Rodzaje definicji
Definicja jest jednym z najważniejszych środków zapobiegawczych wadliwościom wyrażeń. Pochodzi od łac. definire - określać, ograniczać. Rzeczowo powiemy, że definicja jest to krótkie, możliwie pełne określenie czegoś.
PODZIAŁ:
Ze względu na budowę:
Nominalna - to wszelki środek służący do komunikowania o funkcjach semiotycznych wyrażenia. Można tego dokonać w dwojaki sposób:
werbalna - za pomocą słów. W definicji takiej występują trzy składniki: definiendum (człon definiowany), definiens (człon definiujący) oraz spójnik definicyjny ( występujący między definiendum a definiens): „…znaczy tyle, co…”, „…oznacza…”, „…jest to…”. W zależności od relacji zachodzącej między funkcjami semiotycznymi definiendum i definiensa wyróżniamy dwa przypadki:
- równościowa - gdy definicja ma charakter równości. Może ona być:
a) wyraźna (wprost), ta z kolei może być:
- leksykalna (słownikowa) - gdy występuje równość znaczenia wyrażeń
- zakresowa - gdy zachodzi równość oznaczania między definiendum a definiens
- treściowa - gdy zachodzi równość treści. Można odwołać się wtedy bądź do:
do cech istotnych (d. klasyczna)
kontekstowa (nie wprost) - słowo definiowane występuje w kontekście tak
użytym, że rozumie się funkcje wyrażenia
Nierównościowa
- indukcyjna - zamiast osobno określać dane słowo podaje się zapis w którym to słowo występuje
- d. przez abstrakcję - jest stosowana do określenia wybranej własności przysługującej przedmiotom pod jakimś względem jednakowym
- pseudodefinicje - SA to takie definicje, które nie spełniają warunku przekładalności, ale nie prowadzą do sprzeczności. Mamy tu dwa przypadki:
a) aksjomatyczne - zamiast określać wyrażenia, używa się je w kilu zdaniach w taki sposób, że uznając te zdania za prawdziwe determinujemy sens takiego wyrażenia.
b) warunkowe - określają one sens w sposób niezupełny, cząstkowy. Podaje się tylko niektóre warunki konieczne lub wystarczające.
C) za pomocą słów i gestów mamy wtedy do czynienia z definicja ostensywną
zrobienie obrazków, deiktyczną= bezpośrednie przekazywanie rzeczy i zjawiska,
niewerbalną.
2) stosunek do języka:
A) wewnątrzjęzykowe - za pomocą słów wyrażamy sens terminu rzeczy i obiekty np. kwadrat jest to prostokąt równoboczny
B) metajęzykowe - dotyczą wyrażeń gramatycznych
3) rolę w budowaniu języka:
A) sprawozdawcze - bierze się wszystkie użycia powstałe do tej pory i zbiera się ten materiał
Definicja sprawozdawcza, wskazuje ona, jakie znaczenie ma czy też miał kiedyś wyraz definiowany w pewnym języku. Składa nam sprawozdanie z tego, jak pewna grupa ludzi posługuje lub posługiwała się pewnym wyrazem czy wyrażeniem. Np. W Polsce w dawnym języku myśliwych wyraz „kot” znaczy tyle, co „zając”. Definicja ta ma odtwarzać takie znaczenie wyrazu, jakie ma on w danym języku,
gdy definiowany wyraz nie ma wyraźnej treści (nazwa nieostra), to definicja ta musi tę nieostrość zachować. Jeśli definicja ta wiernie złoży sprawozdanie o znaczeniu danego słowa to zdanie jest prawdziwe, jeśli niewłaściwie to zdanie jest fałszywe. Podajemy ją wówczas, gdy ktoś nie zna ustalonego już znaczenia lub, gdy chcemy w toku rozmowy upewnić się, czy w ten sam sposób rozumiemy dany wyraz.
B) projektujące - zakładamy możliwe znaczenia, przyszłościowe
Definicja projektująca, ustalają one znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość, w projektowanym sposobie mówienia. Przez tę definicję ustanawia się regułę znaczeniową, która danemu słowu lub zespołowi słów (dźwiękowi mowy lub napisowi) ma być w przyszłości nadawane znaczenie.
Np. „Kierownika suwnicy elektrycznej nazywać się będzie w niniejszej ustawie < suwnicowym>”.
Definicja projektująca jest: definicją konstrukcyjną, jeżeli ustala znaczenie pewnego wyrazu na przyszłość nie licząc się zupełnie z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu, jeśli takie wcześniej było. Nie musi ona definiować zupełnie nowego słowa (słowo to może być już znane) tylko nowe ma być znaczenie, które mu się nadaje. Jest ona nam potrzebna wtedy, kiedy pojawia się potrzeba wprowadzenia nowego wyrazu (wyrażenia) do języka.
C) perswazyjne - starają się zmienić zakres znaczenia, nakierunkować, które jest poprawne