CYKLE KONIUNKTURALNE - CZĘŚĆ PIERWSZA

(MORFOLOGIA CYKLU)

Wahania produkcji

Procesy gospodarcze nie przebiegają harmonijnie, lecz z pewnymi większymi i mniejszymi odchyleniami. W gospodarce występują okresy zwiększania się aktywności gospodarczej, jak i spadku produkcji. Możemy wyróżnić trzy podstawowe rodzaje wahań :

• sezonowe - spowodowane zmiennością pór roku, aktywność gospodarcza zimą jest mniejsza niż latem (s)

• przypadkowe (epizodyczne) - spowodowane czynnikami losowymi np. strajki, wojny, klęski żywiołowe (ε)

• koniunkturalne (c)

Przy przyjęciu, że miarą wahań koniunkturalnych jest PNB (Produkt Narodowy Brutto) a ściślej tempo jego wzrostu (r_PNB = ΔPNB/PNB) otrzymujemy:

r_PNB = ΔPNB/PNB = t + c + s + ε

gdzie: t - trend (tendencja rozwojowa)

Pojęcie cyklu i jego fazy

Z wahaniami koniunkturalnymi wiąże się pojęcie cyklu koniunkturalnego, który przejawia się okresowymi i w miarę regularnymi wahaniami produkcji i zatrudnienia (wykorzystania) czynników wytwórczych.

W klasycznej ekonomii, stosując duże uproszczenie cykl koniunkturalny składa się z czterech faz :

• Faza I - Kryzys - występuje nadprodukcja, przedsiębiorstwa gromadzą za dużo zapasów w stosunku do słabnących możliwości popytu, występuje spadek cen papierów wartościowych, duża liczba bankructw,

• Faza II - Depresja - tzw. dno cyklu, stabilizacja produkcji na niskim poziomie,

• Faza III - Ożywienie - wzrost produkcji i dochodów, zwiększanie się skali inwestycji, wzrost cen dóbr i papierów wartościowych,

• Faza IV - Boom - gospodarka w rozkwicie, osiąga najwyższy poziom produkcji.

PNB

Współcześnie na skutek ingerencji państwa i bardziej racjonalnej polityki gospodarczej przedsiębiorstw cykle gospodarcze uległy spłaszczeniu i wyróżnia się dwie fazy : ożywienie i recesję.

R_PNB

Cykl współczesny a cykl klasyczny

Kryterium	Cykl klasyczny	Cykl współczesny
Miara cyklu	bezwzględna (PNB)	względna (rPNB)
Ilość faz	4-6	2-3
Okres trwania	4-8 lat	2-3 lat
Ampltuda (r-t)	wysoka	niska

Opinie na temat przeciwdziała wahaniom

Przez wiele lat popularne było twierdzenie, że należy za wszelką cenę przeciwdziałać wahaniom produkcji, a zwłaszcza jej spadkom. Musimy jednak pamiętać, że cykl koniunkturalny jest zjawiskiem normalnym w gospodarce wolnorynkowej. Warto wiedzieć, że chwilowe załamanie gospodarcze i spadek produkcji pozwala na eliminację słabszych podmiotów i restrukturyzację pozostałych np. kryzys azjatycki w 1997r. spowodował ujawnienie się negatywnych tendencji gospodarczych, które narastały przez wiele lat i umożliwił ich naprawienie lub usunięcie. Obecnie zwycięża i jest praktykowane monetarystyczne spojrzenie na rolę interwencji państwa w gospodarkę. Mówi ona, że bank centralny nie powinien podejmować prób odwrócenia koniunktury podczas załamań gospodarczych. Bank centralny powinien jedynie regulować tempo wzrostu gospodarczego, a nie spłaszczać cykle ekonomiczne.

Przykład wyjaśniania - ogólne informacje o falach Elliotta

Teoria fal Elliotta służy do analizy struktur giełdowych i bazuje na przeświadczeniu inwestorów , że rynek kapitałowy podlega ciągłemu falowaniu dającemu się ująć w pewne nie zmieniające się schematy. Każda zmiana ceny składa się z dwóch faz: impulsu i korekty.
Od czterdziestu lat teoria Ralpha Nelsona Elliotta zdobyła sobie rzeszę zwolenników jak i przeciwników.

Według teorii Elliotta każdy cykl giełdowy składa się z pięciu podstawowych faz: trzech fal rosnących i dwóch fal spadkowych, pomiędzy którymi występują tzw. fale korekcyjne. Cały cykl można zatem ująć w ośmiu punktach (impuls - korekta). Teoria ma zastosowanie gdy na rynku kolejne szczyty cenowe są ustanawiane na coraz wyższym poziomie, natomiast dołki kształtują się coraz niżej.

Cennymi informacjami jakie dostarcza nam pięcioetapowy elliottowski model rynku, jest łatwość określania zmiany kierunku trendu (momentu zwrotnego). Regułą jest, że gdy podczas rynku byka (trend wzrostowy) trzecia fala położona jest poniżej fali drugiej, jest to sygnał, że obecny trend jest zbyt słaby aby był dalej kontynuowany i prawdopodobne jest jego odwrócenie.
Inna zależność zachodzi podczas rynku niedźwiedzia (trend spadkowy). Sygnał mówiący o słabości trendu spadkowego występuje gdy trzeci dołek leży powyżej dna drugiego.
Pomocne przy grze giełdowej według zasad teorii Elliotta jest wytyczenie linii wsparcia i oporu, które ułatwiają odnalezienie momentów zwrotnych dla rynku.

- ciągi Fibbonacciego

Elliottowski model rynku giełdowego czerpie informacje potrzebne do określania długości fal, głębokości spadków i wysokości wybić, z ciągu liczbowego stworzonego przez Fibbonacciego. Ciąg ten charakteryzuje się tym, że stosunek dwóch kolejnych liczb w ciągu jest stały i wynosi 0,618, a stosunek co drugiej liczby w ciągu wynosi 0,382 i również jest wartością stałą. Natomiast ich suma jest równa 1. Powyższe wartości liczbowe są potrzebne do wyznaczenia głębokości fal oraz stosunku jednej fali do drugiej. W teorii Elliotta ramy czasowe nie odgrywają znaczącej roli, gdyż trudno jednoznacznie określić czas trwania kolejnych fal.

- wzorcowa fala Elliotta

• Każdy cykl składa się z dwóch podcykli, w sumie ośmiu fal : trzech zwyżek i trzech korekt oraz dwóch fal spadkowych.

• Pierwsza fala charakteryzuje się wysokim wolumenem i szybkim ruchem cen akcji w górę.

• Druga fala jest korektą techniczną, naturalnym odreagowaniem wcześniejszych wzrostów.

• Podczas fali trzeciej zwyżka obejmuje cały rynek przy obrotach wyższych niż przy fali pierwszej. Sygnały z otoczenia makroekonomicznego są ignorowane lub bardzo szybko dyskontowane przez inwestorów , którzy przystępują do euforycznych zakupów.

• W czasie fali czwartej zwykle akcje największych i najbardziej płynnych spółek osiągają swoje maksima cenowe lecz nie potwierdzają tego obroty, które są niższe niż podczas fali trzeciej. Następuje powolny spadek cen.

• Fala piąta to okres boomu cenowego dla akcji małych i średnich spółek, przy zauważalnym spadku zainteresowania największymi spółkami. Podczas fali piątej również indeksy osiągają swoje rekordy, przy obrotach przekraczających średnią 5 sesyjną. Dochodzi do przewartościowania akcji .

• Pierwsza fala spadkowa rozpoczyna się drastycznym spadkiem obrotów. Ceny akcji większości spółek zaczynają zniżkować. Fala ta zostaje mylnie rozpoznawana jako kolejna korekta techniczna i najlepszy moment do rozbudowywania swojego portfela inwestycyjnego.

• Druga fala spadkowa (ceny akcji rosną) jest korektą dla fali pierwszej. Wysokość wybicia kształtuje się w przedziale do 50% wcześniejszych spadków

• Trzecia fala spadkowa (fala bessy) doprowadza do "osunięcia się cen akcji" poniżej dołka pierwszej fali spadkowej. Następuje paniczna wyprzedaż akcji. Po pewnym czasie dochodzi do sytuacji, gdy rynek jest wyprzedany, a ceny wielu walorów zaczynają kształtować się na bardzo atrakcyjnym poziomie, co staje się bodźcem do zakupów i ponownego odrodzenia się trendu wzrostowego.

Wskaźniki koniunktury - praktyka (gospodarka)

PODSTAWOWE POJĘCIA

Wskaźnik Równoległy Koniunktury (WRK) jest miarą aktualnego poziomu aktywności gospodarczej. Wykazuje dużą siłę związku z PKB. Dane o wielkości PKB podawane są kwartalnie i z kilkumiesięcznym opóźnieniem. Wskaźnik równoległy dostępny jest każdego miesiąca i zawiera najbardziej aktualne dane statystyczne. Dzięki temu może on być wykorzystywany do bieżącej oceny tempa rozwoju całej gospodarki oraz szacowania na bieżąco wielkości PKB. Wskaźnik równoległy zawiera takie składowe jak: indeks produkcji przemysłowej, sprzedaż detaliczna towarów, płace, wielkość zatrudnienia w przedsiębiorstwach produkcyjnych.

Wskaznik Wyprzedzajacy Koniunktury (WWK) jest miarą przyszłej aktywności gospodarki. Pokazuje wzrosty i spadki poziomu aktywności całej gospodarki z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem w stosunku do PKB oraz innych miar jej aktywności, takich jak produkcja, sprzedaż detaliczna, zatrudnienie, płace, dochody osobiste. Średni stopień wyprzedzenia wskaźnika w stosunku do PKB oraz pozostałych wyżej wymienionych parametrów makroekonomicznych wynosi od 3 do 12 miesięcy w zależności od rodzaju i fazy cyklu koniunkturalnego.

Wskaźnik Przyszłej Inflacji (WPI) informuje o przyszłych tendencjach inflacyjnych w gospodarce. Jego średni stopień wyprzedzenia w stosunku do CPI wynosi 3 miesiące. Nie uwzględnia on, podobnie jak inflacja bazowa, krótkookresowych szoków popytowych i podażowych, koncentrując się na głównym trendzie inflacyjnym.

Wskaźniki koniunktury - praktyka (przedsiębiorstwa)

(PUNKT WYJŚCIA - OGRANICZENIE POPYTU - KREDYTY GOSPODARSTW DOMOWYCH)

POTENCJALNE OGRANICZENIE POPYTOWE
Rok	Zadłużenie w mld zł
		ogółem	złe kredyty
1997	18,4	10,2
1998	23,9	10,5
1999	36,6	13,3
2000	48,2	15,0
2001	55,2	17,9
30.06.2002 r.	60,3	20,1

ZWIERCIADŁO KONIUNKTURY - PRAKTYCZNE ZACHOWANIA FIRM

(PRZYKŁAD)

I

II

III

IV

V

VI

I - wzrost

II - rozkwit

III - ostrzeżenie

IV - recesja

V - depresja

VI - ożywienie

DZIAŁANIA GOSPODARCZE W FAZACH CYKLU KONIUNKTURALNEGO

Faza cyklu	Sugerowane działania
I. WZROST	zwiększaj zatrudnienie. Zintensyfikuj szkolenie pracowników obmyślaj ekspansję firmy badaj otoczenie rozpocznij zwiększanie zapasów
II. ROZKWIT	zatrzymaj posiadane akcje sporządzaj prognozy sprzedaży zwolnij ekspansję firmy usuń niepotrzebne działy uwolnij się od nadmiernego wyposażenia podejmij nowe działania, jeśli nie zwiększają kosztów
III. OSTRZEŻENIE	zmniejszaj zapasy zaprzestań szkolenia pracowników i prowadzenia reklamy zaniechaj produkcji nietrafionych wyrobów wycofuj się z dzierżaw redukuj długookresowe umowy zakupów
IV. RECESJA	nadal zmniejszaj zapasy udzielaj urlopów skoryguj decyzje dotyczące zakupów
V. DEPRESJA	zwolnij pracowników, zatrzymując wysoko kwalifikowanych redukuj liczbę godzin pracy, jeśli to konieczne przeprowadź remonty kapitalne rozpocznij negocjacje w sprawie długookresowych umów dzierżawnych i pracowniczych przygotuj program szkolenia pracowniczego
VI. OŻYWIENIE	wznów dzierżawy zwiększaj zapasy skłoń dystrybutorów i dostawców do zwiększenia zapasów

8

---