U K Ł A D W A R S Z A W S K I
Powstanie Układu Warszawskiego.
Podpisanie w Paryżu 23 października 1954 roku przez członków NATO, układy ostatecznie wprowadzały RFN i jego siły zbrojne do bloku wojskowego i ostatecznie rozpoczęły integrację Niemiec Zachodnich z Europą Zachodnią znosząc dotychczasowy status okupacyjny. Decyzja ta nie tylko oznaczała posiadanie przez NATO większej liczby dywizji, lecz do przetargów politycznych zostało włączone państwo, które jako jedyne w Europie oficjalnie zgłaszało roszczenia terytorialne wobec swoich sąsiadów. Przyjęcie tego państwa jako jednego z państw sojuszniczych sugerowało przynajmniej częściowo poparcie jego rewizjonistycznych dążeń przez partnerów z bloku militarnego.
Zanim więc ratyfikowano układy paryskie , Związek Radziecki , Polska , Czechosłowacja , zwołały w Moskwie 29 listopada 1954 konferencję państw europejskich w sprawie zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa w Europie. Państwa zachodnie nie skorzystały z zaproszeń. Do Moskwy przybyły tylko delegacje krajów socjalistycznych. W opublikowanej deklaracji, z 2 grudnia, uczestnicy konferencji wskazywali na fakt, iż układy paryskie zmierzają do „ przygotowania nowej wojny w Europie ”. Wobec powyższego, wypadku ich ratyfikacji, państwa socjalistyczne „ zdecydowane są przedsięwziąć wspólne środki w dziedzinie organizacji sił zbrojnych i ich dowództwa, jak również inne środki niezbędne dla umocnienia ich zdolności obronnej, aby uchronić pokojową pracę swych narodów, zagwarantować nietykalność swych granic i terytorium oraz zapewnić obronę przed ewentualną agresją ” Pomimo powyższego oświadczenia państw socjalistycznych, układy paryskie zostały ratyfikowane przez państwa zachodnie i 9 maja 1955 roku uczestnicy sesji Rady NATO powitali delegację zachodnioniemiecką jako nowego członka Paktu Północnoatlantyckiego.
Po powyższym wydarzeniu odbyła się w Warszawie w dniach 11-14 maja 1955 roku druga konferencja europejskich krajów socjalistycznych pod przewodnictwen premierów; Ludowej Republiki Albanii, Ludowej Republiki Bułgarii, Węgierskiej Republiki Ludowej, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, . Rumuńskiej Republiki Ludowej, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Czechosłowackiej Republiki Ludowej. Ponadto w konferencji uczestniczył w charakterze obserwatora przedstawiciel Chińskiej Republiki Ludowej.
Po rozpatrzeniu sytuacji polityczno-wojskowej w Europie uczestnicy konferencji 14 maja 1955 roku podpisali układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej - nazwany Układem Warszawskim - oraz podjęli uchwałę o utworzeniu Zjednoczonego Dowództwa Sił Zbrojnych. Ponieważ 3 czerwca 1955 roku układ ten został ratyfikowany przez wszystkie 8 parlamentów państw członkowskich, od 4 czerwca zaczęto wprowadzać go w życie. Po złożeniu 9 czerwca 1955 roku dokumentów ratyfikacyjnych przez wszystkich sygnatariuszy układu rządowi PRL, nabrał on mocy obowiązującej. Delegat PRL przy ONZ złożył wniosek o zarejestrowanie Układu Warszawskiego przez sekretariat ONZ zgodnie z art. 102 Karty Narodów Zjednoczonych. Sekretarz Organizacji Narodów Zjednoczonych powiadomił rząd polski o zarejestrowaniu Układu Warszawskiego w 9 września 1955 roku.
Z pierwotnej liczby 8 państw akcjonariuszy 12 września 1968 roku podjęły decyzję o wystąpieniu z układu i zawiadomiły o tym rząd PRL i rządy innych państw stron Układu Warszawskiego. Układ ten został zawarty na 20 lat. Ten sam artykuł zawierał jednak klauzulę prolongacyjną na okres następnych 10 lat. Tak więc przewidziany układem czas funkcjonowania sojuszu upływał w 1985 roku. W wyniku przemian politycznych w państwach członkowskich układu struktury wojskowe sojuszu rozwiązano w lutym 1991 roku. Protokół o likwidacji układu podpisano 1 lipca 1991 roku w Pradze. W czasie jego obowiązywania głównymi organami dowodzenia były Doradczy Komitet Polityczny i Zjednoczone Dowództwo Sił Zbrojnych (siedziba sztabu - Moskwa).
Celem UW było zapoczątkowanie systemu zbiorowego bezpieczeństwa w Europie poprzez połączenie wysiłków militarnych państw członkowskich i oparcie jej na wypracowanej koalicyjnej doktrynie wojennej , a w wypadku wybuchu wojny na zorganizowaniu skutecznej obrony zagrożonych obszarów . Wydzielone wojska , wchodzące w skład Zjednoczonych Sił Zbrojnych miały być rozmieszczone na obszarach państw członków układu odpowiednio do potrzeb obrony wzajemnej . Poszczególne państwa , zgodnie z porozumieniem , wydzielały określoną liczbę żołnierzy i oddziałów wojsk lądowych , marynarki wojennej i lotnictwa do dyspozycji Naczelnego Dowództwa ZSZ .
Jednocześnie cześć Armii Radzieckiej została rozmieszczona na terenie Węgier , Polski , NRD i Czechosłowacji .
Koncepcje strategiczne i sztuka wojenna Układu Warszawskiego
W rozważaniach nad sztuką wojenną Układu Warszawskiego przez wiele lat dominował pogląd , że o wyniku wojny prowadzonej w warunkach współczesnych mogą zadecydować wyłącznie działania strategiczne . Rosjanie , będący państwem dominującym zarówno w układzie jak i w całym obozie państw socjalistycznych postulowali , że zastosowanie w przyszłej wojnie jakościowo nowych środków a zwłaszcza broni jądrowej , wywołać może gruntowne przeobrażenia w sposobach prowadzenia działań wojennych oraz w metodach osiągania celów strategicznych . Zasadniczym sposobem prowadzenia wojny miały stać się zmasowane uderzenia jądrowe . Celem tych uderzeń w pierwszej kolejności miały być środki napadu jądrowego nieprzyjaciela oraz ważne obiekty na terenie kraju decydujące o jego sile ekonomicznej, militarnej i politycznej . Strategiczne siły jądrowe przygotowane były do działania w trzech rzutach .
Pierwszy rzut wojska rakietowe / z wyrzutni stacjonarnych / oraz lotnictwo strategiczne .
Drugi rzut / uderzenia odwetowe / mobilne obiekty np. . ruchome wyrzutnie rakietowe , siły nuklearne bazowane na obiektach pływających .
Trzeci rzut siły wydzielone oraz ewentualnie stacjonujące na wojskowych obiektach orbitalnych .
Punkt ciężkości działań wojennych przesunąłby się ze strefystycznści bojowej walczących stron w głąb terytorium kraju i objąć miał cały obszar państwa a nawet bloku państw . W warunkach zastosowania broni jądrowej , celem strategicznym wojny staje się nie tylko rozbicie sił zbrojnych przeciwnika, lecz także zniszczenie jego zaplecza / potencjału ekonomicznego / oraz dezorganizacja systemu kierowani państwem i siłami zbrojnymi. Ponieważ broń atomowa umożliwia osiągnięcie celów strategicznych w bardzo krótkim czasie . Państwa Układu Warszawskiego uważały że decydujące znaczenie dla przebiegu i wyniku wojny będzie miał jej pierwszy okres . Zakładały również , że niezależnie od strategicznych uderzeń jądrowych duże znaczenie będą miały działania na lądzie , morzu i w powietrzu . Ostateczne zwycięstwo zależało będzie od zajęcia jego terytorium / po uprzednim rozbiciu jego wojsk / i ustaleniu pewnego porządku na obszarach objętych działaniami wojennymi /eksport komunizmu / . Cel powyższy dawało się osiągnąć tylko poprzez działania zaczepne , wsparte uderzeniami taktycznych ładunków jądrowych . Duża manewrowość wojsk pancernych i zmechanizowanych , w połączeniu z desantami powietrznymi o znaczeniu operacyjnym i taktycznym spowodują rozszerzenie działań na oddzielne kierunki i na duże głębokości .
Typowe operacje obronne w skali strategicznej miały należeć do rzadkości
Obrona miała być prowadzona w celu :
· zyskania na czasie
· zaoszczędzenia sił
· utrwalenia osiągniętego powodzenia
· odparcia natarcia przeważających sił przeciwnika
Podstawą działań obronnych miały być uderzenia jądrowe oraz manewr zgrupowań wojsk .
Ważne znaczenie do realizacji celów wojny miała też osłona zaplecza i zgrupowań wojsk przed uderzeniami jądrowymi przeciwnika. Wraz z rozwojem nowych systemów broni jądrowej jej miniaturyzacją oraz zejściem na coraz niższe szczeble jej stosowania zwiększają się normy taktyczne . Pasy natarcia i obrony rosną wszerz i w głab . Na strategię i sztukę wojenną ogromny wpływ mieli przywódcy polityczni Związku Radzieckiego .W latach pełnienia funkcji sekretarza generalnego KC KPZR przez L.Breżniewa / 1963-1982 ./ w polityce zagranicznej układu miała wpływ „ doktryna Breżniewa „. Wychodząc z założenia , że ZSRR , państwa Europy Środkowej oraz Kuba , Mongolia i Wietnam tworzą tzw. wspólnotę socjalistyczną uznano na Kremlu , że powinny one zrezygnować ze swej suwerenności i prowadzić politykę zagraniczną i wewnętrzną w porozumieniu z ZSRR. Zasady „doktryny Breżniewa” były zastosowane po raz pierwszy w 1968 roku wobec Czechosłowacji . Kolejnym przejawem dążenia do podporządkowania innych państw imperialnym interesom ZSRR było umieszczenie w latach 70 w konstytucjach krajów socjalistycznych punktu dotyczącego „ przyjaźni z ZSRR „ W największym stopniu dążenia te ujawniły się podczas interwencji 40 armii w Afganistanie. Jeśli chodzi o sztukę wojenną to Układ Warszawski bazował na doświadczeniach wyniesionych z II wojny światowej przez Armię Radziecką .
Dzieliła się ona na:
· strategię
· sztukę operacyjną
· taktykę .
Do wypracowanych przez nią zasad zaliczano :
- określenie celów działania odpowiednio do posiadanych sił i środków
- zapewnienie ścisłego współdziałania wszystkich rodzajów sił zbrojnych i wojsk
- właściwe manewrowanie siłami i środkami
- umiejętne tworzenie na decydujących kierunkach przewagi sił i środków
- jednoczesne rozśrodkowanie wojsk
- stosowanie zaskoczenia
- utrzymanie stałej gotowości bojowej wojsk
W ramach sojuszniczego współdziałania , w wojskach układu ujednolicono poglądy doktrynalne w zakresie strategii , sztuki operacyjnej i taktyki, doskonalenia gotowości bojowej wojsk i ich szkolenia .
BIBLIOGRAFIA
1. Kowalczyk A. Afganistan 79-89. Warszawa 1994 2. Marcinkowski J. Polska w Układzie Warszawskim. Warszawa 1985 3. Mała Encyklopedia Wojskowa Warszawa 1978 4. Ratajczyk L. Historia Wojskowości . Warszawa 1980