WADY OŚWIADCZEŃ WOLI

– określone przez ustawodawcę nieprawidłowości, związane z podejmowaniem lub wyrażaniem oświadczeń woli

1. Brak świadomości albo swobody (art. 82 k.c.)

– powoduje nieważność czynu prawnego

• alternatywa rozłączna „albo” (albo coś, albo coś – tu mogą być oba razem)

• przykładowe wyliczenie przyczyn wyłączenia świadomości lub swobody (przyczyna dowolna, ale koniecznie wewnętrzna)

• ocenia się jedynie na moment złożenia oświadczenia woli

brak świadomości

gdy osoba składająca oświadczenie nie rozumie znaczenia i treści podejmowanej decyzji

brak swobody

wyłączona możliwość wolnego wyboru

1. Pozorność (art. 83 k.c.)

– powoduje nieważność czynu prawnego

• oświadczenie musi być złożone dla pozoru (symulowane)

• złożenie oświadczenia woli drugiej stronie –> wadą pozorności mogą być jednak nie tylko umowy, ale też czynności jednostronne pod warunkiem, że są skierowane do oznaczonego adresata

• zgoda drugiej strony czynności prawnej/adresata na jej pozorny charakter

Symulowane, gdy:

• wobec osób trzecich jest tworzone rzeczywiste przeświadczenie, że zamiarem jest wywołanie skutków prawnych

• porozumienie

• konfidencja

pozorność czysta (zwykła, bezwzględna):

• strony dokonują czynności prawnej dla pozoru i jej dokonanie nie służy ukryciu innej czynności prawnej

• najczęściej dokonywana z przyczyn fiskalnych/egzekucyjnych

pozorność kwalifikowana (względna, relatywna):

• strony dokonują czynności prawnej pozornej w celu ukrycia innej czynności prawnej, której skutki prawne chcą wywołać

• czynność ukryta = czynność dysymulowana

Ważność czynności dysymulowanej:

• w czynności ukrytej ocenia się według właściwości tej czynności (art. 83§1 zd. 1)

• forma szczególna zachowana dla czynności symulowanej nie może być przenoszona na czynność dysymulowaną

• dwie odrębne czynności prawne: bezwzględnie nieważna czynność symulowana i czynność dysymulowana, która może być ważna lub nie

1. Błąd (art. 84 k.c.)

– mylne wyobrażenie o rzeczywistości osoby dokonującej czynność prawną. Stanowi wadę tylko wtedy, gdy:

1. dotyczy treści czynności prawnej

• gdy osoba składająca oświadczenie woli popełni pomyłkę, tzn. na mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia woli (np. pomyłka – 1000 zł zamiast 100)

• gdy osoba składająca oświadczenie woli myli się co do istniejącego stanu rzeczy (ktoś myśli, że kupuje oryginał, a kupuje kopię)

dysens – niezgodność oświadczenia woli, ale nie błąd

1. jest istotny (art. 84 § 2 k.c.) – kryteria istotności:

• kryterium zindywidualizowane („gdyby nie działał pod wpływem błędu…”)

• kryterium obiektywne („…i oceniał sprawę rozsądnie”)

1. Podstęp (art. 86 k.c.)

• błąd wywołany podstępnie przez inną osobę (celowo, wina zawsze umyślna)

• nie musi być istotny i dotyczyć treści czynności prawnej

• najistotniejsza przesłanka to istnienie związku przyczynowego pomiędzy złożeniem oświadczenia woli, a pozostawaniem przez składającego w błędzie

• przemilczenie będzie postępem, gdy na podmiocie ciążył obowiązek poinformowania o konkretnej rzeczy

1. Groźba (art. 87 k.c.)

• zapowiedź wyrządzenia komuś jakiegoś zła w razie gdyby nie dokonała się określona czynność prawna

• przymus psychiczny

• groźba:

– bezprawna (zapowiedź podjęcia działań sprzecznych z obowiązującym prawem)

– poważna (wiara w to, że zostanie zrealizowana)

Od groźby, która stanowi przymus psychiczny, należy odróżnić przymus fizyczny. Osoba działająca pod przymusem fizycznym w ogóle nie przejawia swej woli. Przykładem przymusu fizycznego może być wymuszenie umowy w ten sposób, że ktoś prowadzi cudzą rękę i w ten sposób otrzymuje podpis na umowie. W wypadkach przymusu fizycznego brak jest przejawu woli i czynności prawa jest bezwzględnie nieważna. (Ruchy człowieka nie są sterowane przez jego centralny układ nerwowy.)

Uchylenie się od skutków wadliwego oświadczenia woli:

• poprzez złożenie kolejnego oświadczenia woli, które wyraża decyzję uchylenia skutków prawnych pierwotnie dokonanej czynności prawnej

• wymóg formy pisemnej – ad probationem