Biblioteki w Mezopotamii: przy świątyniach Sippar, Borsippa, Babilon, Nippur, Uruk.

Chiny Od XIII w. p.n.e. funkcjonowały biblioteki cesarzy i arystokracji.
30. W III w. p.n.e. rozpowszechniły się biblioteki prywatne.
Grecja biblioteka przy świątyni Horusa z Edfu w górnym Egipcie. III-II w. p.n.e.. Na jej ścianie zachowała się inskrypcja, spis 37 tytułów książek. Sala biblioteczna przy świątyni Izydy na wyspie Philae.
Biblioteki Hellenistyczne. Biblioteka Aleksandryjska założona przez Ptolemeusza I w III w. p.n.e. Atenach biblioteka Seleucydów od III w. p.n.e. W Pergamonie III w. p.n.e. pod opieką Attalidów. 3 pomieszczenia na magazyny + sala odczytowa Biblioteka królów Macedonii

w Rzymie w II w. p.n.e.Biblioteka królów Macedonii 168 p.n.e. przeniesiona do Rzymu.
Biblioteka Apellikona z Teos. Kolekcja Mitrydatesa Wielkiego króla Pontu. Biblioteka Pizonów w Herkulanum Biblioteka założona przez cesarza Augusta przy świątyni Apollina na Palatynie. Jedna sala była przeznaczona na książki łac. druga na greckie Biblioteka Ulpia ufundowana przez cesarza Trajana na przełomie I i II w. n.e. projektowana przez Apollodora z Damaszku.
Wybitni wydawcy:
Bracia Sozjusze( wydawcy Horacego) Attyk (wydawca Cycerona) Tryfon (Kwintyliana i Marcjalisa) Rufus i Tukka (Wergiliusza)

Bizancjum 1.Od VII w. działała biblioteka patriarchatu (literatura chrześcijańska i antyczna). 780 r. pożar. Kierownikiem był św. Cyryl. 2. Focjusz -wybitny uczony i bibliofil autor dzieła "Bibliotheke" (Myriobiblon) 3.Klasztory bazyliańskie słynęły z bogatych zbiorów. Klasztory wokół góry Athos i na wyspie Synaj( teksty antyczne i wczesnochrześcijańskie) 4. W klasztorze Studion w Konstantynopolu opat Teodor stworzył wzorowe
skryptorium. 5.Biblioteka akademii służyła ponad 30 katedrom reprezentującym różne dziedziny wiedzy. 6.Biblioteka dworu cesarskiego(120) tyś. tomów odegrała ważną rolę w odrodzeniu bizantyjskim. Jej początek przypada na IV w. W V w. był pożar. Patronem biblioteki był m. in. Konstantyn VII Porphyrogeneta inicjator i wydawca encyklopedii w 200 księgach. W1304 r. Krzyżowcy złupili Bibliotekę Cesarską.

Biblioteki Islamskie.- W Damaszku archiwum i biblioteka pod patronatem dynastii Omajadów. Literatura religijna i piśmiennictwo naukowe. - W Bagdadzie Uniwersytet i Biblioteka pałacowa tzw. skarbnicamądrości. B. największa w świecie Islamu. Powstała VIII-IX w. Tam narodziły się bajki z tysiąca i jednej nocy.- W Kairze "skarbiec wiedzy", stworzony przez Fatymidów, W X w. uniwersalna biblioteka posiadająca ok. 100 tyś tomów.
- W Hiszpanii opanowanej przez Arabów powstały ośrodki kulturalne w Sewilli, Toledo i Kordobie. W Kordobie sławna biblioteka kalifów, największa wówczas na zachodzie, (W X w. ok., 400 tyś tomów), -Biblioteka w Trypolis w Syrii, prawdopodobnie 3 mln. woluminów.
Ponadto działały biblioteki przy meczetach i szkołach oraz Biblioteki prywatne.

Islamskie centra produkcji papieru.W Samarkandzie, Bagdadzie i Damaszku.

ośrodki pisarskie i biblioteczne w Średniowieczu: Klasztor na Monte Cassino we Włoszech przepisywano książki. Powstało tam skryptorium. Opracowano tam znaną szkołę pisarską zwaną benewencką oraz iluminatorską.Kasjodor (Flavius Magnus Aureliusz Cassiodorus),był założycielem klasztoru w Vivarium w Kalabrii, 550 r. Zorganizował tam skryptorium. W dziele Institutiones divinarum et saecularium litterarum wyłożył naukowe zasady pracy nad przekładami, wydarzeniami i kopiowaniem książek. Zmieścił tam też katalog. Misjonarze irlandcy św. Patryk i św. Kolumban wdrażali kult książki w zakładanych przez siebie klasztorach. -klasztory w Bobbio w Pomposie we Włoszech -w Lukseuil i Tours we Francji -w Kordobie i Ripoli w Hiszpanii -w Sanki- Gallen w Szwajcarii

Biblioteki kościelne np. biblioteka papieska w Rzymie IV w. Biblioteki katedralne zwane w IX w. kapitulnymi. Ze wspaniałych zbiorów znane były katedry w Chartres, Lyonie, Weronie, Reims, Trewirze, Moguncji, Bambergu, Magdeburgu, Barcelonie, Zagrzebiu

Kanclerz z Amiens Ryszard de Fournival był autorem " Biblionomii" podręcznika bibliotekarskiego.
Rodzaje pisma w średniowieczu
-uncjała III w.
-półuncjała V w.
-minuskuła karolińska VIII/ IX w.
-pismo gotyckie powstałe z minuskuły karolińskiej
-tekstura odmiana pisma gotyckiego
-rotunda płd-zach Europa

Ligatura-połączenia liter.
Abrewiatura- skrót wyrazów
Incipit- zaczyna się(formuła początkowa)
Excipit- kończy ( formuła kończąca)
KOLOFON-dawna nazwa metryki drukarskiej
Kustosz (łac. Custos -strażnik opiekun)kolejna liczba lub litera
oznacza składkę.
Reklamanty( łac. reklamo- krzyczę) umieszczanie na początku tekstunastępnej składki na dole poprzedniej.
Rubrykowanie- (łac. rubrica-czerwona glinka)-pociągnięcie konturu. Rubrykował rubrykator lub miniator.
Iluminatorzy-wykonują dekorację malarską książki
Bordiury obrzeżenia, dekoracje
Floratury -ornamenty o motywach roślinnych
Inicjał pierwsza litera tekstu ( łac. initialis- początkowy)
Miniatury -figularne kompozycje malarskie
Iluminacje -średniowieczne malarstwo książkowe(łac.illumino oświetlam ozdabiam)

Najważniejsza polska książnica średniowieczna.
Biblioteka uniwersytetu krakowskiego
53. Kolegium Majus -miało obszerne zbiory książkowe.
54. Duchowni polscy dbali o książnice kościelne i zbiory własne:
Iwo i Jacek Odrowązowie, Gerard z Wrocławia, Jakub ze Żnina
55. Wielkie dzieła kodyfikacyjne za Kazimierza Wielkiego: Statut Wiślicki i Statut Wielkopolski
56. Bibliofile: biskup krakowski i kanclerz Zbigniew Oleśnicki
-historycy: Jan Długosz i Jan Dąbrówka, Sędziwój z Czechła
-prawnicy i teologowie Paweł Włodkowic, Tomasz Strzemiński, Stanisław
ze Skarbimierza, Mikołaj z Błonia, Jan Isner.
57. Skryptoria:
Skryptorium świętokrzyskie na Łysej Górze
-Skryptoria katedralne, cechowe, mieszczańskie
Na terenie polski znajdowały się też szkoły rękopiśmiennicze i ośrodki produkcji książek
59.Główne centra iluminatorskie w Krakowie, Poznaniu, Płocku, Lwowie,
Lubiążu, Śląsku
NAJWAŻNIEJSZE ZABYTKI KSIĄŻKI ŚREDNIOWIECZNEJ W POLSCE
-Kazania postne rodem z Francji VIII w.
Ewangeliarz 2800 r. Biblioteka kapitulna w Gnieźnie
Ewangeliarz gnieźnieński
Złoty kodeks pułtuski zwany też ewangeliarzem płockim(w bibliotece Czartoryskich w Krakowie)
Sakramentarz tyniecki BN w Warszawie.
ZABYTKI jęz polskiego "Kazania świętokrzyskie", " kazania gnieźnieńskie" " Psałterz floriański", " XV w. pisma w jęz pol: żywoty świętych (hagiografia), legendy, pieśni rel. i świeckie Biblia królowej Zoffi Szaroszpatacka

Ryszard de Bury napisał traktat Philobiblon czyli o miłości do ksiąg. XVw. Fundatorzy, miłośnicy i kolekcjonerzy rękopisów iluminowanych to:
Papież Mikołaj V, papież Sykstus IV, król węgierski Maciej Korwin, cesarz niemiecki Maksymilian I, książęta Florencji Medyceusze, Urbino (Fryderyk da Montefeltro), Mediolanu(rody Viscontich i Sworzów

FIRMA wydawniczo- księgarska Kobergerów w Norymberdze.
Drukarnia manucjuszów w Wenecji. ALDYNY- Piękne wydania klasyków od Aldusa Manutiusa.
Drukarnia Estiennów (Stephanusów) w Paryżu i Genewie. Drukarnia Jana Frobena Bazylei, Jan Oporin w Bazylei
Drukarnia Krzysztofa Plantina w Antwerpii

Biblioteki i bibliofilstwo renesansowe.
Oprawy Grolierowskie. Jan Grolier francuski min. skarbu kupował u Manucjusza luksusowe ksiązki.
Pierwszą bibliotekę publiczną w nowożytnej Europie ufundował w 1444r.
we Florencji książę Kuźma Medyceusz
W 1521 r. Biblioteca Mediceo Laurenzjana przeniesiona została do budynku zaprojektowanego przez Michała Anioła
Nową siedzibę otrzymała biblioteca Malatestiana ofiarowana przez Domenico Malatesta Novello w Cesena
Powstały książnice. Biblioteka Watykańska w Rzymie, Papież Mikołaj V. Biblioteka królów Francji. Król Franciszek I. Późniejsza BN w Paryżu. 1537 r.pierwszy w Europie e.o. ustanowił Franciszek I. Bawarska BN Albert V

Polskie Biblioteki i Bibliofilstwo Renesansowe.
Kodeksy iluminowane Graduał Jana Olbrachta , Mszał Jasnogórski,
Pontyfikał Erazma Ciołka, modlitewniki Zygmunta I i Bony. Kodeks
Behema Baltazara Behema (obecnie w B.Jagiellońskiej).
Bibliofile Wawrzyniec Goślicki
Najpiękniejszą kolekcję miał Zygmunt August.
Bp Piotr Tomicki, historyk i bankier Jost Ludwik Decjusz, Maciej z Miechowa.
Pomieszczenie w książnicy Akademii Krakowskiej: Sala Obiedzińskiego.
Uczelnie wyposażone w biblioteki: Akademia Lubrańskiego w Poznaniu,Akademia Zamojska w Zamościu.

Drukarstwo w Polsce zapoczątkował drukarz niemiecki Kasper Straube.
W Chełmnie warsztat zwany umownie: drukarz kazań papieża Leona I Kasper Elyan we Wrocławiu Statuty Synodalne: modlitwy po polsku: Ojcze nasz, Zdrowaś Mario i Wierzę w Boga.
1491-1492 Szwajtpol Fiol z Frankonii. Jakub Karweyse w Malborku, Konrad Baumgarten w Gdańsku.
Jan Haller posiadał monopol na drukowanie książek. Najważniejsze wydane przez niego dzieło to Statut Łaskiego, znalazł się tam tekst Bogurodzicy.
Pierwszą zachowaną książką wydaną po polsku jest modlitewnik Raj Duszny ukazał się 1513 r.w oficynie Floriana Unglera.
Drukarz krakowski Hieronim Wietor przejął Łazarz Andrysowic jego syn Jan Januszowski doprowadził drukarnię do szczytu świetności, później zlikwidował. Januszowski drukował Kochanowskiego i Biblię Jakuba Wujka.
Pierwszy katolicki przekład Biblii autorstwa Jana Nicza ze Lwowa to Biblia Leopolity (Szarfenbergowska).

Książkami handlowali: Elzewirowie z Holandii, Didotowie z Francji, Brajtkopf z Niemiec. Targi księgarskie wiosenne i jesienne w Lipsku.
Na cenniejsze książki i czasopisma ogłaszano subskrypcje.
Pierwsza aukcja zorganizowana przez Ludwika Elzewira w Holandii. W Lipsku pierwsze antykwariaty.

Postępy drukarstwa i księgarstwa w XVII-XVIII w.
Istniała papieska Drukarnia Kongregacji Propagandy Wiary. Drukarnia w
Luwrze król Francuski Ludwik XIII. Elzewiry-druki mniejszych formatów.
Firma Elzewirów.
Rodzina sztycharzy de Bry. Później Mateusz Merian i jego następcy.
Maria Sybilla Merian autorka rys, i rycin.
Przedsiębiorstwo Endterów prowadzone w Norymberdze.
XVIII w. Jan von Helen z Antwerpii najwieksza drukarnia w Wiedniu.
DRUKARZE:
William Caslon w Londynie
John Baskerville w Birmingham
Pierre Simon Fournier w Paryżu oraz Didotowie w Paryżu
STEREOTYPIA- Metoda wykonywania stereotypów( odlewów). Firma Didota zapoczątkowała stereotypię.
Johann Gottlob Immanuel Breitkopf w Lipsku
Johann Friedrich Ungler w Berlinie
Giambattista Bodoni w Parmie.

Ruch wydawniczy i księgarski w Polsce. W XVII i XVIII w.
FIRMY wydawnicze i księgarskie Forsterowie, Andrzej Hunefeld, Rhetowie. Rytownicy z Gdańsk: Wilhelm Hondius, Jeremiasz Falck. Firma Piotrkowczyków w Krakowie. Oficyna Cezarych -piśmiennictwo naukowe
Oficyna w Warszawie Jan Rossowski, Piotr Elert,
Pierwszy w dziejach apel o wszechstronną ochronę książki polskiej, bpa Józefa Andrzeja Załuskiego Programma litterarium ad bibliofilom.
Pierwszą drukarnię o oświeceniowym programie założył w Warszawie Wawrzyniec Mitzler de Kolof.
Michał Groll uruchomił w Warszawie księgarnię wydał Konstytucję 3 Maja1791
Najnowocześniejszą typografię w Polsce zał Piotr Dufour.
Inne firmy wydawnicze w Krakowie Grollowie, we Lwowie Pillerowie, w Gdańsku Mullerowie, w Grodnie i Wilnie drukarnia tyzenhausowska

2Biblioteki i bibliofilstwo w Pol w XVII XVIII w.
Szwedzi złupili polskie książki. B. Uniwersytecka w Upsali, królewska w Sztokholmie,
Antologie ulubionych tekstów Silva Rerum Sylwy.
Bibliofile Wazowie Sobieski. SA Poniatowski
Księgozbiory magnackie Łukasza Opalińskiego i Krzysztofa Opalińskiego, Ignacego Potockiego, Stanisława Kostki Potockiego, Joachima Chreptowicza. Leszczyńscy w Baranowie i Lesznie, Sapiehowie w Rożnie i Kodniu, Chodkiewiczowie w Zabłudowie, Żółkiewscy i Daniłowiczowie w Żółkwi, Ossolińscy w Ossolinie, Czartoryscy w Warszawie, Puławach i Sieniawie, Lubomirscy w Łańcucie, Radziwiłłowie w Nieborowie i Nieświeżu,
Bibliofile: Tadeusz Czacki, Jan Uphagen
1747 zaczątek BN bracia Załuscy. Miała być centrum życia kulturalnego.
Onufry Konopczyński najwybitniejszy bibliotekarz Pol przedrozbiorowej.

W 1953 r. Michał Ventris i Jan Chadwick odczytali pismo linearne B

Kamień z Rosetty znaleziony w 1799. ODCZYTANY w 1822 przez Jean Francis Champolliona

---