§ 1. Wady oświadczenia woli:

1. Istota i rodzaj wad

Wadą oświadczenia woli w rozumieniu prawa cywilnego jest tylko taka nieprawidłowość aktu woli lub jego uzewnętrznienia, którą ustawa uznaje za wadę. Rodzaje wad zostały określone w dziale IV księgi pierwszej Kodeksu Cywilnego. Jest to katalog wyczerpujący.

2. Brak świadomości lub swobody

Wg art. 82 KC nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego.

Brak świadomości - jest konsekwencją wadliwie funkcjonującej psychiki osoby składającej oświadczenie woli. Może mieć charakter trwały lub przemijający. W pierwszym przypadku osoba fizyczna kwalifikuje się do ubezwłasnowolnienia. Oświadczenie takie jest nieważne zawsze wtedy, gdy w chwili jego składania osoba fizyczna z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażanie woli, chociażby ów stan miał charakter przemijający.

Brak swobody - może być wynikiem przymusu fizycznego, zastosowanego przez osobę trzecią wobec osoby składającej oświadczenie woli. Na brak swobody nie może powołać się osoba, która zawarła niekorzystną umowę z powodu trudnej sytuacji ekonomicznej. Na osobie składającej oświadczenie woli spoczywać będzie ciężar udowodnienia, że w chwili składania oświadczenia woli były spełnione przesłanki, które określa art. 82 KC.

4. Błąd

Kodeks cywilny nie definiuje błędu. W art. 84 KC określa jedynie przesłanki, które muszą być spełnione, żeby osoba składająca oświadczenie woli mogła powołać się na błąd. Przepis ten stanowi, że w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli.

Można powołać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Błąd odnosi się nie do treści oświadczenia woli, lecz do treści czynności prawnej.

Wg art. 56 KC czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Posłaniec:

Wg art. 85 KC zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania ma takie same skutki, jak błąd przy złożeniu oświadczenia woli. Jeżeli więc poczta zniekształci tekst telegramu zawierającego oświadczenie woli, osoba składająca to oświadczenie będzie mogła powołać się na błąd. Jeśli będzie to błąd prawnie doniosły, będzie mogła uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli.

Podstęp

W piśmiennictwie prawniczym nie ma zgodności poglądów co do tego czy podstęp jest tylko odmianą błędu, czy też odrębną wadą oświadczenia woli.

Podstęp - to działanie adresata oświadczenia woli. Polega na świadomym wprowadzeniu w błąd osoby składającej to oświadczenie, czyli na świadomym wywołaniu u tej osoby mylnego wyobrażenia o faktycznym stanie rzeczy, w tym celu by skłonić ją do dokonania czynności prawnej. Za działanie podstępne trzeba również uznać milczenie adresata oświadczenia woli, jeżeli wie on o błędzie osoby składającej to oświadczenie, a nie wyprowadza jej z błędu.

Nieważność względna

Jeżeli oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem błędu prawnie doniosłego, czynność prawna nie jest bezwzględnie nieważna, jest względnie nieważna, a ściślej biorąc jest wzruszalna.

Osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem błędu, może uchylić się od jego skutków przez złożenie drugiego oświadczenia. Owo drugie oświadczenie musi spełniać następujące warunki:

• Trzeba je złożyć adresatowi pierwszego oświadczenia,

• Powinno mieć formę pisemną,

• Nie może być złożone później niż w ciągu roku od chwili wykrycia błędu,

• Z jego treści musi wynikać, że chodzi o uchylenie się od skutków prawnych pierwszego oświadczenia

5. Groźba

Groźba jest wadą oświadczenia woli.

Osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, może uchylić się od skutków swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mogła się obawiać, iż jej samej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Groźba ma doniosłość prawną, jeżeli są spełnione następujące warunki :

• Jest bezprawna,

• Jest poważna,

• Ma na celu wymuszenie oświadczenia woli o określonej treści,

• Została skierowana przeciwko dobrom osobistym lub majątkowym podmiotu mającego złożyć oświadczenie woli albo innej osoby,

• Pochodzi od osoby zainteresowanej uzyskaniem oświadczenia woli lub osoby trzeciej.

Groźba w rozumieniu art. 87 KC jest bezprawna w dwóch przypadkach:

• Gdy grożący zapowiada użycie środka zabronionego przez prawo, np. grozi pobiciem,

• Gdy grożący zapowiada użycie środka, który nie jest wprawdzie przez prawo zabroniony, ale nie powinien być stosowany jako środek skłaniający do złożenia oświadczenia woli, np. grozi zawiadomieniem prokuratury o przestępstwie drogowym, żeby skłonić sprawcę wypadku do uznania roszczenia pieniężnego.

Groźba w rozumieniu art. 87 KC jest poważna jeżeli składający oświadczenie woli mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi istotne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

§ 6. Części składowe czynności prawnej

W treści czynności prawnej możemy wyróżnić trzy kategorie elementów składowych: elementy przedmiotowo istotne, elementy nieistotne, elementy podmiotowo istotne.

Elementy przedmiotowo istotne - to ustawowo określone cechy czynności prawnej, indywidualizujące tę czynność, pozwalające na zakwalifikowanie jej do ustawowego typu czynności np. umowy sprzedaży. Czynność prawna dochodzi do skutku jeżeli jej strony uzgodnią elementy przedmiotowo istotne. Bez tych elementów czynność prawna nie może powstać.

Elementy nieistotne - to takie elementy czynności prawnej, które nie muszą być objęte treścią oświadczenia woli, a jednak wywołują skutki prawne. Ich moc obowiązująca wynika z przepisów ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Elementy podmiotowo istotne - to takie elementy czynności prawnej, które wolą stron tej czynności zostały uznane za istotne. Mogą tu wchodzić w grę postanowienia dotyczące m.in. terminu, polecenia, umownego prawa odstąpienia, kary umownej. Jeżeli w treści oświadczenia woli nie znajdują się odpowiednie postanowienia w tych sprawach, wywoła ono tylko te skutki prawne, które wynikają z elementów podmiotowo istotnych i elementów nieistotnych.

§ 7. Warunek i termin

1. Warunek

W świetle art. 89 KC przez warunek należy rozumieć zawarte w treści czynności prawnej postanowienie, które uzależnia powstanie lub ustanie skutków prawnych tej czynności od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Z treści art. 89 KC wynika, że nie są warunkami:

• Postanowienia czynności prawnej dotyczące zdarzeń, które już nastąpiły albo następują w chwili składania oświadczenia woli, chociaż nie były stronie znane,

• Postanowienia dotyczące zdarzeń które muszą nastąpić, a więc są pewne np. zachód słońca,

• Postanowienia dotyczące warunków prawnych, tzn. takie wg których nie strona uzależnia powstanie lun ustanie stosunku prawnego od określonego zdarzenia lecz ustawa.

Warunek zawieszający - to takie postanowienie czynności prawnej, które uzależnia od zdarzenia przyszłego i niepewnego powstanie skutków prawnych tej czynności.

Warunek rozwiązujący - jest to takie postanowienie czynności prawnej, które uzależnia od zdarzenia przyszłego i niepewnego ustanie skutków prawnych tej czynności.

Termin początkowy - zawiesza powstanie skutków czynności prawnej do jego upływu.

Termin końcowy - powoduje ustanie skutków czynności prawnej po jego upływie.

2. Termin

W języku prawniczym słowo „termin” używane jest w czterech znaczeniach:

• W znaczeniu ściśle określonej daty, np. 26 03 1987r.,

• W znaczeniu okresu, np. w ciągu roku,

• W znaczeniu zwrotu o ściśle ustalonym sensie, np. oświadczenie woli,

• W znaczeniu zastrzeżenia dodatkowego w czynności prawnej, np. skutek czynności prawnej powstaje w określonym czasie.

Termin w tym ostatnim znaczeniu podobny jest do warunku, dlatego też kodeks cywilny nakazuje stosować do niego przepisy o warunku.

Termin początkowy - zawiesza powstanie skutków czynności prawnej do jego upływu.

Termin końcowy - powoduje ustanie skutków czynności prawnej po jego upływie.

---