LITERATURA:

1)pod red Śliwerskiego „pedagogika ”tom 1

2)Pod red. Stefana Włószczyna „źródła i dzieje wychowania i myśli pedagogicznej”

3) Łukasz Kurdybach „historia wychowania”

4) Stanisław Kot „Historia Wychowania”

5)Stefan Możdżeń „Zarys treści wychowania”

www.pedagogika-filozoficzna.edu.pl

www.pbi.eu / www.pbi.pl

10.10.2007

Wyklad 1.

Historia wychowania jako nauka

Doktryna pedagogiczna: to wszystkie usystematyzowane, teoretycznie uzasadnione i wyposażone w bogatą aparaturę pojęciową HIPOTEZY I TWIERDZENIA DOTYCZĄCE WYCHOWANIA CŻŁOWIEKA, odnośnie do składników ówczesnego rozumienia tego pojęcia

Myśl pedagogiczna: to NIE BĘDĄCE DOKTRYNAMI wszelkie wyartykułowane POGLĄDY, opinie, przekonania DOTYCZĄCE WYCHOWANIA CZŁOWIEKA odniesione do składników ówczesnego rozumienia tego pojęcia będące zarazem ideami refleksyjnymi.

Wykład 2.

Starożytna filozofia wychowania

Pitagoras (580-500pne.)

1. pierwsza szkoła filozoficzna

2. związek pitagorejski (tajne bractwo uczących się, równych)

3. zasada powszechnej przyjaźni

4. zasada selekcji słuchaczy (fizjonomika, 3 lata lżenia, 5 lat milczenia, brak kobiet)

5. zasada podziału słuchaczy według stopnia wtajemniczenia (akuzmatydy, pitagorejczycy)

6. zasada harmonii-> źródło ateńskiego ideału wychowania= KOLOAGATII . to słowo wywodzi się od kolos (gr)- wszechstronny, pełny doskonały. Rozwój fizyczny

człowieka

agatos (gr)-doskonały,wszechstronny. Psychiczny rozwój

człowieka

Te wyrazy łączą się ze sobą w sposób harmonijny . Jeden nie przeważa na drugim.

7. człowiek staje się ARISTENS

8. teoria nieśmiertelnej duszy (rozwinięta przez Platona)

9. teoria hierarchii poziomów duszy (zwierzęca i ludzka)

10. „Y” jako symbol ludzkiego życia (preegzystencjalizm)

11. Metempsychoza - proces przechodzenia duszy z ciała do ciała

TEORIE KSZTAŁCENIA PITAGORASA:

- przeciwnik egalitaryzmu (zwolennik elitaryzmu)

- przygotowanie do studiów przez wew. oczyszczenie

- kształcenie to także hartowanie duszy i ciała

- istota kształcenia było poszukiwanie prawdy

- głosił umiłowanie Widzy i pogardę dla wartości doczesnych

- program kształcenie to zmysłowy początek edukacji, rola muzyków, tworzenie harmonii

wew., astronomia, fizyka, polityka, fizjonomika, medycyna, wróżbiarstwo, teologia,

FILOZOFIA

APOFTEGMAT= krótka sentencja

PITAGORAS

1. charakter wiedzy (tabu, wtajemniczenie, apoftegmaty strzez się grochu tyczkowego)

2. forma kształcenie (noc, kotara, wykład, dyskusja, naśladownictwo)

3. cel kształcenie ( wiedza i wychowanie moralne w służbie polityki- wzór dla potomnych)

4. zwolennik wczesnego wychowanie w rodzinie z uwzględnieniem indywidualności wychowanka

5. teoria matematycznych źródeł teoretycznej równości kobiet ( żona, P.Teano, Fintys, Periktione)

6. intelektualizm

WYKŁAD 3 ( 17.10.2007)

Heraklit z Efezu (540-475r.pne)

1. nie studiował u filozofów, ale znał ich teorie( Pitagoras, Tales )

2. przewodnik demokracji : rządy głupich i złych zgubne dla wybitnych jednostek

3. zwolennik nadrzędności państwa i prawa wobec jednostki ( przywódcy= arystokracja duchowa)

mądre jest „oddzielone” (heraklit samotnik i wegetarianin odkrywa metodę INTROSPEKCJI (podstawowa metoda badania indywidualnie świadomości. Samoobserwacja)

4. niejasność jezyka, aby dzieło wśród pospólstwa nie straciło na wartości ( „nieśmiertelnie śmiertelni, śmiertelnie nieśmiertelni ” )

5. dialektyka empiryzmu(jedynym lub głównym źródłem bądź środkiem poznania jest doświadczenie zmysłowe ) i natywizmu (wszystkie pojęcia, które znamy, są w naszym umyśle od urodzenia) [ gdy będzie dorosły posiądzie wiedze- empiryzm, wiedza pochodzi z wewnątrz człowieka- natywizm ]

6. LOGOS(Logos (gr. λόγος) - według stoików "rozum świata". Tak jak Heraklit, tak i stoicy uważali, że wszyscy ludzie są częścią rozumu świata, czyli logosu. Uważali, że człowiek to świat w miniaturze, czyli mikrokosmos, będący odbiciem makrokosmosu.) u Heraklita- uniwersalny rozum jako zasada rzeczywistości. (chociaż powszechny jest Logos, to wiem życie jakby miało własny pomyślunek)

7. Dialektyka przeciwieństwa znajdowała harmonie i idee logosu .

8. Logos jest poznawalny, wyższość poznania racjonalnego nad zmysłowym

9. Podtrzymywał Pitagorejskie idee harmonii (PAIDEI = wychowanie, kultura )

10. Podejmował krytykę kultury masowej

11. Podejmował krytykę doświadczenia pozbawionego refleksji

12. Słynna PANTA REI może w sensie pedagogicznym oznaczać wewnętrzne stawanie się człowieka

13. Cel wychowania= cel życia to poznawanie prawdy, myślenie i działanie zgodnie z prawdą. W tym tkwi moralne dobro człowieka

JEDNOŚC SŁOWA I CZYNU

WYKŁAD 4

DEMOKRYT Z ABDERY (460-350r.pne)

- starannie wykształcony w młodość dojrzale lata spędził na peregrynacjach edukacyjnych

-zajmował się matematyka, biologia, „socjologią”, geografią, astronomią, meteorologią, ekonomią, filologią języka

- „słowo jest cieniem czynu”

- człowiek jako mikrokosmos zanurzony w makrokosmosie

- zwolennik empiryzmu pedagogicznego

- zwolennik jedności myśli, słowa i dobrego postępowania

- cenił edukacyjne, immanentne (wartości leżące z samym człowieku) wartości. „nie silnym pieniądze czynią człowieka lecz szczerość i wielostronność zainteresowań”

- dobro osiąga się przez wychowanie i ćwiczenia (kierunek i wyprawa), wychowanie tworzy naturę człowieka

- „nie cza uczy myśleć lecz wczesne wychowania”

-„zwolennik wychowania opartego na wysiłku a nie ułatwianiu życia wychowankowi, droga do rzeczy pięknych jest długa i trudna”

- ten nauczyciel lepszy który stosuje zachętę a nie przymus

(wychowanie nadaje pewien kierunek rozwojowi człowieka)

PLATON (428-347 p.n.e)

(czasy oświecenie greckiego)

- uczeń Sokratesa (koncepcja wychowania Sokratesa= intelektualizm, racjonalizm, gnoti seauton (poznaj samego siebie) , wysiłek, skromność, prekursor heurezy)

- twórca pierwszej doktryny pedagogicznej

- twórca Akademii w 387r.pne (trwała ok. 900lat)

-„to co materialne, jest wtórne w stosunku do tego, co duchowe”

^^^WYCHOWANIE WEDŁUG PLATONA

Wychowanie to przysposabianie do dzielności i cnoty, polegającej na pragnieniu aby dziecko stało się obywatelem, który umie rozkazywać i słuchać w granicach sprawiedliwości wszelkie inne wychowanie które ma na celu robienie majątku, zdobywanie siły fizycznej albo innej jakiej biegłości, bez oglądania się na rozum i sprawiedliwość jest nikczemnością niegodną zgoła nazwy wychowanie

1. Platon jako prekursor wychowania społecznego

3 składniki platońskiej filozofii wychowania:

I. TEORIA PSYCHOANALIZY ( DUSZY)

II. TEORIA DOSKONAŁEGO SPOŁECZEŃSTWA

III. TEORIA ETYCZNA

- metempsychoza(przechodzenie - 5040 (liczba ta posiada -w nawiasie znajdują

duszy z ciała do ciała) najwięcej wspólnych się WYPACZENIA

-anamneza(przypominanie sobie dzielników, liczba cnót.

Tego co dusza wcześniej widziała) doskonała

- eugenika(możliwość doskonalenia -także liczba ludności

gatunku ludzkiego) w doskonałym państwie

-natywizm(człowiek od urodzenia

posiada idee)

ZASADA HARMONII JEST ELEMENTEM CAŁEJ KONSTRUKCJI DIALETKYKI PLATOŃSKIEJ

• natywizm i intelektualizm

• dialektyka bez sprzeczności

• w teorii duszy i państwa przewijała się zasada harmonii i niesprzeczności

• socjalny punkt widzenia w wychowaniu z uwzględnieniem różnic indywidualnych

• cel wychowania- doskonałe państwo

• rzeczywistość wychowawcza jest duchowa, niematerialna, noologiczna, odniesiona do świata idei

koncepcja Platona jest IDEALISTYCZNA

MIT JOŃSKI

- idee istniejące w świecie inteligibilnym (racjonalnym)

-filozofia wychowanie Platona opozycyjna do koncepcji sofistów-idealizm i uniwersalizm przeciw realizmowi i relatywizmowi

-Platońska teoria duszy i anamnezy jest źródłem przeciwstawienie się urabianiu w wychowaniu

- duży wpływ na potomnych (średniowiecze odrodzenie i utopia)

- źródło kultury wysokiej, filozoficznej i uniwersalistycznej przeciw sofistom

- teoria i praktyka zmierzająca do różnych celów i odmiennymi drogami

ARYSTOTELES

Arystoteles ze Stagiry ( 3840322 p.n.e.)

- Najwybitniejszy uczeń Platona nazywany „rozumem szkoły”

- twórca liceum oraz podstaw nauki logiki i nauk empirycznych

- wychowawca Aleksandra Macedońskiego

Wyróżniał 3 grupy nauk:

1. teoretyczne (matematyka, teologia)

2. praktyczna (etyka, polityka, ekonomia)

3. twórcze (wyrażanie dzieł zew.)

• wszystko co zostało powiedziane przez empirystów o duszy pochodzi od Arystotelesa

• dusza i ciało nie są odrębnymi substancjami lecz nierozdzielnymi składnikami jednej substancji, jest FORMA która decyduje o istocie danego ciała

• funkcje duszy - pożądanie, odżywianie, postrzeganie, myślenie, funkcja motoryczna

-3 elementy duszy to

1) roślinna (cel= zachowanie gatunku)

2) zmysłowa (cel= postrzeganie zmysłowe, fantazje)

3) rozumna (myśl, sztuka, formy w wyobrażeniach)

• początek trychotomii- działów pedagogiki- wychowanie fizyczne, moralne, intelektualne

• człowiek to tabula rasa

• człowiek zwierzęciem rozumnym ale uczłowieczonym przez wychowanie

• proces urabiania wiedzie od zmysłów (materia) do umysłu ( forma)

• wychowanie jest obowiązkiem państwa a celem jest ukształtowanie wychowanka/ obywatela( to wychowawca jakby z gliny lepi swojego wychowanka, każdy błąd wychowawcy zapisany jest na pustej tablicy)

STADIA PROCESU UCZENIA SIĘ ODPOWIADAJĄ WARSTWĄ DUSZY:

- dostarczanie materiału poglądowego ( odpowiedni dobór, całościowość, jednoznaczność)

- ćwiczenia streszczania i powtarzania- zasada logiki skojarzeń

- dedukcja( od ogółu do szczegółu) i indukcja( od szczegółu do ogółu) jako formy myślenia

- źródłem wychowanie jest natura (zasada zgodności z naturą)

- drugą natura jest przyzwyczajenie do dobra

- pełny charakter wymaga rozwoju rozumu

- cel wychowania= szczęście poszukiwane w analizie istoty ludzkiej i jej powinności

- człowieczeństwo jest efektem działania duszy rozumnej

- zadania wychowania to:

* życie z umiarem

* kształcenie cielesności

* wykształcenie rozumu

- przyjęte założenia wiodą do dualizmu podmiotu i przedmiotu kształcenia, heteronomii i urabiania w wychowaniu

Heteronomia= hetero- obcość, nomos- prawo

- etyka Arystotelesa ma 3 wymiary

1) etyka cnót dla ________ ?

2)etyka kontemplacyjna dla odkrycia dobra najwyższego

3) etyka przyjaźni jako najwyższa forma relacji miedzy ludźmi

Wykład Arystotelesa

- kształcenie indukcyjne

- stopniowanie trudności

- logiczne powiązanie treści

- poglądowość bierna

EPIKUR z SAMOS

- założyciel szkoły filozoficznej zwanej Ogrodem

- przeciwnik zaświatowych idei Platona

- kryterium prawdy jest tu wyrażanie zmysłowe

- celem było nauczanie mądrości, a ta była ataraksją= spokojem umysłu

- hasło „żyj w ukryciu”

-celem życia (wychowania) jest niezmysłowe szczęście, ale nie odrzucają zmysłowości. Środkiem rozum i wiedza

- idea permanentnego studiowania

- człowieka postrzegał w rozwoju: biologicznym, społecznym, moralnym, kulturowym(duchowym)

- człowiek to spójnia duszy i ciała. W duszy warstwa alogiczna i rozumna. Rozumna żyje niezależnie od ciała i mieści się w sercu

- epikurejczycy głoszą wiarę w boskość człowieczeństwa

- hierarchia cnót:

- umiar

- męstwo

- mądrość

-ideał wychowawczy: mędrzec, człowiek wolny spokojem czynu. Surowy, pełen umiaru, panujący nad ambicjami, bezinteresowny, przyjazny, żyjący z pala od polityki

- małżeństwo i rodzina nie są im niezbędne, najcenniejsza jest przyjaźń. Cnota bez przyjaźni to narcyzm

- od II połowy w. p.n.e. epikureizm rozwija się w Rzymie

ZEON z Kation (432-270) (stoicy)

- nazwa pochodzi ze STOA POIKILE - praktyk malowany

filozofia rozwijała się w 3 fazach

- zainteresowania pedagogiczne widać w tytułach zaginionych prac np. „Peri paideia” Kleantesa

- ich filozofia pełni funkcje edukacyjne, jest wiedza teoretyczną, sztuką moralnego kierowania człowiekiem

- zwolennicy PINAKIS AGRAFOS ( Tabula rasa)

- stoicy reprezentują empiryzm pedagogiczny

- cel życia (wychowanie) to szczęście, zgodność i samym sobą, z naturą, z ROZUMEM

- system wartości

*cnoty negatywne ( wyzwolenie z namiętności psychofizycznej)

* cnoty pozytywny ( doskonałość pod kierunkiem umysłu)

- hierarchia wartości

*umiar * dzielność * przezorność

Wszystkie zbiegają się w cnocie sprawiedliwości. Każda jest wiedza umiejętności praktyczna.

WADY kardynalne

- rozwiązłość

- tchórzostwo

- głupota

- niesprawiedliwość

Ideał wychowawczy: mędrzec wolny od współczucia, surowy, nie mysli się, nie smuci się, posiadający pełna , encyklopedyczną wiedzę. Może być uczonym politykiem lub królem. Ma prawo do związków małżeńskich i płodzenia dzieci. Małżeństwo sprawą rozumu nie uczucia

- etyka zapewnia moralność jednostce

- wszystkie koncepcje zakładające, że człowiek to tabula rasa będą prowadziły do koncepcji kształcenia encyklopedycznego

SOFIŚCI :

- ruch filozoficzny z V- VI wieku p.n.e. - szkoła orientacji humanistycznej

- Sofistai - wiedzący, uczony wędrowni filozofowie, nauczyciele mądrości i cnoty. Pierwotnie nazwa oznaczała pedagoga, wychowawcę

- pierwsi którzy nauczali za pieniądze

- byli krytykowania przez konserwatystów za to, że sprzedawali wiedze (wiedza towarem) . sprzeciwiali się religii , oligarchii, tradycyjnemu systemowi wartości głosząc wolność ducha

- przygotowywali do życia politycznego nauczając retoryki, polityki, filozofi i etyki

- specjalizowali się także w : matematyce, gramatyce, szkolni komentatorowi poezji

- w filozofii stali na gruncie empiryzmu , antropocentryzmu, realizmu, konwencjonalizmu, subiektywizmu, indywidualizmu, pragmatyzmu

- przedstawiciele

Pitagoras z Abwery

Prodikos z Keos

Hippiasz z Elidy

Georgiasz z Leontinoi

Antyfon

Likofron

- poglądy były niejednolite. Przeciwnicy arystokratycznego pojmowania Aretę ;

Cnota jest dostępna każdemu człowiekowi ( pinalis agrafos)

- celem wychowania głoszonym przez sofistów było z założenia nie kształtowanie/ kształcenie mas ludzkich ale kształcenie przywódców

- pierwszy w historii pedagogiki spór o wartości i możliwości czyli granice wychowania

- posiadali wiedze encyklopedyczną i takiej udzielali. Program 7 sztuk wyzwolonych ( issokrates) nauka raczej ekskluzywna

PROTAGORAS

- człowiek jest wytworem historii i społeczeństwa ( z natury jest istota społeczna)

- człowiek miara wszechmocy

- człowiek staje się, wiedza jest mniemaniem, prawda jest subiektywna

- tylko charakter moralny jednostek, czyli eubulia jedność myśli stałość woli- może zapewnić szczęście zbiorowości i jednostek

- celem wychowania ma być doskonała indywidualność, której życie będzie zgodne z prawem i moralnością

- wychowanie i mądrość są wieńcem chwały który plecie się z kwiatów wymownego języka i zakładany jest na głowę tych, którzy go kochają

-

Sofiści, c.d.

(mieli opozycyjna postawę do koncepcji Platona)

- nauka od wczesnej młodości przy założeniu istnienia pewnych predyspozycji i oparta na ćwiczeniach

Najpierw nauka elementarna, później gramatyka, retoryka i dialektyka a obok nich wprowadził poezje i muzykę jako elementy kształcące człowieka

Środkiem wychowawczym obywatela

Poglądy PROTAGORASA wpłynęły na Platona

Muzyka to była służba muzom

Znani sofiści

1. PRODIKOS zajmował się definiowaniem pojęć. Współtwórca nauki o języku. Istnienie bóstw wyjaśniał przez odwoływanie do uczuć

2. HIPPIASZ wędrowny sofista, głosił samowystarczalność mędrca.

- nauczał astronomii, geometrii, muzyki oraz rzemiosł(!)

- uważany za twórcę idei umowy społecznej, dzięki której powstaje prawo

i sprawiedliwość

- głosił tezę, ze prawo zmusza ludzi do postępowanie wbrew naturze i

chciał zbliżyć się do natury

3. GEORGIASZ prekursor teorii sztuki, uznawany za apostoła słowa,. Mówił, ze człowieka umoralnia umiejętność tworzenia słownego piekna, w tym właśnie tkwi rozwój kultury,

- nie ma zasad moralnych poza słowem

- prekursor ERYSTYKI(sztuka doprowadzania sporów do korzystnego rozwiązania bez względu na prawdę materialną)

4. ANTYFON

„najważniejszą rzecze na świecie jest wychowanie bo jeśli jakąś rzecz się dobrze zaczęło to prawdopodobieństwo, że się ją dobrze skończy. Jaki siew, który rzuca się w ziemie takie i żniwo, którego oczekiwać można. Jeśli się w młodą duszę śmieje szlachetne wychowanie wówczas kiełkuje ono i kwitnie przez całe Zycie i ani deszcz ani susza go nie zniszczy”

- wedle otoczenia w którym spędza się największa części dnia kształtuje się

konieczności rozwoju własnego charakteru

- najwyższe dobro człowieka widział on w zgodzie z samym sobą i innymi.

Głosił kosmopolityzm

5. LIKOFON głosił powszechna równość ludzi i naturalne prawo człowieka do wolności. Prawo powinno być ochroną słabych i silnych.

6. ISSOKRATES mówca i nauczyciel wymowy. Twórca szkoły i programu 7 SZTUK WYZWOLONYCH. Podstawa kształcenia była nauka wymowy

- unikał kar, chętnie nagradzał. Od nauczycieli wymagał wysokiego poziomu moralności

- mądrość jest jedyną wartością która nie dwaluje się

- „mętnej wody i głupca lepiej nie ruszać”

- Issokrates wywarł wpływ na Cycerona i Kwintyliana a przez nich na ODRODZENIE

7 sztuk wyzwolonych (na egzaminie na pewno będzie)

Triwium- gramatyka, erotyka, dialektyka

Kwadrywium- geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka

( nie można pomylić kolejności) !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Sofiści: wnioski

- analizowali czynniki wychowani ( zadatki wrodzone, środowisko, ćwiczenia, uczenie się)

- sofiści uważali moralność za w dużej mierze częściowy wynik umowy, która zmienia się z czasem ( relatywizm moralny)

- refleksja sofistów jest antropocentryczna ( człowiek z centrum zainteresowania)

- ideał wychowawczy; Aretę polityczna, harmonijny charakter wykształcenia: retoryczny i encyklopedyczny

- zwolennicy optymizmu pedagogicznego

- uczyli analizy pojęć

- wzmacniali intelektualizm starożytnej filozofii wychowania

- twórcy koncepcji wychowania racjonalnego a nie opartego na tradycji (radykalizm pedagogiczny)

- Arete oparta na wiedzy

- Nowa metoda kształcenia zamiast naśladownictwa i metody pamięciowej bezpośredni kontakt i dyskusja

- edukacja zorientowana na wyższe warstwy społeczne i sferę polityki

KRYTYKA:

- relatywizmu intelektualnego i moralnego

- logiki wykorzystywanej w służbie dowolnych interesów (cynizm)

- cenieni wyżej skuteczności niż prawdy

Mieli swoich kontynuatorów

- pozytywiści w XIXw., pragmatyzm w XX wieku, postmodernizm,

Machiarelli w odrodzeniu

Średniowiecze

Cezury: upadek Rzymu 476r.

Upadek Konstantynopola 1543r.

Czcionka Gutenberga 1440r.

Średniowiecze? Jedno czy wiele?

Z punktu widzenia czasu- jedno, z punktu widzenia przestrzeni- wiele.

Stoik Marek Aureliusz widział w chrześcijaństwie zguby narodu. Od prześladowań zapoczątkowanych przez Nerona w 64r. po edykt mediolański w 313r. współistniały 2 kultury - pogańska i chrześcijańska- wzajemnie się zwalczające.

Główny problem kultury wczesnego średniowiecza - co zachować z kultury antycznej?

W IV wieku asymiluje się dziedzina wykształcenia formalnego, wychowania, ustrój i program szkolnictwa.

*Podstawą wykształcenia były lektury: Homera, Wergiliusza, Demostenesa, Cycerona.

Św. Bazyli pisze: „do młodzieńców o tym jaki pożytek odnieść mogą z czytania pisarzy pogańskich” a „ISAGOGA” Porfiriusza (wróg chrześcijaństwa) była najpopularniejszym podręcznikiem logiki w średniowieczu. Największe straty poniosła literatura łacińska w III/IV- V-VI wieku. Co dotrwało do XI wieku przetrwało do odrodzenia.

Kultura antyczna zachowała się w ośrodkach zakonnych. Np. Monte Cassino. Kasjodor (VIW) założył skryptorium, bibliotekę, ośrodek badan (klasztor Vivarium w 540r) . Inne znajdowały się w Hiszpanii , Irlandii i na Sycylii. Łacina w szkołach klasztornych i biskupich. Ideologia ascezy.

SKRYPTORIUM

Miejsce przepisywania starożytnych ksiąg/dzieł.

<<<<<<<<<<<<Typy szkół>>>>>>>>>>>>

Szkoły wewnętrzne (nauczały zakonników) szkoły katedralne

Szkoły zewnętrzne ( nauczyły ludzi świeckich

Szkoły parafialne ( przyczyniły się do popularyzacji edukacji)

Szkoły klasztorne

Średniowiecze „tworzy” pierwsze Uniwersytety. Stwarza konstrukcje szkół.

Poziomy nauki były różne

W epoce tej handlowano, sprzedawano relikwia.

W VIII wieku rozpoczyna się migracja druidów irlandzkich wzrost kultury benedyktyńskiej

W IX wieku - renesans karoliński, kler podporządkowany władzy swieckiej, szkoła pałacowa Alkwina. Kościoły i klasztory miały być ogniskami oświaty. Program 7 sztuk wyzwolonych w wersjo średniowiecznej.

Trivium gramatyka, retoryka (styl kancelarny), dialektyka ( podejrzana)

Quadrivium arytmetyka (4działania, metoda Bady Venerabilisa), astronomia (kalendarz świąt i horoskopy), geometria ( geografia miejsc biblijnych), muzyka (śpiew gregoriański)

Od VIII wieku głównym ośrodkiem badan stają się uniwersytety. Dwa modele organizacji uniwerków: boloński i paryski

1087 uniwersytet Boloński

1170 uniwersytet Paryski

1214 uniwersytet Oxford

1347 uniwersytet Praski

1364 uniwersytet Jagielloński

Cechy kultury średniowiecznej:

- odwrót od problematyki świeckiej

- specyficzna recepcja antyku grecko-rzymskiego

- niechętny stosunek do rozumu ( prymat emocji= Wiary)

- rozwój scholastyki( metoda stawiania bardziej szczegółowych pytań dotyczących zagadnień religii) kosztem badań naukowych

- uniwersalizm kultury teocentrycznej i łacińskiej

Kultura średniowieczna była kulturą europejską(bo panowała w całej europie). Była powszechna

Odrodzenie

1. postacie : Leonardo da Vinci

2. pojęcie renasci (łac)= kultura dworska

3. Chronologia: Włochy XIV - XV w. Szczyt XVI wiek

Polska : połowa XV wieku ale XV/XVI scholastyka Krakowska

Geneza epoki:

- upadek feudalizmu, wzrost gospodod. Miast

- upadek Bizancjum w 1423r.

- spadek znaczenia rycerstwa- wyprawy krzyżowe XI-XIIIw. - krucjaty

składnikiem rycerskiego etosu , rekonkwista w Hiszpanii X-XV wiek

(wypieranie arabów z kraju)

-wzrost roli mieszczaństwa

- spadke znaczenia kościoła

- wartości laichie, antropocentryzm, humanizm jako opozycja teocentryzmu

- Terencjusz: Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce

- Wielkie odkrycia geograficzne ( światopogląd, bogactwo, ekologia)

- adaptacja wynalazków chińskich:

* papier w I wieku p.n.e. w VII użyli go arabowie, później Hiszpania,

Włochy , w Polsce x XVI wieku

* czcionki, XI wiek, w Europie od XV wieku- lata 90 XX wieku

- pierwsze drukarnie, rozwój ksiązki . Biblioteki w Rzymie, Padwie,

Bolonii, Wenecji, Florencji ( Biblia Gutenberga 1452-1456)

- 50. krotne wznowienia Arystotelesa, 20. krotne Cycerona, Liczne

wznowienia Plutarcha, Kwintyliana.

- miejsca MECENATU , dwory Medyceuszy i Viscontich.

- PEREGRYNACJE edukacyjne instytucje rodzicielskie, DOLCE VITA, choroby- kiła w XVI wieku

- religijność- reformacja i kontrreformacja, stosy, wiara w magie i czarowanie

Luter zaleca zabicie kobiet-czarownic. Arianie i Bracia Czescy

M. Luter „Powinniśmy nauczać chrześcijan, że kto biednemu pomocy udziela, lub pożycza potrzebującemu czyni przez to lepiej niż gdyby sobie kupił list odpustowy.” 1517

„biblia Lutra po niemiecku” 1534r.

- poszukiwanie źródeł kultury odrodzenia

* w średniowiecznych skryptach jak np. Vivarium Kasjodora

* poprzez napływ do Włoch uczonych greckich

* poprzez wyprawy do Bizancjum

* poprzez kontrakt z kulturą arabską

Cechy odrodzenia:

- humanizm, antropocentryzm, indywidualizm, aktywizm

- docenienie cielesności i wychowania fizycznego

- unarodowienie kultury i większa jej dostępność

- zainteresowanie przyroda i filozofią praktyczną

- krytyka scholastyki średniowiecznej

- filologiczna orientacja kultury i oświaty, powrót do antycznej retoryki

- zwrot do wielkich szkół filozoficznych antyku

- radość życia- rozkwit życia dworskiego

- antyscholastyczna reforma uniwersytetów ( Akademia Krakowska podobnie

jak parę innych uczelni nie podjęła się antyscholastycznej reformie)

- powstanie akademii niezależnych od uniwersytetów ( Akademia Zamoyska

1595r., Akademia Lubońskiego 1520r.)

- kształcenie jest: klasyczne, filologiczne, retoryczne, łagodne, formalne

Przedstawiciele myśli pedagogicznej ODRODZENIA

W Polsce: Szymon Marycjusz, Andrzej Frycz Modrzewski, Erazm Glinczer, Sebastian Petrycy.

Szymon Marycjusz 1516-1574

„o szkołach, czyli o Akademiach. Ksiąg dwoje” 1551 ( na egzamin)

- pierwszy zarys historii szkolnictwa

- rozwój państw uzależniony od poziomu oświaty

- oświata zróżnicowana stanowo

- za Kwintylianem- dobór nauczycieli do szkół elementarnych

- prekursor historii wychowania

- szkoła średnia ma realizować program 7 sztuk wyzwolonych

- cel kształcenie= edukacja świecka

- projekt reformy akademii krakowskiej ( odrzucenie scholastyki)

- krytyka braku zainteresowania sytuacja materialna i społeczną profesorów (

równouprawnienie)

- krytyka profesorów za lenistwo i nieuctwo

- kształcenie oparte na pamięci ( częste powtarzanie)

- nauka źródłem moralności ( starożytny intelektualizm)

- unikanie jednostronnej retoryki

- sensualizm i realizm w kształceniu

Erazm Gliczner Skrzetuski 1535-1603)

„Ksiązki o wychowaniu dzieci bardzo dobre, pożyteczne i potrzebne”

- pisarz obyczajowy, religijny, a ksiązka to pierwszy „poradnik” wychowania

- pesymistyczny pogląd na naturę dziecka „chłopiątka łotrowi z początka”

- nie doceniał wychowani fizycznego, koncentruje się na wychowaniu

moralnym

-nie uwzględnia wychowania dziewcząt, chociaż dużo mówi o wyborze żony

- niewiele mówi o szkole, ale wyżej cenił edukację szkolną niż rzemiosło,

przeciwnik kształcenie domowego

- zwolennik średniowiecznej karności w wychowaniu

- edukacja powinna odbywać się od 4 roku życia i być krótkotrwała, oparta na

ćwiczeniach i powtarzaniu

- dzieci szlacheckie na dworkach magnackich

- nie dostrzegał jak VIVES zróżnicował uzdolnienie, ani nie brał pod uwagę ze

względu na wiedzę, postawę moralną ( kryterium intelektualne i moralne)

- doceniał wartość pracy

Andrzej Frycz Modrzewski 1503-1573

„o poprawie Rzeczypospolitej”

- najwybitniejszy myśliciel epoki

- zagadnienia pedagogiczne w 2 (2z 5) księgach „o szkole” „o kościele”

wpisana została na indeks ksiąg zakazanych

- najbliższy koncepcji platońskiej

- zwolennik odebrania benefisów kościołowi i przeznaczenie ich na oświatę

- za Maurycjuszem chce przywilejów dla uczonych ( urzędy, wojsko)

- ideał wychowania= służba ojczyźnie, mądrość, wartości Platońskie

- egalitaryzm - chłopcy powinni się kształcić bez względu na stan i majątek byle

zdolni

- program kształcenia= 7 sztuk wyzwolonych , nauka języków klasycznych,

języka polskiego

- doceniał zainteresowania ucznia

- łączył wychowanie fizyczne z moralnym i intelektualnym a zabawę z pracą

- wysoka ocena pracy, krytyka głupoty i nieróbstwa szlachty

- wewnętrzne Zycie szkoły oparte powinno być na zasadzie samorządu

- pewien rygoryzm moralny łączył z rózgą wobec leniwych

Sebastian Petrycy z Pilzna 1554-1626

„przydatki” do polityki i ekonomiki Arystotelesa 1602,1505

- twórca polskiej technologii filozoficznej ( j. naukowego)

- w psychologii zwolennik koncepcji jedności duszy przeciw podziałowi władz duszy

- w etyce intelektualizm łaczył z emocjami

- w filozofii wychowania zwolennik wmpiryzmu w duchu Arystotelesa; ideą

TABULA RASA wyprzedził J. Locke'a

- w dydaktyce opracował nauczanie zbawiające, a nauke jezyków powiązywał z

przyszłym zawodem

- chciał koordynacji wychowania w domu i w szkole

- przyznawał duża rolę w wychowaniu ale nie wbrew naturze

- w wychowaniu fizycznym zwolennik hartowania, racjonalnego żywienia,

rozwoju ciała jako źródła sprawnego umysłu

- cenił gry i zabawy na powietrzu

- zmierzał do kształcenia charakteru od wczesnego dzieciństwa

- edukacja miała mieć charakter narodowy (potem Komisja Edukacji

Narodowej)

- pierwszy w czasach nowożytnych w Polsce system wychowania wzorowany

na Arystotelesie

- zwolennik Mecenatu- stypendia dla zdolnych plebejuszy

- kształcenie miało uwzględniać różnice stanowe ale mieszczaństwo miało się

edukować wyżej niż szlachta

- 3 okresy kształcenia (3x7lat)

• kształcenie elementarne (czytanie, pisanie, trivium, nauka przez zabawę)

• kształcenie dla szlachty- poziom średni ( filozofia moralna, historia,

retoryka, poetyka, prawo, języki nowożytne)

• kształcenie dla mieszczanin - poziom wyższy ( medycyna, prawo, teologia)

- dostrzegał potrzebę wychowania dziewcząt, ale akcentował głównie stronę

moralna i zajęcia domowe ( ćwiczenia w milczeniu)

- zainteresował się jako pierwszy wychowaniem estetycznym ( rysunek i

muzyka)

- tworząc słownik polsko- łacińsko- grecki wpłynął na poglądy J. AMOSA

KOMEŃSKIEGO

- typowe dla polskiej pedagogiki -orientacja społeczna i realistyczna w

wychowaniu

- upadek akademii wiązał z powierzchowna edukacja jezuicką

Oświecenie 1715-1798

J. Kant „oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej winy. Niepełnoletność ta to niezdolność do posługiwania się własnym rozumem bez obcego kierownictwa”

Libertynizm: - w XVII wieku idea powrotu do natury i swobodniejszego traktowania seksu ( de Sade, von Sacher, Masoch)

W XVIII wieku ruch wolnomyślicieli przeciwstawiający się feudalno- scholastycznej tradycji

- deizm, ateizm- emancypacja moralności od religii, sekularyzm państw , zróżnicowanie koncepcji antropologiczne, ale raczej przeczące idei grzechu pierworodnego

- w filozofii ( i pedagogice) dominacja racjonalizmu, sensualizmu, empiryzmu

- w cywilizacji epoka wynalazców liberalizmu gospodarczego i rewolucji przemysłowej

- w polityce kryzys monarchii absolutnej

Rożne typy oświecenie: ( francuskie, niemieckie, amerykańskie)

W kulturze francuskiej pojawia sie tzw. obóz filozofów- mają poczucie przełomu epoki, zaufanie wobec rozumu i natury, walczą z formatyzmem religijnym, w obronie tolerancji, rozumu i wolności

Większość literatury libertyńskiej rozpowszechniono anonimowo i nielegalnie

- wszystko co zgodne z natura jest doskonałe

- salony libertyńskie szkołami filozoficznymi

- lud staje się przedmiotem zabiegów osi watowych

- od XVII wieku rozwój prasy

- przeciwnicy teizmu- człowiek dobry z natury ( Rousseau)

- „człowiek ani dobry, ani zły” ( Helvetius)

- prawda naukowa traktowana jako wartość naczelna i autonomiczna

- silna inspiracja płynąca z nauk przyrodniczych, natura wzorem dla kultury.

- zamiast dotychczasowej hagiografii- historia zbrodni, fanatyzm i żądzy władzy kleru (Wolter, Historia obojga Indii) a pozytywnie historia pomyślności państwa, rozwoju kultury i dobrobytu społecznego

- krytyka idei wrodzonych

- fizyka Newtona budzi kult nauk eksperymentalnych i faktów, wiedza ma być użyteczna

Pojęcia kluczowe dla epoki:

- Wolter

- przyroda

- rozum

- ludzkość

- jedność świata przyrody i moralno- społecznego w Wielkiej Encyklopedii Franc. 1751r.

- idea encyklopedyczności nauki

- ideał nauki demokratycznej (dostępność nauki dla każdego oświeconego umysłu)

- sensualizm(że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych ) i naturalizm (kierunek w filozofii, którego celem jest wyjaśnienie rzeczywistości przyczynami naturalnymi, tłumaczący całość zjawisk działaniem praw przyrody)

- Moralność jest wypadkową przyjemności dobra i zła

Filozofia wychowania J. Kanta

- profesor uniwersytetu w Królewcu od 1770- pedant, oryginał

- zwolennik pedagogiki wysiłku

- „niebo gwieździste nade mną i prawo moralne we mnie ”

- po sformułowaniu idealistycznej filozofii transcendentnej od 1776r. przygotowywał wykłady z pedagogiki

- koncepcja poznania syntetycznego - jedność aprioryzmu(pogląd według którego możliwe jest poznanie a priori, tj. przed doświadczeniem, nie opierające się na nim) z aposterioryzmem (prawdziwe poznanie dokonuje się wyłącznie w oparciu o uprzednie doświadczenie (a posteriori)

-pedagogika Kanta pod wpływem ale i w opozycji do naturalizmu Rousseau

- 3 tezy wspólne ale odmiennie interpretowane:

* przekonanie o pierwotności człowieczeństwa

* przekonanie o pierwotności wolności

* przekonanie o pierwotności praw jednostki ( wobec mechanicznej cywilizacji)

- moralność jest częścią kultury

- nie odrzucał ani kultury ani rozumu

- wyższość Kanta nad Rousseau „kultura ma wartość wychowawczą o ile jest wyrazem dobra”

- człowiek staje się istotą moralna dopiero w świecie kultury (wynika to z polaryzacji natury)

- człowiek przez wychowanie STAJE SIĘ, gdy rozum wskazuje na pojęcia obowiązku prawa

- prawa przyrody są zewnętrznymi regulatorami postępowania a prawa moralne wewnętrznymi regulatorami prawa

- opozycja do naturalizmu oświecenia; człowiek nie jest prostym przedłużeniem przyrody, lecz istota dwoista, żyjącą w świecie konieczności i wolności

- wolność związana jest z moralnością a ta z kulturą w której wartości uniwersalne obowiązują

- wolność jest zwycięstwem woli nad skłonnością do zła

-

CELE WYCHOWANIA:

- przekształcenie człowieka z istoty przyrodniczej w wolną (dobrą), moralna jednostkę realizująca prawa powinności

- ukształtowanie SILNEGO moralnego CHARAKTERU tak aby idea powinności była jedynym motywem zachowania się

-WOLNOŚĆ- idea prawa wychowania

- człowiek jest jedyna istota godna wychowania człowiek jest w stanie stworzyć idealny świat, żyć z nim w zgodzie

- kierunek procesu wychowania od istoty przyrodniczej (temperament) do istoty moralnej (charakter)

ETAPY PROCESU WYCHOWANIA:

1. kultywowanie ( anomia A-nomos = poza prawem)

2. Cywilizowanie ( heteronomia hetero-nomos = obco, prawność)

3. Moralizowanie ( autonomia)- rozwinięcie możliwości działania zgodnie z imperatywem kategorycznym(zasada etyczna która powiada, że należy postępować zawsze wedle takich reguł, co do których chcielibyśmy, aby były one stosowane przez każdego i zawszezasada etyczna która powiada, że należy postępować zawsze wedle takich reguł, co do których chcielibyśmy, aby były one stosowane przez każdego i zawsze)

Hessen Sergiusz- reprezentant NEOKANTYZMU

- etapy wychowania SA syntezą pedagogiki empirycznej (1,2) oraz transcendentnej (3)

- czy możliwa jest wolność wychowania?

Kant inaczej odp. Niż Rousseau : Człowiek nie jest wolny, lecz staje się wolny

- w wychowaniu nie ma przymusu, w pedagogice Kanta swoboda i przymus SA dwiema niezbywalnymi stronami tego procesu

- przymus jest narzędziem wolności

Filozofia Wychowania Herbarta (1776-1841)

- pochodził z rodziny inteligenckiej, wcześniej przodkowie byli rzemieślnikami

- utalentowany muzycznie, matematycznie i filozoficznie, jako 16-latek czytywał Kanta

- 1974-1798 studia prawnicze i filozoficzne u Fichtego

- pracował jako nauczyciel domowy w Berlinie, odwiedził 2krotnie J.H Pestalozziego w Burgdorfie

- później w twórczości nawiązywał do problemów Pestalozziego- „co ważniejsze, sztuka wychowania czy metoda wychowania”

- w 1802r. habilitował się w Getyndze

- po bitwie pod Jeną wyjechał w 1809r. do Królewca gdzie pozostał do 1833r.

- w 1810r. zetknął się z W. von Humboldtem- neohumanista. Herbart entuzjastycznie uczestniczył w jego reformie szkolnej

- silne wypływy neohumanizmu na pedagogikę Herbarta

-studia klasyczne( nauka języków martwych, historia kultury antycznej…) w planie gimnazjum

- kalokagatia (harmonia doskonałego rozwoju) przekształciła się w teorie wielostronnych zainteresowań

-Podobnie jak Pestalozzi, Herbart chciał zbliżyć szkołę do rodziny, ale nadał jej nowe rysy

- za Kantem głosił posłuszeństwo prawu moralnemu. Cenił klasyczne koncepcje wychowania (etyczna i psychologiczna)

- Działa Harbarta: „pedagogika ogólna” 1806, „Zarys wykładów pedagogicznych” 1835r. itd…

- System Herbarta wywodzi się z jego filozofii, pedagogikę uważał za praktyczna stronę filozofii. Opierał się na naukach Fichtego

- zakładał, ze świat składa się z wielu prostych bytów, które nazwał REALIZAMI. Jakość duszy nie jest poznawalna bezpośrednio a jedynie poprzez wyobrażenia

- Real = niepodzielny byt

- Wyobrażenie to jawny lub ukryty ślad po spostrzeżeniu

Jawny- obecny w naszych umysłach

Ukryty- zapadnięty pod prób świadomości

- atrybutami wyobraźni są : siła i czas trwania

- ruch wyobrażeń wyjaśnia tzw. MECHANIKA WYOBRAŻEŃ

- wyobrażenie łącza się w większe całości zwane MASAMI WYOBRAŻENIOWYMI

- masy wyobrażeniowe odpowiadają

[Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ]

[Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ][Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ][Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ][Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ]

[Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ][Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ]20[Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ][Author ID1: at Wed Jan 2 10:38:00 2008 ]

---