Wykład 2
Temat: ISTOTA RACHUNKOWOŚCI ZARZĄDCZEJ I JEJ ROLA W PROCESIE KIEROWANIA PRZEDSIĘBIORSTWEM
Zagadnienia:
Gospodarka rynkowa a przedsiębiorstwo
Rachunkowość w procesie transformacji gospodarki
Rachunkowość zarządcza a rachunkowość finansowa
Rachunkowość zarządcza a rachunek kosztów
Rachunkowość zarządcza a controlling
Główne rodzaje problemów decyzyjnych rozwiązywanych w ramach rachunkowości zarządczej
Literatura: jak wykład 1
Gospodarka rynkowa a przedsiębiorstwo
Wprowadzenie gospodarki rynkowej w Polsce w sposób zasadniczy zmieniło istotę przedsiębiorstw oraz warunki ich funkcjonowania. Przedsiębiorstwa stały się podmiotami w pełni samodzielnymi, a ich szeroka autonomia stworzyła im duże możliwości dokonywania wyborów, m. in. celów działania, sposobów ich realizacji oraz kształtowania stosunków z otoczeniem. Wraz z tymi pozytywnymi zmianami pogorszeniu uległy jednak warunki działania przedsiębiorstw, które negatywnie wpłynęły na proces zarządzania.
Dla wyjaśnienia istoty rachunkowości zarządczej i wskazania jej znaczenia w procesie zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem, konieczne jest zidentyfikowanie i wyjaśnienie zmian, które nastąpiły w gospodarce polskiej oraz roli i znaczenia przedsiębiorstwa, a także rachunkowości w procesie transformacji gospodarki i w gospodarce rynkowej.
Cechą charakterystyczną gospodarki rynkowej jest jej ukierunkowanie na efektywność mikroekonomiczną. Gospodarka centralnie sterowana preferowała makroekonomiczne kryteria efektywnego gospodarowania. Efektywność gospodarki planowej zależała przede wszystkim od trafności rozstrzygnięć globalnych na centralnych szczeblach zarządzania, natomiast mniej istotna była efektywność w skali mikroekonomicznej.
Efektywność gospodarki rynkowej oparta jest na całkowicie odmiennym podejściu, a mianowicie na efektywności pojedynczych podmiotów gospodarczych. Przyjmuje się bowiem, skądinąd słuszne założenie, że jeśli przedsiębiorstwa będą efektywne, to w konsekwencji efektywna będzie cała gospodarka. Efektywność całej gospodarki stanowi więc sumę efektywności pojedynczych przedsiębiorstw. Wynika z tego, że proces transformacji gospodarki zmienił w zasadniczy sposób kryteria wyborów ekonomicznych: z kryteriów o charakterze makroekonomicznym na kryteria o charakterze mikroekonomicznym. W ślad za tym nastąpiło przesunięcie procesu podejmowania decyzji ze szczebla centralnego na szczebel przedsiębiorstwa, a tym samym uległ zmianie zakres kompetencji tych szczebli.
Oprócz nowych kryteriów wyborów ekonomicznych zmienił się w dużym stopniu także sam charakter owych wyborów. Do istotnych zmian w tym zakresie należy zaliczyć:
zwiększenie rangi wartościowych kryteriów wyboru;
przesunięcie zasadniczego ośrodka wyborów przedsiębiorstwa z jego wnętrza na obszar stosunków przedsiębiorstwa z otoczeniem;
wzrost znaczenia w wyborach przedsiębiorstw relacji poziomych kosztem zmniejszenia rangi relacji pionowych.
TABELA 1
Transformacja gospodarki sprawiła, ze przedsiębiorstwa niejako automatycznie wydłużyły horyzont czasowy swego działania. Ważne stały się dla nich nie tylko działalność bieżąca i bieżące zyski, ale także, a może przede wszystkim działalność ukierunkowana na rozwój perspektywiczny. Przyszłość i rozwój przedsiębiorstwa zaczęły być zależne od niego samego, a nie od jednostki nadrzędnej. Przedsiębiorstwa zaczęły kształtować nową hierarchię wartości. Najważniejsze z nich oraz sposoby realizacji tych wartości przedstawia tabela 2.
TABELA 2
Ogólnie można więc stwierdzić, że zmiany, jakie zaszły w polskiej gospodarce dowartościowały przedsiębiorstwa, zmieniły charakter ich decyzji, ukształtowały jego nowe oblicze oraz nowe kryteria funkcjonowania i zarządzania.
Rachunkowość w procesie transformacji gospodarki
Poza zmianami w funkcjonowaniu przedsiębiorstw wprowadzenie gospodarki rynkowej wywarło także istotny wpływ na znaczenie rachunkowości w przedsiębiorstwach oraz na jej kształt i charakter. Rola rachunkowości w gospodarce rynkowej wzrosła przede wszystkim dlatego, że stała się ona potrzebna przedsiębiorstwom i służy ich globalnym interesom.
Wzrost rangi rachunkowości wynika również z faktu pełnego usamodzielnienia przedsiębiorstw i prowadzenia przez nie działalności na własny rachunek i własne ryzyko. Rachunkowość opiera się na informacjach mających charakter wartościowy, bowiem podstawową regułą obowiązującą w rachunkowości jest zasada pomiaru w mierniku pieniężnym. Stąd też wzrost roli procesów wartościowych w gospodarce rynkowej wpływa także na wzrost roli rachunkowości. Ważnym aspektem wzrostu znaczenia rachunkowości w gospodarce rynkowej jest również standaryzacja rozwiązań rachunkowości w skali międzynarodowej.
O rosnącym znaczeniu rachunkowości w przedsiębiorstwie można mówić w zasadzie dopiero wtedy, kiedy zostaną określone potrzeby przedsiębiorstwa, którym rachunkowość służy. Syntetycznie rzecz ujmując, można stwierdzić, że rachunkowość w przedsiębiorstwie służy trzem jego głównym potrzebom, a mianowicie:
ewidencji operacji gospodarczych;
wykorzystaniu danych do analizy i oceny działalności przedsiębiorstwa;
potrzebom zarządzania.
Podstawową funkcją rachunkowości jest poprawna ewidencja operacji gospodarczych. Zachodzące w przedsiębiorstwie procesy gospodarcze muszą być poprawnie zaewidencjonowane, tak aby właściciel przedsiębiorstwa wiedział, jakimi dysponuje zasobami, ile ma środków pieniężnych w określonym momencie, jakie płatności czekają przedsiębiorstwo w najbliższym czasie itp.
Szeroka autonomia przedsiębiorstw i warunki w jakich działają, czynią rachunkowość szczególnie przydatną w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, tym bardziej, że zarządzanie w gospodarce rynkowej staje się coraz trudniejsze. Komplikują się zewnętrzne warunki funkcjonowania przedsiębiorstwa, wzrasta stopień zmienności jego otoczenia i jednocześnie musi ono sprostać coraz wyższym wymaganiom rynku. W tych warunkach przedsiębiorstwo musi być coraz sprawniej zarządzane. Prawidłowe zarządzanie powinno zapewnić nie tylko efektywność bieżącej działalności przedsiębiorstwa, ale także stworzyć mu szanse perspektywicznego rozwoju.
W usprawnieniu procesów zarządzania przedsiębiorstwem pomocna jest należycie prowadzona rachunkowość, jednak na potrzeby zarządzania przedsiębiorstwem nie są wystarczające procesy ewidencji zaszłości gospodarczych. Taka rachunkowość pełni funkcje bierne i mało przydatne do zarządzania przedsiębiorstwem. Rachunkowość współczesnego przedsiębiorstwa jest tak konstruowana, aby w szerokim zakresie wkraczała w system sterowania przedsiębiorstwem. Stało się to podstawą funkcjonalnego podziału rachunkowości na rachunkowość finansową i rachunkowość zarządczą.
Rachunkowość zarządcza a rachunkowość finansowa
Podział rachunkowości na finansowa i zarządczą jest stabilny i ma już tradycje. Chcąc zrozumieć istotę rachunkowości zarządczej i jej rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem należy wskazać jej główne atrybuty w kontekście rachunkowości finansowej. Rachunkowość zarządcza i rachunkowość finansowa mają te same korzenie, a zatem mają wiele cech wspólnych.
Rachunkowość finansowa służy głównie celom zewnętrznym, bowiem dostarcza informacji użytkownikom zewnętrznym, którymi są: akcjonariusze (udziałowcy) lub ogólniej mówiąc właściciele, banki, klienci, władze lokalne, agendy rządowe, potencjalni inwestorzy, pracownicy i konkurenci. Rachunkowość ta opiera się na ogólnie akceptowanych zasadach, wynikających z norm zwyczajowych lub prawnych. Dane liczbowe zawarte są w sprawozdaniach finansowych i informują one wartości majątku przedsiębiorstwa, o zużyciu tego majątku, źródłach jego finansowania, wynikach finansowych i pozycji finansowej przedsiębiorstwa. Dokonując analizy sprawozdania finansowego można więc dokonać oceny sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej przedsiębiorstwa. Sposób, forma oraz częstotliwość sporządzania sprawozdań finansowych podlega regulacji prawnej.
Rachunkowość zarządcza służy celom wewnętrznym przedsiębiorstwa, dostarcza bowiem odbiorcom w przedsiębiorstwie danych do podejmowania decyzji bieżących i rozwojowych, jest ważnym elementem procesu zarządzania przedsiębiorstwem. Jej ranga ciągle wzrasta, ponieważ przedsiębiorstwa działają w warunkach konkurencji, a więc zarządzanie nimi powinno być sprawne, efektywne i skuteczne. Rachunkowość zarządcza nie musi opierać się na ogólnie akceptowanych zasadach, bowiem przede wszystkim chodzi o użyteczność informacji. Informacje wykorzystywane przez kierownictwo przedsiębiorstwa powinny odznaczać się cechą istotności. Zbiór informacji użytecznych w procesie zarządzania powinien być na tyle elastyczny, aby możliwe było zestawienie danych w różnych przekrojach, stosownie do potrzeb przedsiębiorstwa, a więc zgodnie z zasadą „różne informacje do różnych celów”.
Rachunkowość zarządcza jest zorientowana na efektywną działalność przedsiębiorstwa w przyszłości, Informacje historyczne interesują ja tylko wtedy, gdy mają znaczenie dla podejmowania decyzji dotyczących przyszłości. Mniej zatem ważna jest dokładność i szczegółowość informacji, natomiast bardziej liczy się szybkość ich uzyskania i istotność w podejmowaniu decyzji. W przeciwieństwie do rachunkowości finansowej, w rachunkowości zarządczej stosuje się różne metody wyceny oraz wprowadza się nowe kryteria klasyfikacji kosztów własnych przedsiębiorstwa.
Reasumując można więc stwierdzić, że zadaniem rachunkowości finansowej jest dokładne odzwierciedlenie minionej rzeczywistości przedsiębiorstwa, natomiast rachunkowość zarządcza ma się przyczyniać do kształtowania jego przyszłej rzeczywistości.
Syntetyczna charakterystykę rachunkowości finansowej i zarządczej przedstawia tabela 3, zaś niezbędne kwalifikacje I umiejętności osób prowadzących rachunkowość finansową i zarządczą obrazuje tabela 4.
TABELA 3
TABELA 4
Rachunkowość zarządcza a rachunek kosztów
Bardzo często rachunkowość zarządcza jest kojarzona z rachunkiem kosztów. Niejednokrotnie można wręcz spotkać się ze stanowiskiem, że różnice między rachunkowością zarządczą a rachunkiem kosztów są tak minimalne, ze pojęcia te można traktować jako synonimy. Takie podejście nie jest obecnie do zaakceptowania. Istnieje wiele wspólnego pomiędzy rachunkowością zarządczą i rachunkiem kosztów, ale pojęć tych nie można traktować zamiennie ani tez utożsamiać ze sobą.
Przedstawienie relacji rachunkowości zarządczej i rachunku kosztów wymaga odpowiedzi na dwa następujące pytania:
Dlaczego rachunkowość zarządcza jest kojarzona z rachunkiem kosztów ?
Dlaczego, oprócz rachunku kosztów, została wyodrębniona rachunkowość zarządcza ?
Odpowiedź na te pytania nie jest ani łatwa, ani prosta i wymaga kilku zdań na temat rachunku kosztów. Należy pamiętać, że jedną z najważniejszych kategorii ekonomicznych w gospodarce rynkowej są koszty własne przedsiębiorstwa. Rzutują one w istotny sposób na wynik finansowy przedsiębiorstwa i dlatego występuje stały nacisk na ich obniżanie. Konieczność minimalizacji kosztów wynika przede wszystkim z faktu, że przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej nie ma dużego wpływu na poziom cen (oczywiście poza przedsiębiorstwami monopolistycznymi), które dyktuje rynek, natomiast ma wpływ na koszty, które w odróżnieniu od cen są kategorią powstającą wewnątrz przedsiębiorstwa - zależą więc od niego samego. Koszty są ważną kategorią decyzyjną każdego przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej. Stopień tej decyzyjności ulegał zmianie w czasie, stosownie do sposobu ewidencyjnego ujęcia i rozliczania kosztów, czyli stosownie do zmian koncepcji rachunku kosztów.
Z historii gospodarczej i historii myśli ekonomicznej wiemy, że rachunek kosztów rozwijał się i doskonalił wraz ze zmianą istoty i charakteru przedsiębiorstwa oraz warunków, w jakich ono funkcjonowało. Pierwszą dopracowaną koncepcją rachunku kosztów był rachunek kosztów pełnych. Rachunek ten ukształtował się w okresie produkcji na skalę masową, czyli na przełomie XIX i XX wieku. W tym okresie podstawowym zadaniem przedsiębiorstwa było produkować dużo i tanio. Przedsiębiorstwa były w głównej mierze zorientowane nie na sprzedaż wyrobów lecz na ich produkcję. Podstawową cechą rachunku kosztów pełnych było ustalenie rzeczywistego kosztu jednostkowego wyrobu, uwzględniającego wszystkie poniesione w przedsiębiorstwie koszty, a więc bezpośrednie i pośrednie. Miał on charakter informacyjno - kontrolny i dostarczał danych o wysokości poniesionych kosztów w celu ich minimalizacji. Z charakteru i zadań tego rachunku wynika wprost, ze był on bardziej związany z rachunkowością finansową, niż z zarządczą.
Kiedy w wyniku masowej produkcji podstawowe potrzeby społeczne zostały zaspokojone, wówczas otoczenie postawiło przedsiębiorstwom nowe, wyższe wymagania. Odbiorcy zaczęli się domagać produkcji wyrobów bardziej zróżnicowanych pod względem jakości, nowoczesności, wielkich serii itp. Potrzeby odbiorców zaczęły się dywersyfikować, a chcąc je zaspokoić, należało je poznać. Te nowe wyzwania zmusiły przedsiębiorstwa do przestawienia się z orientacji produkcyjnej na orientacje rynkową, bowiem nie produkcja, lecz badanie rynku i sprzedaż wyrobów stały się głównymi czynnikami sukcesu większości przedsiębiorstw.
Zmiana orientacji z produkcyjnej na rynkową zaczęła wykształcać się w latach trzydziestych XX w. Wówczas to przed przedsiębiorstwami postawiono wiele nowych zadań, z których najważniejsze to:
przewartościowanie struktury celów przedsiębiorstwa;
koncentrowanie sił i środków nie na tym, co można wytworzyć, lecz na tym, co można sprzedać;
dążenie do sprostania coraz to nowym wymogom rynku;
uznanie rynku i jego wymogów, a nie tylko produkcji, za główne źródła sukcesu przedsiębiorstwa;
przestawienie się z koncepcji przedsiębiorstwa jako systemu zamkniętego na koncepcję przedsiębiorstwa otwartego na potrzeby otoczenia;
przesunięcie głównych zainteresowań przedsiębiorstwa z bieżącej produkcji i z bieżącego zysku na rozwój produkcji mogącej sprostać przyszłym potrzebom i osiągnięciu przyszłego zysku.
Zmiana orientacji spowodowała również nowe podejście do kalkulacji kosztów i ustalania wyniku finansowego. Dotychczasowy rachunek kosztów oparty na kosztach pełnych w warunkach orientacji rynkowej stał się mało przydatny do zarządzania przedsiębiorstwem, ponieważ:
nie dostarczał informacji o kształtowaniu się kosztów i wyników pod wpływem zmian rynkowych i zmian stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych;
nie uwzględniał warunków rynkowych w kształtowaniu cen, przez co traciły one na konkurencyjności względem innych wyrobów, z powodu ustalania ich na podstawie kosztów jednostkowych.
nie był w pełni przydatny do podejmowania decyzji inwestycyjnych.
Nowe warunki funkcjonowania przedsiębiorstw zrodziły nową koncepcję rachunku kosztów - rachunek kosztów zmiennych. Jego istota polegała na podziale kosztów na koszty stałe i koszty zmienne oraz na wliczeniu do kosztu jednostkowego wyrobu tylko kosztów zmiennych, a więc bezpośrednio zależnych od wielkości produkcji. Tym samym koszty stałe zostały wyeliminowane z kosztu jednostkowego, co nie oznacza jednak, że zostały całkowicie pominięte. Koszty stałe odnoszone są wprost do wyniku, ponieważ zawsze występowały trudności w idealnym ich podziale pomiędzy poszczególne wyroby. Koncepcja rachunku kosztów zmiennych wyeliminowała zatem kłopoty techniczne związane z rozliczaniem kosztów pośrednich i przesunęła akcent z dążenia do precyzyjnego ustalenia jednego, prawdziwego kosztu na rzecz różnych kosztów dla różnych celów i różnych decyzji.
W nowych warunkach funkcjonowania przedsiębiorstw zmieniają się istota i rola rachunku kosztów. Rachunek kosztów staje się źródłem informacji dla celów sprawozdawczych, a więc dla rachunkowości finansowej oraz dla celów decyzyjnych, czyli dla rachunkowości zarządczej. Wymaga się od niego nie tylko dokładności w wycenie majątku i wypracowanego wyniku, ale również, a może przede wszystkim informacji niezbędnych do podejmowania decyzji dotyczących przyszłości przedsiębiorstwa, jego produkcji i efektów.
Ranga rachunku kosztów zmiennych w podejmowaniu decyzji i zarządzaniu przedsiębiorstwem systematycznie wzrasta. Ten fakt powoduje, że następuje ciągły rozwój rachunku kosztów zmiennych. Rozwijają się rachunki problemowe kosztów dotyczące gospodarowania poszczególnymi czynnikami produkcji, np. rachunek kosztów pracy, czy też odnoszące się do rozwiązywania określonych problemów, np. rachunek kosztów jakości. Rachunki te dotyczą różnych faz działania przedsiębiorstwa.
SCHEMAT 1
Mimo ewidentnego rozwoju rachunku kosztów i zmiany jego charakteru różni się on od rachunkowości zarządczej sposobem traktowania i wykorzystania kosztów.
TABELA 5
Sposób traktowania kosztów w rachunkowości zarządczej i rachunku kosztów jest całkowicie odmienny. Koszty w rachunkowości zarządczej są jednym z istotnych elementów decyzyjnych, natomiast w rachunku kosztów stanowią zasadniczy cel ich obliczania.
Ukierunkowanie rachunkowości zarządczej na aktywne wspomaganie procesu podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie sprawia, że - oprócz rachunku kosztów - w procesie tym wykorzystuje się wiele innych narzędzi. W bieżącym zarządzaniu bardzo użyteczna jest analiza progu rentowności, udoskonalone zostały metody podejmowania decyzji inwestycyjnych, rozwinęły się metody planowania i budżetowania kosztów, ustalania cen, rachunków optymalizacyjnych itp. Wszystkie te narzędzia są niezwykle cenne w podejmowaniu decyzji, ale nie są rachunkiem kosztów, wchodzą natomiast w skład rachunkowości zarządczej. Rachunkowość zarządcza jest więc swoim zakresem, złożonością i bogactwem metod znacznie szersza od rachunku kosztów zmiennych. Rachunek kosztów zmiennych jest trzonem rachunkowości zarządczej, ale nie tworzy jej całości. Są to główne przyczyny wyodrębnienia rachunkowości zarządczej.
Rachunkowość zarządcza a controlling
Podział rachunkowości na finansowa i zarządczą jest stabilny i ma już tradycje. Jednak rozwój nauk o zarządzaniu wywiera presję na powstanie i wyodrębnienie nowej dziedziny wiedzy nazywanej controllingiem, obejmującej zagadnienia planowania, kontroli i kierowania. Ta dziedzina wiedzy nie abstrahuje od rachunkowości, a nawet istotnie wykorzystuje procedury i dane z systemu rachunkowości, które ukierunkowane są przede wszystkim na sterowanie i zarządzanie.
Controlling jako system informacyjny działający w przedsiębiorstwie w zakresie planowania i kontroli, ma posiada bardzo duży obszar wspólny z systemem rachunkowości, zwłaszcza rachunkowości finansowej. Controlling zajmuje się szczególnie koncepcją wąskich gardeł, czyli najbardziej wrażliwymi ogniwami przedsiębiorstwa, które w krytycznej sytuacji jako pierwsze stwarzają problemy do rozwiązania, jeśli planowane wyniki mają być osiągnięte.
W controllingu kładzie się więc nacisk na kierowanie przedsiębiorstwem, co nie występuje tak wyraźnie w rachunkowości zarządczej, bowiem w tej dziedzinie wiedzy dąży się do przygotowania informacji pomocnej zarządzającym przy podejmowaniu decyzji, stosownie do służebnej roli rachunkowości w przedsiębiorstwie. Niemniej jednak część wspólna systemu rachunkowości zarządczej i systemu controllingu jest również bardzo duża, co może różnie wpływać na organizacje konkretnego przedsiębiorstwa. Także podstawy teoretyczne tych dziedzin wiedzy są wspólne. Wiedza o strukturze problemu decyzyjnego, o obwodach sterowania i regulacji jest równie potrzebna w rachunkowości zarządczej, co w controllingu.
Controlling wykształcił się w praktyce amerykańskiego zarządzania na tle aktywnego wykorzystywania rachunkowości w procesach planowania i kontroli. Bardzo często controlling określa się jako ponadfunkcyjny instrument zarządzania, stanowiący proces sterowania zorientowany na wynik przedsiębiorstwa, a realizowany przez planowanie kontrolę sprawozdawczość i kierowanie. Rachunkowość w aspekcie controllingu jest instrumentem dostarczającym różnym szczeblom decyzyjnym wieloprzekrojowych informacji, niezbędnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem z nastawieniem na przyszłość.
Obecnie controlling jest raczej traktowany jako podsystem zarządzania działający w celu optymalnej realizacji zadań. Ważnym elementem controllingu jest prognozowanie sytuacji w celu utrzymania kontroli nad przebiegiem działań. Ponadto informacje z systemu controllingu nie zawsze przedstawiane są kwantytatywnie.
Główne rodzaje problemów decyzyjnych rozwiązywanych
w ramach rachunkowości zarządczej
Wykorzystanie rachunkowości zarządczej w sterowaniu ekonomiką przedsiębiorstwa można także rozpatrywać biorąc pod uwagę rodzaje problemów ekonomicznych, w rozwiązywanie których angażuje się system rachunkowości. Niektóre z tych problemów istnieją nieustannie, inne mogą pojawiać się w różnych okresach. Przykładem zagadnienia rozwiązywanego ustawicznie w systemie rachunkowości przedsiębiorstwa jest utrzymanie płynności finansowej. Jest to problem dość typowy, ciągły, którego rozeznanie wymaga ciągłych działań ze strony specjalistów w dziedzinie rachunkowości.
Biorąc pod uwagę ogół problemów i zagadnień ekonomicznych w przedsiębiorstwie można wyróżnić następujący zbiór zagadnień związanych z działalnością przedsiębiorstwa, w których udział rachunkowości jest widoczny i niezbędny.
Utrzymywanie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Jest to problem kluczowy, polegający na sterowaniu zasobem i strumieniami środków finansowych. Zatrzymanie płynności finansowej grozi poważnymi konsekwencjami, w związku z czym istnieje stała potrzeba prognozowania przepływu środków pieniężnych. Uzyskane oceny muszą być bieżąco konfrontowane ze zmianami zachodzącymi w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa w celu uchwycenia i kontrolowania interakcji procesów realnych (rzeczowych i finansowych.
Sterowanie obiegiem środków obrotowych. Są to zagadnienia zarządzania kapitałem obrotowym w przedsiębiorstwie w szerokim kontekście powiązań z dostawcami i odbiorcami. Sterowanie poziomem i rotacją środków finansowych w odniesieniu do materiałów, produkcji nie zakończonej i zapasów produktów gotowych także mieści się w tym problemie.
Sterowanie ekonomiką środków trwałych. Ekonomiczna kontrola środków trwałych jest niezbędna na każdym etapie decyzyjnym. Dotyczy to decyzji zakupu środków trwałych lub ich wytwarzania we własnym zakresie, decyzji dotyczących eksploatacji, konserwacji, remontów, sprzedaży lub likwidacji. Sterowanie to związane jest też z amortyzacją środków trwałych. Wybór metod amortyzowania zależy od intensywności eksploatacji i rodzaju środka trwałego.
Sterowanie kosztami to wybór i organizacja właściwego dla rodzaju prowadzonej działalności systemu rachunku kosztów w ujęciu normatywnym. W sterowaniu kosztami istotne znaczenie ma doskonalenie systemu wartości wzorcowych, pomiarów kosztów i oddziaływań modyfikujących przebieg procesów wytwórczych. W tej grupie problemów mieści się również doskonalenie systemu rozliczania kosztów oraz szacowania technicznego i całkowitego kosztu wytworzenia.
Kalkulacje, decyzje cenowe i planowanie zysków z przedsięwzięć. Problemy tworzenia cen rozwiązywane są przy szerokim uwzględnieniu wyników analiz typu koszty - rozmiary produkcji - zyski. Te kalkulacje i analizy wykraczają poza tradycyjny rachunek kosztów.
Polityka produkcji i sprzedaży. Zagadnienia te obejmują doskonalenie działań wprowadzających nowe wyroby do produkcji i sprzedaży tych wyrobów na rynki krajowe oraz zagraniczne. W zakres tych zagadnień decyzyjnych wchodzi też opracowanie analiz niezbędnych przy rozstrzyganiu problemów podejmowania nowej lub zaprzestania dotychczasowej produkcji wyrobów, uwzględniających zmiany chłonności rynku oraz starzenie się wyrobów.
Osiąganie stałego wzrostu wydajności i produktywności, a więc stałego wzrostu efektywności jest koniecznym warunkiem rozwoju i przetrwania przedsiębiorstwa jako samodzielnej jednostki ekonomicznej. Konieczne jest więc rozpatrywanie wskaźników charakteryzujących różne aspekty efektywności w szerokim kontekście społecznym i ekologicznym.
Stymulacja aktywności załogi. Harmonijna współpraca między załogą a kierownictwem przedsiębiorstwa wymaga odpowiedniego przepływu rzeczowo - finansowej informacji między kierownictwem a pracownikami. Odpowiednio sporządzone raporty pozytywnie motywują pracowników przedsiębiorstwa do wydajniejszej pracy, oszczędności materiałowych itp.
Raporty i sprawozdania dla zarządzających. Zawierają one zagadnienia tworzenia i doskonalenia systemu informacji ekonomicznej w celu optymalizacji decyzji. Informacje dotyczą głównie kosztów i rentowności produktów na rynku krajowym i zagranicznym, wplywu zmian cen na rozmiary dochodów ze sprzedaży oraz struktury dochodów, kosztów i zysków.
Rozwiązywanie szczególnych problemów decyzyjnych. Opracowanie metod oceny każdego wariantu decyzji rozwiązujących problemy powstające w różnych nietypowych sytuacjach wywoływanych presją zmieniającego się otoczenia to podstawowe zagadnienie w tym obszarze decyzyjnym. Ponadto można tu zaliczyć takie zagadnienia jak doskonalenie umiejętności wyprzedzania rozwoju wydarzeń i sposobów postępowania w warunkach szybkich zmian występujących w otoczeniu.
Skuteczny system planowania i kontroli. Do tego obszaru decyzyjnego można zaliczyć problemy respektowania współczesnych warunków gospodarowania przez stosowanie postępowego, dynamicznego planowania produkcji, kosztów, sprzedaży oraz wszystkich istotnych relacji występujących między poszczególnymi wielkościami ekonomicznymi, a także opracowywanie analiz, które umożliwiają znalezienie przyczyn powstania odchyleń.
3
17