Wpływ spożywania alkoholu w czasie ciąży na rozwój płodu

Spożywany przez kobiety w ciąży alkohol łatwo przechodzi przez łożysko i przez to jest powodem wielu wad i zaburzeń rozwoju płodu, a później dziecka, nie pozostając bez wpływu na dorosłe życie człowieka [1]. Należy zdać sobie sprawę iż około połowa ciąż jest niezaplanowana. Kobiety często dowiadują się o istnieniu dziecka dopiero po czasie 4 tygodni, czyli okresie krytycznym i niezwykle wrażliwym dla rozwoju np. układu nerwowego płodu [2]. Wniosek z tego taki, że nie należy skupiać się na uświadamianiu o, wydawałoby się, oczywistej szkodliwości alkoholu jedynie kobiet w ciąży, ale wszystkich kobiet w wieku prokreacyjnym.

Z badań przeprowadzonych w Polsce wynika niestety, że prawie dwie trzecie kobiet nie było ostrzeganych przez lekarzy przed negatywnymi skutkami picia napojów alkoholowych. Co gorsza mimo 88% świadomości o konsekwencjach nawet najmniejszej ilości spożywanego alkoholu, ponad 33% kobiet w wieku 18-40 lat przyznaje, że piła alkohol w czasie ciąży (dotyczyło to kobiet najczęściej z wykształceniem średnim oraz z małych i średnich miast, a najrzadziej z wykształceniem podstawowym oraz pochodzących z dużych aglomeracji i wsi) [1].
Podkreślenia wymaga fakt, iż nie udało się dotąd stwierdzić, jakie ilości alkoholu są bezpośrednio szkodliwe dla płodu. Wiadomo natomiast, że problem nieprawidłowości w rozwoju potomstwa nie dotyczy jedynie matek alkoholiczek [3].

Skutki spożywania alkoholu w ciąży znane są pod pojęciem Fetal Alcohol Spectrum Disorder (FASD), co tłumaczy się jako Poalkoholowe Uszkodzenie Płodu [4]. Pod tym terminem rozumianych jest pięć możliwych rozpoznań: Fetal Alcohol Syndrome (FAS)czyli płodowy zespół alkoholowy z potwierdzoną ekspozycją na działanie alkoholu etylowego w czasie ciąży; Fetal Alcohol Syndrome (FAS) bez potwierdzonej wewnątrzmacicznej ekspozycji na działanie alkoholu etylowego; Partial Fetal Alcohol Syndrome (pFAS) czyli niepełny płodowy zespół poalkoholowy; Alcohol Related Neurodevelopmental Disorder (ARND) - związane z alkoholem zaburzenia rozwoju układu nerwowego oraz Alcohol Related Birth Defects (ARBD) rozumiane jako związane z alkoholem wady wrodzone. FAS obserwuje się przy zahamowaniu wzrostu (waga, wzrost poniżej 10 centyla), charakterystycznych cechach twarzy (wygładzona rynienka podnosowa, krótkie szpary powiekowe, cienka górna warga) oraz nieprawidłowościach centralnego układu nerwowego. Z pFAS mamy do czynienia, gdy obecne są tylko niektóre z cech FAS oraz potwierdzona jest wewnątrzmaciczna ekspozycja na alkohol etylowy. ARND diagnozuje się, gdy potwierdzono ekspozycję na alkohol etylowy, nie ma charakterystycznych cech twarzy, natomiast doszło do zmian patologicznych w ośrodkowym układzie nerwowym oraz stwierdzić można zaburzenia zachowania. ARBD skupia się głównie na występowaniu wad serca, kośćca, nerek, narządu wzroku lub słuchu, związanych z narażeniem na alkohol etylowy [4,5]. U potomstwa matek, spożywających alkohol w czasie ciąży, obserwuje się ponadto zaburzenia snu, zwiększoną aktywność, niedojrzałe i nieadekwatne zachowanie, deficyty pamięci oraz uwagi, impulsywność, niską samoocenę oraz zachowania socjopatyczne [1,5]. Negatywne skutki powstałe w życiu płodowym utrzymują się w życiu dorosłym, co prowadzi do zaburzeń funkcjonowania w domu, szkole, pracy, społeczeństwie [1,5].

W Polsce rocznie rodzi się 900 dzieci z FAS [1]. Częstość występowania FAS na tysiąc porodów wynosi 10.0 w USA, 68.0-89.2 w Południowej Afryce, 141.0 w Rosji, 0.5 w Kanadzie i 120.0 we Włoszech. Przy czym dzieci z pozostałymi zaburzeniami z grupy FASD należy spodziewać się wielokrotnie więcej [5].

Z ekonomicznego punktu widzenia koszty opieki nad dziećmi dotkniętymi tymi dysfunkcjami są, biorąc pod uwagę skalę zjawiska, znaczące. Obliczono mianowicie, że w Kanadzie wynoszą one ok. 14,342 $ na jedno dziecko na rok [7]. W Stanach Zjednoczonych roczny koszt leczenia FAS opiewa na 5,8 miliardów $ pieniędzy podatników [1].

Zaznaczyć należy, że skutków spożywania alkoholu w ciąży nie da się wyleczyć, ale można im w 100% zapobiec poprzez informację i nacisk na abstynencję kobiet w ciąży oraz kobiet planujących ciążę, a także rzetelną informację o szkodliwości alkoholu, udzielaną kobietom w okresie prokreacyjnym [5].