Część II

Scenariusze zajęć logopedycznych ukierunkowanych na korekcję rotacyzmu u uczniów klas drugich i trzecich

Scenariusz nr 1

Temat: Głoska "l" w izolacji i sylabach. Cele zajęć:

1. Uświadomienie znaczenia poprawnej wymowy w życiu człowieka (nauce, w kontaktach z ró­wieśnikami, w realizacji planów zawodowych i życiowych).

2. Wskazanie na zasady poprawnej artykulacji głoski "r" i elementy wpływające na tę artykulację - tzw. dźwięki pomocnicze (,,1", "t", "d").

3. Podkreślenie roli sprawności (ćwiczenia) poszczególnych części narządów mowy (artykulacyj­nego, fonacyjnego, oddechowego) w procesie wymowy głoski "r".

4. Demonstracja i przedstawienie zasad realizacji ćwiczeń oddechowych, ćwiczeń artykulatorów

(języka, warg, policzków), fonacyjnych.

Metody: słowna, pokaz (demonstracja), naśladownictwo, ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne: lustro, obrazki (fonetyczne video, fonogram), wykaz ćwiczeń usprawniających narządy mowy.

Plan zajęć:

1. Powitanie.

2. Wyjaśnienie znaczenia poprawnej wymowy w życiu dziecka i człowieka dorosłego (pogadanka).

3. Omówienie zasad poprawnej wymowy głoski "r" - boki języka przylegają do wewnętrznej po­wierzchni górnych zębów i dziąseł, czubek języka uderza o górne dziąsła wibrując (pokaz przed lustrem).

4. Wskazanie elementów tworzących poprawną wymowę głoski "r" - podniesiony do góry, doty­kający dziąseł górnych język; sprawny, wibrujący czubek języka, poprawna wymowa głosek pomocniczych: ,,1", "t", "d" - słowne wyjaśnienie i pokaz.

5. Prezentacja tematu zajęć - ćwiczenia głoski "l" w sylabach.

6. Podkreślenie roli sprawności narządów mowy (oddychania, poszczególnych części jamy ustnej, szczególnie języka, fonacji) w procesie wymowy głoski "r" - pogadanka.

7. Demonstracja i omówienie ćwiczeń artyku1atorów przygotowujących do dziecko do wywołania głoski "r" oraz przekazanie dzieciom kserokopii wykazu tych ćwiczeń z równoczesnym wkleje­niem ich do zeszytu (załącznik).

Załącznik nr 1

Ćwiczenia usprawniające funkcję oddechową:

1. Dmuchanie na płomień świeczki, zapałkę tak, by ugasić płomień.

2. Dmuchanie na płomień świecy tak, by płomień wyginał się w różne strony, ale nie zgasł.

3. Dmuchanie piórek, wacików, lekkich przedmiotów, chrupek.

13

4. Dmuchanie baniek mydlanych.

5. Wąchanie kwiatków, różnych zapachów, np. perfum, mydła, szamponów, itd.

6. Unoszenie słomką lekkich przedmiotów, wacików, chrupek i utrzymywanie w powietrzu przez peWIen czas.

7. Zamienianie słomką miejsca wacików, początkowo dwóch ułożonych naprzeciwko siebie, za-

tem trzech ułożonych w trójkąt i czterech ułożonych w czworokąt.

8. Przekładanie słomką papierowych rybek ze stawu z brudną wodą do stawu z wodą czystą.

9. Ubieranie słomką choinki, szablonu lalki (chłopca, dziewczynki, pani, pana, babci, dziadka, itd.).

10. Składanie słomką z części na szablonie zwierząt, domu, mebli, różnych przedmiotów.

11. Składanie słomką z części różnych figur geometrycznych.

12. Meblowanie słomką domu.

13. Picie napoi przez słomkę.

14. Dmuchanie piłeczki styropianowej do kosza.

15 . Wdychanie powietrza ustami i wydychanie ustami.

16. Wdychanie powietrza ustami i wydychanie nosem.

17. W dychanie powietrza nosem i wydychanie ustami.

18. Wdychanie powietrza nosem i wydychanie nosem.

19. Dmuchanie na cienką, dużą chustę, nałożoną na głowę i twarz dziecka "duch".

20. Wydmuchiwanie powietrza przez słomkę do wody.

21. Nadmuchiwanie baloników.

22. Dmuchanie, chuchanie na lusterko.

23. Gra na instrumentach muzycznych: harmonijka, fujarka.

Ćwiczenia artykulatorów:

Język:

l. Wysuwanie języka z ust, język szeroki i wąski.

2. Dotykanie czubkiem języka do nosa i do brody na zmianę (można pomagać sobie palcem).

3. Kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i w lewo przy szeroko otwartych ustach, bez dotyka-

nia wargi dolnej.

4. Unoszenie języka na wargę górną - język szeroki i wąski.

5. Unoszenie języka na górne zęby i opuszczanie przy otwartych ustach.

6. "Malowanie językiem" podniebienia twardego, dochodząc do podniebienia miękkiego.

7. Zlizywanie z podniebienia twardego dżemu, miodu, kawałka czekolady, plasterka sera topionego.

8. Dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych.

9. Dotykanie językiem poszczególnych zębów "liczenie zębów" na górze i na dole.

10. Kląskanie czubkiem języka.

11. Zwijanie języka w trąbkę (rurkę).

12. Zwijanie języka w trąbkę (rurkę) i wydmuchiwanie powietrza na czubek trąbki (rurki).

13. Unoszenie języka do wałka dziąsłowego i mocne dmuchanie na jego czubek.

14. "Malowanie językiem policzków" od wewnątrz.

15. "Malowaniejęzykiem zębów" na górze i na dole.

16. "Śliweczka" - przy zamkniętych ustach przesuwanie języka wokół ust, wykonując kółka.

17. Wypychanie policzków językiem od wewnątrz na zmianę, raz z prawej, raz z lewej strony.

18. Naśladowanie, jak kot pije mleko.

19. Kląskanie językiem.

20. Przysysanie języka do podniebienia i opuszczanie do dołu.

21. Przysysanie języka do podniebienia i utrzymując go w takiej pozycji otwierania i zamykanie ust - "rybka".

14

22. "Źrebaczek" - język znajduje się między wargami i parskamy równocześnie językiem i wargami.

23. Wymawianie głoski "l" wolno, potem coraz szybciej.

24. Wymawianie głoski "t" wolno, potem coraz szybciej.

25. Wymawianie głoski "d" wolno, potem coraz szybciej.

26. Wymawianie głosek "t-d" wolno, potem coraz szybciej.

27. Wymawianie głosek "t-d-n" wolno, potem coraz szybciej.

28. Podbijanie wędzidełka podjęzykowego palcem wskazującym lub małym.

29. Wypowiadanie głoski "l" w sylabach:

- la-Ia-Ia .

- lo-la-lo .

- lu-Iu-Iu .

- le-Ie-Ie .

- ly-Iy-Iy .

- allll, allIl, ullll, ellll, yllll, illll.

30. Wypowiadanie głoski "t" sylabach:

- ta-ta-ta .

- to-ta-to .

- tu-tu-tu .

- te-te-te .

- ty-ty-ty .

- atttt, otttt, utttt, etttt, ytttt, itttt.

31. Wypowiadanie głoski "d" w sylabach:

- da-da-da .

- do-da-do .

- du-du-du .

- de-de-de .

- dy-dy-dy .

- adddd,odddd, udddd,edddd,ydddd,idddd.

Usta:

12. Ściąganie ust, jak przy wymawianiu samogłoski "u", a następnie spłaszczanie ust, jak przy wy-

mowie samogłoski "i".

2. Otwieranie i zamykanie ust.

3. W ciąganie powietrza przy ściągniętych ustach.

4. Cmokanie.

5. Przesuwanie zamkniętych ust w prawą i lewą stronę.

6. Utrzymywanie ołówka ustami.

7. Parskanie.

8. Ssanie wargi górnej, potem dolnej.

9. Przy zamkniętych zębach rozciąganie warg tak, by zęby były widoczne.

10. Wykonywanie kółek wargami ściągniętymi, jak przy wymowie samogłoski "u".

11. Zakładanie wargi górnej na dolną i dolnej na górną.

12. Oblizywanie warg czubkiem języka - "malowanie warg".

Podniebienie miękkie:

l. Chuchanie na dłoń, papier, lusterko.

2. Ziewanie.

3. Chrząkanie.

4. Pokasływanie.

5. Gęganie - gę, gę, gę·

15

Ćwiczenia fonacyjne:

1. Wymawianie, śpiewanie samogłosek (początkowo jednej, a potem ich kombinacji)

- a-a,

- a-a-a,

- a-a-a-a,

(identycznie pozostałe o, u, e, i, y).

2. Wymawianie, śpiewanie kombinacji samogłosek:

- a-o,

- a-o -u,

- e-l-Y,

3. Śpiewanie piosenek.

4. Muczenie: muu, muuu.

5. Przeciąganie "ą", "ę", wymawianie tych samogłosek na zmianę lub kilka równocześnie.

6. Omówienie zasad i prezentacja poprawnej wymowy głoski ,,1" - czubek języka przylega do górnych dziąseł, boki języka dotykają wewnętrznej powierzchni zębów przedtrzonowych i trzo­nowych, usta lekko rozchylone - opis słowny i demonstracja. Kolorowanie przez dzieci oraz wklejenie do zeszytu fomogramu i fonetycznego video z głoską"l" (załącznik nr 2).

7. Ćwiczenia wymowy głoski ,,1" w izolacji i sylabach: - la -10 -lu -le -ly,

- al- 01- ul- e1- yl- il,

- ala - alo - alu - ale - aly,

- ola - 010 - olu - ole - oly,

- ula - ulo - ulu - ule - uly,

- ela - elo - elu - ele - ely,

- ila - ilo - ilu - ile - ily,

- yla - ylo - ylu - yle - yly.

8. Podsumowanie zajęć i zadanie ćwiczeń do domu (ćwiczenia narządów mowy oraz sylab z głoską,)").

Załącznik nr 2

W czasie artykulacji głoski ,,1" czubek języka przylega do górnych dziąseł, boki języka dotykają wewnętrznej powierzchni zębów przedtrzonowych i trzonowych; usta są lekko rozchylone.

16

Artykulacja głoski "l"

Źródło: Z. Klemensiewicz, Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego, PWN, Warszawa 1967, s.22.

17

Scenariusz nr 2

Temat: Głoska" l" w izolacji, sylabach i nagłosie. Cele zajęć:

1. Usprawnianie funkcji narządów mownych - oddychania, motoryki artykulatorów, fonacji.

2. Przypomnienie zasad poprawnej artykulacji głoski "r" i elementów wpływające na tę artykulację - dźwięki pomocnicze ("l", "t", "d").

3. Przypomnienie zasad poprawnej wymowy głoski "l" oraz ćwiczenia utrwalające wymowę tej głoski w izolacji, sylabach, nagłosie.

Metody: słowna, pokaz (demonstracja), naśladownictwo, ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne: lustro, obrazki (las, lampa, laska, lody, lodówka, lew), zestawy wyrazów, zagadki.

Plan zajęć:

l. Powitanie.

2. Ćwiczenia usprawniające funkcje mowne - oddechowe, artykulatorów, fonacyjne (wybrane ćwiczenia z zestawu przekazanego dzieciom na pierwszych zajęciach).

3. Przypomnienie zasad poprawnej wymowy głoski "r" i głoski "l" oraz ćwiczenia wymowy głoski "l" w izolacji i sylabach (zastaw sylab został przekazany na poprzednich zajęciach).

4. Przedstawienie tematu zajęć - kontynuacja ćwiczeń utrwalających wymowę głoski "l" w syla-

bach i słowach, gdzie głoska ta znajduje się na początku.

5. Wyszukiwanie wyrazów zaczynających się na "l", ukrytych w innych wyrazach (załącznik nr 3).

6. Zagadki - odpowiedzi: lody, las, lew, laska, lodówka, lekarz (załącznik nr 4).

7. Tworzenie słów zaczynających się na głoskę "l", mając podaną sylabę początkową i głoskę/literę końcową (załącznik nr 5).

8. Ćwiczenia "l" na obrazkach (las, lampa, laska, lody, lew, lodówka - załącznik nr 6), nazywanie obrazków, wklejenie obrazków do zeszytu i podpisanie.

9. Przedstawienie zestawu słów do powtarzania w domu (załącznik nr 7).

10. Podsumowanie zajęć i praca domowa (ćwiczenia usprawniające narządy mowy oraz słów z gło­ską "l", ćwiczonych na zajęciach i słów przekazanych do ćwiczenia w domu).

Załącznik nr 3 lekcja

laska

lokówka lotka

lądowisko lewy

Załącznik nr 4

l. W lecie ludzie dla ochłody

jedzą na patyku .

3. Sosnowy, dębowy, stary lub młody, rosną w nim grzyby, rosnąj agody.

5. Mocna, drewniana, u góry zagięta,

dziadziuś, idąc na spacer, zawsze o niej pamięta.

18

2. W Afryce mieszka groźny zwierz ma ogromną grzywę i paszczę też.

4. Stoi w kuchni szafa

w niej mięso i sok.

Zima w niej panuje

przez okrągły rok.

6. Na białym fartuchu słuchawki dwie nosi. Pilnie nasłuchuje

jak twe serce pracuje.

Załącznik nr 5
la		k
la	s		p
lo		d
lo	w
lo			s
lu
le	z
le			t
le		k
Załącznik nr 6

Załącznik nr 7

las, lak, laska, lama, lampa, lawa, lawina, lawenda, lato, latawiec los, lok, lot, lody, lotnik, lotnisko, lotnia, lodówka, lokomotywa, ląd lód, luty, luka, lutnia, lupa, luneta, ludzik

lew, lek, lep, leń, lejek, lejce, leżak, leśnik, lekcja, lekarz, lemoniada

Załącznik nr 4, 5 i 7 za: 1. Góra1-Półro1a, S. Zakrzewska, Chcę mówić poprawnie. Materiały do ćwiczeń logo­pedycznych, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1996, s. 8,9.

19

Scenariusz nr 3

Temat: Głoska "l" w sylabach i śródgłosie. Cele zajęć:

1. Usprawnianie funkcji narządów mownych - oddychania, motoryki artykulatorów, fonacji.

2. Przypomnienie zasad poprawnej artykulacji głoski ,,1".

3. Utrwalenie wymowy głoski ,,1" w sylabach i nagłosie (powtarzanie słów ćwiczonych na po­przednich zajęciach).

4. Ćwiczenia wymowy głoski ,,1" w śródgłosie.

Metody: słowna, pokaz (demonstracja), naśladownictwo, ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne: lustro, obrazki (balony, ule, cebule, bilet, motyle, telefon), zestawy wyrazów, zagadki.

Plan zajęć:

1. Powitanie.

2. Ćwiczenia usprawniające funkcje mowne - oddechowe, artykulatorów, fonacyjne (wybrane ćwiczenia z zestawu przekazanego dzieciom na pierwszych zajęciach).

3. Przypomnienie zasad poprawnej wymowy głoski ,,1" oraz ćwiczenia wymowy tej głoski w izo­lacji, sylabach, nagłosie (zastaw sylab oraz słów został przekazany na poprzednich zajęciach).

4. Przedstawienie tematu zajęć - ćwiczenia poprawnej wymowy głoski ,,1" w słowach, gdzie głoska ta znajduje się w środku.

5. Tworzenie słów mających głoskę ,,1" na początku, w środku i na końcu - po trzy słowa (załącz­nik nr 8).

6. Ćwiczenia ,,1" na obrazkach (balony, ule, cebule, bilet, motyle, telefon - załącznik nr 9), nazy-

wanie obrazków, wklejenie obrazków do zeszytu i podpisanie.

7. Zagadki - odpowiedzi: balony, motyle, telefon, cebule, ule, bilet (~ałącznik nr 10).

8. Przedstawienie zestawu słów do powtarzania w domu (załącznik nr 11).

9. Podsumowanie zajęć i praca domowa (ćwiczenia usprawniające narządy mowy oraz słów z gło­ską ,,1", ćwiczonych na zajęciach i słów przekazanych do ćwiczenia w domu).

Załącznik nr 8

20

Załącznik nr 9

Załącznik nr 10 Kupujemy go w kiosku, kupujemy go w kasie. W podróż bez niego nikt nie uda się.

J ak taki aparat

ludzie nazywają,

przez który na odległość z sobą rozmawiają?

Gdy ją kroisz lub obierasz, na płacz ci się zbiera.

Podobne do kwiatów mają barwy,

na wiosnę wylęgają się z larwy.

Gumowy, kolorowy, w kieszeni schowany. Staje się okrągły,

gdy jest nadmuchany.

Pszczoły w nich mieszkają, w plastrach miód składają.

Załącznik nr 11

Ala, gala, fala, hala, sala, balon, balet, aleja, palce, smalec, malec, walec, galop, halo, naleśnik

Ola, wola, kolano, olej, pole, mole, kolec, samolot, dola, fasola, busola, gondola, Tolek, kolej, kolacja, kolejka, Jola

Ela, tabela, widelec, telefon, jeleń, zieleń, wesele, celownik, telewizja, żelazo Ile, chwile, Ilona, zawilec, bilet, kilo, pilot

Tyle, badyle, motyle, sylaba

Załącznik nr 10 i 11 za: J. Góra1-Półro1a, S. Zakrzewska, Chcę mówić poprawnie. Materiały do ćwiczeń logo­pedycznych, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1996, s. 10, 11.

21

Scenariusz nr 4

Temat: Głoska "l" w wygłosie. Cele zajęć:

l. Usprawnianie funkcji narządów mownych - oddychania, motoryki artykulatorów, fonacji.

2. Przypomnienie zasad poprawnej artykulacji głoski "l".

3. Utrwalenie wymowy głoski "l" w sylabach, nagłosie i śródgłosie (powtarzanie słów ćwiczonych na poprzednich zajęciach).

4. Ćwiczenia wymowy głoski "l" w wygłosie.

Metody: słowna, pokaz (demonstracja), naśladownictwo, ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne: lustro, obrazki (medal, ul, fotel, pudel, węgiel, gol), zestawy wyrazów, za­gadki.

Plan zajęć:

l. Powitanie.

2. Ćwiczenia usprawniające funkcje mowne - oddechowe, artykulatorów, fonacyjne (wybrane ćwiczenia z zestawu przekazanego dzieciom na pierwszych zajęciach).

3. Przypomnienie zasad poprawnej wymowy głoski "l" oraz ćwiczenia wymowy tej głoski w izo­lacji, sylabach, nagłosie (zastaw sylab oraz słów został przekazany na poprzednich zajęciach).

4. Przedstawienie tematu zajęć - ćwiczenia poprawnej wymowy głoski "l" w słowach, gdzie głoska ta znajduje się na końcu.

5. Tworzenie słów mających głoskę "l" na początku, w środku i na końcu - po trzy słowa (załącz­nik nr 12).

6. Ćwiczenia "l" na obrazkach (medal, ul, fotel, pudel, węgiel, gol - załącznik nr 13), nazywanie

obrazków, wklejenie obrazków do zeszytu i podpisanie.

7. Zagadki - odpowiedzi: medal, ul, fotel, pudel, węgiel, gol (załącznik nr 14).

8. Przedstawienie zestawu słów do powtarzania w domu (załącznik 15).

9. Podsumowanie zajęć i praca domowa (ćwiczenia usprawniające narządy mowy oraz słów z gło­ską "l", ćwiczonych na zajęciach i słów przekazanych do ćwiczenia w domu).

Załącznik nr 12

22

8. 
   

Załącznik nr 13

Załącznik nr 14

Domek malutki zrobiony z deszczułek. Mieszka w nim dużo pracowitych pszczółek.

Kopią go pod ziemią strudzeni górnicy,

by zimą dał ciepło

w każdej kamienicy.

Jak krzyczą kibice, odpowiedzcie dzieci, gdy kopnięta piłka do bramki już wleci?

Może być bujany może być kręcony.

Z chęcią w nim usiądzie każdy, kto zmęczony.

Załącznik nr 15

bal, cal, dal, stal, szal, medal, kowal, pal, metal gol, mol, hol,

ul, sól, ból

hotel, fotel, kafel, motel, model, cel, pudel, kąpiel, pędzel, frędzel, walec, palec, obywatel motyl, badyl, daktyl, styl

gil, Emil, Kamil, Nil

Załącznik nr 14 i 15 za: J. Góral-Półrola, S. Zakrzewska, Chcę mówić poprawnie. Materiały do ćwiczeń logo­pedycznych, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1996, s. 11, 12.

23

9. 
   

Załącznik nr 13

Załącznik nr 14

Domek malutki zrobiony z deszczułek. Mieszka w nim dużo pracowitych pszczółek.

Kopią go pod ziemią strudzeni górnicy,

by zimą dał ciepło

w każdej kamienicy.

Jak krzyczą kibice, odpowiedzcie dzieci, gdy kopnięta piłka do bramki już wleci?

Może być bujany może być kręcony.

Z chęcią w nim usiądzie każdy, kto zmęczony.

Załącznik nr 15

bal, cal, dal, stal, szal, medal, kowal, pal, metal gol, mol, hol,

ul, sól, ból

hotel, fotel, kafel, motel, model, cel, pudel, kąpiel, pędzel, frędzel, walec, palec, obywatel motyl, badyl, daktyl, styl

gil, Emil, Kamil, Nil

Załącznik nr 14 i 15 za: J. Góral-Półrola, S. Zakrzewska, Chcę mówić poprawnie. Materiały do ćwiczeń logo­pedycznych, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1996, s. II, 12.

23

Scenariusz nr 5

Temat: Utrwalenie poprawnej wymowy głoski "l" w izolacji, nagłosie, śródgłosie i wygłosie.

Cele zajęć:

1. Usprawnianie funkcji narządów mownych - oddychania, motoryki artykulatorów, fonacji.

2. Utrwalenie znajomości zasad poprawnej artykulacji głoski ,,1".

3. Utrwalenie wymowy głoski ,,1" w izolacji, sylabach, nagłosie, śródgłosie i wygłosie (powtarza­nie słów ćwiczonych na poprzednich zajęciach).

Metody: słowna, pokaz (demonstracja), naśladownictwo, ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne: lustro, obrazki (chleb, palma, mleko, jeleń, antylopa, wilk, lama, lew, leni­wiec, delfin, koala, wielbłąd), zestawy wyrazów, zagadki.

Plan zajęć:

1. Powitanie.

2. Ćwiczenia usprawniające funkcje mowne - oddechowe, artykulatorów, fonacyjne (wybrane ćwiczenia z zestawu przekazanego dzieciom na pierwszych zajęciach).

3. Utrwalenie znajomości zasad poprawnej wymowy głoski ,,1" oraz ćwiczenia wymowy tej głoski w izolacji, sylabach, nagłosie, śródgłosie i wygłosie (zastaw sylab oraz słów został przekazany na poprzednich zajęciach).

4. Przedstawienie tematu zajęć - ćwiczenia utrwalające wymowę głoski "l" w słowach, gdzie gło­ska ta znajduje się na początku, w środku i na końcu.

5. Tworzenie słów mających głoskę "l" na początku, w środku i na końcu - po trzy słowa (załącznik nr 16).

6. Ćwiczenia "l" na obrazkach (chleb, palma, mleko, jeleń, antylopa, wilk, lama, lew, leniwiec, del­fin, koala, wielbłąd - załącznik nr 17), nazywanie obrazków, wklejenie obrazków do zeszytu i pod­pIsame.

7. Wymyślanie przez dzieci zagadek do następujących słów: jeleń, antylopa, wilk, lama, lew, leni­wiec, delfin, koala, wielbłąd.

8. Przedstawienie zestawu słów do powtarzania w domu (załącznik nr 18).

9. Podsumowanie zajęć i praca domowa (ćwiczenia usprawniające narządy mowy oraz słów z gło­ską "l", ćwiczonych na zajęciach i słów przekazanych do ćwiczenia w domu).

Załącznik nr 16

24

Załącznik nr 17

. ~/----- ----­,----- -~: --:~--.

Załącznik nr 18

album, blady, chleb, klasa, klocki, klej,

palma, mleko, butelka, balkon, blondyn, placek, plecak, plus, walc,

Załącznik nr 18 za: 1. Góral-Półrola, S. Zakrzewska, Chcę mówić poprawnie. Materiały do ćwiczeń logope­dycznych, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1996, s. 12.

25

---