filareta. 1613 - powołano go na tron.
Filaret, właściwie Fiodor N. Romanow (ok. 1550-1633), patriarcha moskiewski od 1619, ojciec Michała, pierwszego cara moskiewskiego z dynastii Romanowów. Członek możnego rodu bojarskiego, spokrewnionego z Rurykowiczami.
Popierał Dymitra Samozwańca I, który w 1605 mianował go metropolitą rostowskim. Po zamordowaniu Dymitra, w czasie tzw. " wielkiej smuty" (1606-1610), stanął na czele grupy bojarów przeciwnych W. Szujskiemu, wiążąc się z Dymitrem Samozwańcem II, a następnie z Polską. We wrześniu 1610, po zajęciu Moskwy przez wojska Żółkiewskiego, Filaret stanął na czele poselstwa, które przybyło do Zygmunta III pod Smoleńsk, aby ofiarować koronę moskiewską królewiczowi Władysławowi. Gdy okazało się, że Zygmunt III łamiąc układ sam pragnie zostać carem, Filaret wraz z innymi posłańcami wystąpił przeciwko niemu, za co w marcu 1611, wspólnie z całym poselstwem, osadzony został w twierdzy malborskiej.
Zwolniony po rozejmie w Dywilinie w 1619 wrócił do kraju, gdzie od 1613 na tronie zasiadał jego syn. W 1619 wyświęcony na patriarchę moskiewskiego i odtąd aż do śmierci był faktycznym władcą państwa, realizując program odbudowy silnej władzy carskiej i potężnego kościoła prawosławnego. Przeprowadził centralizację administracji kościelnej, zorganizował skarbowość i wojsko, unikał zwoływania Soboru Ziemskiego. Popierał kupiectwo i sprowadzał zagranicznych specjalistów. Z jego inicjatywy dokonano pierwszego spisu ludności w Rosji. Dbał o koś prawosławny, mnożąc liczbę cerkwi i organizując arcybiskp Syberii (1620), gdzie rozpoczął akcję kolonizacyjną. Wrogo nastawiony do Polski, po wygaśnięciu rozejmu podjął z nią wojnę w 1632, podczas której zm.
Michał Romanow (1613-1645), car rosyjski, zał dyn Romanowów. W 1617 podpisał pokój ze Szwecją, w 1619 rozejmem w Dywilinie (Deulinie) zakończył wojnę z Polską. W latach 1632-1634 próbował odzyskać Smoleńsk.
Pokonany zawarł pokój z Polską, zrzekając się ziemi smoleńskiej, czernihowskiej w zamian za rezygnację Władysława IV z praw do tronu moskiewskiego
1619 - wyprawa królewicza Władysława (Zygmunt już bez pretensji do korony) zakończona pokojem i zatrzymaniem ziem czernihowskiej i siewierską oraz Smoleńsk. Układ przewidywał wymianę jeńców, wraca Filaret.
Do 1633 faktyczne rządy ojca Filarety. Sam przejmuje rządy po jego śm. Oparcia szukał w Soborze Ziemskim.
1632 - 1634 po śm Zygmunta III wszczynają działania wojenne. Ostatnia wygrana wojna przez Polskę, która nie potrafiła utrzymać nienaturalnie zdobytych ziem na wschodzie. Wł IV W wygrywa, uznane polskie zdobycze, ale zrzeka się pretensji do tronu w Moskw.
Romanowowie, dynastia panująca w Rosji 1613-1917, druga po Rurykowiczach i zarazem ostatnia. Po wygaśnięciu dynastii Rurykowiczów wraz ze śmiercią cara Fiodora (1598) i po zakończeniu wojny polsko-rosyjskiej (1608-1612) na tron moskiewski powołano 16-letniego Michała Romanowa (panował 1613-1645) z bojarskiego rodu . Do XVIII w. dynastia carska, od 1721 cesarska (pierwszym cesarzem - imperatorem Wszechrosji - ogłosił się Piotr I). Spokrewniona później poprzez związki małżeńskie z królewskimi domami Europy, m.in. z Habsburgami i Windsorami. Ostatni z Romanowów, Mikołaj II, abdykował w 1917, a 17 VII 1918 został rozstrzelany wraz z rodziną w Jekaterynburgu.
W 1637 kozacy śmiałym wypadem zdobyli Azow - główną twierdza, którą władali Turcy, przez co zapewniali sobie panowanie w rejonie M. Czarnego. Jednak Sobór Ziemski z carem Michałem rozkazał opuścić Azow, by nie wszczynać wojny z Turcja - 1642 opuszczają i niszczą twierdzę.
rozwój gospodarczy, produkcja broni - manufaktury
kolonizacja Syberii, powstają miasta Irkuck, Krasnojarsk, Jarkuck - w poił XVII w terytorium sięgało do O. Atlantyckiego.
powstaje dragonia (piechota) i rajtaria (jazda uzbrojona w broń palną)
Następcą Michała Aleksy.
Aleksy Romanow (1645-1676), syn Michała Romanowa, od 1645 car rosyjski. wpływy wychowawcy Morozowa
1649 wydał dekret przywiązujący chłopów do ziemi, który stał się przyczyną wojny chłopskiej, na czele których stał Razin.
1670-1671 Razin wojna chłopska, zdobył Saratow, Astrachań, Samarę. Wydany przez starszyznę kozacką, stracony w Mos.
1654 połączył Ukrainę z Rosją, co doprowadziło do wybuchu wojny polsko-rosyjskiej (1654-1667), zakończonej rozejmem andruszowskim Przyznawał Rosji zdobyte przez nią ziemie: smoleńską, czernihowską, siewierską oraz Lewobrzeżną Ukrainę. Oddawał także pod jej panowanie na 2 lata Kijów wraz z przyległym okręgiem. Zaporoże miało stanowić polsko-rosyjskie kondominium. Obie strony zobowiązały się również do wspólnego występowania przeciwko Turcji.
1648/9 Sobór Ziemski - najważniejszy w XVII w - kodyfikacja praw tzw. Ułożenie Soborowe - był w interesie szlachty i mieszczan: zniesiono przedawnienie zbiegłych chłopów - chłop na zawsze przytwierdzony do ziemi (wcześniej na 5lat, 15 za Szujskiego), kara śm groziła za wystąpienie przeciwko panu, za bluźnierstwo stos, ograniczono władanie ziemią przez cerkwie - Nowe prawo przyczyną wystąpień w miastach: Psków i Nowogród.
Rządy Aleksego:
Władza monarchy od czasów Aleksego niczym nieograniczona
Wydawał ustawy
Naczelne dowództwo
Sprawy finansowe w jego gestii
Sądownictwo i administracja
do 1653 działały Sobory Ziemskie, później przestano je zwoływać, Duma Bojarska mogła jeszcze wpływać na cara - przedkładano jej sprawy coraz rzadziej a w pocz XVIII likwidacja. W XVIII wytwarza się przekonanie, że wszyscy poddani cara łącznie z książętami są jego sługami i niewolnikami
1652 - Nikon został ptr Moskwy - syn chłopa, zawrotna kariera, - reformy:
żegnać trzema palcami, a nie dwoma
alleluja śpiewać 3 razy, nie dwa
procesje krążyć przeciwne ruchowi zegara
pisownia Iisus przez 2 i.
Doszło do schizmy, zwolenników starego obyczaju nazywano - starowiercami. Prześladowania przy pomocy aparatu władzy, która opowiadała się za reformą. Później pogorszyły się stosunki z carem, ptr stawiał wyżej władzę duchową nad świecką.
Nowy sobór 1666 rzuca klątwę na staroobrzędowców. Przeciwnikiem Aawakum. Wyjeżdża z Moskwy. Zesłany do klasztoru.
Raskolnicy = staroobrzędowcy - spalali się żywcem.
Ukraina = Kijowszczyzna - ziemia Kijowska po unii lubelskiej została włączona do Korony.
Tereny bezludne kolonizowano, po latach gdy domagano się świadczeń (po okresie zwolnień na woliznach) szerzyły się bunty. Problemy religijne i narodowościowe. Od końca XVI w pojawiają się bunty kozackie przeciwko Polsce.
Kozacy, grupa społeczna zamieszkująca Ukrainę i południowo-wschodnią Rosję. Utworzona w ciągu XV i XVI w. z różnych klas społecznych, głównie chłopów. Kozacy tworzyli swoisty wolny stan w Rzeczpospolitej i w państwie moskiewskim. Dużą ich część stanowili zbiegowie uchodzący w stepy na Zaporoże (stąd nazwa Kozacy zaporoscy), oraz tzw. "ludzie luźni". Nominalnie podlegali Rzeczpospolitej, w praktyce byli całkowicie niezależni.
W obronie przed Turkami i Tatarami organizowali oddziały zbrojne (watahy), początkowo obronne, następnie także zaczepne. Ich wyprawy miały niejednokrotnie charakter łupieżczy. Przed wyprawami Kozacy organizowali specjalny obóz (kosz), na którego czele stawał ataman koszowy, sprawujący w czasie wyprawy władzę absolutną. W czasie pokoju jego władzę ograniczała tzw. czarna rada (ogólne zebranie wszystkich Kozaków) i rada pułkowników.
Od początku XVI w. władza Rzeczpospolitej i magnateria kresowa starała się zwerbować Kozaków na służbę. W wojsku polsko-litewskim po raz pierwszy wystąpili w bukowińskiej wyprawie Jana Olbrachta w 1489, głównie w charakterze zwiadowców i przewodników. Regularne oddziały kozackie pojawiły się w 1572, sformowane z polecenia Zygmunta Augusta. Oddziały tworzyli tzw. Kozacy rejestrowi, spisani imiennie, pozostający na żołdzie Rzeczpospolitej, choć formalnie podporządkowani jedynie swojemu dowódcy - starszemu rejestru. Częste zmiany rejestrów były jednym z powodów powstań kozackich.
Upadek kozaczyzny - Walki na Ukrainie, wybór I. Brzuchowieckiego na hetmana (1663) zapoczątkowały rozpad Kozaczyzny, przypieczętowany rozejmem w Andruszowie (1667), - podzielił Ukrainę między Rosję a Polskę. W następnych latach Kozaczyzna zaporoska uległa osłabieniu i rozwarstwieniu. Ostatecznie zlikwidowana przez Katarzynę II w 1775. Niezależnie od zamieszkujących Kresy Rzeczpospolitej Kozaków zaporoskich, w XVI-XVII w. istnieli w Rosji Kozacy dońscy, kubańscy, uralscy, wołżańscy, orenburscy i in. Autonomię Kozaków znacznie ograniczył car Piotr I. Za panowania jego następców Kozacy stali się częścią siły zbrojnej Rosji (jazda), w XIX w., używaną nie tylko w wojnach, ale i do tłumienia ruchów rewolucyjnych i narodowościowych.
1648 - największe powstanie kozackie Chmielnickiego Bohdana przeradzając się w wojnę chłopską. Podszedł pod Lwów i Zamość, ale nie zdobył. Pokój z nowym królem Janem Kazimierzem - uznano chanem zaporoskim Chmielnickiego, a władza w województwie nadawana tylko szlachcie prawosławnej. Po 2 latach wznowienie walk. 1651 Polacy zajmują Kijów, już tylko ziemia kijowska otrzymała przywileje, a poprzedni właściciele zwrot ziem, a chłopi mogli przestać marzyć o zniesieniu poddaństwa. Ukraina zaczęła ciążyć ku Rosji. Powszechne zbiegostwo chłopów i kozaków na wschodnie rubieże.
1653 - zwołano ostatni Sobór Ziemski w dziejach Rosji - zgodę na przyłączenie ziem Ukrainy Decyzja ta oznaczała wojnę z Pols
1654 - Aleksy energicznie zajął Białoruś, Smoleńsk i Wilno. Chmielnicki od płd Lublin.
1655 - zaczyna się potop Szwedów. Jej sukcesy doprowadziły do pokoju wobec zagrożeń Rosji od Szwedów. 1656 zawarto pokój Atanazy Ordin-Naszczokin - w obietnicy wybór Aleksego na króla Polski.
1657 Po śm Chmielnickiego, nowy hetman Jan Wyhowski uznał zwierzchność Polski - wywołało to nową wojnę.
1667 Zakończył ją pokój w Andruszowie:
Rzeczypospolita musiała zrzec się Smoleńska, Ukrainy zadnieprzańskiej i ziemi czernichowskiej
Zrzec się na 2 lata Kijowa, który jednak pozostał już na stałe przy Rosji.
1654 - wobec zarazy, odmowy pożyczki z Wenecji zaczęto bić monetę miedzianą - duże dochody, ale wykorzystują to oszuści - podrabiają tzw łotrowskie pieniądze. Tezauryzacja srebrnej monety. Wypłacano żołd miedzią, ale domagano się podatków w srebrze. Drożyzna powszechna.
1662 - bunt miedziany, mieszkańcy wezwali cara do położenia kresu tragicznej sytuacji - masakra ludności i represje. Pieniądze miedziane jednak wycofano rok później z obiegu.
1670-1671 -największy bunt chłopstwa pod dowództwem Razina w 1670 stanął na czele zbuntowanego chłopstwa i rozpoczął wojnę przeciwko rządom moskiewskim. Największe sukcesy odniósł na Powołżu, rozsyłając odezwy i nawołując do rozprawiania się z bojarami, szlachtą i kupiectwem. Wcześniej pustoszył tereny Persji. Zajął Asttrachań, Carycyn (Wołograd), Saratow, Samarę.
Rząd carski skierował na Powołże armię pod dowództwem księcia J.N. Bariatyńskiego, która odniosła zwycięstwo pod Symbirskiem i stłumiła bunt. Razin uciekł nad Don, ale w 1671 został wydany władzom przez starszyznę kozacką i stracony w Moskwie.
Fiodor III (1676-1682), syn Aleksego, od 1676 car moskiewski.
Wychowanek S. Potockiego, ożeniony z Polką A. Gruszecką, uległ wpływom kultury polskiej i zachodniej.
Za jego panowania, w 1682, zniesiono prawo przyznające godności państwowe zależnie od urodzenia.
wojna z Turcją o Ukrainę prawobrzeżną, której hetman Doroszenko poddał zwierzchnictwo Turcji a później Moskwie - 1681 traktat ziemie między Bohem a Dnieprem miały pozostać pustkowiem, Przez zmuszenie P. Doroszenki, hetmana Ukrainy zadnieprzańskiej, do uznania zwierzchnictwa Moskwy (1676) sprowokował wojnę rosyjsko-turecką o Ukrainę (1676-1681), zakończoną niepowodzeniem Rosji. Prawobrzeżna Ukraina pozostała pod rządami Turcji, a ponadto Rosja miała zaniechać osadnictwa na pogranicznych obszarach Zadnieprza, które na pewien czas stały się bezludnym stepem.
1678 przedłużono rozejm Andruszowski z Polską - Moskwa odnowiła rozejm z Polską, otrzymaliśmy Newl, Wieliż i Sobież oraz pieniężnego odszkodowania za Kijów.
zniesienie hierarchii dostojeństw urzędów
ujednolicono podatki
Ustrój - Car władcą absolutnym. Poddani z książętami sługami i niewolnikami. Większych jednostek podziału Rosja nie miała. W terenie przedstawicielami władzy byli wojewodowie rezydujący w miastach powiatowych. Zwierzchnik starostów ziemskich i burmistrzów w miastach.
Armia - Pułki strzeleckie - powołane za Iwana Groźnego, mieszkali gł w miastach a w czasie pokoju zajmowali się handlem i rzemiosłem. Pospolite ruszenie - uchylało się od służby. W XVII w formowano pułki rajtarskie i dragońskie ze zubożałej szlachty.
Oficerów i broń sprowadzano z zagranicy.
Gospodarka - Moskwa w XVII w ok. 100 tyś. Panował ucisk fiskalny i wyzysk gospodarczy chłopów. Rozwój kapitału handlowego sprzyjał powstawaniu manufaktur. Do koń XVII w wpływy kulturowe polskie. Symeon Połocki.
Zofia 1682-1689 - córka Aleksego, uzurpowała regencję za braci Iwana i Piotra - faworyt Wasyl Golicyn
1686 pokój Grzymułtowskiego (pokój wieczysty) = utrwalał pokój Andruszowski z 1667, przyznawał ziemie smoleńską, czernihowską siewierską i lewobrzeżną Ukrainę, Kijów - zobowiązania do wojny przeciw Turcji.
1689 - pierwszy traktat nerczyński z Chinami
2 nieudane wyprawy na Krym Golicyna- plan obalenia braci, zdobycia tronu i małżeństwa z Golicynem - miał powrócić jako triumfator, 1689 osadzona w klasztorze
podczas powstania strzelców 1698 obwołana carycą, po stłumieniu buntu przez P I powrót do klasztoru.
Piotr I - 1682-1725, ces od 1721. Uzurpacja 7 lat s Zofii, Rządził razem z Iwanem: podwójny tron, za którym mówiła co maja mówić Brutalne rządy, zamord. nawet syna Aleksego gdy wyjechał z Rosji torturowany zmarł przed egzekucją. Z czasem obwołany wielkim.
Zabawy militarne i żeglugowe w dzieciństwie na wsi, zainteresowanie techniczne, faworyzowanie Niemców
W wieku 17 lat obala Zofię, żoną chłopka Marta Skawrońska = Katarzyna I
twórca nowożytnej Rosji, pierwszy z carów, który widział zagranicę in cognito - koalicja antyturecka; robotnik w stoczniach hole, w Prusach z królem Fr I, w Anglii i w Szwecji, Wiedniu, spotkanie z królem Pol Aug II
sprawy państwa pozostawił matce i bojarom
zajęty wojskowością i marynarką - oblega Azow i przegrywa, ale rozbudowuje flotę, zdobywa Azow, buduje drugą twierdzę
reforma kalendarza, przyjmuje juliański ze względu na religię, błąd co 128 lat jeden dzień, reforma alfabetu - grażdanka
Wojna północna 1700-1721 - ciężka i wyniszczająca
Koalicja Dania, August II jako elektor saski (Rzeczypospolita formalnie nie brała udziału), Rosja
Duńczycy uderzyli na Holsztyn (Szwecja), Rosja wkracza do Estonii
Karol XII działał błyskawicznie podchodzi pod Kopenhagę zmusza do pokoju, zaraz w Estonii rozbijają pod Narwą Rosjan, August II wycofał się z Rygi ale Karol XII postanawia zaatakować Polskę i pozbawić go korony,
1702 kontrofensywa Piotra, reorganizuje armię, zdobywa Inflanty, 1703 u ujścia Newy zakłada Petersburg od 1712 stolica.
1706 August II zmuszony do rezygnacji z korony pols i odstąpienia od sojuszu z Rosją, Karol XII wybiera St Lesz królem
Połtawą 1709 kampania szw na Ukrainie przegrana - przełomowy moment gdyż Szwedzi od 100 lat byli uważani za niezwy.
August II odzyskuje koronę Polską, odnowiono sojusz z Danią, próba sojuszu z Turcją za cenę Azowa zaprzepaszczona
Rosja zajmuje całe Inflanty i Estonie oraz Finlandię
1721 Zawarto traktat nysztadzki: Szwecja traci Inflanty i Estonię
Piotr I przybrał tytuł imperatora
Reformy Piotra I objęły nieomal wszystkie dziedziny życia, pierwszy władca na Zachodzie:
sfera obyczajowa: brody, europejskie krótkie ciuchy aby nie krępowały pracy
zakaz zawierania małżeństw jeżeli nie umiał pisać, czytać i nie znał arytmetyki
Reformy administracyjno-polityczne:
1711 Senat Rządzący - na miejsce Dumy Bojarskiej - miał wypełniać rozporządzenia cara, sprawował kontrolę nad administracją i sądem, pobór podatków, publikował dekrety carskie, od 1722 działał przy senacie prokurator generalny
Kolegia - zamiast prikazów - instytucje resortowe z prezydentem na czele, zastępcą był zwykle cudzoziemiec
1708 - podzielono Rosję na 8 guberni - okręgów administracyjnych z gubernatorem na czele - później zwiększono liczbę guberni.
Gubernie dzieliły się na prowincje zarządzane przez wojewodów
Prowincje dzieliły się na dystrykty
Miasta wyłączone z kompetencji wojewodów. W miastach utworzono magistraty z burmistrzami na czele. Magistraty podporządkowane tzw Magistratowi Głównemu w Petersburgu.
Dyferencjacja - wyodrębnianie się składników jakiejś całości, różnicowanie się.
Mieszkańcy miast dzielili się na 2 grupy:
regularnych - ci dzielili się na 2 gildie - tylko oni mogli brać udział w wyborach magistratu
bogaci kupcy, lekarze, aptekarze
rzemieślnicy i reszta kupców
podłych - najemni robotnicy, ludzie bez zawodu
Hierarchia urzędnicza wg tabeli rang, było ich 5:
dworska
cywilna
wojsk lądowych
wojsk morskich
przemysłowo-górnicza
System wzorowany na administracji pruskiej. Umożliwiał awans z poza szlachty. Każdy szczebel wiązał się z tytulaturom. Od 14-11 czyny niższe, od 10 wyższe. Z tabelą rang związane finanse. Najniższy czyn: rejestrator, pisarz kolegialny, najwyższy kanclerz.
Wszystkie reformy utrwalały absolutyzm monarszy, wszystkie organy i instytucje podporządkowane woli carskiej. Problemy z podporządkowaniem cerkwi, władze cerkwi były w opozycji. Po śm patr zabronił Piotr nowego wyboru i powołał tzw kolegium duch.
Wojsko - Pospolite ruszenie zrezygnowano, po buncie strzelców 1698 rozwiązano. Wprowadza regularny pobór z chłopów i mieszkańców miast wg norm liczbowych. Do korpusu oficerskiego - szlachta. Służba w armii bezterminowa. Piotr dysponował 200 tyś armią i 100 tyś kozaków w rezerwie. Utworzył flotę wojenną. (aby zyskać przychylność cara celowo rozmawiano na dworze o tym). Dzięki reformą w armii rozwój manufaktur, hutnictwa, przemysłu. Prawo zakupu wsi, aby zdobyć ręce do pracy.
Merkantylizm w polityce gospodarczej Piotra I.
dodatnie saldo bilansu handlowego z zagranicą - wzrost eksportu
ograniczanie importu poprzez system zakazów lub cła.
Rozwój produkcji przemysłowej i handlu wspierany przez państwo (zakładanie fabryk, popieranie prywatnych przedsiębiorstw, ułatwianie komunikacji, rozbudowa floty).
Dużą wagę przywiązywali do wzrostu kwalifikacji
Szlachta - Tylko szlachta była warstwą uprzywilejowaną, mogła władać ziemią i poddanymi, dostęp do stanowisk. Bojarstwo przestaje istnieć jako arystokracja feudalna. Ciężar państwa spoczywał na barkach chłopów obciążonego pańszczyzną, płacącego podatki i zmuszanego do robót publicznych. Urzędnicy wymyślali coraz to nowe podatki. Wprowadza obowiązek dla szlachty wojskowy lub cywilny. Zakaz dzielenia majątków szlacheckich, najstarszy syn, obowiązywał tylko do śm cara.
1722 spis ludności - podatek pogłówne.
1703 - pierwsza gazeta Wiadomości.
Charakterystyka rządów:
stworzył typ monarchii absolutnej: urzędniczo-szlacheckiej
możliwość awansu np. żona Marta Skawrońska, była chłopką,
otwiera okno na morze
rozbudowa przemysłu, ok. 215 manufaktur
okrutnik zabił syna 1718
od P I Rosja zaczyna się liczyć w E.
1722 wydał dekret przysługujący imperatorowi wyznaczenie następcy. 1725 zmarł na przeziębienie nie wyznaczając następcy. Tarcia miedzy Dołgorukimi i Golicynami - obwołano Katarzynę I.
Katarzyna I, właściwie Marta Skawrońska 1724-1727. Prawdopodobnie córka włościanina litewskiegoz Kurlandii. Branka po wkroczeniu Rosjan do Marienburga, podarowana ks Aleksandrowi Mienszykowowi (przyjacielowi cara, dowódca z Połtawy).
Przeszła na prawosławie w 1709, wyszła za mąż za cesarza Piotra I w 1712, Koronowana na cesarzową w 1724
Faktyczne rządy sprawował jej dawny opiekun Aleksander Mienszykow przy pomocy tzw. Najwyższej Tajnej Rady.
Przed śmiercią wyznaczyła na następcę tronu wnuka Piotra Wielkiego - Piotra II.
Po śm Katarzyny rządy s zab przez Piotra I Aleksego wnuk Piotr II 1727-1730, ale zm. na ospę - Koniec męskiej linii Romanowów.
Zawiązuje się tzw Najwyższa Tajna Rada
Najwyższa Tajna Rada opracowała tzw Kondycje kładące kres absolutyzmowi. Kandydat na cara musiałby je uznać, były to:
bez zgody rady nie wolno wydawać wojny, zawierać pokoju
nakładać podatków
powoływać na wyższe stanowiska wojskowe i cywilne
nadawać dóbr ziemskich
szlachta nie mogła być karana bez sądu
ślub nie mógł się odbyć bez zgody
nie można wyznaczać następcy
Tajna Rada przejmowała zwierzchnictwo nad wojskiem i gwardią
Propozycja korony dla Anny, córka Iwana V, brata Piotra I Wielkiego. Przyjmuje kondycje.
Anna 1730-1740 - c Iwana V, brata Piotra I - podarła kondycje. Po 3 dniach wydaje manifest o przejęciu władzy. NTR rozwiązana.
najbardziej ponure dziesięciolecie niewykształcona, obojętna na sprawy państwowe, zajmowała się życiem dworskim
wpływy i rządy niemieckie z Kurlandii - wyroki i zesłania Biron faworytem - Tajna kancelaria, zostaje ks Kurlandii
rządy kurlandzkich baronów - bironowszczyzna
wojna z Turcją zakończona w Belgradzie
umocnienie wpływów w Polsce: w wojnie o tron popierała A II przeciw St Leszcz.
szlachta w Rosji 25 lat na służbie (za Piotra I dożywotnio)
Przed śm 1740 Anna wyznaczyła na następcę tronu wnuka swej siostry, Iwana jako dwumiesięczne niemowlę (po roku utracił tron).
Elżbieta - córka Piotra I i Katarzyny I 1741-1762, obala nieletniego Iwana IV
umocnienie szlachty - szlachcicem jest ten kto może swego szlachectwa dowieść
zniesiono Gabinet przywrócono Senat
nienawidzi Fr II, w koalicji Prusy pokonane - plan rozbioru Prus.
Wojna z Prusami 1756-1763 - fel Apraksin pobił wojska Pr, ale wycofał się rzekomo bo Elżbieta była chora, a Piotr III był zwolennikiem Fr II. Pozbawiony dowództwa, ostatecznie zwycięstwo nad Prusami. Fr II miał się już poddać, ale um Elżb.
Piotr III - 1762 niepopularny, nakazał wycofać wojska i przymierze z Prusami.
nienawidził wszystkiego co rosyjskie. Uwielbiał ces Prus Fryderyka II.
Kończy wojnę z Prusami, sojusz z Prusami, tzw „cud domu brandenburskiego”
system pruski w wojsku
próba wojny z Danią o swoje księstwo
próba osadzenia żony Katarzyny II w klasztorze
zniósł obowiązek szlachty służby państwowej
próba sekularyzacji dóbr duchowych, majątki miały przejść na własność państwa
jego błędem było zlekceważenie gwardii przewrót pałacowy. Zmuszony zrzec się tronu zamordowany.
Katarzyna II - 1762-1796 Sophia Augusta Anhalt Zerbst, najbardziej niemoralna władczyni. K II 100% Niemką i uzurpatorką.
doradcą Nikita Panin (reformy w duchu absolutyzmu szwedzkiego)
wycofuje się z sojuszu z Prusami
1764 znosi hetmańszczyznę na Ukrainie
1766 powołuje Komisję Kodyfikacyjna, która obraduje 2 lata, ale rozwiązana nic nie wnosi
1773-1775 - ostatnia wojna chłopska pod wodzą kozaka dońskiego Pugaczowa, podawał się za Piotra III, głosił ziemię dla chłopów i wieczystą wolność, zdobywa Kazań, zdradzony przez starszyznę kozacką, stracony w Moskwie.
wiele reform w interesie szlachty
propaganda literacka, manifestowała oświecenie, korespondencja z filozofami - mistyfikowała wizerunek filozofa na tronie
Mimo wcześniejszej rezygnacji 1764 przeprowadza sekularyzacja dóbr duchowych
1765 - pozwala zsyłać chłopów przez pana na katorgę wg jego woli, 1767 - zakazano skarg na pana
zwolnienia od służby państwowej, potwierdzenie wcześniejszych przywilejów
słabość władców Polski przyczyną ingerencji w jej sprawy, królem dawny faworyt Stanisław August Poniatowski 1764-1795
Sprawy z Polską
Agentem w Polsce Nikolaj Repnin ambasador w Polsce, gen wykorzystywał trudną sytuację w Polsce do utrzymania wpływów ros.
Blokował reformy St Augusta i stronnictwo Czartoryskich (Familia)
Przed szlachtą i magnatami występował jako obrońca wolności
podburzał konfederacje przeciwko królowi, 1767 powstała konfederacja generalna pod laską Karola Radziwiłła. Zażądał od konfederacji uznania Katarzyny II za gwarantkę praw kardynalnych
pod pozorem obrony dysydentów wprowadził wojska ros, utrzymujące kraj w anarchii
powstanie konfederacji barskiej 1768-1772 zbrojny związek szlachty, zasięg całej Rzeczypospolitej, (przeciw reformą króla i Familii, przeciw ustawą o równouprawnieniu dysydentów, Pułaski, Rzewuski, Krasińscy, Potocki) przekreśla jego plan opanowania Polski przez Rosję, sojusz z Turcją, utworzyły wojska walczyły z regularną armią ros i król, państwa ościenne oskarżyły o anarchię, doprowadziły do I rozbioru.
Sejm delegacyjny, sejm Repninowski, obradował 1767-1768 w Warszawie jako sejm skonfederowany. Delegację wyłonioną pod naciskiem N.W. Repnina i pod terrorem wojsk rosyjskich zmuszono do przyjęcia pełnego równouprawnienia dysydentów (różnowierców) i ustalenia praw kardynalnych, poddanych gwarancji cesarzowej Katarzyny II. Protestujących senatorów (m.in. W. Rzewuskiego. i S. Rzewuskiego, K. Sołtyka) aresztowano i wywieziono do Kaługi.
Szlachta dysydencka, innowiercza nie miała praw politycznych - pretekst Repnin to wykorzystał
1767 w tym celu powstała konfederacja dysydencka pod laską Radziwiłła
W Warszawie zebrał się sejm konfederacki, od którego Repnin otwarcie zażądał równouprawnienia dysydentów i uznania K II za gwarantkę praw kardynalnych - wolnej elekcji, liberum veto - nie spodziewano się, że trzeba uznać protektorat carowej
Znaleźli się 4 opozycjonistów, Repnin aresztował ich, w takiej sytuacji sejm zgodził się na wszystko
Opozycja - zawiązano nową konfederację w Barze (barska) broniła wolności szlacheckiej, przeciwko reformą Poniatowskiego i Familii, próba osadzenia Wettinów i wyzwolenie się spod kurateli ros. Rzewuski, Pułaski, Krasińscy. Regularna armia rozprawiła się z patriotami. Pomoc od Francji, Turcji i Austrii. Walki 4 lata. Sprowokowany także przez władze Rosji bunt chłopstwa na Ukrainie polskiej pod przywództ Gonty. Wszystko to doprowadziło do I rozbioru Polski.
Atencja - okazywanie komuś szczególnego szacunku, respekt, względy
Luminarz - człowiek wybitny, sławny, zwł w jakiejś dziedzinie nauki, kultury, oświaty; znakomitość.
Targowicka konfederacja, Targowica, spisek magnacki w celu obalenia reform Sejmu Czteroletniego i Konstytucji 3 Maja 1791. Przywódcy, magnaci kresowi Potocki, Branicki, Rzewuski, Kossakowski dążyli do utrzymania starych struktur państwowych bądź podziału na autonomiczne prowincje zarządzane przez magnaterię. Konfederaci zwrócili się o pomoc do Rosji, co wykorzystała Katarzyna II, wysyłając 100-tysięczną armię. W trwającej od V do VII 1792 wojnie wojsko polskie poniosło klęskę. Po wojnie targowiczanie przywracali stare porządki, prześladowali zwolenników Konstytucji 3 Maja, wprowadzili cenzurę prasy, wydawnictw i korespondencji. Wkroczenie Prus do Wielkopolski i II rozbiór skompromitowały przywódców konfederackich i spowodowały odsunięcie ich od wpływów na sprawy państwowe. Konfederacja została rozwiązana w 1793 przez sejm rozbiorowy w Grodnie 1793.
Wojna polsko-rosyjska 1792, wojna prowadzona przez Polskę w obronie Konstytucji 3 Maja, przeciwko wojskom rosyjskim interweniującym na rzecz konfederacji targowickiej. 18 maja 1792 armia rosyjska (97 tys. żołnierzy) przekroczyła granice Rzeczypospolitej, kierując większość sił na Ukrainę, pozostałe na Litwę. Z liczącej 60 tys. żołnierzy armii polskiej do walki skierowano 37 tys., reszta stanowiła rezerwę bądź znajdowała się w stadium formowania. Armia rosyjska, dowodzona przez M.W. Kachowskiego. Głównodowodzący armią polską król Stanisław August Poniatowski nie wierząc w możliwość zwycięstwa podjął rokowania z Rosją. Katarzyna II zażądała przerwania działań wojennych i przystąpienia króla do konfederacji targowickiej. Stanisław August Poniatowski podpisał akt kapitulacji (24 lipca) i akces do konfederacji (25 lipca).
Sejm skonfederowany, w dawnej Polsce sejm obradujący jako konfederacja, uchwały zapadały większością głosów i nie można było zastosować zasady liberum veto. Sejmami skonfederowanymi były: sejm delegacyjny, sejmy rozbiorowe, Sejm Czteroletni.
Kardynalne prawa, podstawowe zasady ustrojowe Polski XVII i XVIII w. Do praw kardynalnych należały: wolna elekcja, liberum veto, prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi, szlacheckie przywileje wyłączności sprawowania urzędów, posiadania ziemi i władzy nad chłopami. Kardynalne prawa jako odrębną ustawę uchwalił w 1768 tzw. sejm delegacyjny
Wojna z Turcją o dostęp do M. Czarnego. Różne wypadki. W 1768 Turcja zażądała wycofania wojsk z Polski, odmowa przyczyną wojny. Zakończona zdobyczami i dostępem do M. Czarnego przez Rosję. Zdobyła Krym i umacnia wpływy w rejonie.
Sukcesy na froncie z Turcją (Krym) sprawiły obawy państw Prus i Austrii. Fryderyk II zaproponował podział Rzeczypospolitej. Katarzyna wahała się myśląc o całej Polsce. 1772 - I rozbiór Polski.
Wojna chłopska 1773-1775 - Chłopi i robotnicy z manufaktur. Przyczyny: oburzenie z prawa zsyłania chłopów na katorgę i pozbawienie prawa do skargi, wyzysk i eksploatacja. Robotnicy żyli w opłakanych warunkach. Na czele buntującego się kozactwa - starszyzna chciała uzyskać przywileje szlacheckie i wprzęgnąć szeregowych kozaków w jarzmo poddaństwa.
Na czele buntu Pugaczow 1773 - podawał się za Piotra III. Stracony w 1775. Ostatnia wojna chłopska w Rosji. Nieludzkie represje.
Po powstaniu reformy - podział na 50 guberni.
1775 wydała ustawę - przywilej zasadniczy - największe osiągnięcie szlachty, bez względu na narodowość:
władanie ziemią i ludnością wiejską
prawo do budowania zakładów przemysłowych na tych ziemiach
zwolnienie od służby państwowej i od podatków osobistych
prawo do przekazywania majątków dzieciom
kary szlachty tylko na podstawie sądu
przywilej dla miast - podział na 6 kategorii - cenzus majątkowy
Potiomkin Grzegorz 1762-1791 faworyt i doradca K II, uczestnik przewrotu pałacowego 1762
generał gubernator Noworosyjska, Azowa i Astrachania
organizator karnych ekspedycji przeciwko Pugaczowowi
inicjator przyłączenia Krymu
naczelny wódz i zwycięzca w wojnie z Turcją
zapraszany na tron Polski przez przeciwników konstytucji 3 maja m.in. Potockiego.
Po zakończeniu wojny z Turcją (w czasie prowadzenia jej Polska mogła uchwalić konstytucję 3 maja 1791 - na Sejmie Czteroletnim) w 1793 Rosja i Prusy przeprowadziły II rozbiór Polski.
Po zdławieniu powstania kościuszkowskiego 24III-16XI 1794 Rzeczypospolita przestała całkowicie istnieć - III rozbiór 1795.Ostatnie lata panowania K II zbiegły się z rewolucją we Fr wymierzoną w Burbonów. Niepokój. Po straceniu Ludwika XVI zrywa stosunki z Fr.
Jeżeli mówimy o absolutyzmie oświeceniowym to od czasów K II. Absolutyzm ośw charakteryzuje się poprawą bytu ludności, zniesienie feudalizmu, za K II nie było takich reform - mamy więc do czynienia z mistyfikacją oświeceniową.
Katarzyna um 1796. Następcą syn K II i Piotra III - Paweł I.
Paweł I 1796-1801 - tron w wieku 42, żył w cieniu usunięty przez matkę z życia polit.
nienawidził matki, urządził wspaniały pogrzeb ojcu Piotrowi III,
sympatie propolskie: zwalnia powstańców, wypuścił Kościuszkę
reformy przeciwne reformą K II, zasadę odpowiedzialności kolegialnej zastępuje odpowiedzialnością jednoosobową
zakaz sprzedaży chłopów i służby dworskiej bez ziemi,
1797 manifest: zakazywał pracy w niedzielę, 3 dniowa pańszczyzna
przywraca dziedziczność tronu, najpierw najstarszy syn, bracia na końcu kobiety
wobec rewolucji fr - cenzura, zakaz wyjazdów zagr., przywozu książek
1798 wypowiedział Francji wojnę w koalicji nawet z Turcją, Anglią i Austrią. Pod dowództwem Suworowa wojska walczyły we Włoszech i Holandii. Nigdzie nie otrzymał zaopatrzenia od koalicjantów. Występuje z Koalicji. Zbliżył się nawet do Napoleona. W 1801 wydał rozkaz Kozakom dońskim marsz na Indie. Zraził szlachtę, zbliżenie do Napoleona hamowało handel. 1801 ginie w wyniku spisku hrabiego Pahlena. W spisek wtajemniczony był syn Aleksander.
Aleksander I 1801-1825, od 1815 król Polski. Wychowawca Michał Murawiow, kształcił go Szwajcar Laharpe.
wraca do metod babki K II, przywileje dla szlachty - przywraca jej samorząd
pozwala wyjeżdżać za granicę, odwołuje pułki z Indii, amnestia, likwidacja Tajnej Ekspedycji - zakaz stosowania tortur w śledztwie
Tajny komitet - nieformalna rada złożona z przyjaciół cara Nowosilcow (stłumił powstanie kościuszkowskie, organizator tajnej policji w Królestwie Polskim), Stroganow, Adam Czartoryski - podejrzewani o jakobinizm (przywódcy rewolucji we Fr - obalenie monarchii, rządy republikańskie, powszechne prawo wyborcze)
1801 dekret zezwalający kupcom, miesz i chłopom państwowym na zakup ziemi bez prawa nabywania na własność chłopów
1803 - dekret o wolnych oraczach - prawo zezwalające właścicielowi ziemskiemu wykup chłopów i nadania im ziemi
1816-1819 - chłopi uzyskują wolność osobistą, ale bez ziemi
najwartościowsze reformy w dziedzinie oświaty, powstaje 6 uniwersytetów w 6 okręgach na jakie podzielona byłą Rosja
Wojny z Turcją i Persją o Gruzję 1804-1812
1805 koalicja z Austrią i Anglią przeciwko Napoleonowi
Austerlitz 1805 - Napoleon pokonał wojska aust-ros, Austria występuje z koalicji
Dopiero 1806 Prusy wypowiedziały wojnę Fr, ale zostały rozgromione w miesiąc
1807 traktat Nap z Aleks: pokonał przeciwnika, ale potrzebował Rosji do blokady Anglii,
na terenach Polski utworzono Księstwo Warszawskie z ziem zagarniętych przez Prusy w II i III rozbiorze i dał Rosji wolną rękę ze Szwecją - 1808-1809 - tracą Finlandię
Reformy Michała Sperańskiego: tylko PROJEKT!
Idea wg Monteskiusza trójpodziału władzy: na władze ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą
Projekt zakładał powołanie 4 dum (właściciele ziemscy i chłopi państwowi), władza ustawodawcza, czyli prawodawcza:
gromadzka
powiatowe, (za Piotra I były to dystrykty)
gubernialne
Duma Państwowa - parlament (działała dopiero w latach 1906-1917)
Władza wykonawcza:
zarządy gromadzkie
naczelnicy powiatów
gubernatorzy
car - najwyższa władza wykonawcza
Sądownictwo:
sądy gromadzkie
powiatowe
gubernialne
senat
Senat powoływany przez Dumę jako organ sądowniczy - członkowie urząd dożywotnio.
Podział na 3 stany: szlachta, stan średni i lud roboczy. Dwa pierwsze stany miały prawa polityczne, 3 cywilne.
Projekt nie naruszał samodzierżawia, ale sprzyjał aktywizacji politycznej i przyspieszał reformy państwowe. Wszystko w rękach cara.
Z projektów zrealizowano powołanie tylko Rady Państwa, jako organu doradczego mianowanego przez cara.
1812 - wojna z Fr za nieprzestrzeganie blokady Anglii (np. Holandię za to wcielił do Fr).
odmowa ręki Anny siostry Aleksandra dla Napoleona
1812 car zażądał wycofania wojsk fr z Prus i Ks Warszawskiego. Odmowa przyczyną wojny.
400 tyś N i 200 tyś Rosja, armia ros cofała się
2 armie w okolicach Smoleńska połączyły się i już to poprawiło sytuację Rosjan - mimo to cofali nadal
opór ludności, partyzantka, wojna szarpana, brak zapasów.
Naciski - car mianował Kutuzowa i zmusił do bitwy pod Borodino - nierozstrzygnięta bitwa straty po obu stronach, ale Kutuzow wycofuje się i opuszcza Moskwę. N bez posiłków, gdy Kutuzow nabierał sił.
5 tyg w Moskwie, pożar, zima, odwrót. Tragiczna przeprawa przez Berezynę. Cudem unika okrążenia.
Wilhelm III Prusy od razu porzucił sprawę N. Włączają się do koalicji Anglia Austria Szwecja Rosja i Prusy.
1813 klęska N pod Lipskiem. Wojska koalicji zajęły Paryż. Abdykacja N. Koalicjanci zwołali kongres do Wiednia. Problem spraw Królestwa Polskiego. Królestwo polskie przyłączono do Rosji i jak Finlandia miało własną konstytucję, rząd i sejm oraz wojsko - (stan taki tylko do powstania listopadowego). Królem każdorazowo car.
Ostatnie 10 lat zajmował się sprawami religijnymi, mistyką.
1815 - traktat świętego przymierza w skład Prusy Austria i Rosja. Układ zapobiegający rewolucjom.
Rosja była uważana za żandarma w Europie, interwencje w sprawy Włoch i Hiszpanii. Okres panowania Aleksandra korzystny dla Rosji, także terytorialnie. Zm w XI 1825. Legenda po śm, że żyje jako mnich.
Konstanty zrzekł się tronu na rzecz brata Mikołaja w zamian za zgodę na ślub z Polką Joanną Grudzińską.
Aleksy Arakczejew, 1815-1825, główny doradca cara, minister wojny, faworyt, rządził wszechwładnie Rosją tzw „arakczejowszczyzna”, zwany czarną eminencją, w ostatnim okresie życia cara skupił pełnię władzy, nikt nie mógł się dostać do cara tylko przez niego. Uczciwy i lojalny. Bezwzględna cenzura, szkolnictwo i życie umysłowe pod nadzorem policyjnym. Zakładanie osiedli na wsiach. Osiedleńcy wojskowi na wsiach - przymusowa praca i musztra.
4 organy centralne w Rosji
1. Ministrowie - wprowadzeni 1802 jako urzędnicy. Ministerstwa dzieliły się na departamenty. Mianowani przez cara i tylko przed nim odpowiedzialni. 8 potem 11 (do 1905 nie powstała Rada Ministrów) brak premiera. Najważniejszy min spraw wew.
2. Rada Państwa - 1810 powołana w myśl projektu Sperańskiego. Radzie przewodniczył car. Liczba do 90. Skład: wszyscy ministrowie i ludzie powołani przez cara. Zadaniem opiniowanie projektów ustaw. Jej uchwały nie wiązały cara. Dzieliła się na departamenty. V departament ds. Królestwa Polskiego.
3. Senat - Senat Rządzący stworzony przez Piotra I sprawował funkcje Sądu Najwyższego, trybunał i funkcje odwoławcze. Ogłaszał ustawy. Był niejednolity, senatorowie nigdy nie zasiadali jednocześnie. Dzielił się na departamenty 8 i więcej. Koń XIX w skład wchodziło 5 kolegiów: 2 sądowych i 3 administracyjnych.
4. Kancelaria - utworzona przez Aleksandra I, rozbudowana przez Mikołaja I, zlikwidowana 1882 poza osobistą, miała 6 oddziałów:
Oddz. Kancelaria osobista - korespondencja cara
oddz. Kodyfikacja prawa, powstał pełaen zbiór praw
oddz. Tropienie przestępstw politycznych, działał do 1881 (potem ochrana)
oddz. Sprawy charytatywne
sprawy chłopów państwowych
Mikołaj I - 1825-1855
zwalczał ruchy rewolucyjne, stłumił powstanie dekabrystów (rosyjscy rewolucjoniści szlacheccy dążący do zniesienia jedynowładztwa, poddaństwa) - powstanie grudniowe - skończone krwawą rozprawą, nazwa od diekabr=grudzień
zwolennik i twórca policyjnego reżimu
biurokracja i cenzura - powszechne donosicielstwo, kontrola i ograniczenia szkolnictwa, uniwersytetów.
Pierwsza kodyfikacja praw
Zmusza Turcję do autonomii: Mołdawii, Serbii i Wołoszczyzny. Od 1830 Grecja niepodległa.
1849 udziela pomocy Austrii w ramach Świętego Przymierza Fr Józef I, który mógł dzięki Rosji stłumić powstanie, Rosja spodziewała się poparcia polityki wobec Turcji. 1853-1856 wojna krymska, bez poparcia Austrii, choć miała kluczową rolę.
Klęska Turcji powoduje interwencję Fr i Anglii oraz Królestwa Sardynii (Piemontu), desant wojsk na Krymie.
Upadek Sewastopola, Austria neutralna postawiona przed ultimatum. Pokój w Paryżu 1856, niewielkie straty terytorialne.
Ogłoszono neutralność Morza Czarnego, zakaz floty wojennej!
Dekabryści: podczas walk z Napoleonem, młoda kadra oficerska zapoznana z życiem na zachodzie podczas marszu do Paryża za Napoleonem. Po powrocie chcieli zmian. Od 1821 działali zasadniczo w trzech ośrodkach:
Towarzystwo Północne w Petersburgu, N. Murawiow, S. Trubecki, program, tzw „Konstytucja”
dążyło do powstania monarchii konstytucyjnej
zniesienia różnic stanowych, poddaństwa
ziemia pozostaje w rękach szlachty, chłopom drobne nadziały
autonomia dla narodowości
Towarzystwo Południowe w Tulczynie (Ukraina) , Paweł Pestel, Michał Riumin, program „Ruska Prawda” - radykalne:
zakładało obalenie cara i utworzenie republiki
chłopi ziemia na własność
podział ziemi na gminną i prywatną
Stowarzyszenie Zjednoczonych Słowian w Kijowie.
idea jedności Słowian
związek federacyjny państwa
zasady demokracji
1825 jednoczą się z Tow Połd
Pierwszy związek w 1816 „:Związek Ocalenia”, „Stowarzyszenie Prawdziwych i Wiernych Synów Ojczyzny”.
Przedstawiciele : Nikita Murawiow, Sergiusz Murawiow Apostoł, Paweł Pestel, Sergiusz Trubecki.
Nie było jednomyślności wśród dekabrystów także w sprawie polskiej. Towarzystwo Południowe opowiadało się za przyznaniem Polsce całkowitej niepodległości, podczas gdy Towarzystwo Północne - za powstaniem państwa polskiego uzależnionego od Rosji.
Wystąpienie rewolucjonistów rosyjskich przyspieszyła śmierć cara Aleksandra I w grudniu 1825. W Petersburgu doszło do wymarszu jednego pułku na plac Senacki, do którego dołączyli następnie grenadierzy.
Zrewolucjonizowane wojsko, pod dowództwem M.P. Bestużewa-Riumina, nie podjęło żadnej walki, a ich bunt stłumiły wojska wierne carowi już w pierwszym dniu wystąpienia.
Podobny przebieg miała rebelia pułku czernihowskiego w Tulczynie pod dowództwem S.I. Murawjowa-Apostoła. Pułk opuścił koszary na początku stycznia i zajął miasteczko Wasilków. Poddał się po kilku dniach. Z wyroku cara przywódcy (synowie elit, generałów senatorów) dekabrystów: P.I. Pestel, K.F. Rylejew, P.G. Kachowski, M.P. Bestużew-Riumin i S.I. Murawjow-Apostoł zostali powieszeni, a ok. 100 osób zesłano na Syberię.
Rosja zacofana do Zachodu. Praca pańszczyźniana na roli coraz mniej wydajna. Sztucznie podtrzymywane stosunki feudalne.
Powstawanie różnych organizacji i stowarzyszeń rewolucyjnych. Duch zmian przyniesiony w czasie wizyty wojsk rosyjskich we Fr.
wojna z Persją zdobywa Armenię
z Turcją 1828 o autonomię Grecji, R wygrywa i uzyskuje autonomię Mołdawii, Wołoszczyźnie (Dacja=Rumunia) i Serbii.
1840 - Interwencja polityczna Fr Anglii Austrii i Prus - zwierzchnictwo nad Turcją ze względu na stosunki handlowe, był to cios dla polityki Rosji. Anglii zależało na osłabieniu Rosji w polityce bliskowschodniej.
1830 - powstanie Listopadowe, sejm w Warszawie zdetronizował cara i powołał Rząd Narodowy z Adamem Czartoryskim na czele. Stłumione krwawo. Represje zniesienie konstytucji z 1815, wojska i sejmu. Królestwo stało się już tylko częścią Rosji.
Zaczęła się rusyfikacja, wprowadzenie języka do uczelni, zamiana województw na gubernie. Żadne powstanie się nie udało jeśli nie ma poparcia mocarstw, dlatego Polacy nie wygrali żadnego z powstań.
1848 - wiosna ludów - tłumienie ruchów wolnościowych w Mołdawii na Węgrzech pomogli Austrii
1853-1856 wojna krymska (z Turcją). Pretekstem opieka nad Ziemią Świętą. W wyniku wojny Anglia i Francja wypowiedziały Rosji wojnę. Potem nawet Austria żądała wystąpienia wojsk ros z Mołdawii i Wołoszczyzny. Desant 60 tyś wojsk na Krymie. Przewaga techniczna. Zajmują Sewastopol. W tym czasie um Mikołaj I w 1855. Władzę przejmuje syn Aleksander II.
Aleksander II 1855-1881 objął rządy w czasie panowania wojny krymskiej.
1856 zawarto pokój. Efektem wojny, że nie może pływać po M. Czarnym żadna flota wojenna. Wojna pokazała słabość Rosji i przestarzałe struktury. Fala wystąpień chłopskich powoduje, że car w celu odciągnięcia chłopów od walki w 1857 powołuje
Tajny Komitet do opracowania reformy chłopskiej
1861 - uwłaszczenie chłopów: przekazanie chłopom użytkowanej przez nich ziemi na własność - kres poddaństwa chłopów. Dotyczyła tylko chłopów prywatnych (tylko w części europejskiej)
wolność osobista - nie mogli być już przedmiotem kupna, sprzedaży czy darowizny,
nie musieli prosić pana na zawieranie małżeństwa, nie wolno było ich bić ani przenosić na inne miejsce
mogli przechodzić do stanu mieszczańskiego, mogli kształcić się, nabywać rzeczy ruchome i nieruchome
otrzymywał ziemię, ale musiał ją wykupić - prawo wykupu zagrody, ale ziemia wchodzi w skład gminy, czyli wspólnota gminan zwana „Mirą” lub „Obszcziną” - wspólna odpowiedzialność świadczeń wobec państwa: podatki, rekruta.
termin okresu przejściowego uzależniony od pana, zawiły obowiązywał do 1881, kiedy zniesiono czasowe zobowiązanie
3 grupy projektów reformy chłopskiej:
projekt z guberni czarnoziemnych: całkowite uwolnienie chłopów bez ziemi lub z małymi nadziałami
projekt ziemi mniej urodzajnej: uposażenie w ziemię ale w drodze wykupu
stepy i tam gdzie trudno o siłę roboczą: duże nadziały ziemi i długi okres przejściowy
Reforma nie zadowala chłopów, najkorzystniejsza w Królestwie Polskim, nie doprowadziła do wyłonienia bogatej warstwy chłopów. Szlachta nie traci. Nadziały 3-5 dziesięcin. 1 dzies=1,09 ha. wykup 6% od rocznego dochodu. Państwo wykłada 80 % spłata 49 lat.
Do 1905 lub 1917 Rosja nadal państwem feudalnym. Dokończenie za reformy agrarnej Piotra Stołypina z 1905: znosi wspólnoty gminne dając podstawy warstwy zamożnego chłopstwa stanowiącej oparcie polit. władz. Zamordowany 1907 z inspiracji Ochrany.
Reforma samorządowa zwana reformą ziemską 1 I 1864 - powstały „ziemstwa”
wprowadza do powiatowych i gubernialnych zebrań szlacheckich: mieszczan, ziemian, chłopów.
Przedstawicieli samorządu (ziemstw powiat) wybierano kurialnie - mała grupa dużo reprezentantów, a więc dużo szlachty
Radnych do ziemstw gubernialnych wybierali radni powiatowi
Ziemstwa zajmowały się wszystkim oprócz polityki, duża rola w oświacie, budowa dróg, mostów, szpitali.
Nie ma ich w Królestwie Polskim i guberniach zachodnich
Reforma sądowa 1864, likwiduje sądownictwo stanowe - nie obejmuje całego imperium
wprowadza niezawisłość sądów i nieusuwalność sędziów
rozwój adwokatury, a więc prawo obrony.
Organy sądowe:
sądy pokoju
sąd powiatowy (instancja odwoławcza)
sąd okręgowy (sprawy poważniejsze)
trybunały sądowe (działały w miastach)
Senat Rządzący - najwyższa instancja sądowa
Ustawa o miastach 1870
wprowadza samorząd na terenach miast
znosi podział stanowy (Katarzyny II - 6 stanów) zastępując zasadą cenzusu majątkowego, np. do Dumy miejskiej
ustawa dzieli ludność na 3 grupy zależnie od płaconych podatków. Każda grupa tyle samo radnych.
Reforma wojskowa Dymitra Milutina 1874
skraca służbę woj. do 6 lat dla wojsk lądowych i 7 dla marynarki
szeroki system ulg i zwolnień, zwolnienie jedynych żywicieli; okres poborowy 21-28 lat
wykształcenie skracało służbę: podstawowe 4 lata, studenci 1 rok, ochotnicy ½ roku.
Reforma oświatowa 1863
przywraca uczelniom wyższym autonomię (okrojona przez Mikołaja I)
prawo wyboru rektora i własnych władz
zakaz działania organizacji studenckich poza naukowymi (przykrywki)
Ustawa o cenzurze 1865, złagodziła cenzurę stosując prewencyjną; 2 typy cenzury:
prewencyjna, przed opublikowaniem dzieła sprawdzana przez cenzora
represyjna. Cały nakład po wydrukowaniu anulowany, gł przeciw socjalistom, groziła bankructwem
Rosja po wojnie krymskiej w izolacji. Szukała sojuszników. Francja chciała osłabić Austrię. Napoleon III chciał wywołać wojnę i doprowadzić do zjednoczenia Włoch. Po zwycięstwie Fr sojusz upada. Sprawa Polska łączy w naturalny sojusz Rosję z Prusami Bism
Powstanie styczniowe w Polsce 22 I 1863 do XII 1864 Nawiązano rewolucyjny sojusz pol-ros. Sojusz między Ziemią i Wolą (ruchy rewolucyjne) oraz Centralnym Komitetem Narodowym w Polsce. Klęska powstania była ogromnym wstrząsem dla Polaków. Wśród znacznej części społeczeń zapanowało przeświadczenie o beznadziejności wszelkiej walki zbrojnej. Rząd carski stopniowo likwidował resztki autonomii Królestwa Polskiego, którego nazwę zmieniono na Kraj Nadwiślański. Prowadził rusyfikację ziem pol.
1863 - przywraca autonomię uniwersytetom.
1864 - reforma sądowa - jednolita, bez podziału na stany.
1867 - sprzedaż Alaski, ale opanował Kaukaz, Turkiestan, Bucharę.
1870 - ustawa o miastach - samorządy bez stanów, ale cenzus majątkowy.
1874 - reforma wojskowa - służba z 25 na 15 lat, a następnie do lat 6 i 7 w marynarce. Z wykształceniem krócej.
Ruchy społeczne - Narodnicy (ideologia Aleksander Hercen) - na filozofii Hegla, głosili zmianę stosunków społecznych na wsi, budowę socjalistycznej Rosji w oparciu o lud, kierunki reformistyczne, liberalne oraz rewolucyjne ukształtowały się 2 ugrupowania:
słowianofilów - Rosja nadzieją Europy, która jest zdegenerowana - przewidziano jej upadek, zachowuje chrześcijaństwo, potępia Piotra I - wyrządził więcej szkody europeizując Rosję, Rosja nie zacofana, a podąża inną drogą; miała wpływ na reformę uwłaszczeniową. Kirejewski, Aksakow.
okcydentalistów - totalna krytyka Rosji, bez historii i przyszłości, konieczny związek z E. Zach, Rosja zacofana idzie złą drogą, mniejszy wpływ. Czadajew
Michał Bakunin: anarchista, wzywał młodzież do poświęceń, rewolucja chłopów, wspólnota gmin, nie będzie granic ani państwa, odrzucał ideę własności prywatnej
Piotr Ławrow - twórca ławryzmu, lud nie zna swej siły i celów rewolucyjnych, inteligencja ma dług wobec ludu i musi go spłacić, poprzez cierpliwą pracę, osiedlać się na wsi jako nauczyciele, lekarze.
Piotr Tkaczow - propagator terroru indywidualnego, wierzył w szybka rewolucję, przeprowadzić ma ją elita intelektualna w ramach spisku, który z kolei miały poprzeć masy.
Mikołaj Michajłowski - myśl liberalna, wspólnota gminna, mało radykalny.
Organizacje:
1862 - 1864 Ziemia i Wola - przygotowanie powstania, oddanie chłopom ziemi, Aleksander Czernyszewski, Aleksander Herzen.
1876 II Ziemia i Wola wewn spory odnośnie metod działania i podział 1879:
Narodna Wola - „Wolność ludu” - terror indywidualny na urzędników carskich, sukces 1881 zabójstwo A II
Czarny Podział Jerzy Plechew, Wiera Zasulicz, pierwsza organizacja marksistowska, na emigracji w Szwajcarii, organizacja „Wyzwolenie Pracy”.
1881 zamach Pol Ignacego Hryniewickiego car ginie i zamachowiec. Liczono na to, że zamach wywoła masowy ruch, brak odzewu
Dezawuować - nie uznawać czyjegoś prawa do jakichś działań, do występowania w czyimś imieniu, cofać aprobatę, kwestionować czyjeś upoważnienie.
Aleksander III 1881-1894 Rosja była monarchią szlachecką. Stosunki niem-ros pogarszały się z każdym rokiem.
Przy pomocy ochrany (tajna policja) próbował wzmocnić samowładztwo carskie. Reakcyjny system cdn.
budowa kolei transsyberyjskiej i industrializacja Rosji
bezwzględna walka z opozycją - zsyłki, tłumienie ruchów
na przełomie 80/90 wprowadza szereg kontrreform dotkliwych w kulturze i oświacie, akcje rusyfikacji w imperium
Fala pogromów żydowskich na Ukrainie i Białorusi.
Wypadek kolejowy osłabił jego zdrowie. Um 1894, carem syn Mikołaj II. 1882 - trójprzymierze Niemcy, Austria i Włochy.
Mikołaj II 1894-1917 - ostatni car, żadnych reform, cdn system reakcyjny.
nieudolny, autokracja bez autokraty, dobry człowiek zły car
1898 inicjatywy pokojowe, pierwsza inicjatywa rozbrojenia w Hadze
próba poszerzenia granic, nie mógł uzyskać Bosforu więc kieruje się na wsch, wymusza wycofanie się Japonii z Mandżurii
dzierżawa od Chin Portu Arthura - skrócenie kolei transsyberyjskiej
próba oderwania uwagi Rosjan od problemów wew sprowokował wojnę z Japonią 1904-1905, klęska pod Mukolenem, szok
flota po 8 m-cach rozbita pod Cuszimo, rozejm, mediacja USA Roosvelta
wybuch rewolucji 1905-1907 ściśle powiązany z wojną jap., zapoczątkowana krwawą niedzielą 22I, duch Gapon petycja
w obliczu rewolucji wydaje Manifest październikowy (odezwa wobec 2 ml strajkujących) obiecujący przyznanie swobód obywatelskich, powszechne prawo wyborcze, zwołanie Dumy Państwowej z kompetencjami ustawodawczymi, urząd premiera, amnestii, swoboda partii - przepisy wykonawcze wskazują, że manifest nie miał żadnego znaczenia a celem było uspokojenie społeczeństwa i wygaszenie nastrojów rewolucyjnych.
1906 ogłoszono nowe zasady polityczne: ustawy uchwalane przez Dumę, zatwierdzać miała Rada Państwa a prawem gdy zatwierdzał car, słynny art. 87 - dawał monarsze prawo wydawania dekretów w przerwach między sesjami Dumy
Wybory do Dumy pośrednie i kurialne; pośrednie bo: kurialne bo społeczeństwo podzielone na 4 kurie:
wybierano elektorów 1. ziemską, 2, miejską, 3. wiejską, 4. robotniczą
elektorzy wybierali deputowanych
Rozwój przemysłu zwiększa liczbę zatrudnionych - robotników najemnych. Mizerna praca, kiepskie warunki.
Po zniesieniu poddaństwa rozwój przemysłowy. Nowe dopływy rąk do pracy ze wsi powodują tanią pracę i stawia przedsiębiorców w korzystnym świetle. Budowano, przenoszono całe fabryki w okręgi wiejskie. Praca 14h dziennie. Zapłata towarami, obniżane wynagrodzenie za urojone wykroczenia.
Z wolna formuje się ruch robotniczy. Strajki, pierwsze formy organizacyjne. Kółka robotnicze, kolportaż broszur.
1882 - zakaz zatrudniania dzieci podczas nocnych zmian.
1884 - obowiązek szkolny zatrudnianych dzieci.
1885 - zakaz pracy nocnej także kobiet i młodocianych.
Ustalono max zakres kar pieniężnych, które można było wydać tylko na robotników.
Lenin działalność w Petersburgu od 1893 - zasługą wyprowadzenie ruchu robotniczego ze stadium kółkowości i utworzenie zjednoczonej partii marksistowskiej. Jego zasługą:
krytyka poglądów ekonomicznych
teza o hegemonii proletariatu
1895 na zesłaniu - prace naukowe. 1900 na emigracji. Redagował tam pismo Iskra, przemycane do Rosji.
1903 - II Zjazd SDPRR doprowadził do rozłamu tworząc frakcję bolszewików - zawodowych rewolucjonistów, zorganizowana na wzór wojskowy.
1914 w Szwajcarii.
Po rewolucji lutowej 1917 dzięki akcji wywiadu niemieckiego przedostał się do Rosji w zaplombowanym wagonie kolejowym.
Rewolucja Lutowa - burżuazyjna, car abdykował, władza Rządu Tymczasowego. Zlikwidowano ochranę, cenzurę, zwolniono więźniów politycznych. Do X 1917 panował system dwuwładzy.
Przyczyny - klęski na frontach, nieudolność cara Mikołaja II, głód, strajki.